TOPLUM KALKINMASINDA GÖNÜL ELÇİLERİ PROJESİ GÖNÜL ELÇİLERİ ÇALIŞMA REHBERİ www.gonulelcileri.gov.tr Biz Gönüllüyüz! Ya Siz? - www.aile.gov.tr
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 1. Hoşgeldiniz 2. Gönül Elçisi Kimdir? 3. Gönül Elçisi Olmak İçin Ne Yapılır? 4. Gönül Elçilerinin Çalışma İlkeleri Nelerdir? a. Hedef grup bakımından b. Çalışma zaman ve süresi bakımından c. Hizmet içeriği bakımından d. Ekip üyesi olma ve hizmeti benimseme bakımından e. İnsan-Odaklı hizmet anlayışı bakımından 5. Gönül Elçilerinin Destek Verebileceği Dezavantajlı/Kırılgan Gruplar Kimlerdir? 6. Gönül Elçilerinin Rolleri Nelerdir? SONSÖZ Ekler 1. Gönül Elçisi Başvuru Formu 2. Gönül Elçisi Görev Tanım Formu 3. Gönül Elçisi Aylık Faaliyet Rapor Formu Kaynaklar
ÖNSÖZ Kıymetli Gönül Elçilerimiz, Katılımlarınızla hizmet ağının her geçen gün büyüdüğü ve ihtiyaç sahiplerini bulduğu T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından yürütülen Toplum Kalkınmasında Gönül Elçileri Projesi kapsamında hazırladığımız Gönül Elçileri El Kitabı nın devamı niteliğindeki Gönül Elçileri Çalışma Rehberi ne hoş geldiniz. Gönül Elçileri Çalışma Rehberi nin amacı; Gönül Elçisi olarak sorumluluk üstlenecekler için roller ve hizmete ihtiyaç duyulan alanlar hakkında örnekler vermektir. Bu örnekler ülke ihtiyaçları ve dünya uygulamaları göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. Ancak, Gönül Elçilerinden beklenenler bunlarla sınırlı olmayıp, yerel ihtiyaçlar ve Gönül Elçilerinin ilgi, bilgi, beceri, deneyimleri ve kaynaklarına göre farklı, çeşitli ve özgün örneklerin geliştirilmesidir. Bize miras olan bu gönüllülük kültürünün tüm hizmet alanlarımıza yayılması dileği ile... Fatma ŞAHİN T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı 5
1. HOŞGELDİNİZ Ülkemizde, bölgemizde, ilimizde ve yöremizdeki ihtiyaç sahibi kişilere yol göstermek üzere oluşturulan Gönül Elçileri Çalışma Rehberi ne hoş geldiniz. Bu Çalışma Rehberi; T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından yürütülen Toplum Kalkınmasında Gönül Elçileri Projesi kapsamında hazırlanmış olup, amacı gönüllülüğün toplum kalkınması açısından önemine değinmek ve Gönül Elçisi olmak isteyenlerin çalışma ilkelerini, rol ve sorumluluklarını tanımlamaktır. 7
2. GÖNÜL ELÇİSİ KİMDİR? 4. GÖNÜL ELÇİLERİNİN ÇALIŞMA İLKELERİ NELERDİR? Gönül Elçisi; özgür iradeyle ve dayanışma ruhu içinde, herhangi bir maddi karşılık beklemeksizin sahip olduğu deneyim, beceri ve kaynakları toplumun dezavantajlı gruplarının yaşam kalitelerini yükseltmeye yönelik olarak kullanarak, T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının vermiş olduğu kurumsal hizmetlere katkı sağlayan kişidir. Gönül Elçiliği tanımı insana ve insanlığa hizmet için karşılık beklemeden emek veren kişi ve gruplar için kullanılan derin anlamlı bir ifadedir. İfadenin derinliği, yapılan işin içinde; akıl, düşünce, deneyim, beceri ve profesyonel uzmanlıklar kadar inanç, değerler ve insan sevgisinin bulunmasından gelmektedir. Gönül Elçilerinin verdikleri hizmetler bir zorunluluk değil, kendilerinin özgür iradeleriyle ortaya koydukları bir performans, tavır ve duruştur. Bununla birlikte; verilen hizmetlerin dezavantajlı/ kırılgan grupların ihtiyaçlarını karşılaması, Gönül Elçilerinin memnuniyeti/iş tatmini ve orta vadede toplumsal kalkınmaya hizmet etmesi bakımından çalışmaların belli ilkeler çerçevesinde yürütülmesi gerekmektedir. Sağlık ve sosyal hizmetlerinin sunumundaki birinci ilke kişiye zarar vermemektir. Yarar sağlamak ve yardım etmek ise ikinci ilke olmaktadır. Bu nedenle Gönül Elçisi olmanın ulvi bir görev ama aynı zamanda büyük bir sorumluluk olduğu asla göz ardı edilmeden çalışmaya başlamak gerektiği unutulmamalıdır. 3. GÖNÜL ELÇİSİ OLMAK İÇİN NE YAPILIR? Çalışma ilkeleri; hedef grup olan dezavantajlı/ kırılgan gruplar, çalışma zamanı ve süreler, hizmet içeriği, ekip üyesi olma ve hizmeti benimseme ile İnsan-Odaklı hizmet anlayışı bakımından ele alınmaktadır. a. Hedef Grup Bakımından Gönül Elçisi; Gönül Elçiliği konusunda bilgi edinmek ve Gönül Elçisi olmak için 2 şekilde başvuru yapılabilir. Doğrudan başvuru: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlükleri, Web sayfasından başvuru: www.gonulelcileri.gov.tr Bakanlığa bağlı kurum ve kuruluşlardan hizmet almakta olan dezavantajlı/kırılgan grup içinde tanımlanan kişilere hizmet verir. Hizmete ulaşma sorunu yaşayan özel/ marjinal grup ve kişilere Bakanlığın verdiği hizmetleri destekler/katkı sağlar. Bakanlığa bağlı kurum ve kuruluşlarda verilen hizmetlere destek/katkı sağlar. Kendi evinde yaşamını sürdüren ancak yardıma ihtiyaç duyan dezavantajlı/kırılgan gruba giren kişi ve kişilere destek verir. Gönül Elçisi bizzat tespit ettiği ve Bakanlıkla ilişkisini kurduğu ihtiyaç sahiplerine veya İl Müdürlüğü nün yönlendirdiği grup ve kişilere hizmet verir. 8
Diğer kurum ve kuruluşlarda, sivil toplum kuruluşlarında ve yerel yöneticilerde farkındalık geliştirir; savunuculuk, lobi faaliyetleri vb. hizmetler verir. b. Çalışma Zaman ve Süresi Bakımından Belirli bir sorumluluk çerçevesinde hareket etmeyi kabul eden Gönül Elçisi; Kendisinin başlangıçta belirleyeceği zaman ve sürelere uygun olarak hizmet verir. Hastalık, seyahat vb. gerekçelerle hizmet veremeyeceği durumları hem yetkililere hem de hizmet verdiği hedef gruplara/kişilere bildirir. c. Hizmet İçeriği Bakımından Gönül Elçisi; Başta Bakanlık olmak üzere hizmet verdiği kurum ve kuruluşun vizyon ve misyonunu bilir ve bu çerçeve içinde hizmet verir. Hizmet verdiği toplumun ihtiyaç ve değerlerini göz önünde bulundurur. Çalışmaya başladıktan sonra zaman, süre, bölge kuruluş vb. konularda bir değişiklik yapmak istediğinde önceden yöneticiler ve hizmet verdiği hedef gruplara/kişilere bildirir. Hizmet verdiği kişi ve grupların özelliklerini ve hizmet ihtiyaçlarını bilir. Görev tanımı kapsamında hizmet verir. Sorumluluk alanı dışına çıkmaz ve sorumluluk alanı içinde emin olamadığı durum ve kararları yöneticilere danışarak verir. Tercihen kendi, eğitim, mesleki deneyim ve becerileri ile ilgili konularda hizmet verir. Farklı alanlarda hizmet verme isteği İl Müdürlüğü ile birlikte değerlendirilir. Gerektiğinde (kendini eksik ya da geliştirmek istediğinde) İl Müdürlüğü nden teknik bilgi ve eğitim talebinde bulunur. (Özellikle çocuk grupları ile çalışmak isteyenlerin bu alandaki uzmanlıkları önemlidir.) Verdiği hizmet ve hedef grubu daha iyi tanımak ve iyi iletişim kurmak için tanıtım ve oryantasyon toplantısına ilaveten yapılan toplantılara katılmak için istekli olur. 9
d. Ekip Üyesi Olma ve Hizmeti Benimseme Bakımından Gönül Elçisi; e. İnsan-Odaklı Hizmet Anlayışı Bakımından Gönül Elçisi; Hizmet alan her bir kişinin ayrı bir değer olduğunu bilerek İnsan-Odaklı hizmet anlayışı ve güçlü empati duygusuyla iletişim kurarak hizmet verir. Hizmet alan grup ve kişilerin içinde bulundukları özel durumlar nedeniyle hassas ve kırılgan olabileceklerini bilerek iletişim kurar. Hizmet verdiği yeri/kurumu benimseyerek aidiyet duygusunun gelişmesi için olumlu tutum içinde olur. Görev tanımı kapsamında kendini ekip içinde hissetmek için olumlu tutum ve davranış içinde olur. Verdiği hizmete ilişkin kişisel görüş ve önerilerini belirterek hizmet kalitesinin artırılmasını ve kendisinin aktif bir ekip üyesi olmasını sağlar. Farklı ve zor kişilik özelliklerine göre iletişim becerilerini kullanarak hizmet verir. Hizmet vereceği grup ve kişilerle duygusal bağ kuracağını bilerek onları hayal kırıklığına uğratmayacak tutum, beceri ve davranış sergiler. Süreç içerisindeki acil ve önemli olabilecek gelişmeleri aylık raporu beklemeden İl Müdürlüğü ile paylaşır, kişiye özel öneriler getirir. 10
5. GÖNÜL ELÇİLERİNİN DESTEK VERECEĞİ DEZAVANTAJLI/ KIRILGAN GRUPLAR KİMLERDİR? T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK/633) kapsamında da ele alındığı gibi dezavantajlı/ kırılgan gruplar; Kadınlar, Çocuklar, Engelliler, Yaşlılar, Şehit Yakınları ve Gaziler, Yoksullar. 6. GÖNÜL ELÇİLERİNİN ROLLERİ NELERDİR? Gönül Elçisi; hedef grupların ihtiyaçlarına göre kendi ilgi, bilgi, beceri, deneyimleri ve kaynakları kapsamındaki her tür sosyal hizmete katkı verebilir. Bu hizmetler kurum ve kuruluşlarda verilebileceği gibi ev ziyaretleri ile de yürütülebilir. Gönül Elçisi insana ilişkin her konuda hizmet verebilir. Gönül Elçisi olarak başvuruda (Ek:1) bulunan kişiler vermek istedikleri hizmetin türüne, yani Gönül Elçisi olarak üstleneceği role ilişkin aklında ve gönlündeki fikri Başvuru Formunda (Ek:1) belirtir. İl Müdürlükleri ile görüşmelerde bu rol etraflıca tanımlanır ve herhangi bir iletişim sorununa meydan vermemek için, her iki tarafın hemfikir olacağı şekilde Görev Tanımı Formunda (Ek:2) açıkça yazılır. Gönül Elçisinin rol tanımı hizmet alacak hedef grup ya da kişilere de açıkça İl Müdürlüğü yetkilisi ile birlikte açıklanır. Çalışmaya başlayan Gönül Elçileri her ayın sonunda yaptıkları çalışmalarla ilgili rapor (Ek:3) yazarak İl Müdürlüklerine teslim ederler. İleriki sayfalarda; Gönül Elçilerinin dezavantajlı/kırılgan gruplar için üstlenebilecekleri rollerden örnekler verilmiştir. Bu roller ülke ihtiyaçları ve dünya uygulamalarından derlenmiş örnekler olup, sadece fikir vermek üzere tanımlamıştır. Proje kapsamında Gönül Elçilerinden beklenen bu ve benzeri örneklerden yola çıkarak daha farklı, çeşitli ve özgün rolleri üstlenmeleridir. 11
Gönül Elçilerinin KADINLAR 12
Okuma yazma kursu açmak. Okuma yazma kursuna gidenlerin ödev ve çalışmalarına yardım etmek. Okuma yazma kurslarına gitme imkanı olmayanlara belli bir program dahilinde okuma yazma öğretmek. Açık meslek lisesine kayıt yapmak isteyenlerin sayısını tespit etmek. Açık meslek lisesine kayıt yapmak isteyenlerin kayıt işlemlerine yardım etmek. Eğitim ve Danışmanlık Mahallesinde okur yazar olmayanları tespit etmek. Okur yazar olmayanların okuma yazma kurslarına (Örneğin; Halk Eğitim Merkezleri/AÇEV kursları) erişimlerini sağlamak. Açık meslek lisesine gidenlerin çocuklarının bakımlarına destek vermek. Kömür ve doğal gaz zehirlenmelerine karşı eğitim vermek ve farkındalık yaratmak. Beslenme, gıda, hijyen vb. konularda eğitim ve danışmanlık hizmeti vermek. Bakanlığın evlilik öncesi eğitim, aile eğitimi ve danışmanlık süreci eğitimi konusunda geliştirmiş olduğu müfredata uygun eğitim vermek. Toplumsal kararlara katılım için insan hakları, kadın hakları, üreme sağlığı, müşteri hakları vb. konularda eğitim vermek. Çevre koruma, bilinçli tüketim, geri dönüşüm, enerji tasarrufu vb. konularda eğitim vermek ve/veya ilgili kurumlara yönlendirmek. 13
Sağlık Yereldeki sağlık kuruluşlarını tanıtmak, birlikte sağlık kuruluşuna gitmek ve hizmetleri kullanmasına destek vermek. Tedavi için (fizik tedavi, pansuman vb.) belli aralıklarla ve belli bir süre sağlık kuruluşuna gitmesini üstlenmek. Bebek bakımı, gebelik, lohusalık vb. annelik rolleriyle ilgili eğitim ve danışmanlık hizmeti vermek ve/veya bu hizmetleri veren kuruluşları kullanması için rehberlik etmek. Şiddete maruz kalanlara destek vermek ilgili kişi ve/veya kuruluşlara yönlendirmek. İstihdam ve Girişimcilik Sosyal Hizmet ve Yardımlar Bütün kamu hizmetlerine erişimlerine rehberlik etmek. Örgün ve yaygın kurumların hizmetlerinden yararlanmalarına aracı olmak. Kentte yaşayanların kente uyumu için, otobüs, metro vb. toplu taşıma araçlarını kullanmasını öğretmek ve gerekirse bilet sağlamak. Sosyal ve kültürel faaliyetler kapsamında müze, sergi, sinema, tiyatro vb. yerlere götürmek. Sinema, tiyatro, sergi, konser vb. faaliyetlere katılımı için bilet sağlamak. Sosyal Destek Hattı (ALO 183), ambulans (112), polis (155) vb. telefonlarla hizmetlere erişim konusunda farkındalık yaratmak. Hukuki konularda danışmanlık hizmeti vermek. Telefon etme, mektup ve dilekçe yazma, e-posta gönderme vb. iletişim konularında yardım etmek. Koruyucu aile olmak isteyenleri ASPB İl Müdürlüğüne yönlendirmek. Çocuğu olmayanlara tüp bebek konusunda rehberlik etmek ve/veya ücretsiz tedavisini sağlamak. Yoksul kadınları Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Müdürlüklerine yönlendirmek ve/veya erişimlerini sağlamak. Gelir getirici faaliyetler, mesleki eğitim, beceri kazandırma (bilgisayar, yabancı dil kursları dahil) için eğitim vermek ya da eğitim veren kişi ve kuruluşlara erişimini sağlamak. İstihdam imkanlarından haberdar etmek ve mümkün olan bağlantıları kurmak. İŞKUR mesleki danışmanlık konusunda bilgi vermek ve/veya danışmana erişimini sağlamak. İnternet üzerinden ürünlerin satışı için web sitesi oluşturulmasına destek sağlamak. Kermes, sergi vb. faaliyetler yoluyla ürettikleri el/ yerel ürünleri için pazar sağlamak. 14
Mikro kredi, banka kredileri vb. konularda rehberlik yapmak ve/veya erişimlerini sağlamak. Gelir getirici faaliyetler kapsamındaki üretimleri için tasarım eğitimi vermek ve/veya bu tür eğitim veren kuruluşlara erişimlerini sağlamak. Finansal okur yazarlık eğitimi vermek. Tanıtım, Savunu ve Lobi Çalışmaları Kadın sorunları ile ilgili kampanya, toplantı ve seminerler düzenlemek. Mahalle paylaşım ve dayanışma grupları oluşturmak ve yönetmek. Yerel televizyonlarda amaca yönelik, somut, güncel ve işlevsel konularda günlük ya da haftalık (katılımcılığa imkan veren) kadın sorunlarına yönelik programlar düzenlemek. Yerel gazetelerde amaca yönelik, somut, güncel ve işlevsel konularda düzenli yazılar yazmak. Merkez ve yerel yöneticilere kadın odaklı sorunları iletmek. Gönül Elçiliği uygulamalarını yaygınlaştırmak üzere Gönül Elçisi olmak isteyenlere rehberlik etmek. Ayrıca; Yatılı ve/veya Ayakta Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlardan Yararlananlara Yönelik; Yöneticiler ve kurumdan hizmet alanlarla görüşülerek mevcut sorunlara ve çözümlerine yönelik rapor hazırlamak. Düzenli ziyaretlerle sohbet toplantıları düzenlemek. Sorun odaklı psikolojik danışmanlık yapmak. Fiziksel sağlık sorunları olanlar için danışmanlık ve gerektiğinde hizmete erişimine destek vermek. Sorun odaklı hukuki danışmanlık yapmak. Mesleki eğitim amaçlı beceri geliştirme eğitimleri vermek. Mülakat teknikleri, CV ve dilekçe yazma vb. konularda eğitim vermek ve/veya ilgili kurum ve kuruluşlara yönlendirmek. İstihdam yaşamına katılımları için girişimlerde bulunmak. Yemek, çay, kurabiye vb. yapmak ve dağıtmak. 15
Gönül Elçilerinin ÇOCUKLAR 16
Vatandaşlık duygusunu geliştirmek gezi/tanıtım faaliyetleri düzenlemek. Çocuktan-Çocuğa yaklaşımı benimsenerek dayanışmanın öğretilmesi için faaliyetler yürütmek. Kömür ve doğal gaz zehirlenmelerine karşı eğitim vermek ve farkındalık yaratmak. Kütüphane, internet v.b. eğitimine destek veren imkanlara ulaşmasını sağlamak. Kömür ve doğalgaz zehirlenmelerine karşı bilgilendirme ve farkındalık yaratmak. Çocuktan-Çocuğa yaklaşımı olan akran eğitimleri ile çocuklara dayanışmanın öğretilmesi ve birbirini desteklemeleri için faaliyetler yürütmek. Eğitim ve Danışmanlık Okula zamanında kayıt yapılması için rehberlik yapmak gerektiğinde ilgili kurumlara haber vermek. Okul masraflarını - okul kıyafeti, ayakkabı, bot, palto, kitap, kırtasiye gibi - sağlamak ve/veya sağlanmasında aracı olmak. Okula devamını izlemek ve ailenin okul ile iletişimini güçlendirmek. Ödev yapmasına yardım etmek. İhtiyaç duyduğu derslerde (matematik, yabancı dil vb.) düzenli kurs vermek. Kütüphane, internet vb. eğitimine destek veren imkanlara ulaşmasını sağlamak. Sosyal Hizmet ve Yardımlar İlgi ve yeteneğine göre bir enstrüman - saz, keman, flüt vb. - çalmasını öğretmek ya da ilgili bir kuruma yönlendirmek. Resim, fotoğrafçılık vb. sanat dallarında beceri kazanması için eğitim vermek ya da ilgili bir kuruluşa yönlendirmek. Karate, basketbol, yüzme, tenis vb. bir spor dalında ilgi ve yeteneğine göre beceri kazanması için eğitim vermek ya da bir kuruma yönlendirmek. Düzenli gazete okuma alışkanlığı kazanması için günlük gazete sağlamak ve okuması için teşvik etmek. Kronik ve bulaşıcı hastalığı olan çocukların tedavi ve rehabilitasyonuna yardım etmek. Yaşadıkları yerleri (ev, okul, mahalle vb.) benimseme ve iyileştirmeleri için resim yapma, boyama, ağaç ve çiçek dikme ve bakımlarından sorumlu olma, temizlik vb. faaliyetler düzenlemek. 17
Sağlığın korunması, hijyen vb. temel sağlık konularında doğru alışkanlıklar kazanması için bilgi, eğitim ve danışmanlık hizmetleri vermek. Önleyici sağlık hizmetleri için danışmanlık yapmak. Tanıtım, Savunu ve Lobi Çalışmaları Yaratıcı drama ile istismardan korunma, çocuk hakları vb. konularda farkındalık yaratmak ve bilinç yükseltmek. Çevre ve doğaya duyarlı nesiller yetiştirmek için kampanya, yarışma vb. faaliyetler yürütmek. Engellilerle ilgili farkındalık eğitimi vermek ve kaynaştırma eğitimlerinde etkin yer almalarını sağlamak. Hayvan sevgisini geliştirmek amacıyla sokak hayvanlarını koruma kollama vb. konularda kampanyalar düzenlemek, barınakları ziyaret etmek. Çocuk sağlığı, eğitim, müzik, spor vb. alanlarda kampanya, proje, anma günleri düzenlemek. Sokakta çalıştırılan, dilendirilen ve insan ticaretine maruz bırakılanları korumak için ilgili kurum ve mekanizmaları harekete geçirmek. Sosyal Destek Hattı (ALO 183), ambulans (112), polis (155) vb. telefonlarla hizmetlere erişim konusunda farkındalık yaratmak. İhtiyaç sahibi kişilere yönelik ayni, nakdi ve ilk yardım vb. programlar düzenlemek. Sağlık Kız çocuklarının okullaşması, okula devamlarının sağlanması amacıyla aile üyeleri, yerel liderler (muhtar, imam, öğretmen v.b.) ve kanaat liderleri ile (toplumda sözü geçen yaşlı, bilge vb. kişiler) sürekli iletişim içinde çalışmalar yürütmek. Yerel basın (TV, gazete) yoluyla çocuklar tarafından yürütülen programları desteklemek. Akran eğitimi yaklaşımı ile sorun olan alanlara ilişkin yerel düzeyde eğitim programları yapmak. Mahalle paylaşım ve dayanışma grupları oluşturmak ve yönetmek. Gönüllülük ruhunu kazandırarak Gönül Elçileri uygulamalarına katkılarını sağlamak. Ayrıca; Yatılı ve/veya Ayakta Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlardan Yararlananlara Yönelik; Yöneticiler ve kurumdan hizmet alanlarla görüşülerek mevcut sorunlara ve çözümlerine yönelik rapor hazırlamak. Bütün gönüllülük hizmetlerini kurum veya kuruluşun uzmanları ile işbirliği içinde yürütmek. Sağlığın iyileştirilmesi ve geliştirilmesi için sağlık kuruluşlarına/aile Hekimliklerine erişimlerine destek vermek. Sağlığının korunması (aşı, hijyen, anne sütü vb.) ve iyileştirilmesi için ebeveyn ve aile üyelerine danışmanlık yapmak. 18
Düzenli ziyaretlerle ihtiyaçlar doğrultusunda psikolojik danışmanlık hizmeti vermek. Gelişim özelliklerine göre ihtiyaç hissettikleri konularda (üreme sağlığı eğitimi, mesleki rehberlik v.b.) danışmanlık vermek. Yemek, çay, kurabiye vb. yapmak ve dağıtmak. Dezavantajlı gruplar içinde çocukların çok ayrı ve özel bir yeri olduğu asla unutulmayarak; Gönül Elçiliği alanında uzman, bu hizmetin sürdürülebilirliğine hazır ve kurum uzmanlarıyla sürekli iletişim içinde olmaları gerektiğini kabul etmektir. 19
20 Gönül Elçilerinin
Sosyal Hizmet ve Yardımlar Eğitim araç ve gereç desteği sağlamak. Görme engellilerin okuma kurslarına erişimlerini sağlamak. Yavaş öğrenen çocuklar için ziyaretler yaparak, oyun ve tekrarlarla (aile üyelerini de katarak) öğrenmesini desteklemek. Sosyal hizmet kuruluşlarıyla iletişimini sürdürmesine yardım etmek. Engeli nedeniyle düzenli tekrarı gerektiren sağlık hizmeti için hastaneye gitmelerini üstlenmek. Eğitim ve Danışmanlık Görme engelliler için belli program dahilinde (örneğin; haftada 2 saat) kitap okumak. Ailelere yönelik engelli bireye yaklaşım konusunda bilinç artırıcı çalışmalar yapmak. Kömür ve doğal gaz zehirlenmelerine karşı eğitim vermek ve farkındalık yaratmak. Engelin özelliğine göre yaşam destek malzemeleri (tekerlekli sandalye, baston, gözlük, protez, ilaç vb.) sağlamak ve/veya aracı olmak. Tedavi ve rehabilitasyon gereksinimlerini karşılamak. Kişisel bakım, tıraş, saç kesimi, protez vb. konulara düzenli olarak yardım etmek. Günlük gazetelerini almak. Günlük gazete okumak. Bayram ve özel günlerde ziyarete gitmek. 21
Kurum ve kuruluşlarda engellilere özel rehberlik etmek. Görme engelliler için destek malzemeleri (gözlük, asa, köpek vb.) sağlamak ve kullanımı için profesyonel yardımlara erişimi için destek vermek. Sosyal Destek Hattı (ALO 183), ambulans (112), polis (155) vb. telefonlarla hizmetlere erişim konusunda farkındalık yaratmak. Sağlık Psikolojik danışmanlık hizmeti vermek. Sağlık kuruluşlarına erişimlerinde destek vermek. Benzer sorunları olan kişi ve grupları bir araya getirerek grup paylaşım/dayanışma grupları oluşturmak. Hukuki konularda yardım etmek. Engel durumlarına göre telefon etme, mektup yazma, e-posta gönderme vb. iletişim konularında yardım etmek. Sanatsal ve sportif faaliyetlere katılımları konusunda destek vermek. Gönül Elçiliği uygulamalarını yaygınlaştırmak üzere Gönül Elçisi olmak isteyen engellilere rehberlik etmek. İstihdam ve Girişimcilik Mesleki eğitim amaçlı beceri geliştirme eğitimleri vermek. Ürettikleri el ürünleri için tasarım eğitimi vermek. Kermes, sergi vs. faaliyetler yoluyla engellilerin ürettikleri el ürünleri için pazar sağlamak. İnternet üzerinden ürünlerin satışı için web sitesi oluşturulmasına destek sağlamak. İstihdam yaşamına katılımları için girişimlerde bulunmak. 22
Tanıtım, Savunu ve Lobi Çalışmaları Araç gereç, tekerlekli sandalye, akülü araç, protez, asa, gözlük, kulaklık vb. sağlamak üzere kampanyalar düzenlemek Engelin özelliğine göre ev, mahalle, köy, kasaba vb. yerleşim yerlerine erişimlerini sağlamak için savunuculuk çalışmaları yapmak. Çocuktan-Engelliye eğitim yöntemiyle okullarda çocukların engellilere yardım etmelerini sağlayan projeler yürütmek ve bunları yerel basın ile duyurmak. Görünürlüğü sağlamak için kampanya, toplantı, anma günü vb. faaliyetler düzenlemek. Ayrıca; Yatılı ve/veya Ayakta Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlardan Yararlananlara Yönelik; Yöneticiler ve kurumdan hizmet alanlarla görüşülerek mevcut sorunlara ve çözümlerine yönelik rapor hazırlamak. İhtiyacı olanlara yemek yedirmek. Haftanın belli gün ve saatlerinde ziyaret etmek. Önemli günlerde ziyaret etmek. Teknolojiyi kullanmalarına destek olmak (örneğin; bilgisayar, internet, sosyal medya gibi). Çocuk ve gençler başta olmak üzere mahalle halkı ile birlikte destek programları yürüterek engellilerin toplumla kaynaşmasını kolaylaştırmak. 23
24 Gönül Elçilerinin
Eğitim ve Danışmanlık Kömür ve doğal gaz zehirlenmelerine karşı eğitim vermek ve farkındalık yaratmak. İlgi alanlarına yönelik resim, fotoğrafçılık, bahçe düzenleme, keçe işleme vb. konularda eğitim vermek. Yapmaya muktedir oldukları işleri yaparak/üreterek yaşama bağlılıklarını güçlendirmek için kişisel ya da grup faaliyetleri düzenlemek. Farklı yaş grubundan aile üyeleri ya da mahalle sakinleriyle bir arada olmalarını sağlayacak periyodik faaliyetler düzenlemek. Yaşlılara yönelik faaliyetlerde çocuk ve gençleri gönüllü çalışmalar üstlenmeleri konusunda aracılık etmek. Sosyal Hizmet ve Yardımlar Haftalık alışverişini yapmak. Evinde gerekli olan tamiratları yapmak. Haftalık ev temizliğini yapmak. Günlük alması gereken ilaçları ziyaret ve/veya telefonlarla hatırlatmak. Sosyal yardım kuruluşlarıyla iletişim kurmasına yardım etmek. Sağlık kuruluşlarına erişim ve hizmetin sürdürülebilirliğini sağlamak. Yaşam destek malzemeleri (baston, protez, gözlük vb.) sağlamak ve/veya sağlanmasına aracılık etmek. 25
Tanıtım, Savunu ve Lobi Çalışmaları Mahalle paylaşım ve dayanışma grupları oluşturmak ve yönetmek. Çocuktan-Yaşlıya eğitim yöntemiyle çocukların çevrelerindeki yaşlılara yardım etmelerini sağlayacak projeler yürütmek. Yaşlıların görünürlüğü ve nesiller arası uyum için toplantı, kampanya, anma günü vb. faaliyetler düzenlemek. Yerel basın yoluyla yaşlılara destek programları yürütmek. Sosyal Destek Hattı (ALO 183), ambulans (112), polis (155) vb. telefonlarla hizmetlere erişim konusunda farkındalık yaratmak. Kişisel bakım, tıraş, saç kesimi vb konularda düzenli olarak yardım etmek. Günlük gazetelerini almak ve okumak. Bayramlar başta olmak üzere özel günlerde ziyaretler yapmak. Sinema, tiyatro, konser, piknik, müzik-eğlence programları, müze ziyareti vb. faaliyetler düzenlemek. Tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerine erişimlerini sağlamak. Hareket serbestliklerini arttıracak araç kiralama, servis sağlama vb. hizmetlere kattı vermek. Her tür hizmet veren kurum ve kuruluşlarda yaşlılara özel rehberlik etmek. Hukuki konularda yardım etmek. Telefon etme, mektup yazma ve e-posta gönderme vb. iletişim konularında yardım etmek. 26 Gönül Elçiliği uygulamalarını yaygınlaştırmak üzere Gönül Elçisi olmak isteyen yaşlılara rehberlik etmek.
Ayrıca; Yatılı ve/veya Ayakta Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlardan Yararlananlara Yönelik; Yöneticiler ve kurumdan hizmet alanlarla görüşülerek mevcut sorunlara ve çözümlerine yönelik rapor hazırlamak. Yemek, çay, kurabiye vb. yapmak ve dağıtmak. İhtiyacı olanlara yemek yedirmek. Telefon, mektup ve e-posta kullanarak aile üyeleriyle haberleşmelerine yardım etmek. Yaşlılara hizmet veren kuruluşlardaki yöneticilerle işbirliği içinde programlar hazırlayarak, uygulamada bizzat rol almak (danışmanlık, eğitim, telefon operatörlüğü, dosyalama, yemek yapma/yedirme, kitap okuma, ilaçlarını verme vb.) 27
28 Gönül Elçilerinin
Dayanışma için benzer grupları bir araya getirmek, mevcut dernek ve vakıflarla bağlantı kurmalarını sağlamak. Hukuki konularda yardım etmek. Şehit aileleri ve gazilerin görünürlüğünü sağlamak, sosyal ve ekonomik destek vermek için kampanya, toplantı anma günü vb. faaliyetler düzenlemek. Şehitleri anma konusunda milli ve dini vecibelerin yerine getirilmesinde aileye destek vermek. Her tür hizmet veren kurum ve kuruluşlarda özel rehberlik etmek. Eğitim ve Danışmanlık Şehit aileleri ve gazilerin yaşamını sürdürmeleri için mesleki eğitim ve beceri geliştirme konusunda kurslar açmak. Kömür ve doğal gaz zehirlenmelerine karşı eğitim vermek ve farkındalık yaratmak. Gönül Elçiliği uygulamaların yaygınlaştırmak üzere Gönül Elçisi olmak isteyenlere rehberlik etmek. İstihdam ve Girişimcilik İstihdam yaşamına katılımları için girişimlerde bulunmak ve öncelik vermek. İş kurma ve/veya geliştirme konularında kaynak oluşturma ya da kaynağa erişim konusunda aracı olmak. Tanıtım Savunu ve Lobi Çalışmaları Çocuktan-Şehit Aileleri ve Gazilere eğitim yöntemiyle okullarda çocukların şehit aileleri ve gazilerle iletişim içinde olmalarını sağlayan projeler yürütmek ve bunları ulusal/yerel basın ile duyurmak. Yerel basın yoluyla destek programları yürütmek. Sosyal Hizmet ve Yardımlar Moral destek sağlamak üzere ev ziyaretleri yapmak. Psikolojik destek vermek ve/veya bu hizmetleri veren kuruluşlara erişimlerini ve düzenli kullanımlarını sağlamak. Dini ve milli bayramlarda ziyaret yapmak. Sosyal Destek Hattı (ALO 183), ambulans (112), polis (155) vb. telefonlarla hizmetlere erişim konusunda farkındalık yaratmak. Ayrıca; Yatılı ve/veya Ayakta Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlardan Yararlananlara Yönelik; Yöneticiler ve kurumdan hizmet alanlarla görüşülerek mevcut sorunlara ve çözümlerine yönelik rapor hazırlamak. Yemek, çay, kurabiye vb. yapmak ve dağıtmak. Telefon, mektup ve e-posta kullanarak dış dünya ile haberleşmelerine yardım etmek. Gazinin engelinden doğan ihtiyaçlarına göre destek hizmetleri vermek. 29
Gönül Elçilerinin YOKSULLAR 30
Eğitim ve Danışmanlık Kentin kaynaklarına erişim ve kullanmaları için danışmanlık programları düzenlemek. Kent yoksulu ailelerdeki çocuklarının okullaşması ve okula devamı için okul-aile arasında iletişim kurulmasını sağlamak. Şartlı eğitim yardımından yararlanan çocuklar dahil olmak üzere diğer çocuklara özel dersler vermek. Sağlık Psikolojik sorunları olan ailelere ücretsiz terapi vermek/verdirmek. Sağlık kuruluşlarına erişim sorunu yaşayan ailelere ulaşım sağlamak ya da aracı olmak. Yereldeki sağlık kuruluşlarını tanıtmak, birlikte sağlık kuruluşuna gitmek ve hizmetleri kullanmasına destek vermek. Şiddete maruz kalanlara destek vermek ilgili kişi ve/veya kuruluşlara yönlendirmek. Kömür ve doğal gaz zehirlenmelerine karşı eğitim vermek ve farkındalık yaratmak. 0-6 yaş arası çocuğu olan kadınlara yönelik çocuk gelişimi ve üreme sağlığı vb. konularda eğitim, yönlendirme ve danışmanlık yapmak. Sosyal Hizmet ve Yardımlar Barınma, gıda, yakacak vb. temel ihtiyaçları için sosyal hizmetlere erişimlerini sağlamak. Sosyal Destek Hattı (ALO 183), ambulans (112), polis (155) vb. telefonlarla hizmetlere erişim konusunda farkındalık yaratmak. Hukuki konularda yardım etmek. Kentle uyum için sosyal programlar organize etmek. Barınma ihtiyaçlarını karşılamak üzere ev ve/veya tamir işlerini yapmak/yaptırmaya destek olmak. Sokakta çalıştırılan, dilendirilen ve insan ticaretine maruz bırakılanları korumak için ilgili kurum ve mekanizmaları harekete geçirmek. Kardeş aile uygulaması yaparak, yoksul ailenin karşılaştığı sorunlara çözüm aracı olmak. İstihdam ve Girişimcilik Meslek edinme, beceri geliştirme, istihdam sağlama konusunda öncelik için destek vermek. Kırsalda istihdamlarında öncelik için yerel düzeyde gerekli bağlantılar kurmak. Kırsalda alternatif mesleklerin ve tarıma dayalı sanayi kuruluşlarının geliştirilmesi için rehberlik etmek. Girişimcilik, mikrokredi, kooperatifler, proje fonları vb. konularda danışmanlık yapmak. Girişimci olmak isteyenlere yönelik girişimcilik/pazarlama ve örgütlenme vb. konularda danışmanlık ve eğitim vermek. Tanıtım, Savunu ve Lobi Çalışmaları Mahalle/Köy paylaşım ve dayanışma grupları oluşturmak ve yönetmek. Yerel basın yoluyla destek programları yürütmek. Ulusal ve yerel basında başarı öykülerinin yer almasına aracı olmak. 31
32 Gönül elçisi olmak isteyen üniversite öğrencisi bir genç kız insanlarla iletişimimin iyi olduğuna ve özellikle de çocuklarla aramın çok iyi olduğunu düşünüyorum. Bu yüzden de elimden geldiği kadarıyla İstanbul da yetiştirme yurdunda olan ya da engelli arkadaşlarımıza, ya da ihtiyaç duyulan her alanda yardım etmek istiyorum. Bu kitap okumak olabilir, onlarla ders çalışmak, vakit geçirmek, sohbet etmek ya da tiyatro çalışmaları yapmak vs. yönlendirdiğiniz üzere yardımım olsun istiyorum. Onlarla vakit geçirmek, biraz olsun yardım etmek istiyorum diyerek mail ortamında duygularını paylaşmıştır.
SONSÖZ BU Çalışma Rehberi; Bir eğitim ve projedeki klasik 5N 1K daki sorularını cevaplamaktır. Şöyle ki; NE sorusunun cevabı GÖNÜL ELÇİLERİ EL KİTABI ile cevaplanmıştır. Bu Çalışma Rehberi ise NASIL sorusuna cevap vermek üzere hazırlanmıştır. Proje süresinde ve sonrasında yapılacak çalışmaların NEREDE ve NE ZAMAN kimler tarafından yapılacağı da Gönül Elçileri ve İl Müdürlükleri tarafından belirlenecektir. Paylaşılan acılar azalsın, sevinçler çoğalsın... 33