Ankara OSTİM Organize Sanayi Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi

Ankara OSTİM Organize Sanayi Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi Prof.Dr. Göksel N. Demirer Orta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü NANObiz Ltd.Şti. Endüstriyel Simbiyoz Paneli Mevlana Kalkınma Ajansı 16 Ekim 2014

Bağlam Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) 1992 Rio Konferansından 20 yıl sonra 2012 yılında yapılan Rio+20 Konferansı öncesinde bir Rapor yayınladı. «Keeping Track» (izleme/takip) başlıklı bu Rapor ile sürdürülebilirlik alanında bir milat olan 1992 Rio Konferansını izleyen 20 yılda kaydedilen gelişmeler ve yapılamayanlar değerlendirildi. Bu Rapor un sonuçlarına göre, 1992 de koyulan sürdürülebilir kalkınma hedeflerine büyük ölçüde ulaşılamamıştır.

Bu ve benzeri çalışmaların sonuçları doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımına yönelik arayışların ivmelenmesine yol açmıştır. Doğal kaynakların daha verimli kullanılması ve kentsel, endüstriyel, ticari, vd. her türlü insani etkinlik sonucu ortaya çıkan atık ve emisyonların kaynağında azaltılmasına yönelik çabalar evrilerek günümüzde «Kaynak Verimliliği» şemsiye kavramı altında toplanmıştır.

Kaynak Verimliliği Nedir? Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) «Kaynak Verimliliği»ni doğal kaynakların sürdürülebilir olarak üretilmesi, işlenmesi ve tüketilmesinin yanı sıra, ürünlerin hem üretim hem de tüketimleri esnasında çevreye olan olumsuz etkilerinin tüm yaşam döngüleri boyunca azaltılması olarak tanımlanmaktadır. Daha az kaynak tüketerek daha fazla refah sağlanması olarak da tanımlanabilecek olan «Kaynak Verimliliği», ihtiyaçlarımızı daha az kaynak kullanarak karşılamamıza ek olarak, Dünya nın ekolojik taşıma kasitesini de daha uzun süre kullanmamıza olanak veren bir yaklaşımdır.

Gittikçe azalmakta olan doğal kaynaklar, son yıllarda ham madde fiyatlarında ciddi artışlar meydana getirmiştir. Dolayısıyla «Kaynak Verimliliği» sadece doğal kaynakların korunması, çevre kirliliğinin azaltılması, vb. bazlı değil, endüstriyel üretimin sürdürülebilirliği ile doğrudan ilintili bir kavramdır. Ham madde fiyatları (1995-2011)

Kaynak Verimliliği Stratejileri Verimliliğin arttırılarak, kaynak (ham madde, su, enerji, vd.) kullanımı ve atık üretiminin azaltılması Üretimden kaynaklanan atıkların geri dönüşüm ve yeniden kullanımı Kaynak kullanımını azaltan yeni malzeme, ürün ve proseslerin tasarım ve kullanımı Alternatif ve yenilenebilir enerji kullanımı

Kaynak Verimliliği Araçları Eko-tasarım (çevreye duyarlı tasarım) Çevresel performans değerlendirmesi Yaşam döngüsü değerlendirmesi Piyasa bazlı enstrumanlar (vergi, ceza ve teşvikler) Çevresel etkisi yüksek ve az bulunan hammaddelerin ikamesi Temiz üretim denetlemesi Enerji verimliliği denetlemesi Yeşil tedarik zinciri yönetimi Yeşil satın alma Çevresel (ekolojik) ayakizi Mevcut en iyi örnekler Endüstriyel Simbiyoz Eko-inovasyon Eko-etiket Yeşil kimya Yeşil istihdam Eğitim Gösterim projeleri Yeni iş modelleri Çevre Yönetim Sistemleri

Avrupa Birliği Politikalarında Endüstriyel Simbiyoz Endüstriyel Simbiyoz AB nin yerel, bölgesel, ulusal ve uluslar arası politikalarında ekonomik kalkınma, yeşil büyüme, inovasyon ve kaynak verimliliğini sağlamak yönelik bir stratejik araç olarak görülmektedir. 2020 Avrupa Stratejisinin bir parçası olan «Kaynak Verimliliği Girişimi» çerçevesinde yayınlanan «Kaynak Verimli Avrupa için Yol Haritası» dökümanında Endüstriyel Simbiyoz kavramı çerçevesinde elde edilebilecek kaynak verimliliği artışlarının tüm üye ülkeler için bir öncelik olması gerektiği vurgulanmıştır.

Avrupa Kalkınma Ajansları Birliği Endüstriyel Simbiyoz kavramının firmalarda düşük karbon ekonomisi ve kaynak verimliliğini sağlamak ve sürdürülebilir kalkınmayı hayata geçirmek konularında çok önemli bir araç olduğu vurgulanmaktadır.

AB Ülkelerinde Kaynak Verimliliği Çalışmaları ile Sağlanan Kazanımlara Örnekler... Otomotiv Endüstrisindeki Atık ve CO2 Azaltımları Alüminyum Geri Kazanımı

Pekçok sektörde birim ürün başına enerji tüketimi ve atık üretimi % 75 lere varan oranda azaltılmıştır... Gıda sektöründe birim ürün başına enerji tüketimi Gıda sektöründe birim ürün başına atık üretimi

Endüstriyel Simbiyoz ve Eko-Endüstriyel Parklar Eko-Endüstriyel Parklar Endüstriyel Simbiyoz yaklaşımının somut bir uygulamasıdır. Bu uygulamada birbirinden bağımsız ve tercihan birbirine yakın konumlanmış endüstriyel tesisler ortak fayda sağlamaya yönelik olarak ilintilendirilir. Eko-Endüstriyel Parklarda üretim ve hizmet sektöründe yer alan ve çevresel ve ekonomik performanslarını arttırmak isteyen firmalar, bir araya gelerek çevresel ve kaynak (enerji, su, madde, atık, vd.) eldesine ilişkin konuları birlikte yönetmeye yönelik olarak işbirliği yaparlar. Birlikte çalışarak elde edilecek toplam fayda firmaların sadece kendi işleyişlerini optimize ederek elde edecekleri firma bazındaki faydaların toplamından daha fazla olacaktır.

Eko-Endüstriyel Park Modelleri Maddesel Değişim Türü 1. Atıkların Diğer Firma/Kuruluşlara Verilmesi - Firmalar atıklarını bir aracı firma ya da kuruluşa verir. - Tek taraflı ve yaşam döngüsü-sonu odaklıdır. - Yerel Bölgesel Ulusal veya uluslar arası olabilir. - Sadece maddesel değişimi kapsar. Su ve enerji değişimi yoktur. 2. Firma/Organizasyon İçi Değişim - Büyük firmalar birden fazla firmadan oluşan organizasyonlar gibi çalışabildiğinde, özellikle bu tür firmalardaki ES uygulamaları bu modele girer. - Bir firmadaki tüm süreçler (ürün tasarımı, satın alma, vd.) yaşam boyu perspektifi ile göz önüne alındığında, önemli kazanımlar sağlanabilir. 3. Aynı Eko-Parkta Birlikte Yer Alan Firmalar Arasındaki Değişim - Aynı Park ta yer alan firmalar enerji, su ve madde değişimi gerçekleştirir. - İzinlerin alınması, nakliye, pazarlama, vd. alalarda da iş birliğinde bulunulur. - Genelde işbirliği Park içinde gerçekleştirilir ama dışarıdaki firmalarla da işbirliği yapılabilir. 4. Komşu Olmayan Firmalar Arasındaki Değişim - Bu modelin başlangıç noktası bir bölgedeki firmalar arasındaki varolan simbiyotik ilişkilerdir. - Varolan firma «doku»suna uygun diğer firmalarda bu bölgeye yerleşir ve simbiyotik ilişki ağına dahil olur. - Bu model bir Eko-Park olarak tasarlanmamış olmakla birlikte, coğrafi yakınlık (örneğin Kalundborg da 5 km) firmalar arasında simbiyotik ilişki kurulmasına izin vermektedir. 5. Geniş Bir Bölgede Sanal Olarak Organize Olmuş Firmalar Arasındaki Değişim - Büyük firmaların yer değiştirme maliyetlerinin çok yüksek olması nedeniyle, pek az büyük firma ES amaçlı yer değiştirebilir. - Bu nedenle bu modeldeki firmalar coğrafi yakınlık çerçevesinde değil, sanal bağlantılar ile ilintilendirilir. - Bu ağa dahil olabilecek firma sayısı diğer modellere göre çok daha fazla olduğundan, simbiyotik ilişki olasılığı da fazladır. Kaynak: Chertow, M.R., 2000. Industrial Symbiosis : Literature and Taxonomy,Annu. Rev. Energy Environ. 25:313 37

Dünyadan Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Örnekleri Gitang, Çin Kymenlaaksı, Finlandiya Kalundborg, Danimarka Kwinana, Avusturalya Humber, İngiltere Landskrona, İsveç Demirer, G.N., 2014.

Eko-Endüstriyel Parkların Değerlendirilmesi Lozan Üniversitesi, Endüstriyel Ekoloji Grubu tarafından AB 7. ÇP desteği ile yürütülen ve 2012 yılında yayınlanan bir projenin sonuçlarına (Massard vd., 2012) göre 18 i Avrupa dan olmak üzere toplam 27 ülkede 296 tane eko-inovasyon parkı vardır. Bu raporda eko-inovasyon parkı endüstriyel ekosistem, endüstriyel simbiyoz, yeşil endüstriyel park, entegre endüstriyel park, eko-endüstriyel gelişim, eko-endüstriyel park, vb. kavramları içeren bölgeler olarak tanımlanmıştır. Bu raporda bunlardan detaylı bilgiye ulaşılan 175 tanesi için değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirme sonuçları 139 tane örnek endüstriyel parktan oluşmaktadır. Bu parkların belirlenmesinde kullanılan eko-kriterler arasında enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kullanımı, atık yönetimi, su yönetimi, işletmeler arasında maddesel değişim, arazi kullanımı, ulaşım, çevre yönetimi, iş yeri güvenliği, vd. yer almaktadır. İncelenen 175 örneğin: 119 tanesinde ortak atık yönetimi, 107 tanesinde ortak enerji verimliliği çalışmaları, 104 tanesinde işletmeler arasında maddesel değişim, 102 tanesinde ortak su yönetimi, 76 tanesinde ortak yenilenebilir enerji uygulamaları mevcuttur (Demirer, 2013)

Bir Kümelenme Biçimi Olarak Eko-Endüstriyel Parklar Kümeler, birbirlerine katma değer sağlayan bir üretim zincirinde, birbirleri ile ilintili firmaların, bilgi üreten ajansların ve müşterilerin üretim ağıdır (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı, OECD). Hali hazırda bölgesel kalkınma çabalarında bir araç olarak yoğun biçimde kullanılan kümelenme ve benzeri endüstriyel ağlar ile Eko- Endüstriyel Parklar arasında önemli benzerlikle bulunmaktadır. Pekçok araştırmacı Endüstriyel Simbiyoz ve Eko-Endüstriyel Parkları sadece bölgesel ekonomik kalkınmayı destekleyen bir araç olarak değil, çevresel sorumlulukların firmalar tarafından birlikte yerine getirilebileceği bir kümelenme biçimi olarak görmektedirler.

Güncel Endüstriyel Simbiyoz Ar-Ge Çalışmalarına Örnekler Atık yağlardan biyodizel üretimi Karbon nötral endüstriyel parklar Distilasyon atıklarının değerlendirilmesi Dökümhane kumlarının değerlendirilmesi Atık kirecin asfalt yapımında kullanımı Balık işleme atıklarından gübre eldesi Atık biyokütleden amino asit eldesi Şeker endüstrisi atıklarınan biyohidrojen ve asit eldesi Hayvansal atık ve arıtma çamurlarından biyogaz ve gübre eldesi Yüksek fırın cürufunun atıksu arıtımında kullanımı ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümünde yürütülen çalışmalar Narenciye işleme atıklarından hayvan yemi eldesi Atıksu ve atıkgazlardan lipid, biyoyakıt ve gübre eldesi

OSTİM Organize Sanayi Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi

ÇEVRE KONUSUNDA KOSGEB YOL HARİTASININ HAZIRLANMASI PROJESİ

ÇEVRE KONUSUNDA KOSGEB YOL HARİTASININ HAZIRLANMASI PROJESİ ODTÜ nün görev aldığı iş paketleri

OSTİM Organize Sanayi Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi KOSGEB in yürütmekte olduğu «Çevre Konusunda KOSGEB Yol Haritasının Hazırlanması» projesinin bileşenlerinden bir tanesi Ankara OSTİM Organize Sanayi Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz (ES) Olanaklarının Belirlenmesi ne yönelik bir çalışma gerçekleştirilmesidir. Bu çalışma OSTİM de ve diğer OSB lerde daha sonra gerçekleştirilecek ES çalışmalarına yönelik bir ön değerlendirme niteliği taşımaktadır.

Sınırlı sayıda firmanın yer aldığı bir Endüstriyel Simbiyoz çalışması bir karar destek aracı kullanılmadan da gerçekleştirilebilir...

Ancak, OSB ler gibi çok sayıda firmanın yer aldığı bölgelerde gerçekleştirilecek bir Endüstriyel Simbiyoz çalışması için bir karar destek aracı kullanılması gereklidir.

Endüstriyel Simbiyoz çalışmalarında son dönemde yaşanan hızlı gelişmeler, hızlı ve doğru kararlar alınabilmesine yönelik pekçok Karar Destek Aracı nın geliştirmesine de yol açmıştır. Bunlardan bazıları aşağıda listelenmiştir: Knowledge-Based Decision Support System (KBDSS) Designing IndustrialEcosystems Toolkit (DIET) Industrial Materials Exchange Tool (IME) Dynamic Industrial Materials Exchange Tool (DIME) MatchMaker! Industrial Ecology Planning Tool (IEPT) WasteX Industrial Ecosystem Development Project (IEDP) Residual Utilization Expert System (RUES) Institute of Eco-Industrial Analysis Waste Manager (IUWAWM) Industrie et Synergies Inter-Sectorielles (ISIS) and Presteo SymbioGIS Core Resource for Industrial Symbiosis Practitioners (CRISP) SYNERGie e-symbiosis Looplocal

OSTİM de yapılan Endüstriyel Simbiyoz çalışması öncesi bu Karar Destek Araçları incelenmiş, bunları geliştiren firma, kurum, üniversiteler, vb. ile iletişime geçilmiş ve detaylı bilgi ve fiyat alınmıştır. Çok yüksek maliyet Kullanıma hazır olmaması Sadece sınırlı sayıda sektör için kullanılabilmesi Kullanım dışı olması Sadece geliştiren kurumun danışmanlığıyla ve hizmet alımı olarak kullanıma sunulmuş olması Faktörlerinin en az birisinin geçerli olması nedeniyle, bunlardan hiç biri OSTİM çalışmasında kullanılamamıştır. 812 tanesi imalat sektöründe olmak üzere, 5000 i aşkın firmanın yer aldığı OSTİM OSB de Endüstriyel Simbiyoz olanaklarının hızlı ve daha önce çalışmada yer alan sektörler arasındaki Endüstriyel Simbiyoz çalışmalarını gözden kaçırılmadan belirlenebilmesi için Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü Tarafından geliştirilen Endüstriyel Simbiyoz Olanak Tarama Aracı (ESOTA ) kullanılmıştır.

Endüstriyel Simbiyoz konusunda 300 ü aşkın bilimsel araştırma, proje, fizibilite çalışması, vb.nin çıktıları ESOTA nın veri tabanına girilmiştir. Bu veri tabanı bilimsel literatüre giren yeni çalışmaları da kapsayacak biçimde düzenli olarak güncellenmektedir. ESOTA ya girilen her ES çalışması atık değişimi yapan işletmelerin endüstriyel sektör kodları (NACE) ile değişimi yapılan atıkların atık kodları (EWC) ile eşleştirilmiştir. Böylelikle, ESOTA ya ES olanak taraması yapılacak bölgede yer alan işletmelerin endüstriyel sektör kodları (NACE) ve/veya değişimi yapılan atıkların atık kodları (EWC) girilerek, o bölgede varolan işletmeler ve atıklar için literatüre girmiş ES olanakları çok hızlı olarak belirlenebilmektedir.

Endüstriyel simbiyoz literatürü Her simbiyotik ilişkinin NACE ve EWC kodları bazında tasnif edilmesi Tasnif edilmiş her çalışmanın ESOTA ya girilmesi Endüstriyel Simbiyoz Olanak Tarama Aracı (ESOTA )

Kullanılan Yöntem 1 Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi 2 Seçilmiş Endüstriyel Simbiyoz Olanakları için Ön Fizibilite Analizinin Yapılması 3 Öncelikli Endüstriyel Simbiyoz Olanakları için Fizibilite Analizinin Yapılması 4 Uygulama

1 2 Kullanılan Yöntem Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi Seçilmiş Endüstriyel Simbiyoz Olanakları için Ön Fizibilite Analizinin Yapılması OSTİM Projesi 3 Öncelikli Endüstriyel Simbiyoz Olanakları için Fizibilite Analizinin Yapılması 4 Uygulama

1a OSTİM de bulunan firmalara yönelik bilgilerin derlenmesi 1b Bu firmaların endüstriyel sektör (NACE) ve atık (EWC) kodları bazında tasnif edilmesi 1c Bu firmalar arasındaki ES olanaklarının Endüstriyel Simbiyoz Olanak Tarama Aracı (ESOTA ) kullanılarak belirlenmesi 1d ESOTA çıktılarına göre OSTİM de tanımlanan ES olanaklarının tarafı olan firmaların belirlenmesi 1e 1f ESOTA çıktıların ilgili taraflarla değerlendirilerek uygulanabilir olanların belirlenmesine yönelik olarak firmalarla çalıştay(lar) düzenlenmesi Firma ziyaretlerinin gerçekleştirilmesi 1g OSTİM için Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi

Aşama 2: Seçilmiş Endüstriyel Simbiyoz Olanakları için Ön Fizibilite Analizinin Yapılması 1. Aşamada toplanan veriler ve bilgiler (ESOTA çıktıları, çalıştayda ve firma ziyaretlerinde toplanan veriler/bilgiler) ve ilgili bilimsel literatürün kullanımı ile seçilmiş ES olanakları için teknoloji, maliyet, çevre, uygulama kolaylığı, ürün kalitesi, vd. bazlı bir ön fizilibite analizi yapılmıştır.

OSTİM OSB Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi ESOTA çıktılarına göre OSTİM Organize Sanayi Bölgesi nde: Atık değişimi bazlı 252 tane ES olanağı mevcuttur. 84 işletme birbirleri ile atık değişim potansiyeline sahiptir. Bu 84 işletmenin her biri için 1-9 arası ES olanağı vardır. Bu işletmeler 27 farklı NACE koduna dağılmıştır. OSTİM Organize Sanayi Bölgesi nde belirlenen ES olanakları çerçevesinde değişimi yapılabilecek atıklara örnekler Boya atıkları Cüruf Hurda cam Hurda kağıt ve karton Atık döküm kumu Deri üretimi atıkları Atık yağlar Alüminyum üretim çamuru Elektronik cihaz üretimi atıkları Panel üretim atıkları Gıda atıkları Plastik atıkları Paketleme atıkları Silikon atıkları Çinko tozu Organik atıklar Meyve ve sebze atıkları Plastik konteyner Poliüretan Ayakkabı üretimi atıkları Solvent Atık su Seramik atıkları Atık kablo ve tel Kauçuk atıkları

OSTİM Organize Sanayi Bölgesi nde Belirlenen ES olanaklarında yer alan sektörler No Sektör 1 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 2 Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı 3 Demir döküm 4 Fırınlanmış kilden tuğla, karo ve inşaat malzemeleri imalatı 5 Boya, vernik ve benzeri kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun imalatı 6 Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı 7 Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı 8 Boya maddeleri ve pigment imalatı 9 Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 10 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 11 Alüminyum üretimi 12 Düz camın şekillendirilmesi ve işlenmesi 13 Kimyasal gübre ve azot bileşiklerinin imalatı 14 Şeker imalatı 15 İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi 16 Metal yapı ve yapı parçaları imalatı 17 Tekstil ürünlerinin bitirilmesi 18 Oluklu kağıt ve mukavva imalatı ile kağıt ve mukavvadan yapılan muhafazaların imalatı 19 Birincil formda plastik hammaddelerin imalatı 20 Sabun ve deterjan ile temizlik ve parlatıcı maddeler imalatı 21 Seramik sıhhi ürünler imalatı 22 Diğer kauçuk ürünleri imalatı 23 Plastik torba, çanta, poşet, çuval, kutu, damacana, şişe, makara vb. paketleme malzemelerinin imalatı 24 Diğer plastik ürünlerin imalatı 25 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 26 Metallerin işlenmesi ve kaplanması 27 Diğer elektronik ve elektrik telleri ve kablolarının imalatı

Bu bulgular sonrası, ESOTA çıktılarına göre, OSTİM de belirlenen 252 ES olanağının tarafı olan işletmelerin davet edildiği iki çalıştay düzenlenmiştir. 11 ve 23 Haziran 2014 tarihlerinde düzenlenen bu çalıştaylarda ES ve sürdürülen çalışma hakkında bilgilendirme yapılmış, işletmelere bir anket uygulanmış ve belirlenen ES olanakları ilgili işletme temsilcileri ile değerlendirilmiştir. 1. Aşama kapsamında son olarak, yukarıda özetlenen basamaklarda gerçekleştirilen çalışmalar sonucu derlenen veriler ve bilgiler değerlendirilmiş ve ön fizibilite aşamasında çalışılacak 3 ES olanağı seçilmiştir. Bunlar: Δ Düz camın şekillendirilmesi ve işlenmesi (NACE 23.12) sektöründen çıkan hurda camın (EWC 07.1, 07.12, 170202), fırınlanmış kilden tuğla, karo ve inşaat malzemeleri imalatı (NACE 23.32) sektöründe, Δ Diğer kauçuk ürünleri imalatı (NACE 22.19) sektöründen çıkan kauçuk atıklarının (EWC 070299) fırınlanmış kilden tuğla, karo ve inşaat malzemeleri imalatı (NACE 23.32) sektöründe, Δ Demir döküm (NACE 24.51) sektöründen çıkan döküm kumlarının (EWC 100907, 100905, 100906, 100908) seramik sıhhi ürünlerin imalatı (NACE 23.42) sektöründe kullanımıdır.

Ön fizibilite aşamasında çalışılan ES olanakları

Hurda Camın Tuğla İmalatında Kullanımı-Ön Fizibilite Analizi Özet Sonuçlar Türkiye nin toplam sera gazı emisyonlarının %9 unu oluşturan 28,4 milyon ton/yıl belediye atığının 630 bin tonu hurda camlardır. Tuğla üretimi kaynaklı önemli bir enerji tüketimi (2,84-4,95 MJ/kg tuğla) ve karbon emisyonu (230-280 g CO 2 /kg tuğla) söz konusudur. Tuğla üretiminde ham madde maliyetinin toplam maliyetin yaklaşık %40 ını oluşturmaktadır. Bu maliyet toplam enerji giderlerinden daha yüksektir. Tuğla üretimi kaynaklı ham madde ve enerji tüketimleri ile karbon emisyonları Athena Swiss Centre BEES for LCI Ülke/Bölge Kanada Avrupa ABD Fonksiyonel Birim 1kg tuğla 1kg tuğla 1kg tuğla Ham Madde (kil) 1,0 kg 1,35 kg 1,0 kg Ham Madde (su) 0,14 L 0,07 L 1,89 L Enerji Tüketimi 4,58 MJ 2,84 MJ 4,95 MJ Karbon Emisyonu (CO 2 ) 232,25 g 230,29 g 288,72 g

Hurda camın tuğla üretiminde katkı maddesi (fluxing agent) olarak kullanıldığında vitrifikasyon sıcaklığını düşürerek, proseste harcanan enerjinin ve dolayısıyla sera gazı emisyonlarının azalmasını sağlamaktadır, Geri kazanılan her ton hurda cam yaklaşık 100 litre petrol tasarrufuna ve 0,31 ton CO 2 eşdeğeri sera gazı azaltımına karşılık gelmektedir. Bu kazanımlar aralarındaki mesafe 500 km ye kadar olan firmalar için bile geçerlidir. Tuğla üretiminde cam tozu katkısı mekanik dayanımlarda olumlu artışa neden olmaktadır. Hurda cam tuğla yapımında kullanılacak kile %20 oranında karıştırılabilmektedir. Bu değerin yapılacak Ar-Ge çalışmaları ile artırılabilmesi olasıdır.

Hurda camın tuğla üretiminde kullanılabilmesi için istenilen parça büyüklüğüne (40 ve 250 mikron) getirilmesi için alınması gereken öğütücü önemli tek yatırım kalemidir. ABD de yapılan bir çalışmada tonu 100 Dolardan alınan hurda camın, üretim noktasına kadar 200 km nakliye edildikten sonra, tuğla üretiminde %5 oranında kullanıldığı durumda, bu uygulama «ekonomik olarak uygun» bulunmuştur. Hem firmalar arası uzaklık ve nakliye maliyeti hem de ülkemizdeki ortalama hurda cam fiyatı (80-100 TL/ton) düşünüldüğünde, OSTİM de bulunan işletmeler arasında yapılacak benzeri bir çalışmanın daha karlı olacağı, İşletmeler arası mesafe çok yakın olduğundan OSTİM de sağlanacak enerji tasarrufu ve önlenen karbon emisyonları en yüksek düzeyde (sırasıyla 0,33 MJ/kg tuğla ve 15 g CO2/kg tuğla) olacaktır.

DEĞERLENDİRME Ankara OSTİM Organize Sanayi Bölgesinde Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi çalışmanın sonuçlarına dayanılarak; OSTİM OSB de yüzlerce Endüstriyel Simbiyoz olanağının olduğu, Yapılacak ön fizibilite ve fizibilite çalışmaları sonucu, bu olanakların bir bölümünün uygulamaya geçirilebileceği, Bu uygulamalar ile ham madde ve enerji tasarrufu ile atık yönetim giderleri bazlı önemli kazanımlar sağlanabileceği ve OSTİM in karbon ayak izinin azaltılabileceği, Bu uygulamaların OSTİM de yürütülmekte olan Eko-Park çalışması ile entegre edilebileceği OSTİM OSB de gerçekleştirilen bu çalışmanın model olarak kullanılarak, ülkemizdeki diğer OSB lere de yaygınlaştırılabileceği, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Çevre Mühendisliği Bölümü tarafından geliştirilen Endüstriyel Simbiyoz Olanak Tarama Aracı nın (ESOTA ) işletmeler arası ES olanaklarının belirlenmesine yönelik bir karar destek aracı olarak kullanılabileceği, değerlendirilmektedir.

Proje Ekibi: Dr. Eylem Doğan-Subaşı Bengisu Tan Deniz Ece Uzunoğulları Bilsay Çağlar Varçın Dışeps Apiş Begüm Aytaç Ezgi Sert Prof.Dr. Göksel N. Demirer

TEŞEKKÜRLER Çevre Mühendisliği Bölümü Orta Doğu Teknik Üniversitesi Tel: 210 58 67 Faks: 210 26 46 e.posta: goksel@metu.edu.tr