2014-2020 DÖNEMİ BULGARİSTAN TARIM VE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ İÇİN AB FONLARI TEŞVİKLERİ

2014-2020 DÖNEMİ BULGARİSTAN TARIM VE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ İÇİN AB FONLARI TEŞVİKLERİ

BULGARİSTAN TARIM SEKTÖRÜ Bulgaristan da tarım üretimi, modernize edilmesi durumunda oldukça önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Azalan ve yaşlanan nüfus nedeniyle tarım alanlarını ekip işleyecek işgücü kıtlığı yaşanmakta ve bu da tarım hasılasının yetersiz kalmasına yol açmaktadır. Oysa Bulgaristan ın gerek toprak gerekse de iklim yapısı tarıma elverişlidir. Bulgaristan ın AB üyeliği ile birlikte tarım sektörüne Avrupa finansmanı sağlanmaktadır. Yeni programlar döneminde 8 milyar Euro nun üzerinde destek öngörülmektedir. Bunlardan 5 milyar Euro nun üzerinde doğrudan ödemelerde, yaklaşık 3 milyar Euro ise yatırım amacıyla kullanılacaktır. Kriz döneminde tarımın en az etkilenen sektörlerden olmasına rağmen kredilerin maliyetinin artması, iklim koşullarının öngörülememesi, sulama sistemlerinin eskimeye devam etmesi, tarımsal ürünlerin satın alımı konusundaki belirsizlikler söz konusu sektörü riskli duruma getirmiştir. Bulgaristan da 2013 yılı verilerine göre tarımsal arazilerin toplam büyüklüğü yaklaşık 5,26 milyon hektardır (ülke topraklarının yaklaşık % 47 si). Kullanılan tarımsal araziler yaklaşık 5 milyon hektardır (ülke topraklarının % 45 i). Bulgaristan da kayıtlı tarımsal üreticilerin sayısı 2012/2013 dönemi için 76.340 tır, 2013/2014 dönemi için bu rakam 76.402 olup bir önceki döneme göre birkaç yıldır süregelen artış eğilimi devam etmiştir. AB mevzuatına göre her on yılda bir ayrıntılı olarak tarımsal üretici ve çiftlik sayımı yapılması öngörülmektedir. 2010 yılında yapılan sayım Bulgaristan da çiftlik sayısının 370.222 olduğuna işaret etmektedir. 2013 yılında ara sayım yapılmış olup, bu rakam % 32 azalarak çiftlik sayısı 259.900 olarak tespit edilmiştir. 2013 yılı ara verilerine göre 1 Kasım 2013 itibariyle yaklaşık 183.300 çiftlik hayvancılıkla uğraşmaktadır, 190 çiftlik kültür mantarı yetiştirmektedir. 2010 yılı verileri: toplam çiftlik sayısı 370.222; tarım arazisi işleyen çiftlik sayısı 357.074; hayvancılıkla uğraşan çiftlik sayısı 279.657; hem tarım arazisi işleyen hem de hayvancılıkla uğraşan çiftlik sayısı 266.644. (Sofya Ticaret Müşavirliği- 2014 Bulgaristan Yıllık Ülke Raporu ) Sayfa 1

Bulgaristan da Tarım ve Hayvancılık sektöründe 2014-2020 Avrupa Birliği Fonları kapsamında iki ana programdan finansman sağlanacaktır: 1. DOĞRUDAN ÖDEMELER 2014-2020. 2. KIRSAL KALKINMA PROGRAMI 2014-2020. 1. DOĞRUDAN ÖDEMELER Bu ödemelerden bütün tarım üreticileri faydalanabilir. Ödemelerin her yıl yapılması planlanmıştır ve 2020 yılına kadar devam edecektir. Ödemelerin bir kısmı önceki dönemin, 2007-2013 programının, devamı olarak yapılmaktadır. Diğer kısmı ise yeni tarıma başlayan veya o dönem programlara katılmayan üreticileri kapsamaktadır. Doğrudan ödemelerin yapıldığı planlar: 1.1 DEKAR BAŞI ÖDEME PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. Ödemeler cari yılda işlenen arazilerin miktarına göre belirlenir ve üretim kapasitesi veya hayvan sayısına bakılmaksızın, işlenen tarım arazisinin miktarına göre dekar başına yapılır. Ödemeye esas arazi ve arazi büyüklüğü: -Tarla (ekilebilir) arazi; -Daimi otlak - meralar ve otlaklar; - Çok yıllık tarımsal ürünler ile ekili alanlar; - Aile bahçeleri; Çok yıllık tarımsal ürünler ile ekili araziler için toplamda en az 0,5 hektar, diğerleri için ise 1 hektar ve ayrı parsellerin en az 0,1 hektar olması gerekmektedir. 2014 yılında bu programdan 1 dekar için ödenen miktar 30,10 Leva dır (15,40 Euro). 1.2 DEKAR BAŞI EK ÖDEME PLANI- Bu ödeme planı Dekar Başı Ödeme Planı ile bağlantılı olarak yapılır. Bu plan küçük ve orta çaplı tarımcılara ek destek amaçlamaktadır. Dekar Başı Ödeme Planı için müracaat eden ve 30 hektardan az arazi beyan eden çiftçilerin 30 hektara kadar beyan ettikleri arazileri için ek yardım almalarını sağlamaktadır. 2014 yılında bu programdan 1 dekar için ödenen miktar 13,3 Leva dır (6,80 Euro). Sayfa 2

1.3 SÜT İNEKLERİ YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. İnek başına her yıl ödeme yapılmaktadır. - Süt üretimi yapan kayıtlı çiftliklerinin olması; - Çiftliklerinde en az 10 adet süt ineği barındırmaları; - Son başvuru tarihi itibariyle ileriye dönük olarak en az 80 gün boyunca beyan edilen ineklerin muhafaza edilmesi. 2015 yılında bu programdan 1 inek için ödenen miktar 254 Leva dır (130 Euro). 1.4 ET ÜRETİMİ İÇİN BESLENEN İNEK VE/VEYA DÜVE YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir Her yıl inek veya düve başına ödeme yapılmaktadır. - Çiftliklerinde en az 5 adet kesim için inek ve/veya düve barındırmaları; - Hibe için son başvuru tarihi itibariyle ileriye dönük olarak en az 80 gün boyunca beyan edilen hayvanların muhafaza edilmesi. 2015 yılında bu programdan 1 inek/düve için ödenen miktar 250 Leva dır (128 Euro). 1.5 ÖZEL IRK KONTROLÜ ALTINDA OLAN SÜT İNEKLERİ VE ET ÜRETİMİ İÇİN BAKILAN İNEK VE/VEYA DÜVE YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir Her yıl inek veya düve başına ödeme yapılmaktadır. - Çiftliklerinde en az 10 adet süt ineği veya en az 5 adet kesim için inek ve/veya düve barındırmaları ve bu hayvanlardan en az birinin özel ırk kontrolü altında olması. - Hibe için son başvuru tarihi itibariyle ileriye dönük olarak en az 80 gün boyunca beyan edilen hayvanların muhafaza edilmesi. 2015 yılında bu programdan 1 inek/düve için ödenen miktar 368 Leva dır (188,70 Euro). 1.6 ANAÇ KOYUN VEYA ANAÇ KEÇİ YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. Her yıl koyun veya keçi başına ödeme yapılmaktadır. - Çiftliklerinde en az 50 anaç koyun ve/veya anaç keçi barındırmaları. Sayfa 3

- Hibe için son başvuru tarihi itibariyle ileriye dönük olarak en az 100 gün boyunca beyan edilen hayvanların en az %80 ninin muhafaza edilmesi. 2015 yılında bu programdan 1 koyun/keçi için ödenen miktar 39 Leva dır (20 Euro). 1.7 ANAÇ KOYUN VEYA ANAÇ KEÇİ YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. Her yıl koyun veya keçi başına ödeme yapılmaktadır. - Çiftliklerinde 10 ile 49 arasında anaç koyun ve/veya anaç keçi barındırmaları. - Hibe için son başvuru tarihi itibariyle ileriye dönük olarak en az 80 gün boyunca beyan edilen hayvanların muhafaza edilmesi. 2015 yılında bu programdan 1 koyun/keçi için ödenen miktar 89 Leva dır (45,60 Euro). 1.8 ÖZEL IRK KONTROLÜ ALTINDA OLAN ANAÇ KOYUN VEYA ANAÇ KEÇİ YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. Her yıl koyun veya keçi başına ödeme yapılmaktadır. - Çiftliklerinde en az 50 adet anaç koyun ve/veya anaç keçi barındırmaları ve bu hayvanlardan en az birinin özel ırk kontrolü altında olması. - Hibe için son başvuru tarihi itibariyle ileriye dönük olarak en az 80 gün boyunca beyan edilen hayvanların muhafaza edilmesi. 2015 yılında bu programdan 1 koyun/keçi için ödenen miktar 68 Leva dır (34,87 Euro). 1.9 MANDA YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. Her yıl manda başına ödeme yapılmaktadır. - Çiftliklerinde en az 10 adet manda barındırmaları; - Hibe için son başvuru tarihi itibariyle ileriye dönük olarak en az 80 gün boyunca beyan edilen ineklerin muhafaza edilmesi. 2015 yılında bu programdan 1 manda için ödenen miktar 499 Leva dır (255,90 Euro). 1.10 MEYVE YETİŞTİRİCİLERİNE YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. - En az 0,5 hektar (aynı yerde veya ayrı yerlerde) aşağıda belirtilen meyveler ile ekili bahçeleri olması; Sayfa 4

- Çilek, ahududu, elma, armut, kayısı, şeftali ve nektarin, erik, kiraz, vişne, ceviz ve sofra üzümü; - Yukarıda sayılı olan meyveler ile ekili parsellerin 0,1 hektardan küçük olmaması; - Ekili alanların destek koşullarına uyması; - Yardım için belirtilen alanlardan, müracaat edilen yıl içinde ayrı mahsuller için belirlenen yıllık en düşük verim oranlarının üzerinde mahsul üretmiş olması. 1.11 SEBZE YETİŞTİRİCİLERİNE YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. - En az 0,5 hektar (aynı yerde veya ayrı yerlerde) aşağıda belirtilen sebzeler ile ekili bahçeleri olması; - Domates, biber, salatalık, kornişon, lahana, soğan (olgun), patlıcan, havuç, bezelye (yeşil), yeşil fasulye, sarımsak (olgun), patates, karpuz, kavun ve kabak; - Yukarıda sayılı olan sebzeler ile ekili parsellerin 0,1 hektardan küçük olmaması; - Ekili alanların destek koşullarına uyması; - Yardım için belirtilen alanlardan, müracaat edilen yıl içinde ayrı mahsuller için belirlenen yıllık en düşük verim oranlarının üzerinde mahsul üretmiş olması. 1.12 PROTEİN TARIM ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLERİNE YARDIM PLANI- Bu plan bütün tarım üreticilerine yöneliktir. - En az 0,5 hektar (aynı yerde veya ayrı yerlerde) aşağıda belirtilen tarım ürünleri ile ekili bahçeleri olması; - Fasulye (tahıl), mercimek, nohut, bezelye (tahıl), yer fıstığı, soya, fasulye, yonca, korunga, fiğ, yonca, burçak, acı bakla, yonca ve / veya bunların karışımları; - Yukarıda sayılı olan tarım ürünleri ile ekili parsellerin 0,1 hektardan küçük olmaması; - Ekili alanların destek koşullarına uyması; - Yardım için belirtilen alanlardan, müracaat edilen yıl içinde ayrı mahsuller için belirlenen yıllık en düşük verim oranlarının üzerinde mahsul üretmiş olması. 1.13 PAMUK İÇİN ÖZEL YARDIM PLANI- Bu plan bütün kayıtlı tarım üreticilerine yöneliktir. - Ülke sınırları içerisinde yetiştirilmesi; - İlgili yıl için, ektiği pamuk türü, Bulgaristan Bitki Türleri Listesine veya Avrupa Tarla Bitkileri Kataloğuna kayıtlı olmalı; - 1 hektarda en az 8000 adet fidan olması; Sayfa 5

Doğrudan Ödemeler programında yukarıdaki ödeme planlarına bağlı veya onlardan ayrı ama daha özel olan aşağıdaki ödeme planları da mevcuttur: - Agroekoloji ve İklim Ödeme Planı - Organik Tarım Ödeme Planı - Natura 2000 ve Su Direktifi Kapsamında Ödemeler - Doğal veya Diğer Spesifik Kısıtlamalı Alanlar İçin Ödemeler 2. KIRSAL KALKINMA PROGRAMI 2014-2020 Bu Programın amacı; doğal kaynaklar ve çevrenin korunmasını dikkate alarak, kırsal alanda gelir düzeyinin yükseltilmesi, tarımsal üretim ve tarıma dayalı sanayi entegrasyonunun sağlanması için küçük ve orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi, tarımsal pazarlama altyapısının geliştirilmesi, gıda güvenliğinin güçlendirilmesi, kırsal alanda alternatif gelir kaynaklarının oluşturulması, yürütülmekte olan kırsal kalkınma çalışmalarının etkinliklerinin artırılması ve kırsal toplumda belirli bir kapasitenin oluşturulmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. A. 4.1 TARIM ÇİFTLİKLERİNE YATIRIM PLANI* Çiftliklerin modernize edilmesi ve yeni teknolojiler ile donatılmasını kapsamaktadır. Bu sayede işgücü verimliliğinin, kalitenin ve ürünlerin katma değerinin artırılması hedeflenmektedir. EKONOMİK YATIRIM KONULARINDA HİBEYE ESAS PROJE GİDERİ: Destek bütün ülke çapında maddi ve maddi olmayan yatırımları kapsamaktadır. Teşvik hem var olan hem de yeni kurulmuş çiftliklere yöneliktir. - Modernizasyon ve makina yatırımları; - Avrupa Birliği nin yeni getirdiği standartlara uyum sağlamaya yönelik yatırımlar; - Çiftliklerin enerji verimliliğinin artırılması için yatırımlar; - Tarımsal ürünlerin kalitesi bozulmadan muhafaza edilebilmesini sağlamak için yatırımlar; - Çevreyi korumak amaçlı makina ve teçhizat için yatırımlar (gübre depolama dâhil); - Çiftliklerin işletilmesiyle ilgili gayrimenkul yatırımları; - Çiftliklerin enerji ihtiyaçlarını karşılamak amaçlı yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimi için yatırımlar. - Çok yıllık bitkiler, sofra üzümü, bal üretimi için ağaçlar ve biyoenerji üretimi için ağaç ve çalılık türleri ekimi. Finansal destek, gerçekten yapılan ve gerekli belge ile kanıtlanmış harcamaların geri ödenmesi yoluyla gerçekleşir. *Kırsal Kalkın Programı nın destek planlarının başındaki numaralandırma, orijinal program numaralarıdır. Sayfa 6

DİĞER MEVZUATLAR İLE BAĞLANTISI: - Ortak Tarım Politikası mevzuatı kapsamında çifte finansman önlenecektir; - Avrupa Birliği nin 2200/96 sayılı Yönetmeliği nce Operasyonel Programlardan yardım alan sebze ve meyve yetiştiricileri finanse edilmeyecektir; - Şarap üretimi için kullanılan üzüm yetiştiricileri finanse edilmeyecektir; - Ulusal Arıcılık Programı 2014-2016 programı ile örtüşen desteklerde çifte finansman önlenecektir. - Tütün sektöründeki yatırım faaliyetleri desteklenmeyecektir; - Zeytin üretimi, işleme ve pazarlama faaliyetleri finanse edilmeyecektir; - Şeker üretimi desteklenmeyecektir. EKONOMİK YATIRIMLAR İÇİN BAŞVURU SAHİPLERİNDE ARANAN ÖZELLİKLER: Tarım üreticileri (Gerçek ve Tüzel kişiler ) 1. Müracaat edenlerin Tarım Üreticilerine Destek Kanunu na uygun olarak tarım üreticisi gibi kayıtlı olmaları; 2. Çiftliğin en düşük standart üretim kapasitesinin 8000 Euro dan az olmaması; 3. Tüzel kişilerin tarım işletmeciliğinden ve/veya doğrudan tarımsal faaliyetlerle ilgili hizmetler ve/veya işlenmiş tarım ürünlerinden gelir elde ettiklerini ve/veya Dekar Başı Ödeme Planı ndan yararlandıklarını kanıtlamaları; 4. Başvuru sahiplerinin, yapılacak yatırımları ve elde edilecek iyileştirmeleri detaylı şekilde açıklayan iş planı hazırlamaları. 3. maddede belirtilen hususlar 1 yıldan daha yeni çiftlikler için, hayvancılık, sebze ve meyve ve medikal tarım ürünleri sektörleri için aranmamaktadır. HİBE DESTEĞİ KAPSAMINDAKİ PROJE GİDER ESASLARI: 1. Tarımsal üretimde kullanılmak üzere veya çevreyi koruma amaçlı inşa edilen tesisler veya var olan tesislerin tamiri; 2. Üretim sürecini iyileştirme veya çevreyi koruma amaçlı makina ve donanım satın alma; 3. Çiftliklerin enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik yatırımlar; 4. Çok yıllık bitkiler, sofra üzümü, bal üretimi için ağaçlar ve biyoenerji üretimi için ağaç ve çalılık türlerinin ekimi için yatırımlar; 5. Avrupa Birliğinin yeni getirdiği standartlara uyum sağlamaya yönelik yatırımlar; 6. Arıcılık, bal ve diğer arı ürünleri üretimi için gerekli teçhizatın satın alınması için yatırımlar; 7. Tarımsal üretimde kullanılmak üzere veya çevreyi koruma amaçlı inşa edilen tesislerin arsasının satın alınması; 8. Tarımsal üretimde kullanılmak üzere veya çevreyi koruma amaçlı tesislerin satın alınması; Sayfa 7

9. Kamyon, süt toplama tankları, frigorifik araçlar, canlı hayvan taşıma araçları gibi özel tarım araçları satın alınması; 10. Yazılım satın alınması; 11. Projenin uygulanması için gerekli olan yeni teknolojiler, patent hakkı ve lisansları, ticari marka kaydı ve süreçleri için harcamalar; 12. Projenin hazırlanması ile ilgili harcamalar: fizibilite çalışmaları, mühendis, mimar ve danışman için harcamalar, projenin teknik yapılabilirlik araştırmaları için harcamalar v.s. Bu noktadaki masrafların, diğer finansman sağlanacak harcamaların %12 sini geçmemesi gerekmektedir. YATIRIM TUTARI VE DESTEKLEME ORANI: Onay alan projelerin, hibeye esas proje giderlerinin toplam bedelinin %50 si için destek verilmektedir. Destekleme oranı aşağıdaki durumlarda %10 artar. 1. Genç tarımcıların projeleri; 2. Entegre projeler veya üreticilerin birleşme sağladığı projeler; 3. Elverişsiz bölgeler için hazırlanan projeler; 4. 6 ile 10 arası tarım üreticisinin hazırladığı kolektif projeler. Destekleme oranı aşağıdaki durumlarda %15 artar. 1. Hibeye esas proje giderlerinin Biyolojik Tarım programını uygulayabilmek için olan harcamalarda; 2. Biyolojik Tarım programı için belirlenen tarihlerde müracaat edenler ve ödeme almak için başvurdukları tarihte Biyolojik Tarım programından onay almış olanlar. Destekleme oranı aşağıdaki durumlarda %20 artar. 1. 10 dan fazla tarım üreticisinin hazırladığı kolektif projeler. Hibeye esas proje giderlerinin kapsamında sağlanan en yüksek destekleme oranı: - 6 ile 10 arası tarım üreticisinin hazırladığı kolektif projeler için %70. - 10 dan fazla tarım üreticisinin hazırladığı kolektif projeler için %90. DESTEK TUTARI: -Bir proje için finansman sağlanacak kalemlerinin toplam bedelinin en az 15.000 Euro olması gerekmektedir. -Bir tarım üreticisi için finansman sağlanacak kalemlerinin toplam bedelinin, KIRSAL KALKINMA PROGRAMI 2014-2020 bütün programlar dâhil, 1.500.000 Euro yu geçmemesi gerekmektedir. Sayfa 8

- 6 ile 10 arası tarım üreticisinin hazırladığı kolektif projeler için finansman sağlanacak kalemlerinin toplam bedelinin, KIRSAL KALKINMA PROGRAMI 2014-2020 bütün programlar dâhil, 4.000.000 Euro yu geçmemesi gerekmektedir. -10 dan fazla tarım üreticisinin hazırladığı kolektif projeler için finansman sağlanacak kalemlerinin toplam bedelinin, KIRSAL KALKINMA PROGRAMI 2014-2020 bütün programlar dâhil, 5.000.000 Euro yu geçmemesi gerekmektedir. B. 4.2 TARIM ÇİFTLİKLERİNE TARIMSAL ÜRÜNLERİN İŞLENMESİ/PAZARLANMASI AMAÇLI YATIRIM PLANI Tarım ürünlerini işleme, pazarlama ve yeni tarım ürünleri geliştirmeye yönelik yatırımları kapsamaktadır. EKONOMİK YATIRIM KONULARINDA HİBEYE ESAS PROJE GİDERİ: Destek bütün ülke çapında maddi ve maddi olmayan yatırımları kapsamaktadır. Teşvik hem var olan hem de yeni kurulmuş çiftlikleri kapsamaktadır. Destek verilecek yatırımlar: - Avrupa Birliği nin işleyişine ilişkin sözleşmenin 1. ekinde yer alan ürünler (balık ürünleri hariç) ve pamuk için işleme ve/veya pazarlama yatırımları. - Avrupa Birliği nin işleyişine ilişkin sözleşmenin 1. ekinde yer alan ürünler (balık ürünleri hariç) ve pamuk için yeni ürün geliştirme, süreç ve teknolojileri için yatırımlar. DİĞER MEVZUATLAR İLE BAĞLANTISI: - Ortak Tarım Politikası mevzuatı kapsamında çifte finansman önlenecektir; - Avrupa Birliği nin 2200/96 sayılı Yönetmeliği nce Operasyonel Programlardan yardım alan sebze ve meyve yetiştiricileri finanse edilmeyecektir. - Şarap üretimi için kullanılan üzüm yetiştiricileri finanse edilmeyecektir. - Ulusal Arıcılık Programı 2014-2016 programı ile örtüşen desteklerde çifte finansman önlenecektir. - Tütün sektöründeki yatırım faaliyetleri desteklenmeyecektir. - Zeytin üretimi, işleme ve pazarlama faaliyetleri finanse edilmeyecektir. - Arpa sektöründeki yatırım faaliyetleri desteklenmeyecektir. - Şeker üretimi desteklenmeyecektir. BAŞVURU SAHİPLERİNDE ARANAN ÖZELLİKLER: Tarım üreticileri (Gerçek ve Tüzel kişiler) -Başvuru sahiplerinin Tarım Üreticilerine Destek Kanunu na uygun olarak tarım üreticisi gibi kayıtlı olmaları; - Başvuru sahibi şirketlerin, üretici pazarları dâhil, Ticaret Borsaları kanunu ve Piyasalar kanununa uygun olarak kayıtlı olmaları; Sayfa 9

Küçük çiftlik tanımına uyan tarım üreticileri programdan yararlanamamaktadır: - Başvuru sahibi tüzel veya gerçek kişilerin Ticaret Kanunu veya Kooperatifler Kanuna uygun olarak kayıtlı olmaları; -Çiftliğin en düşük standart üretim kapasitesinin 8000 Euro dan az olmaması; -Tüzel kişilerin tarım işletmeciliğinden ve/veya doğrudan tarımsal faaliyetlerle ilgili hizmetler ve/veya işlenmiş tarım ürünlerinden gelir elde ettiklerini ve/veya Dekar Başı Ödeme Planı ndan yararlandıklarını kanıtlamaları; - Başvuru sahiplerinin, yapılacak yatırımları ve elde edilecek iyileştirmeleri detaylı şekilde açıklayan iş planı hazırlamaları; HİBE DESTEĞİ KAPSAMINDAKİ PROJE GİDER ESASLARI: 1. Üretimde veya pazarlamada kullanılmak üzere inşa edilen tesisler veya var olan tesislerin tamiri veya başka taşınmaz mülk edinme; 2. Üretim sürecini veya pazarlama sürecini iyileştirmek için makina ve donanım yatırımları. Bu kapsamda: işleme, paketleme, dondurma, kurutma, muhafaza etme, yeni ürün üretme, çevre koruma, yenilenebilir kaynaklardan enerji üretme, enerji verimliliğini artırma, ürünlerin ve gıdaların kalite ve kontrolünü artırma. 3. Ham maddeleri veya üretilen ürünleri taşımak için çok özel araçlar (frigorifik araçlar dâhil) satın alma; 4. Tesisin ihtiyacının karşılanması için laboratuvar yapımı veya tamiri; 5. Avrupa Birliği nin yeni getirdiği standartlara uyum sağlamaya yönelik yatırımlar; 6. Tarımsal üretimde kullanılmak üzere veya çevreyi koruma amaçlı inşa edilen tesislerin arsasının satın alınması; 7. Çok yıllık bitkiler, sofralık üzüm, bal üretimi için ağaçlar ve biyoenerji üretimi için ağaç ve çalılık türlerinin ekimi için; 8. Arıcılık, bal ve diğer arı ürünleri üretimi için gerekli teçhizatın satın alınması. 9. Yazılım satın alınması. 10. Projenin uygulanması için gerekli olan yeni teknolojiler, patent hakkı ve lisansları, ticari marka kaydı ve süreçleri için harcamalar; 11. Projenin hazırlanması ile ilgili harcamalar: fizibilite çalışmaları, mühendis, mimar ve danışman için harcamalar, projenin teknik yapılabilirlik araştırmaları için harcamalar v.s. Bu noktadaki masrafların, diğer finansman sağlanacak harcamaların %12 sini geçmemesi gerekmektedir; 12. Kalite yönetim sistemleri ve sertifikasyon süreçlerine hazırlık harcamaları; DESTEK SAĞLANACAK SEKTÖRLER: Avrupa Birliği nin işleyişine ilişkin sözleşmenin 1. ekinde yer alan sektörler: 1. Süt ve süt ürünleri, kanatlı hayvan yumurtaları dâhil; 2. Et ve et ürünleri; 3. Sebze ve meyve, mantarlar dâhil; 4. Bal ve ürünleri; 5. Tahıl ürünleri ve nişastalı ürünler; Sayfa 10

6. Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar; 7. Tıbbi bitkiler, şifalı otlar ve gül yağı; 8. Çiftlik hayvanları için hazır yem; 9. Üzüm şırası ve sirke; 10. Hayvansal ve tarımsal ürünlerden enerji üretimi. YATIRIM TUTARI VE DESTEKLEME ORANI: Onay alan projelerin, hibeye esas proje giderlerinin toplam bedelinin %50 si için destek verilmektedir. Küçük ve orta kuruluşlar kanununa göre büyük şirket olarak geçen kuruluşlar için ise hibeye esas proje giderlerinin toplam bedelinin %40 ı için destek verilmektedir. Destekleme oranı aşağıdaki durumlarda %10 artar. 1. Yaratıcı Avrupa İşbirliği programı kapsamında yardım gören projeler. Hibeye esas proje giderlerinin kapsamında sağlanan en yüksek destekleme oranı: - Her bir yararlanıcı için bütün kombinasyonlar dâhil %90 dır. DESTEKLEME TUTARI: -Bir proje için finansman sağlanacak kalemlerinin toplam bedelinin en az 15.000 Euro olması gerekmektedir. - Bir tarım üreticisi için finansman sağlanacak kalemlerinin toplam bedelinin programın bütün süresi için 3.000.000 Euro yu geçmemesi gerekmektedir. - 6 ile 10 arası tarım üreticisinin hazırladığı kolektif projeler için finansman sağlanacak kalemlerinin toplam bedelinin programın bütün süresi için 4.000.000 Euro yu geçmemesi gerekmektedir. -10 dan fazla tarım üreticisinin hazırladığı kolektif projeler için finansman sağlanacak kalemlerinin toplam bedelinin programın bütün süresi için 5.000.000 Euro yu geçmemesi gerekmektedir. C. 6.1 GENÇ TARIMCILARA BAŞLANGIÇ YARDIMI PLANI Gençlerin tarıma yönelmesini hedeflemektedir. EKONOMİK YATIRIM KONULARINDA HİBEYE ESAS PROJE GİDERİ: Destek sadece genç tarımcılara yöneliktir. Genç tarımcı, ilk defa sahibi veya yöneticisi olarak çiftlik kuran, müracaat etme tarihi itibariyle 40 yaşının altında olan, tarım yapabilecek niteliklere sahip ve çiftlik kurma kriterlerine uygun olan kişileri ifade eder. Çiftlik kurma kriterleri: Yeni çiftlik kurulumunda 3 etap vardır. Sayfa 11

1. Çiftliğin kurulması: Aşağıdakilerden ilk meydana gelen, çiftliğin ilk faaliyeti/ başlangıç tarihi olarak kabul edilir: - Tarım Üreticilerini Destekleme Kanunu çerçevesinde Tarım üreticisi olarak kayıt yaptırmak; - Sahibi olduğu veya kiraladığı hayvan çiftliğinde hayvancılığa başlamak; - Tarımsal veya hayvansal ürünler üretmek amacıyla tarım arazisi satın almak/kiralamak. 2. Destek için müracaat: Genç tarımcıların destek için çiftliğin ilk kuruluş tarihinden itibaren 18 ay içinde müracaat etmeleri gerekmektedir. 3. Çitlik kuruluşunun tamamlanması: Çitlik kuruluşunun tamamlanması olarak sunulan iş planın eksiksiz yerine getirilmesi kabul edilmektedir. Destek Şekli: Destek hibe olarak iki etapta ödenmektedir. -1. etap: 12.500 Euro; -2. etap: 12.500 Euro; DİĞER MEVZUATLAR İLE BAĞLANTISI: BAŞVURU SAHİPLERİNDE ARANAN ÖZELLİKLER: Aşağıdaki kriterlere uyan gerçek veya tüzel kişiler. -Tarım Üreticilerini Destekleme Kanunu çerçevesinde Tarım üreticisi olarak kayıtlı olan; -Çiftliklerinin ekonomik boyutunun 8.000 ile 16.000 SÜH ( Standart Üretici Hacmi) arasında olan. İlk başta en az SÜH oranları belirlenirken gösterilen tarım arazilerinin tapu veya en az 5 yıl süreyle kiralandığını gösteren belge sunulması gerekmektedir. - Müracaat etme tarihi itibariyle 18-40 yaş aralığında olanlar; - Tarım yapabilmek için gerekli bilgi ve becerilere sahip olan ve bunu aşağıdakilerden biri ile kanıtlayan: Tarım, tarıma yönelik ekonomi bölümü veya veterinerlik lise veya üniversite mezunu olan, en az 150 saat tarım kursu almış olan veya tarım alanında mesleki yeterlilik belgesi olanlar. - Çitlikleri çiftlik kurma kriterlerine uyanlar; - Çiftliklerinin gelişimini gösteren iş planı sunanlar. HİBEYE ESAS PROJE GİDERİ: Hibe en fazla 5 yıl için verilmektedir ve sadece iş planı hazırlayanları kapsamaktadır. DESTEKLEME TUTARI: Hibenin toplam miktarı 25.000 Euro dur. Sayfa 12

D. 6.3 KÜÇÜK ÇİFTLİKLERİN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN YARDIM PLANI- Küçük çiftliklerin gelişimini ve bu gelişimin sürekli bir şekilde gerçekleşmesini hedeflemektedir. EKONOMİK YATIRIM KONULARINDA HİBEYE ESAS PROJE GİDERİ: Destek çiftliklerin gelişmesini ve modernizasyonunu sağlayacak bütün yatırımları kapsamaktadır. Bütün yatırımlar iş planında belirtilmelidir. DESTEK ŞEKLİ: Destek hibe şeklinde verilmektedir. BAŞVURU SAHİPLERİNDE ARANAN ÖZELLİKLER: Küçük tarım üreticisi olarak geçen tarımcılar. - Adayların son yıl içinde, toplam gelirlerinin %33 ünün tarımsal faaliyetlerden olması aranmaktadır; - Adayların iş planı hazırlayıp, bu iş planında çiftliğin genel durumunu, yapılacak yatırımları ve hedefledikleri gelişimi detaylandırmaları istenmektedir. DESTEKLEME TUTARI: Bu plan kapsamında verilecek destek 15.000 Euro dur. Ödeme iki aşamada gerçekleşmektedir: - 1. etap: 10.000 Euro- Destek için onay alınınca; - 2. etap: 5.000 Euro- İş planı eksiksiz uygulandığında. Sayfa 13

BULGARİSTAN 2011-2014 DÖNEMİ TARIMSAL ÜRÜNLER İHRACAT RAKAMLARI İŞLENMEMİŞ VE BİRİNCİL İŞLEM GÖRMÜŞ TARIMSAL ÜRÜNLER İHRACAT RAKAMLARI (2011-2014 YILI; İLK 40 KATEGORİ; MİLYON EURO BAZINDA) ÜRÜN 2011 y. 2012 y. 2013 y. 2014 y. 2011-2014 y. No BULGARİSTAN'IN TOPLAM İHRACATI 20 273,1 20 779,0 22 280,8 22 125,3 85 458,3 1 Buğday 414,8 558,1 739,6 520,7 2 233,2 2 Ayçiçeği 499,2 395,4 569,3 373,9 1 837,9 3 Mısır 191,8 170,3 369,3 291,0 1 022,5 4 Kolza 213,8 110,0 140,2 152,9 616,9 5 İşlenmemiş tütün 163,2 130,4 166,8 132,5 592,8 6 Ayçiçek yağı 110,0 121,7 158,6 184,7 574,9 Kanatlı hayvan eti, karaciğer ve 7 sakatat dâhil 133,0 140,2 118,7 125,8 517,6 8 Peynir ve Ekşimik 64,5 72,1 80,3 97,2 314,1 9 Arpa 65,0 71,1 78,3 84,9 299,2 10 İlenmiş buğday taneleri 23,5 38,4 33,8 43,5 139,1 11 Bal 18,9 24,6 34,3 31,2 109,0 12 Yumurta 18,4 20,5 22,0 28,1 89,0 13 Uçucu yağlar ve tıbbi bitkiler 18,9 23,0 23,0 23,5 88,5 Mantar- taze, dondurulmuş, 14 kurutulmuş 15,3 15,9 17,4 28,6 77,2 15 Pirinç 15,3 18,9 18,9 22,0 75,2 16 Küçükbaş hayvan 51,7 9,2 3,6 2,6 67,0 Kiraz- taze, dondurulmuş ve kiraz 17 şekeri 14,3 13,3 19,9 16,4 63,9 18 Kişniş 13,3 13,3 12,8 19,9 59,3 19 Buğday unu 11,3 16,4 14,3 12,8 54,7 20 Kolza yağı 5,6 16,9 20,5 7,7 50,6 21 Süt ve krema 6,1 12,3 21,5 10,7 50,6 22 Yağlı tohum ve meyve unları 6,1 9,7 9,2 20,5 45,5 23 Mısır nişastası 11,3 8,7 12,8 11,8 44,5 24 Hurma yağı 9,2 7,7 11,8 10,7 39,4 25 Küçükbaş hayvan eti 11,8 8,7 7,2 9,7 37,3 Salatalık ve kornişon- taze veya 26 soğutulmuş 10,2 9,7 9,2 6,6 35,8 27 Yoğurt 7,2 9,2 9,7 7,7 33,8 Sayfa 14

28 Ceviz 5,1 6,1 12,8 9,7 33,8 29 Ahududu-dondurulmuş 6,1 6,6 9,2 10,7 32,7 30 Kanatlı hayvanları 7,2 8,2 6,6 7,2 29,2 31 Bitkisel katı ve sıvı yağlar 6,6 2,6 5,1 13,8 28,1 32 Büyükbaş hayvan 7,7 8,2 7,2 3,6 26,6 33 Canlı bitkiler 11,3 6,6 7,2 6,6 31,7 Balık- taze, soğutulmuş ve 34 dondurulmuş 9,7 11,8 11,8 8,7 41,9 35 Fasulye 2,6 6,1 6,1 11,8 26,6 36 Yumuşakçalar 5,6 7,2 6,6 5,6 25,1 37 Domuz eti 7,7 6,6 4,6 4,6 23,5 38 Sebze tohumları 5,1 3,6 5,1 5,6 19,4 39 Çilek-taze ve dondurulmuş 4,1 4,1 3,1 5,6 16,9 40 Kurutulmuş meyveler 2,6 2,6 4,6 5,6 15,3 Kaynak: Bulgaristan Ulusal İstatistik Enstitüsü Not: Liste yüksek derecede işlem görmüş gıda, içecek v.s. ürünleri içermemektedir. (Örnek: konserve, salam, meyve suyu, sigara) KAYNAKÇA: 1. Avrupa Birliği Komisyonu tarafından 26.05.2015 tarihinde onaylanan Kırsal Kalkınma Programı 2014-2020/ Програма за развитие на селските райони 2014-2020 г., официално одобрена от ЕК на 26.05.2015 г - http://www.dfz.bg/bg/prsr- 2014-2020/prsr--2014-2020/ 2. Doğrudan Ödemeler 2014-2020/ Директни плащания 2014-2020- http://www.dfz.bg/bg/dp-2014-2020/ 3. Sofya Ticaret Müşavirliği- 2014 Bulgaristan Yıllık Ülke Raporu - http://www.ekonomi.gov.tr/portal/content/conn/ucm/uuid/ddocname:ek-209089 Sayfa 15