HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ

HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 7 Mayıs 2012 / 19 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Enflasyon Bir ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarında gözlenen sürekli ve genel kapsamlı artışı ifade eden enflasyonun altında yatan temel neden çoğunlukla ekonomi genelinde talebin arzı aşmasıdır. Diğer taraftan, üretimde kullanılan girdilerin ya da ithal ürünlerin fiyatlarının artması da genel fiyat düzeyinin yükselmesine neden olabilir. Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin nihai fiyatlarındaki değişimi ölçmektedir. Bu doğrultuda, hane halklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmaktadır. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) ise, belirli bir referans döneminde yurtiçinde üretimi yapılan ürünlerin, KDV ve benzeri vergiler hariç, peşin satış fiyatındaki değişimi ölçmektedir. ÜFE de tarım ve ormancılık, balıkçılık, madencilik ve taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik, gaz ve sektörlerinde faaliyet gösteren üreticilerin piyasaya arz ettiği ürünlerin ilk el satış fiyatları izlenmektedir. Haftaya Bakış Geçen hafta kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poor s Türkiye nin yabancı para cinsi kredi notunu BB de bırakırken, not görünümünü ise pozitiften durağana çevirdi. Standard& Poor s kararına gerekçe olarak dış talebe ilişkin olumsuz gelişmelere paralel olarak ihracat performansına yönelik aşağı yönlü risklerin artmasını gösterdi. Türkiye nin not görünümünün durağana çevrilmesi, önümüzdeki 12 aylık dönemde kredi notunun artırılmayacağı anlamına geliyor. Geçtiğimiz haftanın yurtiçinde en öne çıkan gelişmesi Standard&Poor s un bu açıklaması olurken, veri tarafında ise Mart ayı dış ticaret verileri ve Nisan ayı enflasyon verisi öne çıktı. Mart ayı dış ticaret açığı beklentiler paralelinde gerçekleşti ve $7,3 milyar olarak kaydedildi. İhracat, yıllık bazda %12,2 artarak $13,3 milyar değerini aldı. İthalat ise Ekim 2009 dan bu yana yıllık bazda ilk kez daralarak (%4,8 oranında) $20,6 milyar oldu. 2011 in ilk yarısında %40 ın üzerinde gerçekleşen ithalattaki büyüme, Kasım 2011 itibarıyla tek haneli seviyelere geriledikten sonra Mart 2012 de yönünü eksiye çevirdi. Bu verilerle birlikte 12 aylık dış ticaret açığı Mart ayında, Kasım 2011 den bu yana görülen düşüşünü sürdürdü ve Şubat ayında göre $2,5 milyar gerileyerek $101,6 milyar oldu. Bu durum, enerji dışı açıktaki daralmadan kaynaklandı. Enerji dışı kalemlerde yıllık dış ticaret açığı Şubat ayına göre $3,4 milyar gerilerken, enerjideki dış ticaret açığı ise $0,9 milyar artarak $49,9 milyar seviyesine ulaştı. Türkiye nin yıllık enerji faturası ise Mart ayında $57 milyar seviyesine yükseldi. Öte yandan dış ticaret açığı verisinin etkisiyle Mart ayına ait cari açık verisinin de olumlu açıklanmasını beklemekteyiz. Dış ticaret verileri yıllık bazda dış ticaret açığında iyileşmeye işaret ederken takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış veriler incelendiğinde Mart ta dış ticaret açığının aylık bazda genişlediği görüldü. Buna göre, Mart ayında önceki aya göre ihracat yatay seyrederken, ithalat ise %4,3 oranında yükseldi. Önümüzdeki dönemde 12 aylık dış ticaret açığındaki daralmanın devam edeceğini, ancak yılın son çeyreğiyle birlikte yönün bir miktar yukarı döneceğini tahmin etmekteyiz. Nisan ayında tüketici fiyatları enflasyonu beklentilerin bir miktar üzerinde gerçekleşti ve aylık bazda %1,52 değerini aldı. Nisan ayı enflasyonuyla birlikte yıllık enflasyon da bir ay önceki %10,43 seviyesinden %11,14 e yükseldi. Aylık bazda enflasyona en büyük katkıyı giyim ve ayakkabı ile konut harcamaları (su, elektrik ve doğalgaz) sağladı. Tüketici enflasyonunda görülen bu artış TCMB nin öngörüleri doğrultusunda gelişmiş olsa da gıda, alkollü ve alkolsüz içecekler, tütün ürünleri ve altının dâhil edilmediği yıllık çekirdek enflasyonun 0,33 puan yükselmesi ve %8,24 e ulaşması TCMB nin yılsonu tahmini olan %6,5 e ulaşma yolunda elini zayıflatmaktadır. Öte yandan, beklentilerin üzerinde açıklanan enflasyon verisinin TCMB nin para politikasını etkilemesi beklenmemektedir. Son enflasyon raporunda açıklandığı üzere TCMB, TL yi desteklemek ve enflasyon ile mücadele için faiz koridorunu en etkili biçimde kullanmaya devam edeceği düşünülmektedir. Mayıs ayında tüketici fiyatlarında enflasyonun aylık bazda %0,8 düzeyinde gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz. Bu rakamla birlikte yıllık enflasyonun da %9,38 seviyesine düşeceğini öngörüyoruz. Üretici fiyat enflasyonu ise Nisan ayında aylık bazda %0,08 olarak gerçekleşti. Bununla birlikte yıllık üretici enflasyonu bir ay önceki %8,22 seviyesinden %7,65 e geriledi. Üretici fiyat KAPANIŞ VERİLERİ (4 Mayıs) İMKB-100 : 59.016 / $ : 1,3082 USD : 1,7483 $ / : 79,82 EURO : 2,2961 Petrol ($/varil) : 112,50 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %9,37 Altın ($/ons) : 1.642,42

7 Mayıs 2012 Neden Önemli ABD ISM İmalat Sanayii Endeksi Endeks, 400 civarındaki üretici firmanın istihdam, üretim, yeni siparişler, siparişlerin teslimi ve envanter verilerinin derlenmesi ile oluşmaktadır. Endeks için açıklanan değerin 50 nin üzerinde olması imalat sektörünün canlı, 50 nin altında olması ise durgun olduğu şeklinde değerlendirilmektedir. İmalat sanayinin ekonominin temel taşlarından biri olması, endeksi birçok yönden önemli kılıyor. Endeksin alt verileri ürün fiyatları hakkında ciddi bir öngörü sağlarken, FED tarafından belirlenecek faiz oranlarını da etkileyebiliyor. Ayrıca verinin olumlu veya olumsuz açıklanması, ülke ekonomisine ilişkin beklentileri de şekillendiriyor. Haftaya Bakış enflasyonunun gerileme eğiliminde olması, önümüzdeki dönemde tüketici fiyatları üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturmaması adına önemli olurken, tüketici fiyatlarının TCMB nin enflasyonu düşürmek için uygulayacağı parasal sıkılaştırma önlemlerine olan direncinin zayıf olmasına sebep olmaktadır. ABD de veri açısından yoğun bir hafta geride kalırken, istihdam öne çıkan veri açıklaması oldu. Nisan ayı tarım dışı istihdamı 154 bin kişilik beklentilerin altında kalarak 115 bin değerini aldı. Öte yandan, Şubat ve Mart ayları için güncellenen tarım dışı istihdam, toplamda yukarı yönlü 53 bin kişilik ek artış kaydetmiş oldu. Mevsimsel etkilerin hâkim olduğunun düşünüldüğü Nisan ayında istihdam Şubat ve Mart aylarına oranla daha zayıf seyretti. Ancak bu ayda işsizliğin %8,2 den %8,1 e gerilemesi olumlu bir gelişme olarak kaydedildi. ABD Nisan ayı ISM imalat endeksi 53 olan beklentilerin üzerinde gerçekleşerek 54,8 değerini aldı. Özellikle yeni siparişlerde hızlı bir büyüme gerçekleşirken Euro Alanı nda görülen problemlere karşın ihracat siparişlerinin de kuvvetli olduğu gözlendi. İmalat sanayinde bu gelişme yaşanırken, ISM imalat dışı sektörler endeksi Nisan ayında 56 olan beklentilerin gerisinde kalarak 53,5 seviyesinde gerçekleşti. Geçtiğimiz hafta Euro Alanı ve Almanya Satınalma Yöneticileri Endeksinin (PMI) gerek imalat gerekse hizmet sektörleri için beklentilerin altında açıklanması ve Almanya işsizlik verisinin beklentilerin üzerinde açıklanarak %6,8 değerini alması Bölgede risk algısını artırdı. Ayrıca hafta sonu Fransa ve Yunanistan da yapılan seçimlerde halkın kemer sıkma politikalarına karşı duran siyasileri tercih etmesi, Euro Alanı na yönelik endişeleri oldukça artırdı. Üretim yapılan sektörlerdeki yönelimleri içeren endeks, yatırım kanallarında alınacak pozisyonlar hakkında da ipuçları veriyor. 2

May.11 7 Mayıs 2012 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 27.Nis 04.May Değişim İMKB-100 60.597 59.016 -%2,61 İMKB-30 72.729 70.556 -%2,99 Sınai 54.554 53.800 -%1,38 Hizmetler 40.963 40.511 -%1,10 Mali 84.916 82.023 -%3,41 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 27.Nis 30.Nis 02.May 03.May 04.May İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 64.000 63.000 62.000 61.000 60.000 59.000 58.000 Haftaya İspanya ekonomisinin resesyona girmesinin yarattığı aşağı yönlü baskıyla satıcılı başlayan hisse senedi piyasasında, ilerleyen günlerde Türk bankacılık sektörünün ilk çeyrek kârlarının azaldığını teyit eden bilanço açıklamaları, S&P nin Türkiye nin kredi notu görünümünü pozitiften durağana çevirmesi ve ABD de açıklanan makroekonomik verilerin piyasa beklentilerini karşılamaktan uzak olması satışların devam etmesine yol açtı. Öte yandan Euro Alanı ekonomilerine ilişkin endişelerin yanı sıra, geçtiğimiz hafta sonu Yunanistan ve Fransa da gerçekleştirilen seçimler nedeniyle artan politik belirsizlikler, piyasadaki satıcılı seyir üzerinde etkili oldu. Perşembe günü gelen tepki alımları endeksin haftalık bazdaki düşüşünü bir nebze sınırladı. Yurtdışı ve yurtiçinden destek bulamayan İMKB-100 endeksi, geçtiğimiz haftayı %2,6 düşüşle 59.015,69 düzeyinden kapattı. Yunanistan ve Fransa da hafta sonu gerçekleştirilen seçimlerde kazanan partilerin izleyecekleri ekonomi politikaları, piyasaların takibinde olacak. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 27.Nis 04.May (Puan) 07.11.2012 9,81 10,02 0,21 05.03.2014 9,41 9,37-0,04 29.04.2015 2,68 2,38-0,30 08.03.2017 9,38 9,22-0,16 15.01.2020 9,38 9,22-0,16 12.01.2022 9,41 9,14-0,27 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 134,65 134,59-0,06 Kaynak: İMKB %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) %2,63 Geçtiğimiz hafta küresel piyasalara hakim olan belirsiz seyre karşın risk iştahında önemli bir gerileme yaşanmadığı gözlenirken, TL cinsi varlıklara yönelik talep de karışık bir seyir izledi. S&P nin Türkiye nin not görünümünü durağana çevirmesinin ve yurtdışından gelen haberlerin olumsuzluğuna rağmen, açıklanan enflasyon verilerinin beklentileri aşması TÜFE ye endeksli tahvillere dönük talebin güçlü seyretmesini sağladı. Artan taleple faiz oranlarının tahvil-bono piyasası genelinde düştüğü gözlendi. TL nin değer kazanması da talebi destekledi. 5 Mart 2014 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi haftayı 4 baz puanlık düşüşle %9,37 den kapattı. Küresel piyasalara ilişkin süre giden belirsizlikler, TL cinsi varlıklara dönük talebin ve faiz oranlarının seyrinin tahmin edilmesini güçleştiriyor. 3

May.11 May.11 7 Mayıs 2012 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 27.Nis 04.May Değişim Dolar (¹) 1,7535 1,7483 -%0,30 Euro (¹) 2,3173 2,2961 -%0,91 Sepet (²) 2,0354 2,0222 -%0,65 /$ Paritesi (³) 1,3252 1,3082 -%1,28 $/Yen Paritesi (³) 80,24 79,82 -%0,52 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 0,5$ + 0,5 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Küresel döviz piyasalarında geçen hafta Dolar ve Yen değer kazanırken Euro nun olumsuz makroekonomik verilerden ve Bölge ülkelerindeki seçimlerin yarattığı belirsizlikten olumsuz etkilendiği gözlendi. Yatırımcıların güvenli liman arayışının yoğunlaşması, Yen e Dolar karşısında da destek oldu. Fransa daki cumhurbaşkanlığı seçimlerini sosyalist aday Hollande ın kazanacağı tahminleri ve Yunanistan parlamento seçimlerinde iktidar partilerinin oylarında ciddi gerilemeler yaşanacağı beklentisi, tasarruf paketlerinin uygulanabilmesi ve Euro Bölgesi nin geleceği konusunda belirsizlik yaratarak hafta boyunca Euro nun değer kaybetmesine neden oldu. ABD de düşük gelen istihdam verilerinin de etkisiyle haftanın sonuna doğru gelişmekte olan ülkelere ait para birimlerinin risk iştahındaki düşüşle beraber değer kaybettiği gözlenirken TL ise nispeten güçlü konumunu korudu. Haftalık bazda Euro, Dolar karşısında %1,28 gerilerken, Yen Dolar a karşı %0,52 değer kazandı. Dolar karşısında daha yatay bir seyir izleyen TL nin, ağırlıklı olarak Euro ya karşı olmak üzere sepet bazında güçlendiği görüldü. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 27.Nis 04.May (Puan) 45 EMBI+ Endeks 636,33 642,46 6,13 Spread 331 325-6 Türkiye 35 25 15 19,16 Endeks 415,71 418,68 2,97 5 Spread 308 304-4 Kaynak: JP Morgan Geçen haftanın başında 1 Mayıs tatili nedeniyle Avrupa piyasalarının kapalı olmasına bağlı olarak hacimsiz bir seyir izlenirken, S&P nin Türkiye nin kredi notu görünümünü düşürmesinin kayda değer bir etkisi olmadı. Avrupa Merkez Bankası (ECB) beklendiği gibi faiz oranlarını değiştirmezken, ECB başkanı Draghi, ekonomik görünümdeki aşağı yönlü riskleri hatırlatarak reformların kararlılıkla uygulanmasının önemine vurgu yaptı. Olumsuz PMI ve istihdam verileri de Avrupa ekonomisindeki problemleri teyit eder nitelikteydi. Öte yandan Avrupa nın esas gündemini geçen hafta Bölge ülkelerindeki seçimler oluşturdu. Seçimler sonrasında Fransa ve Hollanda ın izleyeceği politikalar ve Yunanistan da oluşacak parlamentodan nasıl bir hükümetin çıkacağı, bu ülkelerde ve genel olarak Avrupa da kemer sıkma önlemlerinin uygulanabilirliği açısından piyasanın gündemini oluşturmaya devam etti. Gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi hafta boyunca aşağı yönlü bir seyir izlemesine rağmen Cuma günü 7 baz puan arttı, yine de haftalık bazda 6 baz puanlık bir gerilemeyle 325 puandan kapandı. Türkiye eurotahvillerinde de benzeri bir seyir izlendi ve Cuma günü yaşanan artışa rağmen risk primleri haftalık bazda 4 baz puan gerileyerek 304 puan oldu. VIX endeksi, geçtiğimiz hafta kapanışta bulunduğu 16,32 seviyesinden özellikle Cuma günü gerçekleşen hızlı yükseliş sonunda 19,16 seviyesine çıktı. 4

May.11 May.11 7 Mayıs 2012 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 Altın 1.642,42 $/varil 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 Petrol 112,50 Geçtiğimiz haftaya hafif bir yükselişle başlayan altın fiyatları, izleyen günlerde aşağı yönlü bir seyir izledi. Hafta boyunca ABD de açıklanan veriler paralelinde altın fiyatları yön bulmaya çalıştı. Cuma günü ABD de açıklanan istihdam verisinin beklentilerin altında kalmasının para politikasında niceliksel genişlemeye yönelik umutları artırmasının ardından altın fiyatları yönünü yukarı çevirdi. Dolar ın diğer para birimleri karşısında nispeten güçlü bir seyir izlemesi ise altın fiyatlarını baskıladı. Haftalık bazda altın fiyatları %1,1 oranında gerileyerek haftayı $/ons 1.642 seviyesinden tamamladı. Geçtiğimiz haftanın ilk yarısında nispeten yatay seyreden petrol fiyatları, izleyen günlerde önemli oranda düşüş kaydetti. OPEC in bu yıldan itibaren petrol arzının, talebin üzerinde olacağına yönelik değerlendirmelerinin ardından petrol fiyatları hızla geriledi. Cuma günü ABD de açıklanan istihdam verisinin beklentilerin altında kalması da petrol fiyatlarındaki aşağı yönlü seyirde etkili oldu. ABD nin yanı sıra Euro Alanı nda da hizmetler ve sanayi sektörüne ilişkin veriler zayıf bir performans sergiledi. Ayrıca, Yunanistan ve Fransa daki seçimler, Bölge ülkelerinde etkili olan borç krizinin çözüm sürecine ilişkin belirsizliği artırdı. Böylelikle, petrol fiyatları yaklaşık son 3 ayın en düşük seviyesine geriledi. Haftalık bazda %6,21 oranında düşüşle brent türü petrolün spot fiyatı Cuma günü $/varil 112,5 e indi. Bu Haftanın Gündemi 8 Mayıs TÜİK Mart Ayı Sanayi Üretim Endeksi TCMB Mayıs Ayı I. Dönem Beklenti Anketi 2 Yıl Vadeli, 5 Mart 2014 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu, 6 Ayda Bir Kupon Ödemeli Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı 9 Mayıs Hazine Nisan Ayı Nakit Dengesi Gerçekleşmesi Hazine İç Borç Ödemesi (TL34 Milyon) TCMB Şubat Ayı Konut Fiyat Endeksi 10 Mayıs İngiltere Merkez Bankası (BOE) Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) ABD Mart Ayı Dış Ticaret Dengesi (Piyasa Beklentisi: $49,5 Milyar Açık) Çin Nisan Ayı Sanayi Üretim Verisi (Piyasa Beklentisi Yıllık: %12 Artış) Çin Nisan Ayı Perakende Satışlar (Piyasa Beklentisi Yıllık: %15,3 Artış) 11 Mayıs TCMB Mart Ayı Ödemeler Dengesi Verisi ABD Nisan Ayı Üretici Fiyat Enflasyonu (PPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,0, Çekirdek Aylık: %0,2) ABD Mayıs Ayı Michigan Tüketici Güveni Endeksi (Piyasa Beklentisi: 76,2) 5

7 Mayıs 2012 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6