T.C. HONG KONG BAŞKONSOLOSLUĞU TİCARET ATAŞELİĞİ HONG KONG ÖZEL İDARE BÖLGESİ 2002 YILI ÜLKE RAPORU
I- Genel Bilgiler a) Çoğrafi Özellikler b) Nüfus Yapısı c) Tarihi d) Siyası ve İdari Yapısı İ Ç İ N D E K İ L E R II- Genel Ekonomik Gelişmeler a) Genel Durum i. Tüketici Gelirleri ii. Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla iii. İstihdam iv. Gayrı Menkul Piyasası v. Finans Piyasası vi. Tüketici Fiyatları b) Dış Ticaret i. İhracat 1. Re-eksport 2. Yerel İhracat ii. İthalat iii. Hizmet İhracatı iv. Hizmet İthalatı v. Denge c) Yerel Ekonomi i. İç Talep ii. Parakende Satışlar iii. Tüketim Harcamaları iv. Yatırım Harcamaları v. Emlak Piyasası 1. Mesken Fiyatları 2. Mesken Kiraları 3. Ticari Bina Kiraları 4. Ticari Bina Fiyatları 5. Endüstriyel Gayrı Menkuller vi. Hizmetler Sektörü vii. İmalat Sektörü viii. Sanayi Üretimi ix. İstihdam x. Yerel Elektrik Tüketimi xi. Doğal Gaz Tüketimi III- Dış Ticaret a) Genel b) İhracat i. Yerel İhracatı 1. Mal 2. Hizmetler 2
ii. İhracatın Bölgesel Dağılımı 1. ÇHC 2. ABD 3. Japonya 4. Almanya 5. Tayvan 6. Singapur iii. Mal Gruplarına Göre İhracat iv. Re-eksport c) İthalat i. Mal İthalatı ii. Hizmet İthalatı d) Dış Ticaret Dengesi IV- Sektörler İtibariyle 2001 Yılı Gelişmeleri a) Ulaştırma Sektörü 1. Hava Kargo Taşımacılığı 2. Deniz Kargo Taşımacılığı b) Turizm Sektörü c) Telekomünikasyon Sanayi d) Mücevherat Sanayi e) Mobilya Sanayi f) Tekstil ve Konfeksiyon Sanayileri g) Makine ve Makine Parçaları Sanayi h) İnşaat Malzemeleri Samayi i) Ev Eşyaları Sanayi j) Elektronik Sanayi k) İnşaat ve Müteahhitlik Sektörü V- Yatırım ve Dış Ticaret Mevzuatı 1- Dış Ticaret 2- Yabancı Yatırımlar a. Tarifeler b. Miktar Kısıtlamaları c. Fikri ve Sanayi Mülkiyet Hakları d. İhracat Sübvansiyonları e. Sağlık, Güvenlik ve Çevre Standardları f. Anti-damping Uygulamaları g. Diğer Ticari Engeller VI- VII- Türkiye-Hong Kong İkili Ekonomik ve Ticari İlişkileri Sonsöz 3
I. GENEL BILGILER (2001) Resmi Adı : ÇHC nin Hong Kong Özel Yönetim Bölgesi Yönetim Biçimi : Otonom Özel Yönetim Bölgesi Resmi Dili : Çince (Kantoniz) ve İngilizce Başkenti : Hong Kong Yüzölçümü : 1.098,51 km² Nüfusu : 6.724.900 Okur-Yazar Oranı (%) : 92,2 Para Birimi : Hong Kong Doları (HK) Para Birimi Paritesi (Mart 2002) : 1 $ = 7,78 HK (Sabit Kur) Toplam Dış Borç : 46,2 milyar ABD $ Toplam Rezervler (Altın Hariç) Kişi Başına Düşen GSMH : 111,2 milyar ABD $ : 24.130 ABD $ İş Gücü : 3,3 milyon İşsizlik Oranı (%) : 6,1 Cari İşlemler Dengesi : 5,1 milyar ABD $ Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar : APEC, AsDB, BIS, CCC, ESCAP (aday), ICFTU, IMO (aday), Interpol (subbureau), IOC, ISO (correspondent), WCL, WMO, WTO a) Coğrafik Özellikler: Asya-Pasifik Bölgesinde önemli bir ticaret merkezi olan Hong Kong, 1 Temmuz 1997 tarihinden sonra Çin Halk Cumhuriyeti Hong Kong Özel İdari Bölgesi (Hong Kong Special Administrative Region of The People s Republic of China) adını alan Çin in Güneydoğusunda yer alan irili ufaklı yaklaşık 230 adadan oluşan bir şehir devlettir. Hong Hong temel olarak dört ana bölgeden oluşmaktadır: Hong Kong Adası (80 km²), Kowloon (47 km²), New Territory (794 km²) ve diğer adalar (174 km²). 1851 yılından bu yana denizin doldurulması suretiyle elde edilmiş olan 60 km² lik bir alan ülkenin kara sınırlarına dahil edilmiştir. 2002 yılındaki yaklaşık 7 milyon kişi nüfusu ile Asya nın güneydoğusunda yer alan Hong Kong un sadece Çin Halk Cumhuriyeti ile 30 km uzunluğunda kara sınırı bulunmaktadır. Hong Kong, küçük bir çoğrafi alan üzerinde genel olarak dağlık bir araziye sahip olması nedeniyle gerek tarımsal üretim gerekse yerleşim alanı bakımından son derece kıt kaynaklara sahiptir. Bu nedenle, mesken, işyeri, fabrika ve havaalanı inşaatları için sıklıkla denizin doldurulması ile kazanılan topraklardan yararlanılmaktadır. Özellikle 1941-45 yıllarında Japon işgali sırasında yapılan kontrolsüz ağaç kesimi sonunda ülkenin yeşil dokusu ciddi tahribata uğramıştır. Ancak, 1946 yılında başlatılan ve bugüne kadar kesintisiz bir şekilde sürdürülen ağaçlandırma çalışmaları sonuçu bugün ülkenin yaklaşık % 70 i yeşil alanlardan oluşmaktadır. 4
Hong Kong SAR Yüzölçümünün Yıllara Göre Değişimi (km²)* 1996 2000 2001 Hong Kong Adası 80,25 80,28 80,39 Kowloon 46,60 46,85 46,85 New Territories ve Adalar 967,93 970,91 971,27 Toplam 1.094,78 1.098,04 1.098,51 (*): Değerler her yılın Haziran ayı sonu itibariyle belirlenmiştir. Hiçbir doğal kaynağa sahip olmayan Hong Kong, yıl boyunca yağış almasına rağmen su bakımdan dahi dışa bağımlıdır. Hong Kong, içme suyu ihtiyaçını sınır komşusu olan Çin Halk Cumhuriyeti nin Guangdong Eyaletinden ithal ederek karşılamaktadır. b) Nüfus Yapısı: Cinsiyet Dağılımı Hong Kong SAR Nüfusu ile İlgili İstatistiki Bilgiler * 1996 2000 2001 Miktar (1000 Kişi) Toplam İçindeki Payı (%) Miktar (1000 Kişi) Toplam İçindeki Payı (%) Miktar (1000 Kişi) Toplam İçindeki Payı (%) - Bay 3.220,0 50,0 3.276,5 49,2 3.287,0 48,9 - Bayan 3.215,5 50,0 3.388,5 50,8 3.437,9 51,1 Toplam 6.435,5 100,0 6.665,0 100,0 6.724,9 100,0 Yaş Grubları -15 Yaş Altı 1.204,1 18,7 1.128,1 16,9 1.104,1 16,4-15-64 Yaş Grubu 4.577,7 71,1 4.807,7 72,2 4.867,2 72,4-65 ve Üstü Yaşlar 653,7 10,2 729,2 10,9 753,6 11,2 Toplam 6.435,5 100,0 6.665,0 100,0 6.724,9 100,0 Nüfusdaki Artış (1000 Kişi) - Doğal Artış 35,6 16,9 21,0 - Net Göç 119,3 41,6 38,9 Toplam 154,9 58,5 59,9 Nüfus Artış Oranı + 2,5 + 0,9 + 0,9 (%) Nüfus Yoğunluğu (Km² ye Düşen Kişi Sayısı) - Hong Kong 17.450 16.960 16.670 Adası - Kowloon 43.410 43.510 43.180 - New Territories 3.170 3.450 3.550 ve Adalar Toplam 5.980 6.200 6.250 5
Ülkenin 2001 yılındaki nüfusu 6.724.900 kişidir. 1984-1993 yılları arasında yıllık % 1 olan nüfus artış hızı, 1994 1999 yılları arasında artarak ortalama % 2,5 düzeyine ulaşmış (1994 % 2, 1995 % 2, 1996 % 2,5, 1997 % 3 ve 1998 % 2,8) ancak, 2000 yılından başlıyarak önemli ölçüde yavaşlamış ve son iki yılın (2000 ve 2001 yılları) her birinde % 0,9 oranında gerçekleşmiştir. 2001 yılı rakamlarına göre kilometrekareye düşen kişi sayısı 6.250 dir. Ülke nüfusu, kalabalık iş merkezi olan Hong Kong Adası ve Kowloon dan daha az yoğun bir nüfus yapısına sahip New Territories bölgesine doğru kaymaktadır. Nüfus yoğunluğu 2001 yılı rakamları ile Hong Kong Adası ve Kowloon da sırasıyla 16.670 kişi ve 43.180 kişi iken, New Territories bölgesinde söz konusu rakamlardan çok uzak 3.550 kişi düzeyindedir. Ülkenin resmi dilleri İngilizce ve Çince nin lehçelerinden Kantonca dır. Resmi bir din bulunmamasına rağmen nüfusun önemli bir kısmı Budizm, Taoizm, Hiristiyanlık, İslam ve Hinduizm gibi dinlere mensuptur. Hong Kong SAR Çalışan Nüfusu ile İlgili İstatistikler* 1996 2000 2001 Miktar (1000 Kişi) Toplam içindeki Payı (%) Miktar (1000 Kişi) Toplam içindeki Payı (%) Miktar (1000 Kişi) Toplam içindeki Payı (%) Cinsiyet Dağılımı Bay 1.948 75,4 1.974 73,6 1.963 72,9 Bayan 1.259 47,8 1.428 50,0 1.477 51,1 Toplam 3.207 61,5 3.402 61,4 3.440 61,6 Yaş Grubları 25 Yaş Altı 466 14,5 432 12,7 403 11,7 25-44 Yaş 1.952 60,9 2.032 59,7 2.054 59,7 Grubu 45-64 Yaş 743 23,2 898 26,4 944 27,4 Grubu 65 Yaş ve Üstü 46 1,4 41 1,2 38 1,1 Toplam 3.207 100,0 3.402 100,0 3.440 100,0 İşsizlik (1000 Kişi) İşsiz Sayısı 82 150 210 İşsizlik Oranı 2,6 4,4 6,1 (%) (*): Yukarıdaki tablodaki rakamlar yıllın Ekim-Aralık dönemindeki durumu yansıtmaktadır. Ayrıca, çalışan nüfus incelemelerinde 15 yaş ve üstü dikkate alınmıştır. 6
Yukarıda yer alan tabloya bakıldığında çalışan nüfusun yaş ortalamasının yükselmekte olduğu, toplam işgücü içindeki bay çalışan nüfusun, bayan çalışanlar lehine azalmakta olduğu ve yıllar itibariyle artan bir işsizlik görülmektedir. Gayri resmi kuruluş tahminlerine göre, 2002 yılı işsizlik oranı % 7,8 dir. c) Tarihi: Hong Kong Adası, 18 inci yüzyılın sonuna kadar yaklaşık 3.000 kişi dolayında olan nüfusu ile Çin İmparatorluğuna bağlı özel bir önemi olmayan bir adayken büyük oranda İngiliz şirketleri tarafından kontrol edilen ticaret filolarınca, gümüş gibi bazı değerli ticari emtialar ile esrarın Çin e büyük miktarlarda pazarlanmaya başlaması sonucunda ticari açıdan son derece önemli ve stratejik bir kara parçası haline gelmiştir. Hong Kong, 1839-1843 yılları arasında İngiltere ile Çin arasında süren ve tarihe I. Uyuşturucu Savaşı adıyla geçmiş olan savaş esnasında 1841 yılında İngilizlerin hakimiyetine geçmiştir. Bu tarihden itibaren de, 2. Dünya Savaşı sırasındaki Japon işgali dönemi hariç olmak üzere, İngiliz idaresi altında ve İngiltere den atanan bir İngiliz vali tarafından yönetilmiştir. 1898 yılında Çin ile İngiltere arasında imzalanan bir anlaşma ile Hong Kong Adası ve bugün New Territories ile bir takım ada ve adacıkları kapsayan bir alan 01.07.1997 tarihine kadar 99 yıllığına İngiltere ye kiralanmıştır. Özellikle Deng Xiao Ping in önderliğindeki Çin Halk Cumhuriyeti de 1970 li yıllarda uygulanmaya başlanan ticaret ve ekonomik politikalar ile serbest piyasa ekonomisine geçiş yönündeki çabalar sonuçu ÇHC in ulaştığı iki basamaklı hızlı ekonomik büyüme, Hong Kong un dünyanın en önemli ticaret ve finans merkezlerinden biri olmasının en önemli temelini oluşturmuştur. d) Siyasi ve İdari Yapısı: 19 Aralık 1984 tarihinde, Çin Halk Cumhuriyeti ve İngiltere Başbakanları Hong Kong da biraraya gelerek Hong Kong un eğemenliğinin 1997 yılında ÇHC ye devredilmesine ilişkin prosedürün kurallarını belirlemiş ve üzerinde mutabakat sağladıkları Ortak Deklarasyonu imzalamışdır. Ortak Deklerasyon, Hong Kong un ÇHC ye devir tarihinden sonraki 50 yıllık süre içinde Tek Ülke İki Ayrı İdari Sistem esası çerçevesinde kendi idari bağımsızlığını ve yapısını koruması ve sadece dışişleri ve savunma konularında doğrudan ÇHC Hükümetine bağlı olmak suretiyle ayrı bir Özel İdari Bölge şeklinde yönetilmesini öngörmektedir. 1990 yılında, Hong Kong un idaresinde uygulanacak esasları belirleyen bir Temel Kanun yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile devirden sonra ülkenin özerkliği büyük ölçüde garanti altına alınmıştır. Buna göre: - Sosyalist sistem ve politikalar Hong Kong da uygulanmayacaktır. - Hong Kong daki mevcut kapitalist ekonomik sistem ve serbest ticaret politikası en az 50 yıl süreyle muhafaza edilecektir. - Özel mülkiyet hakları kanunla korunacaktır. 7
- Yabancı ülkelerin Hong Kong da yatırım yapmalarına veya ticari faaliyette bulunmalarına ilişkin mevzuat aynen korunacaktır. - Hong Kong kamu maliyesi ÇHC kamu maliyesinden bağımsız olacaktır. - Ülkenin resmi dili İngilizce olmaya devam edecektir. - Hong Kong Dolarının uluslararası mali piyasalardaki konvertibilitesini sürdürülecek ve kambiyo sınırlamalarına gidilmiyecektir. - Hisse senedi borsaları ile altın ve döviz piyasaları faaliyetlerine devam edecektir. - Ülke, serbest ticaret bölgesi olma özelliğini koruyacak, ticareti engelleyici düzenlemeler yapılmayacakır. - Hong Kong, ayrı bir gümrük bölgesi olarak muhafaza edilecek ve ÇHC ile olan sınırı korunacaktır. - Bir Nihai İtiraz Mahkemesi (Yargıtay) kurulacak ve üyelerden biri İngiliz Milletler Cemiyeti mensubu olacaktır. - Yargıda, İngiliz sistemi uygulanmaya devam edecektir. - Ülke, uluslararası kuruluş ve organizasyonlara olan bağımsız üyeliğini Hong Kong Özel İdari Bölgesi adı altında olmak kaydıyla sürdürecek, kendi menşe şahadetnamelerini düzenlemekte serbest olacaktır. - Ülkenin adı Çin Halk Cumhuriyeti Hong Kong Özel İdari Bölgesi olacaktır. 1997 yılının 30 Haziran gecesi el değiştirme gerçekleşmiş ve bugüne kadar ÇHC Hükümeti Hong Kong a müdahale etmeme politikasını başarılı bir biçimde yürütmüştür. 1998 yılı Mayıs ayında da Hong Kong da, yeni idari sistem altında ilk kez geniş katılımlı, şeffaf ve serbest seçim gerçekleştirilmiş ve ilk Yasama Meclisi nin (Legislative Council) seçimi tamamlanmıştır. Ülkenin yönetici olarak da Tung Chee Hwa adlı Şangay doğumlu bir işadamı şeçilerek ilk Baş İdareci ünvanını kazanmıştır. Ortak Deklerasyon da belirtilen ilke ve esaslara uygun olarak Çin Meclisince (Çin Ulusal Halk Kongresi) 1990 yıllında alınan karar uyarınca, 1996 yılı başında, 96 üyesi Hong Kong dan ve 54 üyesi ÇHC den olmak üzere, 150 üyeli bir Hazırlık Komitesi oluşturulmuştur. Hazırlık Komitesi ilk Baş İdareciyi ve ilk genel seçime kadar iş başında kalacak geçici yasama organı üyelerini seçecek 400 üyeli Seçici Komiteyi gene aynı yıl içerisinde belirlemiştir. Söz konusu Komite tarafından, 1996 yılı Aralık ayında üç aday arasından Orient Deniz Taşımacılık Şirketinin Başkanı Tung Chee Hwa ilk Baş İdareci olarak seçilmiştir. Yürütme organının başı olarak İdare ve Yasama Meclisince alınan kararları doğrudan ya da sekreterleri vasıtasıyla yürütmekle görevli olan ve ülkemizde Başbakana tanınan nitelikte yetki ve görevlerle donatılmış olan Baş İdarecinin yetkileri arasında, kendine yürütme faaliyetlerinde danışmanlık görevini ifa edecek ve bu konumu itibariyle yürütme erki üzerinde önemli etkisi olan İdare Meclisi üyelerini atamak ve Bakanlar Kurulu mahiyetindeki Sekreterler Kurulu üyelerini belirlemek yer almaktadır. Yasama organınca alınan kararların yürütülmesini sağlamakla sorumlu 23 sekreterliğe ayrılan Sekreterler Kurulu görev ve yetkileri, ülkemizdeki Bakanlar Kurulu ve Bakanların görev ve yetkileri ile çok büyük oranda örtüşmektedir. 8
II. GENEL EKONOMİK GELİŞMELER a) Genel Durum: Hemen hemen hiç bir tabii kaynağa sahip olmayan 1000 km² den biraz büyük yüzölçümü ve 7 milyon civarındaki nüfusuyla Hong Kong, dünyanın en fazla nüfus yoğunluğuna sahip şehir ekonomileri arasında yer almaktadır. Hong Kong stratejik coğrafi konumu ve sahip olduğu derinsu limanı ile Asya Pasifik bölgesinde önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Ayrıca, özellikle etnik olarak kuvvetli bağları olduğu ÇHC ve bölgenin diğer ülkeleri ile inşaa ettiği sağlam ticari ilişkiler, Hong Kong un 1970 li yılların başlarından itibaren hızla kalkınmasının temelini oluşturmuştur. Hong Kong un son derece liberal bir dış ticaret mevzuatına sahipdir. Uluslararası bağımsız kuruluşlarca yapılan değerlendirmeler çerçevesinde Hong Kong ekonomisi, dünyanın en serbest ekonomisi olarak gösterilmektedir. 2002 yılında, Heritage Vakfı ve Wall Street Journal Gazetesi nin ortaklaşa yaptığı bir araştırmaya göre ticaret engellerinin yokluğu, vergilerin düşüklüğü ve mülkiyet haklarının güçlülüğüyle son dokuz yıldır sürekli birinci sıra yer alan Hong Kong un bu konumu, bütçe açıklarının giderek artması ve ekonomiye daha fazla ölçüde devlet müdahalesi beklentisi çerçevesinde zayıflamaktadır. Dünyanın en hür ekonomisine sahip olma açısından Hong Kong ile Singapur un arasındaki fark giderek daralırken, söz konusu listede İrlanda beşinci ve ABD, Danimarka ve Estonya ile birlikte altıncı sırada yer almıştır. Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ise, 2001 yılındaki değerlendirmeye göre sıralamada 6 (altı) sıra gerileyerek 127 inci sıraya yerleşmiştir. ÇHC inde, Dünya Ticaret Örgütü üyeliğine kabul edilmesi sonrası ekonominin liberazyonu yönünde henüz hiçbir esaslı politika değişimi olmamıştır. Düşük vergi politikası, serbest ve adil piyasa düzeni ve rekabet koşulları, etkin bir yapıda inşa edilmiş mali ve yasal mevzuat, gelişmiş altyapısı, modern ulaşım ve haberleşme olanakları, Hong Kong un ekonomik alanda gösterdiği başarının temellerinden bazılarını oluşturmaktadır. Ancak, son yirmi yılda hızlı bir şekilde büyüyen Hong Kong (HK) ekonomisinde, 2001 yılında, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ekonomisindeki durgunluk ve 11 Eylül 2002 tarihinde ABD nin New York şehrinde yerleşik Dünya Ticaret Merkezine yönelik gerçekleşen terorist saldırının etkisi ile uluslararası ticaret ve dünya ekonomisindeki olumsuz gidişatın sonuçu yavaşlama ve durgunluk yaşanmıştır. 2001 yılının başlarında, toplam ihracatta cüzzi bir büyüme gözlenmiştir. Ancak, global talebin önemli ölçüde azalması sonuçu Hong Kong un, özellikle geleneksel olarak ticaret yaptığı pazarlara yönelik ihracatında düşüş kaydedilmiştir. 9
Öte yandan, kıyı ticareti ve turizm sektöründe büyümenin sürdürülmesi ile 2001 yılı ilk altı ayında, hizmetler sektöründe, mal ticaretine göre daha iyi bir performans gösterilerek büyüme sağlanmıştır. Ancak, 11 Eylül 2001 tarihinde ABD de meydana gelen söz konusu olayın, seyahat sektörü üzerindeki olumsuz etkilerine ve ticaret ile ilgili hizmetlere olan talebin önemli ölçüde azalmasına baglı olarak 2001 yılında, hizmetler sektöründe cüzzi bir büyüme gerçekleştirilmiştir. Tüketici Gelirleri: 2000 yılındaki ekonomik büyümeye bağlı olarak tüketici gelirlerindeki yükseliş, 2001 yılının ilk altı ayında, tüketici harcamalarını arttırmıştır. Tüketici harcamalarının artması ise, yerel sanayinin canlanma süreçine girmesini sağlamıştır. Ancak, işsizlik oranındaki artışın sonucunda Temmuz ayında tüketici harcamalarında azalma başlamışdır. 11 Eylül 2002 tarihinde, ABD deki anılan olay sonrası tüketici harcamalarındaki söz konusu düşüş hızlanmış ve yılın üçüncü ve dördüncü üç aylık döneminde de azalmaya devam etmiştir. Yatırım harcamaları ise, 2001 yılı Ocak-Mart dönemi sonrası yerel ekonomideki ve uluslararası ticaretteki belirsizliklere, inşaat sektöründeki ve emlak piyasasındaki daralmaya bağlı durgunluk ve Hong Kong Devleti tarafından kamu toplu konut inşaası harcamalarında kısıntıya gidilmesine paralel olarak sert bir düşüş yaşanmıştır. Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla: % 9,50 Sektörler İtibariyle 1990 Yılı Gayrı Safi Yurtiçi Hasılası % 25,20 % 22,70 % 5,40 % 14,90 % 4,70 Toptan, Parakende ve İth-İhr Ticaret, Lokantalar ve Oteller İnşaat İmalat Diğerleri Kamu, Sosyal ve Özel Hizmetler Finans, Siğorta, Emlak ve Diğer Hizmetler Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme % 17,60 10
% 23,20 Sektörler İtibariyle 2000 Yılı Gayrı Safi Yurtiçi Hasılası % 10,30 % 26,10 % 5,30 % 21,20 % 8.00 Toptan,Parakende ve İth-İhr Ticaret, Lokantalar ve Oteller İnşaat İmalat Diğerleri Kamu, Sosyal ve Özel Hizmetler Finans, Siğorta, Emlak ve Diğer Hizmetler Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme % 5,90 2000 yılında, % 10,5 oranında büyüyen Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH), 2001 yılında, keskin bir yavaşlama ile sadece % 0,1 oranında büyümüştür. GSYH, 2001 yılı ilk üç ayında, yıllık bazda % 2,2 ve ikinci çeyrekde % 0,8 oranlarında büyümesine devam etmiş ancak, üçüncü ve dördüncü üçer aylık dönemlerde sırasıyla % 0,4 ve % 1,6 oranlarında küçülmüştür. Üçer aylık dönemler karşılaştırıldığında ise, GSYH, birinci ve ikinci üç ayda, sırasıyla % 0,5 ve % 1,4 oranlarında küçülmüş, üçüncü çeyrekte % 0,3 oranında büyümüş ve son çeyrekte, % 0,2 oranında azalmıştır. Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla Yüzde % 15 10 5 0-5 -10 Yıllık Profil 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Değişim Miktarı 11
Yüzde % Üçer Aylık Dönemler 20 15 10 5 0-5 -10 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç İstihdam: 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Yıllık Değişim Üçer Aylık Değişim Hong Kong ekonomisindeki durgunluğa paralel olarak emek piyasasında da arz fazlası oluşmuştur. 2001 yılı ilk ve ikinci çeyreğinde % 4,5 olan işsizlik oranı üçüncü çeyrekte % 5,3 e ve son üç aylık dönemde de % 6,1 düzeyine yükselmiştir. İşsizlik oranındaki en yüksek artış % 3 ile dördüncü çeyrekte kaydedilmiştir. Gayrı Menkul Piyasası: 2001 yılında, mesken piyasasında da durgunluk gözlenmiştir. Konut kredi faiz oranlarının önemli ölçüde düşmesine ve mesken fiyatlarının ortalama yaklaşık % 45 oranında ucuzlamasına rağmen potansiyel alıcıların, iş güvencesine ve gelirlerindeki devamlılığa ilişkin endişelerine bağlı olarak satın alma kararlarını ertelemeleri nedeniyle piyasadaki durgunluk aşılamamıştır. Buna ek olarak, inşaatı süren yeni binaların, halihazırda arz fazlası olan piyasaya girmesi ile durgunluğun daha da derinleşeceği tahmin edilmektedir. Finans Piyasası: 2001 yılında, mali piyasada, ABD de yapılan faiz indirimlerine uyum çerçevesinde yerel faiz oranlarında önemli indirim gerçekleştirilmiştir. ABD Doları karşılığı değeri sabit olan Hong Kong Doları, 11 Eylül 2001 tarihinde, ABD de meydana gelen terörist saldırı sonrası uluslararası mali piyasalardaki dalgalanmaya rağmen istikrarlı bir seyir izlemiştir. Ekonomik faaliyetlerdeki yavaşlamaya bağlı olarak Hong Kong Doları olarak verilen kredilerde azalma gözlenmiştir. Bunun sonucu olarak HK Doları rezervindeki artış hızlanmış ve kredi/rezerv miktarı oranında rekor bir düşüş yaşanmıştır. Ticaret hacmindeki küçülmeye paralel olarak Hong Kong Borsası Hang Seng Index, önemli ölçüde değer kaybetmiştir. 21 Eylül 2001 tarihinde son üç yılın en düşük zeviyesine inen endeks, 4 Ekim 2001 tarihinde 10.000 puanın üstüne çıkmış ve yıl sonunda, 2000 yılının sonundaki değerin % 24 altında olan 11.397 puan zeviyesinden kapanmıştır. 12
Tüketici Fiyatları: Tüketici fiyatları, 2000 yılında ortalama % 3,8 oranında ve 2001 yılında ise, ortalama % 1,6 oranında düşmüştür. 2001 yılı başında ücretlerdeki artış ve kiralardaki düşüşün yardımı ile fiyatlarda cüzzi bir yükselme olmuştur. Ancak, yıl içinde ekonomide durgunluk ve işsizlik oranında artış gibi olumsuz gelişmeler neticesinde, fiyatlardaki söz konusu artışı aşan şekilde bir düşüş yaşanmıştır. Fiyatların artması yönünde dış baskı önemli ölçüde azalmıştır. Dünya mal talebindeki düşüş ve ABD Dolarının değerini koruması sonucu ithal edilen malların fiyatlarında bir artış olmaması, Hong Kong daki tüketici fiyatlarının artmamasının önemli nedenlerinden birini oluşturmuştur. b) Dış Ticaret: İhracat: 2000 yılında, % 17,1 gibi yüksek bir büyüme hızı yakalanan ihracatta, 2001 yılında, dünya ekonomisindeki durgunluğun etkisi ile % 3 lük bir düşüş yaşanmıştır. Üçer aylık dönemlere yıllık bazda bakıldığında, 2001 yılı ilk üç ayında sadece % 4,2 oranında artan ihracat, ikinci üç ayda % 1,9, üçüncü çeyrekte % 4 ve son üç ayda da 11 Eylül 2001 tarihinde ABD de meydana gelen söz konusu olayın uluslararası ticarete olumsuz etkileri nedeniyle % 8,8 oranında azalmıştır. Üçer aylık dönemler karşılaştırıldığında, ihracat 2001 yılının ilk ve ikinci üç aylık dönemlerinde sırasıyla % 2,4 ve % 2,8 oranlarında azalmış ve üçüncü çeyrekte % 1,5 lik bir yükselişi takiben son üç ayda % 6,4 oranında düşmüştür. 25 Yüzde % Toplam Mal İhracatı Yıllık Değişim 20 15 10 5 Üçer Aylık Dönemlerde Değişim 0-5 -10-15 1Ç 2Ç 3Ç 4Ç 1Ç 2Ç 3Ç 4Ç 1Ç 2Ç 3Ç 4Ç 1Ç 2Ç 3Ç 4Ç 1Ç 2Ç 3Ç 4Ç 1Ç 2Ç 3Ç 4Ç Re-eksport: 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Toplam ihracat içinde değerlendiren re-eksport, 2000 yılında, % 18,5 oranında ve 2001 yılında da % 2 oranında azalmıştır. 2001 yılının ilk üç ayında, yıllık bazda % 6,5 oranında artan re-eksport, yılın diğer üç çeyreğinde sırasıyla % 1, % 3 ve % 8,6 oranlarında düşmüştür. Üçer aylık dönemler karşılaştırıldığında ise, birinci ve ikinci üç aylık dönemlerde sırasıyla % 2,4 ve % 2,9 oranlarında azalan re-eksport, üçüncü çeyrekte % 2,1 oranında artmış ancak, son üç ayda da % 6,7 oranında azalmıştır. 13
Yerel İhracat: 2001 yılında, yerel sanayi mallarının ihracatındaki düşüş ise, daha sert olmuştur. Dış ticarete ilişkin istatistiklerin tutulmaya başlandığı 1962 yılından bugüne en büyük ve keskin düşüş % 11 oranı ile 2001 yılında gerçekleşmiştir. 2000 yılında % 7,5 gibi hızlı bir artışın gerçekleştiği dikkate alındığında, 2001 yılındaki düşüşün önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Üçer aylık dönemlere yıllık bazda bakıldığında, sırasıyla % 12,8, % 8,5, % 12,4 ve % 10,4 oranlarında düşüş olduğu görülmektedir. Söz konusu düşüş, küresel talepdeki azalışın yanısıra, Hong Kong daki yerel sanayi ürünleri ihracatından re-eksporta doğru yapısal bir değişimden kaynaklanmaktadır. Yerel sanayi ürünlerinin toplam ihracat içindeki payı 2000 yılında % 12, 2001 yılında % 10 ve son on yıllık dönemde toplam % 30 oranında azalmıştır. 2001 yılında yerel sanayi ürünlerinin ihracatına üçer aylık dönemler olarak karşılaştırmalı bakıldığında, sırasıyla % 2,8, % 1,5, % 3,3 ve % 4,1 oranlarında azaldığı görülmektedir. 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Milyar HK $ Toplam Mal İhracatı İçinde Re-eksport ve Yerel İhracat Miktarları 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1996 Re-eksport 1997 1998 1999 Yerel 2000 İhracat 2001 İhracattaki düşüşün nedenlerine bölgesel olarak bakıldığında, ABD ve Avrupa Birliği (AB) pazarlarındaki talep daralmasının temel neden olduğu anlaşılmaktadır. Buna karşın, Doğu Asya pazarlarına yönelik ihracatta ise, artış kaydedilmiştir. 2001 yılında, Doğu Asya piyasalarına yönelik ihracat, 2000 yılında gerçekleşen % 20 artış hızına göre yavaşlamakla birlikte % 2 oranında büyümüştür. Söz konusu bölgeye yönelik ihracatta ülkeler arasında farklılıklar olduğu gözlenmektedir. Japonya ve Çin Halk Cumhuriyeti ne (ÇHC) yönelik ihracatta artış kaydedilirken, Singapur, Tayvan ve bölgenin diğer ülkelerinin çoğunluğuna yönelik ihracatta azalma olduğu izlenmiştir. 2001 yılında, ABD ye yönelik ihracattaki % 9 oranındaki azalış, 1991 yılından 2001 yılına kadar görülen ilk düşüş olup, 2000 yılında gerçekleşen % 14 oranındaki artış sonrası önemli bir daralmayı işaret etmektedir. Bu olumsuz gelişmenin nedenlerini, 2001 yılında ABD tüketici harcamalarındaki sert düşüş, ithal mallara yönelik talepdeki azalış ve ABD ekonomisindeki belirgin durgunluk oluşturmaktadır. AB ye yönelik ihracatta da, 2000 yılında % 13 oranınında bir artış olmasına karşın 2001 yılında, AB deki tüketicilerin ithal mallara olan talebinin azalması ve zayıf yeni para birimi Euro nun etkisi ile % 8 oranında bir düşüş yaşanmıştır. 14
İthalat : 2001 yılında, Hong Kong un ithalatı % 2,3 oranında azalmıştır. 2000 yılında ithalatın % 18,1 oranında artmış olması söz konusu düşüşün önemini daha iyi göstermektedir. 2001 yılının ilk üç ayında, yıllık bazda % 5,3 oranında artan ithalatta, yılın diğer üçer aylık dönemlerinde sırasıyla % 0,7, % 3,4 ve % 9,1 oranlarında düşüş kaydedilmiştir. İthalattaki düşüş, re-eksport ve iç tüketim miktarlarında azalma olduğuna işaret etmektedir. 2001 yılında, bir önceki yıldaki % 17 oranındaki artışa tezat bir şekilde iç tüketim amacıyla yapılan ithalat % 3,2 oranında düşmüştür. İç tüketim amacıyla yapılan ithalatta, 2001 yılı birinci ve ikinci üç ayında yıllık bazda sırasıyla % 2,3 ve % 0,1 oranlarında artış kaydedildikden sonra üçüncü ve dördüncü üç aylık dönemlerde sırasıyla % 4,5 ve % 10,5 oranlarında düşüşler gözlenmiştir. Üçer aylık dönemler karşılaştırıldığında ise, ithalat, 2001 yılı birinci ve ikinci çeyreğinde, sırasıyla % 1,2 ve % 3,7 oranlarında azalmış, üçüncü çeyrekte % 2,5 oranında artmış ve son üç aylık dönemde ise, % 8 oranında azalmıştır. İç tüketim amacıyla yapılan ithalatta bakıldığında, birinci ve üçüncü çeyrekte sırasıyla % 1,9 ve % 3,6 oranlarında arttığı ve ikinci ve dördüncü üç aylık dönemlerde ise, sırasıyla % 6 ve % 11,7 oranlarında azaldığı gözlenmiştir. Hizmet İhracatı: Hizmet sektörünün ekonominin % 83 ünü oluşturduğu Hong Kong un, yabancı ülke firmalarına sağladığı hizmetlerden kaynaklanan gelirlerin artış hızında önemli düşüş olmakla birlikte 2000 yılındaki % 14,1 oranındaki büyüme, 2001 yılında % 3,5 oranında sürdürülebilmiştir. Söz konusu hizmetlerden elde edilen gelirdeki seyir toplam ihracatdaki gidişattan daha iyi olmuştur. 2001 yılı birinci ve ikinci çeyreğinde, yıllık bazda her ikisinde de % 6,3 oranında artış kaydedilmiştir. Üçüncü ve dördüncü üç aylık dönemlerde sırasıyla % 1,6 ve % 0,5 gibi cüzzi oranlarda da olsa büyümenin devam ettiği gözlenmiştir. Global ticarette meydana gelen azalış, uluslararası ticarete ilişkin hizmetler ve ulaştırma hizmetlerine olan talebi de olumsuz yönde etkilemiştir. 11 Eylül 2001 tarihinde, ABD de meydana gelen terörist saldırı sonuçu turizm ile ilgili faaliyetlerde önemli azalış, mevcut olumsuzluğu daha da kötüleştirmiştir. Üçer aylık dönemler karşılaştırıldığında ise, ilk üç çeyrekte sırasıyla % 0,4, % 2,1, % 1,6 oranlarında artış ve son üç aylık dönemde ise, % 2 oranında bir azalış gözlenmiştir. 15
20 15 10 5 0-5 -10 Yüzde % Hizmetler İhracatı 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Yıllık Değişim Üçer Aylık Dönemlerde Değişim Hizmet İthalatı: Söz konusu hizmetlerin ithalatı ise, 2000 yılında % 2,1 oranında ve 2001 yılında % 0,1 oranında artmıştır. 2001 yılının birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde, yıllık bazda sırasıyla % 3,9 ve % 1 oranlarında arttıkdan sonra üçüncü ve dördöncü üç aylık dönemlerde, % 2 ve % 2,3 oranlarında azalmıştır. Dış ticaret faaliyetlerinde düşüş ticaret ile ilgili hizmet ithalatında azalışa neden olmuştur. Seyahat ile ilgili hizmetlerin ithalatında, özellikle 11 Eylül 2001 tarihinde, ABD de meydana gelen terörist saldırı sonrası önemli düşüş olmuştur. Üçer aylık dönemler karşılaştırıldığında, 2001 yılı ilk üç ayında, % 0,4 oranında artış, ikinci üç ayda bir değişiklik olmadığı ve üçüncü ve dördüncü üç aylık dönemlerde ise, sırasıyla % 2,4 ve % 0,6 oranlarında azalma kaydedilmiştir. Dış Ticaret Dengesi: 2001 yılında, hizmet ihracatındaki artışa karşın hizmet ithalatınının 2000 yılı düzeyinde kalması sonuçu 2000 yılında, 149,3 milyar Hong Kong Doları veya hizmet ithalatı değerinin % 83,2 olan hizmet ticaret fazlası 2001 yılında değer olarak 156,8 milyar Hong Kong Dolarına veya hizmet ithalat değerinin % 87,6 sına yükselmiştir. Bu miktar toplam mal ticaret açığından daha fazla bir miktarı temsil etmekte olup, 2001 yılında, mal ve hizmet dış ticaret fazlası 67,1 milyar HK Doları veya toplam mal ve hizmet ithalat değerinin % 3,8 i olarak gerçekleşmiştir. c) Yerel Ekonomi: İç Talep: 2001 yılında, kişi başına düşen Gayrı Safi Milli Hasıla % 1,2 oranında azalarak 187.748 Hong Kong Doları (24.132 ABD Doları) olmuştur. Tüketici fiyatlarındaki düşüş dikkate alındığında, söz konusu düşüşün % 0,7 gibi cüzzi bir oranda olduğu görülmektedir. 16
2001 yılındaki toplam talebe bakıldığında, re-eksport hariç tutulduğunda, % 0,9 oranında bir küçülme görülmektedir. Söz konusu küçülmenin ana sebebini dış talepdeki daralma oluşturmaktadır. 2000 yılında, % 16,7 oranında artan dış talep, 2001 yılında, % 2,1 oranında azalmıştır. 2000 yılında, % 10 artan yurtiçi talep ise, 2001 yılında, % 0,2 gibi cüzzi bir oranda büyümüştür. Yurtiçi talep içinde, özel sektör talebi % 0,1 azalırken, kamu sektörü talebi ise, hükümetin ekonominin canlandırılması amacı ile uygulamaya koyduğu programların yardımı ile % 2,8 oranında artmıştır. Parakende Satışlar: Parakende satışlar, 2000 yılında sağlanan ekonomik büyüme sonuçu hane gelirlerindeki artış ve büyümeye devam eden turizm sektörünün etkisi ile 2001 yılının ilk altı aylık döneminde canlanmıştır. Ancak, küresel ekonomideki olumsuzlukların etkisi ile yerel tüketici harcamalarında azalma gözlenmiştir. 11 Eylül 2001 tarihinden sonra ise, yerel tüketici harcamalarındaki söz konusu azalma hızlanmış ve turizm sektörü ciddi anlamda olumsuz etkilenmiştir. Bu çerçevede, 2001 yılı birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde yıllık bazda sırasıyla % 2,5 ve % 4,8 oranlarında artan parakende satışlar, üçüncü çeyrekte % 0,5 oranla artış hızı yavaşlamış ve son üç aylık dönemde ise, % 2,9 oranında azalmıştır. 2001 yılına bir bütün olarak bakıldığında, 2000 yılında, % 8,3 oranında artan parakende satış hacminin sadece % 1,2 oranında arttığı görülmektedir. Üçer aylık dönemler olarak karşılaştırıldığında, birinci ve ikinci üç aylık dönemde sırasıyla % 4,1 ve % 2,3 oranlarında artan parakende satış hacmi, üçüncü üç ayda % 5,9 ve son çeyrekte % 2,8 oranında azalmıştır. Tüketim Harcamları: Özel tüketim harcamalarında, 2001 yılı birinci ve ikinci çeyreğinde, yıllık bazda sırasıyla % 3 ve % 3,5 oranlarında artışlar kaydedilmiştir. Ancak, artış üçüncü ve dördüncü üç aylık dönemlerde yavaşlamış ve sırasıyla % 1,2 ve % 0,3 olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılında, özel tüketim harcamaları, % 5,4 oranında artar iken, 2001 yılında artış hızı yavaşlayarak % 2 oranında yükselmiştir. Üçer aylık dönemler olarak karşılaştırıldığında, birinci ve ikinci üç aylık dönemlerde sırasıyla % 2,3 ve % 0,5 oranlarında artan özel tüketim harcamaları, üçüncü ve dördüncü çeyrekte sırasıyla % 1 ve % 0,8 oranlarında düşmüştür. Tüketim harcamalarının kompozisyona bakıldığında, 2001 yılında, motorlu taşıtlar, elektrikli ev eşyaları ve dayanıklı ev eşyaları alımları en hızlı artan mal grubunu oluşturmuştur. Gıda ve hizmetlere yapılan harcamalarda da artış gözlenmiştir. Hong Kong luların yurtdışında yaptığı harcamalarda da küçük bir artış kaydedilmiştir. 17
Yerel Piyasada Yerel Tüketici ve Yabancı Turist Harcamaları (Yıllık Değişim % ) Parakende Satış Gıda Dayanıklı Tüketim Malları Mal Gruplarına Göre Tüketici Harcamaları Diğer Tüketim Malları Hizmetler Hong Kong lu Turistin Yurtdışı Harcamları Toplam Turist Harcamaları 2000 Yıllık 8,3 5 19 5 5-3 6 10 1Altı Ay 12,4 8 25 9 5-6 8 15 2 Altı Ay 4,5 2 14 2 4 * 4 6 1 Çeyrek 14,3 (5,7) 7 34 11 6-8 8 5 2 Çeyrek 10,5 (0,2) 9 17 8 5-2 7 26 3 Çeyrek 5,9 (-2,6) * 18 5 6-1 6 7 4 Çeyrek 3,1 (0,5) 3 11-1 2 1 3 5 2001 Yıllık 1,2 3 7-1 2 2 2 5 1Altı Ay 3,6 3 12 1 2 4 4 8 2 Altı Ay -1,2 2 3-3 2 * 1 2 1 Çeyrek 2,5 (4,1) 4 10 * 1 6 3 5 2 Çeyrek 4,8 (2,3) 3 14 2 3 1 4 11 3 Çeyrek 0,5(-6,0) 2 7-2 1-1 1 3 4 Çeyrek -2,9(-2,8) 2-1 -4 2 2 * * 30 20 10 0-10 -20 Yüzde % İç -30 1ç 2ç 3ç 1996 4ç 1ç 2ç 3ç 1997 4ç 1ç 2ç 3ç1998 4ç 1ç 2ç 3ç1999 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 20001ç 2ç 3ç 4ç Tüketim Temelli Talep 2001 Yatırım Temelli Talep ( ): Üçer aylık dönemlerde karşılaştırmalı değişim. (*): % 0,5 altındaki değerler Hükümete ait tüketim harcamaları ise, 2001 yılının birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde, yıllık bazda sırasıyla % 3,9 ve % 4,1 oranlarında arttıkdan sonra üçüncü ve dördüncü çeyrekte hızlanarak sırasıyla % 6,2 ve % 6,1 oranlarında büyümüştür. 2000 yılında, % 2,1 oranında yükselen söz konusu harcamalar, 2001 yılında, % 5,4 oranında artmıştır. Söz konusu artışın temel nedenlerinden birisi gönüllü emeklilik ile bağlantılı ödemelerdir. Üçer aylık dönemler karşılaştırıldığında, 2001 yılının ilk üç ayında, % 5,4 oranında artan harcamalar, ikinci çeyrekte % 1,7 oranında azaldıktan sonra üçüncü ve dördüncü çeyrekte, sırasıyla % 2 ve % 0,4 oranlarında yükselmiştir. 18
Yatırım Harcamaları: 2000 yılında, % 9,8 oranında artan yatırım harcamaları, 2001 yılında, yavaşlıyarak % 2,1 oranında büyümüştür. 2000 yılında, yatırım harcamalarındaki hızlı büyümenin etkisi ile 2001 yılının ilk üç ayında yıllık bazda % 11,5 oranında artan yatırım harcamaları, ikinci ve üçüncü çeyrekte ciddi anlamda yavaşlayarak sırasıyla sadece % 1,2 ve % 3,2 oranlarında artmış ve yavaşlamanın devamında son üç ayda % 6,4 oranında azalmıştır. 2001 yılı içinde yatırım harcamalarındaki hızlı azalışın temel nedeni makine ve ekipman alımlarındaki düşüş oluşturmaktadır. 2001 yılının ilk üç ayında yatırım harcamalarının artmasının arkasında 2000 yılındaki büyümeye paralel olarak verilen makina ve ekipman alım siparişlerinin bu dönemde teslim alınması yatmaktadır. 2001 yılında, dünya ekonomisindeki olumsuz gidişatın etkisi ile Hong Kong un yatırım harcamalarında hızlı bir düşüş olmuştur. 2001 yılının üçüncü çeyreğinde geçiçi bir canlanma gözlenmekle birlikte 2001 yılında, yatırım harcamalarındaki artış oranı, 2000 yılındaki % 25,8 gibi önemli bir düzeyden % 5,2 gibi düşük bir düzeye gerilemiştir. Mesken Fiyatları: Emlak Piyasası: Endeks (1999=100) 200 Mesken Türü Gayrı Menkül 150 100 50 0 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Fiyat Endeksi Kira Endeksi Hong Kong ekonomisinde çok önemli bir yeri olan emlak piyasasına bakıldığında, 2001 yılı boyunca mesken fiyatlarındaki düşüşün devam ettiği ancak, düşen fiyatların etkisi ile yıl sonuna doğru alım-satım miktarında artış olduğu görülmektedir. 2001 yılının ilk dört ayında, emlak piyasası, ekonomik faaliyetlerdeki yavaşlamanın, hisse senetlerindeki düşüşün ve çok sayıda yeni meskenin emlak piyasasına arz edilmesinin de dahil olduğu birçok olumsuzluktan ciddi olarak etkilenmiştir. 19
Gayrı menkul ticareti, potansiyel alıcıların, olumsuz gelişmelerin devam edeceği ve bunun da daire fiyatlarını daha da düşüreceği şeklindeki genel kanıya paralel olarak satın alıma ilişkin kararlarını belirsiz bir süre askıya alıp piyasayı izlemeyi tercih etmelerinden ciddi düzeyde etkilemektedir. Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında, Hong Kong daki banka faiz oranlarının dikkate değer şekilde düşmesi (2001 yılı ilk altı ayında ortalama banka kredi faiz oranı % 2,5 olmuştur) ile müteahhitlik şirketlerinin yoğun satış kampanyalarının olumlu etkisi sonuçu emlak sektöründe sınırlı ölçüde bir canlanma sağlanmıştır. Ancak, ekonomideki durgunluk ve işsizlik oranındaki artış nedenleri ile sadece birkaç ay görülen söz konusu canlanmanın takiben sona erdiği görülmüştür. 11 Eylül olayı, alıcıların ekonomi ve emlak sektörünün geleceği konusundaki endişelerini daha da derinleştirmiş ve Eylül ayı sonu ve Ekim ayı başında emlak piyasasını tamamen durma noktasına getirmiştir. Potansiyel alıcıların, özellikle yatırım amaçlı mesken satın alma düşüncesinde olanların yakın gelecekte konut almama yönündeki kararlarının orta vadede de değişmiyeceği beklentisi güçlenmiştir. Ayrıca, 11 Eylül, Hükümetin Mesken Edindirme Planı/Özel Sektör Katılım Planı çerçevesinde inşaa edilen toplu konutların satışlarının, 2002 yılı ikinci yarısına kadar durdurulduğunun ve konut kredi faizlerinde % 1,5 lik bir indirim daha yapıldığının açıklanmasının olumlu etkilerini gölgede bırakmıştır. Bu olumsuzluklara cevap olarak, konut pazarlama şirketleri konut fiyatlarında daha fazla indirim yaparak ve potansiyel alıcılar için cazip kredi paketleri geliştirerek piyasayı tekrardan canlandırmaya çalışmışlardır. Konut pazarlama şirketlerinin söz konusu çabaları, yeni konut piyasasının yıl sonuna doğru canlanmasını sağlar iken, ikinci el konut satışlarındaki olumsuz gidişatta bir değişiklik olmamıştır. Üçer aylık dönemler olarak bakıldığında, 2001 yılında konut fiyatlarındaki düşüş devam etmiştir. Konut fiyatları, ikinci üç aylık dönemde hiç değişmez iken birinci, üçüncü ve dördüncü çeyrekte sırasıyla ortalama % 4, % 3 ve % 7 oranlarında ucuzlamıştır. 2001 yılında toplam olarak, konut fiyatları ortalama % 13 oranında ucuzlamıştır. Mesken fiyatlarının en üst düzeye ulaşdığı 1997 yılından 2001 yılı son üç ayına kadar olan dönemde, mesken fiyatlarında ortalama % 57 oranında bir değer kaybının olduğu kaydedilmiştir. Mesken Kiraları: Konut kiraları ise, 2001 yılının dokuz aylık döneminde genel olarak değişmemiştir. 2001 yılının son üç ayında, ekonomideki durgunluktan kaynaklanan konut kiralama talebinde düşüş ve aynı zamanda kiraya verilen konut sayısındaki artışın etkisi ile kira bedellerinde ucuzlama olduğu gözlenmiştir. 2001 yılının dokuz aylık döneminde her çeyrekte ortalama % 1 ve son üç aylık dönemde de % 4 oranında ucuzluyan kiralar toplam ortalama % 7 oranında düşmüşdür. 20
Ticari Bina Kiraları: 250 200 150 100 50 0 Endeks (1999=100) İşyeri Amaçlı Gayrı Menkül 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Fiyat Endeksi Kira Endeksi Ekonomideki kötü gidişatın yansıması olarak firmaların şirket yapılarını yeniden düzenlemeye ve küçültmeye çalışmasının sonucu olarak 2001 yılında, ticari gayrımenkul piyasasında da belirgin bir durgunluk görülmüştür. Enformasyon teknolojisi sektöründeki küçülme ise, ofis kiralama talebinin daha da zayıflamasına neden olmuştur. Özellikle, 11 Eylül 2001 tarihinden sonra olmak üzere, ticari faaliyetlerin azalması da söz konusu eğilimi güçlendirmiştir. Bu olumsuz gelişmeler, ticari gayrımenkul sahiplerini kira bedellerini düşürme ve kira ödenmiyen dönemi uzatma yönünde zorlamaktadır. Üçer aylık dönemler olarak bakıldığında, kira bedelleri, birinci çeyrekteki % 3 artış sonrası ikinci, üçüncü ve dördüncü üç aylık dönemlerde sırasıyla ortalama % 1, % 2 ve % 4 oranlarında ucuzlamıştır. 2001 yılında kira bedelleri ortalama % 5 oranında düşmüştür. 250 200 150 100 50 0 Endeks (1999=100) Alış Veriş Merkezi Olarak Gayrı Menkül 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Fiyat Endeksi Kira Endeksi 21
2001 yılında, alış-veriş merkezi ve mağaza kiralama pazarında da özellikle 11 Eylül sonrası parakende satışlardaki azalma nedeni ile ciddi bir durgunluk yaşanmıştır. Mülk sahipleri, mevcut kiracılara ve potansiyel kiracılara yönelik olarak kira bedellerinde indirimlerin ve daha esnek ödeme koşullarının yer aldığı kampanyalar düzenlemektedir. Üçer aylık dönemlerle bakıldığında, 2001 yılında, tüm üç aylık dönemlerde mağaza kira bedelleri ortalama % 1 oranında düşmüştür. 2001 yılında, mağaza kira bedelleri kümülatif olarak % 4 oranında azalmıştır. Mağaza satış piyasasında ise, daha iyi işletilen ve daha popüler bölgelerde yer alan mağazalara yönelik talebin yardımı ile sınırlı bir canlılık sağlanmıştır. Üçer aylık dönemler olarak bakıldığında, mağaza fiyatları sırasıyla % 3, %2, % 1 ve % 6 oranlarında ucuzlamıştır. Mağaza kira bedelleri, yıllık kümülatif olarak ortalama % 12 azalmıştır. Mağaza ve alışveriş alanları fiyat ve kira bedellerinin zirve noktasına ulaştığı 1997 yılında 2001 yılı sonuna kadar sırasıyla % 58 ve % 21 oranlarında düşüşler olmuştur. Yeni mağaza ve alış-veriş alanı arzına bakıldığında 2001 yılında % 105 artış ile 132.000 metrekareye ulaşıldığı görülmektedir. Ancak, bu hızlı artışın ana sebebini, 2000 yılında kaydedilen % 69 gibi sert bir düşüş oluşturmaktadır. Ticari Bina Fiyatları: Ticari gayrımenkul satışları, ekonomik durgunluk ve iş çevrelerindeki belirsizlik nedeniyle oluşan endişelere bağlı olarak ciddi bir durgunluk içindedir. Üçer aylık dönemler olarak bakıldığında, ticari gayrımenkul fiyatları, ilk üç ayda, % 1, ikici üç ayda, % 4 ve üçüncü ve dördüncü üç aylık dönemlerde sırasıyla % 8 ve % 7 oranlarında ucuzlamıştır. 2001 yılı toplamı olarak ticari gayrımenkul fiyatları ortalama % 18 oranında düşmüştür. Karşılaştırmalı olarak bakıldığında ticari gayrımenkul fiyatlarının ve kira bedellerinin zirve noktasına ulaştığı 1997 yılından 2001 yılı sonuna kadar geçen sürede sırasıyla % 69 ve % 39 oranında ucuzladığı kaydedilmiştir. Yeni ticari gayrımenkul arzı ise, 2000 yılındaki % 78 oranındaki sert düşüşü takiben, 2001 yılında da % 20 oranında azalarak, 76.000 metrekare olarak gerçekleşmiştir. Buna ek olarak yeni ticari gayrımenkul talebindeki daralma ile söz konusu ek binalardaki doluluk oranı 2000 yılı sonunda, % 10,2 ye ve 2001 yılında, % 11,1 e varan düşük oranlarda gerçekleşmiştir. Endüstriyel Gayrımenkuller: Geleneksel Apartman Fabrika Alanı 200 150 100 50 0 Endeks (1999=100) 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Fiyat Endeksi Kira Endeksi 22
Endüstriyel gayrımenkul piyasına baktığımızda, 2001 yılında genel olarak, dış ticaretdeki zayıf performans ve üretim tesisleri ve faaliyetlerinin Hong Kong dışına, yabancı ülkelere taşınmasına ilişkin sürecin devam etmesi nedenleri ile bir durgunluğun hakim olduğu görülmektedir. Buna ek olarak, bilgi merkezi ve destek merkezi şeklinde kullanılmak amaçı ile kiralanan modern endüstriyel gayrımenkullere olan talep enformasyon sanayindeki daralmaya paralel olarak önemli ölçüde azalmıştır. Üçer aylık dönemler olarak bakıldığında ise, endüstriyel gayrımenkul kira bedelleri sırasıyla ortalama % 2, % 2, % 3 ve % 2 oranlarında düşmüştür. 2001 yılında kümülatif olarak % 9 oranında azalmıştır. 2001 yılında, endüstriyel gayrımenkul alım-satım piyasasında da benzer bir durgunluk hüküm sürmüştür. Endüstriyel gayrımenkül fiyatlarına üçer aylık dönemler olarak bakıldığında sırasıyla % 4, % 1, % 1 ve % 7 oranlarında ucuzlamış ve yıllık olarak ortalama % 13 oranında düşmüştür. Endüstriyel gayrımenkul kira ve fiyatlarının zirve noktasına ulaştığı 1994 yılından 2001 yılı sonuna kadar geçen sürede kira bedelleri ve fiyatlarda, sırasıyla ortalama % 64 ve % 42 oranlarında azalma meydana gelmiştir. Yeni endüstriyel gayrımenkül arzı 2000 yılında, % 368 gibi çok yüksek bir hızla arttıkdan sonra 2001 yılında, yavaşlıyarak % 63 oranında bir artış gerçekleşmiş ve 30.000 metrekareye ulaşmıştır. Hong Kong Tapu Dairesi kayıtlarına göre, 2000 yılında, gayrımenkul el değiştirme miktarı % 13 azalmış ve 2001 yılında ise, % 3 oranında artmıştır. Söz konusu mütefazi iyileşme, 2001 yılı ikinci ve dördüncü çeyreğindeki ticari faaliyetlerde görülen sınırlı canlanmanın sonucudur. Buna ek olarak, gayrımenkul fiyatlarındaki ucuzlamanın sonucu olarak canlanan gayrımenkul alım-satım piyasası hacmi, değer olarak 2000 yılındaki % 13 düşüşden sonra 2001 yılında, % 13 oranında artmıştır. Gayrımenkul türüne göre bakıldığında, 2001 yılında, sayısal olarak % 7 artan mesken alım-satımı, değer olarak % 10 azalmıştır. Bu gelişmenin, mesken fiyatlarının ucuzlaması ve alıcıların daha çok küçük meskenleri tercih etmesi gibi iki ana nedeni vardır. Mesken dışı gayrımenkul alım-satım işlemleri ise, hem sayısal hem de toplam değer olarak sırasıyla % 9 ve % 23 oranlarında düşmüştür. Emlak alım-satımına ilişkin yapılan sözleşme sayısı, 2000 yılında % 8 artarken, 2001 yılında % 5 oranında düşmüştür. Söz konusu sözleşmelerin toplam değeri ise, 2000 yılında, % 9 oranında ve 2001 yılında, % 11 oranında düşmüştür. Emlak alımı için bankalar ile yapılan konut kredisi sözleşmelerinde ise, sayısal olarak 2000 yılında, % 1 oranında bir artış ve 2001 yılında da, % 14 oranında hızlı bir düşüş yaşanmıştır. Hizmetler Sektörü: 2000 yılında, hizmetler sektörü net hasılasında 1998 ve 1999 yıllarındaki Asya mali krizi nedeniyle yaşanan kayıpların telafisi sonrası yaklaşık % 4 lük bir büyüme sağlanmıştır. 1990 yılı temel alındığında, 2000 yılına kadar hizmetler sektöründe yıllık ortalama % 9,3 oranında büyüme kaydedilmiştir. Yerel ekonomideki yapısal değişimin bir sonuçu olarak hizmetler sektörünün GSYH içindeki payı, 1990 yılında, % 74 iken, 2000 yılında % 86 a ulaşmıştır. Hizmetler sektörünün alt sektörlerinin GSYH ya katkısı farklı olmuştur. 2000 yılında, toptan satış, parakende satış ve ithalat-ihracat, lokantalar ve oteller şeklindeki GSYH ya en büyük katkıyı sağlayan alt sektörlerin GSYH içindeki 23
payı % 26 olmuştur. Bu grubu, finans, siğorta ve emlak alanlarındaki hizmetler (% 23), sosyal ve kamu hizmetleri (% 21) ve taşıma, depolama ve haberleşme hizmetleri (% 10) izlemiştir. Hizmetler sektöründe iş hacmi, ekonomik faaliyetlerdeki genel yavaşlamanın etkisi ile 2001 yılının dokuz aylık döneminde, önemli ölçüde azalmıştır. 2001 yılının dokuz aylık döneminde, yıllık bazda karşılaştırıldığında iş hacminde özellikle emlak fiyatlarındaki ek ucuzlamanın etkisi ile % 21 oranında düşüş kaydedilmiştir. Haberleşme hizmetlerinde iş hacmi, önemli ölçüde enformasyon teknolojisi sektöründeki kötü performansın etkisi ile yaklaşık % 13 oranında azalmıştır. Depolama ve ithalat/ihracat alanlarındaki hizmetlerde, dış ticaretdeki yavaşlamanın etkisi ile sırasıyla yaklaşık % 13 ve % 12 oranlarında düşüşler yaşanmıştır. Parakende satış hacminde bir değişiklik olmaz iken, toptan ticaret, oteller ve lokantalar iş hacmi, sırasıyla % 12, % 2 ve % 2 oranlarında azalmıştır. Tüm bu sektörler, yerel tüketim harcamalarında ve turistlerce yapılan harcamalarda büyük oranda düşüşlerden önemli ölçüde etkilenmişdir. Bankacılık dışındaki finans sektöründeki iş hacminde de, özellikle, Hong Kong Borsasındaki kötü performansdan kaynaklanan % 12 oranında bir azalış yaşanmıştır. Taşımacılık sektöründe ise, iş hacmi % 1 gibi küçük bir oranda düşmüştür. Öte yandan, film sanayindeki iş hacmi, VCD ve DVD satışlarında hızlı artış ve sinema bilet fiyatlarının yükselmesi sonucu % 14 oranı ile güçlü büyüme performansını devam ettirmiştir. Siğortacılık alanındaki iş hacmi de, genel siğorta ve hayat siğortası gelirlerindeki yükselmenin olumlu katkısı ile % 14 oranında artış ile film sanayine benzer bir performans göstermiştir. Bankacılık alanında ise, % 2 gibi daha küçük bir artış kaydedilmiştir. İmalat Sektörü: 1990 yılında yerel imalat sektörünün GSYH içindeki payı, % 18 iken üretim faaliyetlerinin genel olarak ÇHC ye taşınmasının etkisi ile 2000 yılında % 6 ya düşmüştür. 1990 ila 2000 yılları arasında, yerel imalat sektörü net hasıla ortalama yıllık % 3,4 azalmıştır. Söz konusu genel kötü performansa karşın 2000 yılında, % 6 oranında bir artış sağlanmıştır. Müteahitlik sektörünün, 1990 ila 2000 yılları arasında, GSYH ya katkısı genel olarak yaklaşık % 5 olmuştur. 1990-2000 döneminde, müteahitlik sektörü, ortalama yıllık % 7,7 oranında büyümüş ancak, 2000 yılında, emlak pazarındaki faaliyetlerin azalmasından etkilenerek % 4,5 oranında küçülmüştür. Sanayi Üretimi: İstikrarlı bir yıldan sonra yerel sanayi üretimi, 2001 yılının üçüncü üç aylık döneminde, yıllık bazda yaklaşık % 7 oranında azalmıştır. Söz konusu düşüşün ana sebebi uluslararası pazarlardaki talepdeki önemli azalmadır. 2000 yılında, sanayi üretimi % 1 oranında düşmüşdür. 2001 yılının dokuz aylık dönemine bir bütün olarak baktığımızda sanayi üretiminin yıllık bazda yaklaşık % 3 oranında azaldığı görülmektedir. 2001 yılının dokuz aylık döneminde plastik sanayi ve metal sanayi sırasıyla % 12 ve % 10 oranları ile en çok üretim düşüşü kaydedilen alt sektörler olmuştur. Konfeksiyon sanayi, makina ve ekipman sanayi ve elektrikli ve elektronik tüketim malları sanayi hasılası aynı dönemde daha küçük oranlarda sırasıyla % 2, % 2 ve % 1 oranlarında azalmıştır. Tekstil, kağıt ve boya sanayileri hasılarında ise, bir değişiklik olmamıştır. Üçer aylık dönemler karşılaştırıldığında, yerel imalat sanayi hasılası, birinci 24
üç ayda, % 1 gibi küçük bir oranda artışdan sonra ikinci üç ayda değişmemiş ve üçüncü üç ayda ise, yaklaşık % 7 oranında düşmüştür. 20 Yerel Sanayi Üretimi ve Yerel İhracat (Yıllık Olarak Miktar Değişimi) 10 0-10 -20 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 4ç 1ç 2ç 3ç 1996 1997 1 998 1999 2000 2001 Endüstriyel Üretim Endeksi Yerel İhracat Yerel sanayi üretimindeki 2001 yılı üçüncü üç ayında hızlanan düşüş, son çeyrekte de yerel ihracattaki kötü performans ve ithal edilen ham madde ve yarı mamül madde miktarında önemli düşüşler ile devam etmiştir. İstihdam: Geçen on yıl içinde, istihdam yapısında da ekonomideki yapısal değişimden kaynaklanan önemli değişiklikler olmuştur. Hizmetler sektörünün, 1991 yılında, toplam işgücü içinde payı % 66 iken, 2001 yılında, bu oran % 83 yükselmiştir. İmalat sektörünün toplam işgücü içindeki payı ise, 1991 yılında, % 25 iken, 2001 yılında, bu oran % 7 ye düşmüştür. Müteahitlik sektörünün payı söz konusu dönemde daha istikrarlı olmuş, 1991 yılında, % 8 olan toplam işgücü içindeki payı % 9 çıkmıştır. Bu dönemde, ekonomi daha yüksek katma değerli ve daha çok bilgi temelli faaliyetlere doğru yöneldikçe daha iyi eğitimli ve daha kabiliyetli işgüçüne olan talep hızla artmıştır. Bunun en önemli göstergesi, toplam işgücü içindeki yönetici kadrosunun payının 1993 yılında, % 24 iken, 2001 yılında, % 32 e ulaşmısıdır. 25