BURSA 2009 KANSER İSTATİSTİKLERİ
Hazırlayanlar Zihni Can DEMİRCİOĞLU Ayşe AKAN Gülden KARACA Sevgi AYIK Yasemin DURGUT Melin KIRBIYIK
Bursa Nüfus Kayıtları Ve Nüfusu Bursa da 2007 yılından önce genel nüfus sayımları yoluyla nüfus bilgisi toplanmıştır. Genel Nüfus Sayımları her 10 yılda bir sokağa çıkma yasağı ile tek tek hanelerin ziyareti sonucu toplanan verilerin derlenmesi ile oluşturulmuştur. Türkiye nüfus bilgileri 2007 yılından itibaren ise Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ile toplanmaya başlanmıştır. ADNKS temeli her vatandaşa Kimlik Numarası verilmesidir. Her Türkiye Cumhuriyeti (TC) vatandaşına 28 Ekim 2000 tarihinde tek bir TC Kimlik Numarası verilmiş bulunmaktadır. TC Kimlik numarası bilgi içermeyen 11 haneli bir sayıdan oluşmaktadır. ADNKS ise kişilerin yerleşim yerlerine göre nüfus bilgilerinin güncel olarak tutulduğu, TC Kimlik Numarasına göre kişiler ile ikamet adreslerinin eşleştirildiği bir kayıt sistemidir. Bu sistem ile daha önce 10 yılda bir gerçekleşen nüfus sayımlarından farklı olarak her an güncel ve net bilgi sağlanmaktadır (1). Türkiye nüfusu kanser kayıtçılığının başladığı yıllara göre artmış ve nüfus yaşlanmıştır. Kanser kayıtçılığının başladığı 1992 yılından iki yıl önce yapılmış olan genel nüfus sayımında ülkemiz nüfusu 56.473.035 olup, bu sayımda 65 yaş ve üstü yaş grubu toplam nüfusun %4,3 ünü oluşturmaktadır (2). Türkiye nüfusu 2009 yılı içinde toplam 72.561.312 ya, 65 yaş ve üstü yaş grubu toplam nüfus içindeki payı ise %7,0 ye yükselmiştir.(3) Bursa nüfusu 2009 yılı içinde toplam 2.550.645 olup, kadın ve erkek nüfus dağılımının eşit olduğu görülmektedir. Toplam nüfusun yaklaşık dörtte birini (%22,9) 0-14 yaş grubu, %7,2 sini ise 65 yaş ve üstü yaş grubunda bulunan kişilerin oluşturduğu görülmektedir. Bursa nüfusuna dair yaş ve cinsiyet dağılımı Tablo 1 de verilmiştir Tablo 1. Bursa Nüfusunun 2009 Yılına Ait Yaş Gruplarına Göre Cinsiyet Dağılımı (2009) Yaş Grupları Erkek Kadın Toplam 0-4 99.049 93.584 192.633 5-9 98.358 91.923 190.281 10-14 104.519 98.723 203.242 15-19 102.371 97.635 200.006 20-24 94.762 106.145 200.907 25-29 120.439 118.935 239.374 30-34 113.241 109.977 223.218 35-39 105.014 103.579 208.593 40-44 92.200 89.299 181.499 45-49 86.074 85.787 171.861 50-54 75.165 73.382 148.547 55-59 58.147 57.666 115.813 60-64 43.345 46.302 89.647 65-69 30.453 34.659 65.112 70-74 22.035 27.508 49.543 75-79 17.133 22.914 40.047 80-84 7979 13.161 21.140 85+ 3207 5975 9182 Toplam 1.273.491 1.277.154 2.550.645
Şekil 1. Bursa Nüfus Piramidi (2009) 85+ 80-84 1,10 BURSA 0,45 0,27 0,67 75-79 1,79 1,43 70-74 2,15 1,84 65-69 2,71 2,54 60-64 3,63 3,62 55-59 4,52 4,85 50-54 5,75 6,27 45-49 6,72 7,18 40-44 6,99 7,69 35-39 8,11 8,76 30-34 8,61 9,45 25-29 9,31 10,05 20-24 8,31 7,91 15-19 7,64 8,54 10-14 7,73 8,72 5-9 7,20 8,21 0-4 7,33 8,27-15,00-10,00-5,00 0,00 5,00 10,00 15,00 KADIN TOPLAM ERKEK 1.277.154 2.550.645 1.273.491
Ölüm İstatistikleri Düzenli ve güvenilir ölüm ve ölüm nedeni istatistikleri sağlık planlaması ve önceliklerin belirlenmesi için önemlidir. Ölüm nedenlerini bilmek; hastalıklara yönelik halk sağlığı programlarının değerlendirmesini yapmak için de esastır. Kanser kayıtçılığında ise ölüm nedenleri ve ölüm hızı, veri kalitesinin ve tamlığının değerlendirilmesinin yanı sıra yaşam süresi (survival) analizlerinin yapılabilmesini sağlaması bakımından ayrı bir öneme sahiptir. (3) Türkiye de ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerinin toplanması 01.01.2013 tarihinde değiştirilmiştir. Ölüm nedenlerinin elektronik olarak girileceği, kişiye dair bilgilerin kimlik paylaşım sistemi üzerinden TC Kimlik Numarası ile alındığı bir sistemle toplanmaya başlanmıştır. (Şekil 2) (4) Şekil 2. Ölüm Bildirim Sistemi İş Akış Şeması (4)
Aktif Kanser Kayıtçılığı 2000 yılında, 01.01.2000 referans tarihiyle İl Sağlık Müdürlüğü Bilgi İşlem ve İstatistik Şube içerisinde çalışmalarına başlayan Bursa Kanser Kayıt Merkezi, 2008 yılından sonra aynı kurum içerisinde kurulan Kanser Kontrol Birimi bünyesinde çalışmalarını sürdürmüştür. 19.03.2012 tarihinde Türkiye Halk Sağlığı Kurumu kurulmuştur. Bursa Kanser Kayıt Merkezi; bu tarihten sonra Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğü Kanser Şube içerisinde Aktif Kanser Kayıtçılığı çalışmalarını sürdürmektedir. İldeki örgüt yapısı bir merkez büro ve bir danışma kurulu ile Kamu ve Özel Hastanelerde bulunan Kanser Kayıt Elemanların dan oluşmaktadır. (Şekil 3) Şekil 3. Bursa Kanser Kayıt Merkezi Örgütlenme Şeması İl Halk sağlığı Müdürü İl Halk sağlığı Müdür Yardımcısı Kanser Şube İl Kanser Danışma Kurulu Kanser Kayıt Merkezi (Merkez Büro) Hastane Kanser Kayıt Birimleri Kanserle Savaş Daire Başkanlığı 1983 yılında kurulmuştur. Bu yıllarda kanser hastalığı bildirimi zorunlu hastalıklar arasına alınmıştır. Kanser Kayıtçılığı Aktif ve Pasif Sistemle sürdürülmektedir. Pasif sistemle başlayan kanser kayıtçılığında yeterli sayıda ve kalitede verinin toplanamaması nedeniyle 1992 yılında aktif sistemle kanser kayıtlarının toplanmasına başlanmıştır.(3) Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun kurulmasıyla ismi Kanser Daire Başkanlığı olarak değiştirilmiştir. Bursa Kanser Kayıt Merkezi ülkemizde aktif sistemle kanser kayıtçılığını sürdüren 15 ilden biridir. Referans tarihi en eski olan üçüncü ildir (Tablo 2)(3). Kanser Daire Başkanlığınca; 2013 yılında diğer 66 İlinde Aktif Sistemle Kanser Kayıtçılığına başlaması amacıyla gereken çalışmalar başlatılmıştır.
Tablo 2. Türkiye de Kanser Kayıt Merkezleri ve Referans Tarihleri İller Referans Yılı 1 İzmir 1992 2 Antalya 1998 3 Bursa 2000 4 Eskişehir 2000 5 Samsun 2001 6 Trabzon 2003 7 Edirne 2004 8 Erzurum 2005 9 Ankara 2006 10 Kocaeli 2007 11 Gaziantep 2010 12 Malatya 2010 13 Mersin 2012 14 İstanbul 2012 15 Adana 2012 Bursa Kanser Kayıt Merkezi toplum tabanlı bir kayıt merkezidir. Toplum tabanlı bir Kanser Kayıt Merkezi nin temel amacı sorumlu olduğu nüfusta ortaya çıkmış kanserlerin olabildiğince tümü hakkında bilgi toplamaktır. Bursa Kanser Kayıt Merkezi nin referans tarihi 1 Ocak 2000 dir. Yani tanı tarihi 1 Ocak 2000 ve sonrası olan tüm olgular kayıt altına alınmaktadır. Bu amaçla; İlimizde ve diğer tüm İllerde Kanser Daire Başkanlığı nca hazırlanmış Kanser Kayıt Formu kullanılmaktadır. İldeki tüm Kanser Kayıt Elemanlarınca, kendi kurumlarındaki olgulara ait demografik ve klinik bilgiler, Kanser Kayıt Formuna işlenmektedirler. Kanser Kayıt Merkezi; Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğü Kanser Şube Müdürü gözetiminde Kayıt Sorumlusu 3 hemşire ve 1 veri giriş elemanı ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Merkezde derlenen verilerin kalite kontrolleri eğitim görmüş bu elemanlar tarafından yürütülmektedir. Merkez büro bütün Hastane Kanser Kayıt Birimlerinden gelen verileri ICD-O3 onkoloji standartlarına ve SEER evreleme kılavuzuna göre patolojik olarak sınıflandırır ve evreler. Sınıflandırılan ve evrelenen olguların duplikasyon kontrolleri yapılır ve veriler bilgisayar ortamına aktarılır. Bu işlemler için Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IACR) tarafından geliştirilmiş olan Can-Reg 4 adlı bilgisayar programı kullanılmaktadır. Can-Reg 4 kanser kayıt merkezleri için özel olarak geliştirilmiş bir bilgisayar programıdır. Kaba ve yaşa standart insidans hızları bu program üzerinden hesaplanmaktadır.
Şekil 4. Kanser Kayıtçılığının İş Akışı Şeması (3) Kanser Kayıt Merkezince: * Malign kanserlerin tamamı (primer kanserler) * İn situ kanserler * Santral sinir sistemi ve medulla spinalis te yer alan benign / borderline tümörler toplanmaktadır.(5) Bu nedenle çok sayıda ve farklı nitelikteki kaynaklardan veri toplanmaktadır. Kanser Kayıt Merkezinin başlıca veri kaynaklarını; hastaneler, özel patoloji laboratuarları, ölüm raporları, özel kliniklerin ve özel hekimlerin kayıtları oluşturmaktadır.
Kanser Kayıt Merkezi nde toplanan kanser verileri Bakanlığın talebi doğrultusunda, istenilen tanı yılına göre hazırlanarak elektronik ortamda Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı na gönderilmektedir. Kanser Daire Başkanlığı nca tüm illerin verileri birleştirilerek, her bir kanser türü için Türkiye insidans hızları hesaplanmaktadır. İnsidans, sağlıklı olan kişilerin belli bir zaman birimi içinde (kanser olguları için genellikle bir yıl) belirli bir hastalığa yakalanma olasılığıdır. Yani, risk altındaki toplumda bir yıl içinde gelişen yeni kanser vakaları sayısıdır. İnsidans hızı = Belirli bir süre içindeki yeni kanser olgu sayısı / Belirli bir süre içinde izlenen risk altındaki nüfus x k (100000) Belirli bir süre içindeki yeni kanser olgu sayısı: Belirli bir yıla ait, belirli bir coğrafik alanda ikamet etmekte olan yeni kanser tanısı almış vakaların toplam sayısıdır. Belirli bir süre içinde izlenen risk altındaki nüfus: Belirli bir yıla ait, belirli bir coğrafik alanda yer alan, kanser geliştirme olasılığı olan toplam nüfustur. Kanser sıklığı toplumda yüksek sıklıkta olmadığı için elde edilen rakamların daha rahat ifadesi için 100.000 katsayısı ile çarpılarak konuşulmaktadır.(4) 300 250 200 195,3 211,4 223,2 259,3 271,3 253,1 150 100 117,4 129,6 137,5 150,5 157,7 152,6 ERKEK KADIN 50 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Şekil 5. Bursa Kanser Kayıt Merkezinin Cinsiyete Göre Yaşa Göre Standardize Edilmiş İnsidans Hızlarının (YSH) Yıllara Göre Değişimleri (Bursa, 2009) (Dünya Standart Nüfusu, 100.000 Kişide)
300 250 200 195,3 211,4 223,2 259,3 271,3 253,1 150 100 181,5 193 207,6 239,5 250 230,1 Tüm Kanserler Deri hariç tüm kanserler ** 50 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Şekil 6. Erkeklerdeki Yaşa Göre Standardize Edilmiş İnsidans Hızlarının (YSH) Yıllara Göre Değişimleri (Bursa, 2009) (Dünya Standart Nüfusu, 100.000 Kişide) ** Malign Melanom dışı 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 157,7 152,6 150,5 137,5 129,6 117,4 138 140,7 137,6 109,8 116,7 124,3 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Tüm Kanserler Deri hariç tüm kanserler ** Şekil 7. Kadınlarda Yaşa Göre Standardize Edilmiş İnsidans Hızlarının (YSH) Yıllara Göre Değişimleri (Bursa, 2009) (Dünya Standart Nüfusu, 100.000 Kişide) ** Malign Melanom dışı Kanser Kayıt Merkezi nin gerek merkez bürosunda, gerekse hastanede görev yapan bütün elemanları verilerin yetkisiz kişiler tarafından kullanılmaması gerektiğini bilirler. 2006 tarihli Gizlilik Yönergesi gereğince doldurulan formların taşınması, merkezde korunması, bilgisayara verilerin girilmesi ya da bilgisayarda çalışma sırasında hastaların kimliğini belli edecek bilgilerin, yetkisiz kişiler tarafından öğrenilmesine engel olunur. Bu konu Kanser Kayıt Merkezi nin bütün eğitim programlarında yer alır. Kanser Kayıt Merkezi nin verilerinden yararlanmak isteyen kişi ve kuruluşların veri tabanından yararlanıp yararlanmayacağına, yararlanacaksa verilerin hangi başlıklarının paylaşılabileceği, yazılı başvurular sonrası değerlendirilir. Toplumsal yarar gözetilerek, bilimsel araştırmalar amacıyla tablolanmış veriler paylaşılabilir, ancak hiçbir durumda kişilerin kimlik bilgileri paylaşılamaz. Ticari amaçlı başvurular yanıtlanmaz.
2009 YILI VERİLERİ Tablo 3. Cinsiyete Göre Yaşa Standardize Edilmiş Hız Dağılımı (Bursa, 2009) (Dünya Standart Nüfusu, 100.000 Kişide) ICD-10 ERKEK TOPOGRAFİ 2009 ICD-10 KADIN TOPOGRAFİ 2009 C00-C96 Tüm Topografiler 253,1 C00-C96 Tüm Topografiler 152,6 C00-C14 Ağız, Farinks 6,5 C00-C14 Ağız, Farinks 1,9 C00 Dudak 2,3 C00 Dudak 0,4 C01-C02 Dil 1 C01-C02 Dil 0,2 C03-C06 Ağız 0,9 C03-C06 Ağız 0,3 C07-C08 Tükrük Bezleri 0,2 C07-C08 Tükrük Bezleri 0,2 C09 Tonsil 0,2 C09 Tonsil 0 C10 Diğer Orofarinks 0 C10 Diğer Orofarinks 0 C11 Nasofarinks 1,3 C11 Nasofarinks 0,6 C12-C13 Hipofarinks 0,2 C12-C13 Hipofarinks 0,2 C14 Farinks, tanımlanmamış 0,4 C14 Farinks, tanımlanmamış 0 C15-C26 Sindirim Organları 50,1 C15-C26 Sindirim Organları 30,2 C15 Özofagus 1,8 C15 Özofagus 0,8 C16 Mide 17,5 C16 Mide 7,9 C17 İnce Barsak 0,6 C17 İnce Barsak 0,5 C18 Kolon 11,7 C18 Kolon 7,3 C19-C20 Rektum 8,3 C19-C20 Rektum 6,2 C21 Anüs 0,1 C21 Anüs 0,1 C22 Karaciğer 2,8 C22 Karaciğer 0,8 C23-C24 Safrakesesi vb. 1,1 C23-C24 Safrakesesi vb. 2 C25 Pankreas 6,2 C25 Pankreas 4,6 C26 Diğer Sindirim organları 0 C26 Diğer Sindirim organları 0 C30-C34, C37-C38 Solunum Organları 83,2 C30-C34, C37-C38 Solunum Organları 7,8 C30-C31 Burun, sinüsler vb. 0,4 C30-C31 Burun, sinüsler vb. 0,3 C32 Larinks 8,9 C32 Larinks 0,5 C33-C34 Trakea,Bronş,Akciğer 73,1 C33-C34 Trakea,Bronş,Akciğer 6,9 C37-C38 Diğer Torasik organlar 0,8 C37-C38 Diğer Torasik organlar 0,1 C40-C41 Kemik 0.8 C40-C41 Kemik 0.8 C43 Deri Melanomu 2.2 C43 Deri Melanomu 1.4 C44 Diğer Deri 23.0 C44 Diğer Deri 15.1 C45 Mezoteliyoma 0.9 C45 Mezoteliyoma 0.3 C46 Kaposi sarkomu 0.6 C46 Kaposi sarkomu 0.1 C47;C49 Konnektif,Yumuşakdoku 1.7 C47;C49 Konnektif,Yumuşakdoku 2.0 C50 Meme 1.1 C50 Meme 36.4 C60-C63 Erkek Genital organları 31,7 C51-C58 Kadın Genital organları 21,5 C60 Penis 0 C51 Vulva 0,6 C61 Prostat 28,2 C52 Vajina 0,2 C62 Testis 3,4 C53 Uterus Serviksi 5,2 C63 Diğer erkek genital 0,1 C54 Uterus Korpusu 8,3 C55 Diğer Uterus 0,2 C56 Over 6,8 C57 Diğer Kadın Genital 0,2 C58 Plasenta 0 C64-C68 Üriner Organlar 20,8 C64-C68 Üriner Organlar 5,2 C64 Böbrek 4,7 C64 Böbrek 3,4 C65 Renal Pelvis 0,1 C65 Renal Pelvis 0 C66 Üreter 0,1 C66 Üreter 0,2 C67 Mesane 15,7 C67 Mesane 1,6 C68 Diğer Üriner organlar 0,2 C68 Diğer Üriner organlar 0 C69 Göz 0,2 C69 Göz 0,3 C70-C72 Beyin, sinir sistemi 4,6 C70-C72 Beyin, sinir sistemi 4,9 C73 Tiroid 2 C73 Tiroid 10,5 C74-C75 Diğer endokrin bezleri 0,7 C74-C75 Diğer endokrin bezleri 0,5 C74 Adrenal bez 0,7 C74 Adrenal bez 0,4 C75 Diğer Endokrin 0 C75 Diğer Endokrin 0,1 C81-85,C88,C90-C96 Lenfoid, Hematopoetik 14,1 C81-85,C88,C90-C96 Lenfoid, Hematopoetik 9,2 C81 Hodgkin hastalığı 1,9 C81 Hodgkin hastalığı 0,9 C82-C85;C96 Non-Hodgkin lenfoma 6,3 C82-C85;C96 Non-Hodgkin lenfoma 3,8 C88 İmmunoproliferatif has. 0 C88 İmmunoproliferatif has. 0,1 C90 Multiple Myelom 1,5 C90 Multiple Myelom 1 C91 Lenfoid Lösemi 2,3 C91 Lenfoid Lösemi 2,2 C92-C94 Myeloid Lösemi 1,7 C92-C94 Myeloid Lösemi 1,1 C95 Lösemi, tanımlanmamış 0,4 C95 Lösemi, tanımlanmamış 0,1 C39,C48,C76,C77,C80 Diğer & tanımlanmamış 8,7 C39,C48,C76,C77,C80 Diğer & tanımlanmamış 4,3
2009 Yılı İlk 10 Kanser Trekea,Bronş,Akciğer 73,1 Prostat 28,2 Kolorektal 20,1 Mide 17,5 Mesane Larinks 8,9 15,7 erkek Non-Hodgkin Lenfoma 6,3 Pankreas 6,2 Böbrek 4,7 Beyin, sinir Sistemi 4,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Şekil 8. Erkeklerde En Sık Görülen İlk 10 Kanserin Yaşa Göre Standardize Edilmiş Hızlarının Dağılımları (Bursa, 2009) (Dünya Standart Nüfusu, 100.000 Kişide) Meme 36,4 Kolorektal 13,6 Tiroid 10,5 Mide Uterus Korpusu Trekea,Bronş,Akciğer Over Uterus Serviksi Beyin, sinir Sistemi Pankreas 7,9 8,3 6,9 6,8 5,2 4,9 4,6 0 5 10 15 20 25 30 35 40 kadın Şekil 9. Kadınlarda En Sık Görülen İlk 10 Kanserin Yaşa Göre Standardize Edilmiş Hızlarının Dağılımları (Bursa, 2009) (Dünya Standart Nüfusu, 100.000 Kişide)
90,0 80,0 76,1 79,0 73,1 70,0 60,0 56,7 61,1 66,3 50,0 40,0 30,0 20,0 Trakea,Bronş,Akciğer 10,0 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Şekil 10. Erkeklerde En Sık Görülen Akciğer Kanserinin Yaşa Göre Standardize Edilmiş Hızlarının Yıllara Göre Dağılımları (Bursa, 2009) (Dünya Standart Nüfusu, 100.000 Kişide) 38,0 37,0 36,9 36,4 36,0 35,0 34,8 35,2 34,0 33,0 32,0 31,6 33,2 Meme 31,0 30,0 29,0 28,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Şekil 11. Kadınlarda En Sık Görülen Meme Kanserinin Yaşa Göre Standardize Edilmiş Hızlarının Yıllara Göre Dağılımları (Bursa, 2009) (Dünya Standart Nüfusu, 100.000 Kişide)
Tüm Yaş Grupları Trekea,Bronş,Akciğer 28,9 Prostat 10,3 Kolorektal 8 Mide Mesane Larinks Non-Hodgkin Lenfoma Pankreas Böbrek Beyin, sinir Sistemi 3,6 2,5 2,4 1,9 1,9 7 6,2 erkek 0 5 10 15 20 25 30 35 Şekil 12. Tüm Yaş Gruplarındaki Erkeklerde En Sık Görülen Bazı Kanserlerin Bu Grup İçindeki Yüzde Dağılımları (Bursa, 2009) Meme 24 Kolorektal 9,1 Tiroid 6,9 Mide Uterus Korpusu Trekea,Bronş,Akciğer Over 5,5 5,4 4,6 4,5 kadın Uterus Serviksi Beyin, sinir Sistemi Pankreas 3 3,3 2,9 0 5 10 15 20 25 30 Şekil 13. Tüm Yaş Gruplarındaki Kadınlarda En Sık Görülen Bazı Kanserlerin Bu Grup İçindeki Yüzde Dağılımları (Bursa, 2009)
BURSA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ Çocukluk Çağı Kanserleri 11,9 4,8 Lenfoma 33,3 Lösemi 14,3 MSS Tümörleri Nöroblastoma Yumuşak Doku Sarkomları 28,6 Şekil 14. 0-14 Yaş Gruplarındaki Erkek Çocuklarda En Sık Görülen Beş Kanserin Bu Grup İçindeki Yüzde Dağılımları (Bursa, 2009) 5,3 7,9 Lösemi 31,6 8 MSS Tümörleri Nöroblastoma Renal Tümörler Lenfoma 23,7 Şekil 15. 0-14 Yaş Gruplarındaki Kız Çocuklarda En Sık Görülen Beş Kanserin Bu Grup İçindeki Yüzde Dağılımları (Bursa, 2009)
Ulusal Tarama Programında Yer Alan Kanserlerin Yaş Dağılımı 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 erkek kadın 0,5 0 Şekil 16. Kolorektal Kanserin Erkeklerde Ve Kadınlarda Yaşa Özel Hızlarının Dağılımı (Bursa, 2009) 6 5 4 3 kadın 2 1 0 Şekil 17. Meme Kanserinin Yaşa Özel Hızlarının Dağılımı (Bursa, 2009)
1,2 1 0,8 0,6 kadın 0,4 0,2 0 Şekil 18. Serviks Kanserinin Yaşa Özel Hızlarının Dağılımı (Bursa, 2009)
SAĞKALIM ANALİZLERİ Sağkalım analizleri 2009 veri tabanında yer almakta olan İNVAZİV vakalar üzerinden gerçekleştirilmiştir. Veri tabanında yer alan vakalara ait TC kimlik numaraları TC Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü nün Kimlik Paylaşım Sistemi (KPS) ile karşılaştırılarak kişilerin hayatta veya ölüm durumları incelenmiştir. Veri tabanı taraması 11 Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirilmiş, bu tarih itibariyle bir kesit alınmıştır. Tablo 4. Bursa 2009 Veri Tabanı nda Yer Alan 2009 Vakalarının Kimlik Paylaşım Sistemi İle Karşılaştırma Sonuçlarının Dağılımı* Sayı Yüzde Ölmüş Vaka Sayısı 2769 51 Halen Hayatta Vaka Sayısı 2637 48 Hatalı veya Bulunamayan TC Kimlik Numarası 45 1 *Veri tabanı taraması 11 Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Tablo 5. Bursa 2009 Veri Tabanı nda Yer Alan 2009 Vakalarının Kimlik Paylaşım Sistemi İle Karşılaştırma Sonuçlarına Göre Ölmüş Olan Vakaların Ölüm Yıllarının Dağılımı* Yıl Sayı Yüzde 2009 1177 43 2010 844 30 2011 396 14 2012 217 8 2013 135 5 Toplam 2769 100 *Veri tabanı taraması 11 Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. DÜNYA KANSER İSTATİSTİKLERİNDE BURSA NIN DURUMU Tablo 6. Uluslararası Kanser Ajansı (IARC) Tarafından Yayınlanan Globocan 2012 Verilerine Göre Türkiye nin ve Bursa nın Durumu (Deri Dışında Kalan Kanserlerin Yaşa Göre Standardize Edilmiş Hızları) (3) Erkek* Kadın* Dünya 205,4 165,3 IARC a üye 24 ülke 236,4 192,5 AB (28 ülke) 314,9 243,2 ABD 347 397,4 Türkiye** 245,7 157,5 Bursa*** 253,1 152,6 *Yaşa göre standardize edilmiş hız 100.000 kişide **Türkiye Birleşik Veri Tabanı, 2009 ***Bursa, 2009
SONUÇ Bursa da 2009 yılında yaşa standart kanser hızı erkeklerde yüzbinde 253,1, kadınlarda ise yüzbinde 152,6 dır. (şekil 5) Kadın erkek ortalama yaşa standart kanser hızı ise yüzbinde 202,9 dur. Tarama ve tanı yöntemlerindeki gelişmelerle tespitlerin artması ve Kanser Kayıtçılığına verilen önemle Bursa da kanserli olgu sayısında sistematik bir artış gözlenmektedir. Bursa da 2004-2009 yılları arasındaki kanser insidanslarına bakıldığında; Kanser Daire Başkanlığınca yayınlanan 2009 kanser raporunda belirtilen Türkiye insidans hızlarıyla benzerlik gösterdiği saptanmıştır. Bu benzerlik İlimizdeki kadın ve erkek insidans hızları içinde geçerlidir. İlimizde görülen ilk 5 kanser türünün Türkiye örüntüsü ile benzerlikler gösterdiği görülmektedir. Erkeklerde trakea, bronş ve akciğer kanseri (73,1/100000 kişide YSH), kadınlarda ise meme kanseri (36,4/100000 Kişide YSH) en sık görülen kanser türleridir. (şekil 10,11) Erkeklerde trakea, bronş ve akciğer kanseri, prostat, kolorektal, mide ve mesane ilk 5 kanser türünü oluştururken; kadınlardaki ilk 5 kanser türü meme, kolorektal, tiroid, mide ve uterus korpusudur. (şekil 8,9 ) Çocukluk çağı kanserlerinde; erkek çocuklarda en sık lenfomalar (33,3/1000000 kişide YSH), lösemiler (28,6/1000000 kişide YSH) ve merkezi sinir sistemi tümörleri (14,3/1000000 kişide YSH) görülmekteyken, kız çocuklarda en sık lösemiler (31,6/1000000 kişide YSH), merkezi sinir sistemi tümörleri (23,7/1000000 kişide YSH) ve nöroblastomalar (8/1000000 kişide YSH) görülmektedir. (şekil 14,15) Akciğer kanseri erkeklerde görülen kanserlerin %28,9 unu oluşturmaktadır. (şekil 12) Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Kadınlarda görülen kanserlerin %24 ünü oluşturmaktadır. (şekil 13) Yani her 4 kadın kanserinden 1 i meme kanseridir. İlimizdeki meme kanseri yaş dağılımı incelendiğinde vakaların %72 sinin 40-69 yaşları arasında olduğu görülmektedir. İnsidans hızları 35-39 yaş grubunda 45,4 (100000 kişide kaba hız), 40-44 yaş grubunda 68,4 (100000 kişide kaba hız) ve 45-49 yaş grubunda 94,5 (100000 kişide kaba hız) olarak gözlenmektedir. Görülme oranı en yüksek olan yaş grubu 65-69 yaş grubu olup kaba hız 135,7 (100000 kişide kaba hız) dir. Kolorektal kanserler hem kadınlarda hem de erkeklerde ilk beş kanser içinde yer almaktadır. Erkeklerde yüzbinde 20,1 (YSH) ve kadınlarda ise yüzbinde 13,6 (YSH) sıklıkta görülmektedir. (şekil 8,9) Kolorektal kanser yaş dağılımı incelendiğinde erkek vakaların %58 inin, kadın vakaların %46 sının 50-70 yaşları arasında olduğu görülmektedir. Uterus korpusu ilimizde kadın kanserleri arasında beşinci sıradadır. Kadınlarda görülen kanserlerin %5,4 ünü oluşturmaktadır.(şekil 13) Uterus serviksi İlimizde kadın kanserleri arasında sekizinci sıradadır. Kadınlarda görülen kanserlerin %3,3 ünü oluşturmaktadır. (şekil 13) Başlıca etkeni HPV olan bu kanserlerde yaş dağılımı incelendiğinde vakaların %74 ünün 30-65 yaşları arasında olduğu görülmektedir.
İlimizdeki Veri Kaynağımız Olan Hastanelerimiz ve Kanser Kayıt Elemanlarımıza TEŞEKKÜRLER Uludağ Üniversitesi Sağlık Uygulama Araştırma Merkezi Selahattin ALAN Emine AKAN A.O.S.Onkoloji Hastanesi Semra YILMAZ Ayşe AĞIRMAN Nurseven AŞÇI Bursa Devlet Hastanesi Türkan ŞEN Funda BATMAN KAYA Çekirge Devlet Hastanesi Çiğdem DENİZ POLAT Yüksek İhtisas Eğitim Araştırma Hastanesi Seldağ TUNA YURTÇU Şevket Yılmaz Eğitim Araştırma Hastanesi Nuran ÖZEN Türkan Akyol Göğüs Hastalıkları Hastanesi Elif ÇARIKÇI Canan DOĞAN Dörtçelik Çocuk Hastalıkları Hastanesi Neslihan KESKİN Zübeyde Hanım Doğumevi Muhterem DEMİRTAŞ İnegöl Devlet Hastanesi Meftune COŞKUNARSLAN Azime BOĞA ÇELİK Mudanya Devlet Hastanesi Süreyya GÜNEŞ Karacabey Devlet Hastanesi Meryem GÖL Mustafakemalpaşa Devlet Hastanesi Zeynep SARIGÖL Yenişehir Devlet Hastanesi Aykut BOZKURT
İlimizdeki Veri Kaynağımız Olan Hastanelerimiz ve Kanser Kayıt Elemanlarımıza TEŞEKKÜRLER Gemlik Devlet Hastanesi Emel GİRİK İznik Devlet Hastanesi Döne ERTÜRK Orhaneli Devlet Hastanesi Bayram BOZKURT Orhangazi Devlet Hastanesi Meryem ÜLGÜN Büyükorhan İlçe Hastanesi Dilek SARAÇ Harmancık İlçe Hastanesi Emine ALKANOĞLU Keles İlçe Hastanesi Songül TÜRLÜ Döne Ocak KETEM Pakize AKBAŞ Yıldırım KETEM Mihriban ALİSOY Özel Acıbadem Hastanesi Metin ÜSTÜN Özel Medical Park Hastanesi Nazan YURT Özel Hayat Hastanesi Emine TÜTÜNCÜ Özel Bahar Hastanesi Songül BİNGÖL BAĞCI Özel Doruk Özel Bursa Hastanesi Gülcan BÖLÜK Özel Doruk Yıldırım Hastanesi Esra ADIYAMAN Özel Bursa Anadolu Hastanesi Sebahat ALTUN Fatma MUSTAFA
İlimizdeki Veri Kaynağımız Olan Hastanelerimiz ve Kanser Kayıt Elemanlarımıza TEŞEKKÜRLER Özel JİMER Hastanesi Aysel ERŞEHİT UZUNOĞLU Özel Medice Hastanesi Hatice DORA Özel Medicabil Hastanesi Büşra MAKİNACI Özel Esentepe Hastanesi Nevriye MERAL Altınay EFE Özel Ren-Tıp Hastanesi Emine BOZDEMİR Özel Cihangir Hastanesi Bahriye AĞCA Bursa Asker Hastanesi Ahmet Suat DEMİR Gül Nazife CANLI Sami DOĞAN Özel PATOMER Patoloji Labaratuvarı Özel PATONET Patoloji Labaratuvarı Özel Bursa Patoloji Merkezi Özel Hatice Öz Patoloji Labaratuvarı
KAYNAKLAR: 1)TUİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Nedir?. Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/jsp/duyuru/adnks/dosya/aciklama/yenisistem.doc 2) TUİK. Yıllara, Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus Tablosu. Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu.do?metod=temelist 3)Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı. Erişim Adresi: http://www.kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanser-istatistikleri.html 4) Kılıç E. Ölüm Bildirim Sistemi. Erişim Adresi: http://www.saglikbilisimzirvesi.org/sunumlar/k/enverkilicsunum30mart2013.pdf 5)Young JL Jr, Ward KC (eds). Kanser Kayıtçılığında Standartlar İçin El Kitabı. Çeviri Ed: Eser S, Ozalan S. Ankara, 2013. 6) Young JL Jr, Roffers SD, Ries LAG, Fritz AG, Hurlbut AA (eds). SEER Özet Evreleme Kılavuzu 2000 Kodlar ve Kodlama Yönergesi. Çeviri Ed: Eser S, Yakut İC, Ozalan S. Anıl Matbaa, Ankara, 2013.