Article Info/Makale Bilgisi Received/Geliş: 07.02.2016 Accepted/Kabul: 25.03.2016 Referees/Hakemler: Doç. Dr. Kasım YILDIRIM Doç. Dr.

, p. 879-894 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/turkishstudies.9250 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY Article Info/Makale Bilgisi Received/Geliş: 07.02.2016 Accepted/Kabul: 25.03.2016 Referees/Hakemler: Doç. Dr. Kasım YILDIRIM Doç. Dr. Mustafa YILDIZ This article was checked by ithenticate. İLKOKUL YÖNETİCİLERİNİN ETİK LİDERLİK DAVRANIŞLARI İLE ÇATIŞMA YÖNETİMİ STRATEJİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: ÜCRETLİ ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ * Seyithan DEMİRDAĞ ** ÖZET Bu çalışmada ücretli öğretmen inançlarına göre ilkokul müdürlerinin etik liderlik özellikleri ile çatışma yönetimi stratejileri düzeyleri incelenmiştir. Buna göre, ücretli öğretmen inançlarına göre, ilkokul müdürlerinin etik liderlik özellikleri ile çatışma yönetimi stratejilerinin belirlenmesi hedeflenmiş, etik liderlik özellikleri ile çatışma yönetimi stratejileri arasında bir ilişki olup olmadığı araştırılmıştır. Bu çalışmanın evrenini 2014-2015 öğretim yılında üniversitelerde öğretmenlik sertifikası almak için öğrenim gören ücretli öğretmenler oluşturmaktadır. Çalışmadaki katılımcılar, 458 ücretli öğretmenden oluşmaktadır. Ücretli öğretmenlerin 270 i kadınlardan (%59.0), 188 i ise erkeklerden (%41.0) oluşmaktadır. Ücretli öğretmenlik yaptıkları sürelere göre kıyaslama yapıldığında, katılımcıların 210 u 1-2 yıl (%45.9), 106 sı 3-4 yıl (%23.1), 99 u 5-6 yıl (%21.6) ve 43 ü 7 yıl ve üstü olarak görev yapmışlardır. Nicel çalışmadaki verilerin toplanması için tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Etik Liderlik Ölçeği (ELÖ) ile Çatışma Yönetimi Stratejiler Ölçeği (ÇYSÖ) kullanılmıştır. 5 li Likert türünden olan iki ölçekten ELÖ 44 maddeden, ÇYSÖ ise 28 maddeden oluşmuştur. Bu araştırmadaki veriler SPSS (Statistical Package for Social Sciences) programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma gibi tanımlayıcı istatiksel metotlar kullanılmıştır. Araştırmaya katılan ücretli öğretmen etik liderlik düzeyleri ile çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişkiyi belirlemede korelasyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, ücretli öğretmenlerin ilkokul müdürlerini etik liderlik ve çatışma yönetimi stratejileri boyutlarında yeterince düzeyinde algıladıkları bulunmuştur. Ayrıca, etik liderlik ile çatışma yönetimi stratejileri arasında anlamlı bir ilişki olmadığı bulunmuştur. * 08-10 Ekim 2015 tarihinde düzenlenen 3. Uluslararası İlkokul Eğitimi Kongresi nde (ICPE) sözlü bildiri olarak sunulmuştur. ** Yrd. Doç. Dr. Bülent Ecevit Üniversitesi, Ereğli Eğitim Fakültesi, Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Anabilim Dalı, El-mek: seyithandemirdag@gmail.com

880 Seyithan DEMİRDAĞ Anahtar Kelimeler: Etik liderlik, çatışma yönetimi, ücretli öğretmenler, ilkokul müdürleri THE RELATIONSHIP BETWEEN PRIMARY SCHOOL ADMINISTRATORS ETHICAL LEADERSHIP AND CONFLICT MANAGEMENT STRATEGIES: THE PERCEPTIONS OF SUBSTITUTE TEACHERS ABSTRACT The aim of this study was to determine the relationship between conflict management strategies and ethical leadership of primary school principals based on the perception of substitute teachers, who were in pedagogical proficiency classes at a university. This quantitative study included non-random selection of the participants. The data was collected during the 2014-2015 school year. The number of participants included 458 substitute teachers in pedagogical proficiency classrooms. The sample included 270 female participants and 188 male participants. When the teaching experiences of the participants were compared, 210 of teachers had 1-2 years of teaching experience and 106 of teachers had 3-4 years of teaching experience. In addition, 99 of the teachers had 5-6 years of teaching experience and 43 of teachers had 7 and more years of teaching experience. Teacher candidates answered questions on two data collection instruments: Ethical Leadership Scale (ELS) and Conflict Management Strategies Scale (CMSS). Out of these two Likert type scales, ELS included 44 items and CMSS included 28 items. The means, standard deviations, and relationships between variables were determined through independent samples t-test, analysis of variance (ANOVA), and Pearson s correlations. The findings indicated that there were no meaningful relationships between the ethical leadership and conflict management strategies of primary school principals based on the perceptions of substitute teachers. Introduction STRUCTURED ABSTRACT Many studies have been conducted about the concept of leadership from past to the present. Leadership emerges as an influential factor to meet the needs of the individuals or society (Todnem, 2007). In conflict situations, the main focus has been the behavioral characteristics of leaders and social conditions in the organizations. The literature has had available research about the concept of the leadership as it has attracted the attention of many researchers in the field of education. By the time, researchers have developed many leadership theories. Although many leadership approaches have been developed, their implementations in real life situations have not provided the desired outcomes. This is because the concept of leadership has been seen more of a behavior than action and a psychological phenomenon than moral attitude. Such

İlkokul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları İle Çatışma Yönetimi Stratejileri 881 deficiencies in leadership approaches promoted researchers to rather focus on the concept of ethical leadership. Ethical leadership, improve the ethical behavior of individuals in the organization by ethical standards that emerge through moral values (Connock and Johns, 1995). The importance of ethical values has had great importance throughout the history. The written resources from the 11 th century indicate that ethical values include honesty, courage, humility, and staying away from cruelty (Sezgül, 2010). Therefore, ethical leader are those, who are considered to be fair and honest in the process of the leadership (Daft, 2008). They also may be able to distinguish right from the wrong. Değirmenci (2006) claims that ethical leaders tend to exhibit substantial leadership skills in organizations. Whether the culture of an organization is weak or strong is a strong indicator for the effectiveness of the leader and leadership. Investigations related to organizations, found that these organizations focus on two main factors: people and the purpose of the coexistence of people. Work places, families, and schools are considered as organizations. Among these, schools are one of the most important organizations as they strongly influence and direct the lives of people. School is a home where all values coexist and compromise (Basaran, 2006). Because the raw material of the schools is human, the relationship between people becomes crucial (Bursalıoğlu, 2002). As there may be compromise between the values in the schools, there may as well be conflict and dilemma between such values due to social, political and economic reasons. The presence of human makes the conflict situations inevitable most of the time. When the interactions between individuals affect relationships in negative ways, such interactions may eventually lead to conflicting situations (Karip, 2010). Purpose The aim of this study is to determine the relationship between conflict management strategies (Integration, compromise, reconciliation, domination, and avoidance) and ethical leadership (communicative ethics, climatic ethics, ethics in decision-making, and behavioral ethics) of school principals based on the perception of substitute teachers, who are in pedagogical proficiency classes at a university in Zonguldak. Therefore, the following research questions were studied: 1. How do substitute teachers perceive the school principals ethical leadership and conflict management styles? 2. How do perceptions of substitute teachers differ based on gender and experience about ethical leadership and conflict management styles of school principals? 3. What kind of relationship occur between the ethical leadership and conflict management strategies of school principals according to substitute teachers? Methods This quantitative study included 458 participants, who worked or have been working as substitute teachers in schools and are in pedagogical proficiency classes to earn their teaching certificates. The

882 Seyithan DEMİRDAĞ study took place in 2014-2015 academic school year. The participants included 270 females (%59.0) and 188 males (%41.0). They were selected through non-random sampling. Two instruments were used for the data collection: Ethical Leadership Scale and Conflict Management Strategies Scale. SPSS was used to analyze data. The means, standard deviations, and relationships between variables were determined through t-test, analysis of variance (ANOVA), and Pearson s product moment correlation coefficients. Findings The school principals ethical leadership and conflict management styles were examined based on the perceptions of substitute teachers. For the ethical leadership, the results showed that the principals had the highest mean score on climatic ethics and the lowest mean score on behavioral ethics. For conflict management styles, they scored the highest on compromise and the lowest on integration. When the genders were compared for the ethical leadership, the female participants scored lower than male ones. The conflict management styles of principals were compared based on the genders and female participants scored higher than male participants. Then the teaching experiences of teachers were compared about the principals ethical leadership skills and the results indicated that substitute teachers with 1 to 2 years of experience had higher mean scores about the principals ethical leadership skills. In addition, the conflict management styles of school principals were compared and the results showed that substitute teachers with 1 to 2 years of experience had lower mean scores about the conflict management styles of school principals. Lastly, the relationship between the ethical leadership and conflict management strategies of school principals were compared according to substitute teachers. The findings showed that there was no significant relationship between the ethical leadership and conflict management strategies of school principals. Discussion This study showed that there was no significant relationship between the ethical leadership and conflict management strategies of school principals. When the sub-scales of conflict management strategies were investigated, the results showed that there was a positive and meaningful relationship between ethical leadership and reconciliation and ethical leadership and compromise. However, there was a negative and meaningful relationship between ethical leadership and avoidance. In addition, there was no relationship between ethical leadership and integration and ethical leadership and dominating. Rahim, Garrett, and Buntzman (1992) indicated that all subscales of ethical leadership may have meaningful relationships with subscales of conflict management approaches. Differently, Doğan (2006) found that there was a positive and meaningful relationship between ethical leadership and dominating. According to the findings of this study, the school principals with strong leadership skills have ability to solve problems related to conflict management using democratic and compromising approaches in their organizations. Keywords: Ethical leadership, conflict management, substitute teachers, school administrators

İlkokul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları İle Çatışma Yönetimi Stratejileri 883 1. GİRİŞ Geçmiş dönemlerden günümüze kadar liderlik hakkında birçok çalışma yapılmıştır. Liderlik, bireye ya da topluma yönelik ihtiyaçları karşılama adına etkili bir fonksiyon olarak karşımıza çıkmaktadır. Liderlik bireysel ya da toplumsal ihtiyaçları karşılama da bir fonksiyon olarak değerlendirilmektedir (Todnem, 2007). Çalışmaların bir kısmında liderin ve liderliğin özellikleri, liderin davranış özellikleri, bir kısmında ise otoriterliğin kaynakları, lideri ortaya çıkaran koşullar ile liderliğin durumsal özellikleri üzerinde durulmuştur. Liderlik kavramı üzerinde bu kadar durulması literatürde oldukça fazla sayıda araştırmayı mevcut hale getirmiştir. Bu araştırmalar ışığında birçok liderlik yaklaşımları meydan gelmiştir. Geliştirilen liderlik kuramları fazla olmasına rağmen, bunların gerçek hayatta uygulanması istenilen şekilde sonuçlar doğurmamıştır. Etik liderlik, örgütteki bireylerin davranışlarını etik standartlarla geliştiren, bireyleri yönlendiren, etik standartları etkili bir şekilde uygulayan ve moral değerlerle etik standartları bütünleştiren liderlik biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır (Connock ve Johns; 1995). Etik değerlerin önemi geçmiş dönemlerden günümüze kadar büyük bir önem arz etmiştir. 11. yüz yıldaki yazılı kaynaklarda etik değerlerin adaleti, dürüstlüğü, hayâyı, cesareti, zulümden uzak kalmayı ve alçak gönüllülüğü ihtiva ettiğini belirtmişlerdir (Sezgül, 2010). Buna göre etik lider, liderlik sürecinde adaletli, dürüst, iyiliği arayan ve doğruyu yanlıştan ayırabilen kimse olarak tanımlanmaktadır (Daft, 2008). Değirmenci ye (2006) göre etik liderlerin davranışlarını sergileyebileceği bir kurum ortam ya da kültürünün oluşmuş olmasının önemli olduğundan bahsetmektedir. Kurum kültürünün zayıf ya da güçlü olması etik liderlerin etkililiğini belirleyebilen önemli faktörlerdendir. Akyüz e (2002) göre etik liderlik, iş görenlerin ikilemler veya çatışmacı değerlerin oluşması durumunda en etkili karar verme mekanizmasıdır. Uğurlu ve Üstüner e (2011) göre etik liderlerin ilham verme, kolaylaştırma, ikna etme, bireyi değiştirebilme ve yeri geldiğinde bireyi zorlama gibi davranışları sergilerler. Bireylerin etik liderlik özellikleri, etik liderliğin türüne göre değişkenlik gösterebilmektedir. Etik liderlik özellikleri, hizmete yönelik liderlik, otantik liderlik ve ilke merkezli olmak üzere üç grupta incelenmektedir. Buna dayalı olarak hizmete yönelik liderlik, insanlara hizmeti görev ve etik değer olarak görmektedir. Bu liderlik özelliğini taşıyan liderler, başkalarına yardımcı olmayı ve kendi işlerinden önce ait oldukları grubun işlerini görmeyi özellik haline getirmişlerdir (Turhan, 2007). Otantik liderlerin özelliği ise kendilerini doğru bilmeleri ve kendilerini doğru olarak ifade edebilmeleridir. Otantik liderler, kendilerine karşı her zaman net olup, tecrübeleri ile inançları arasında bağlantı kurarak eyleme geçerler (Keskin ve Ayyıldız, 2008). İlke merkezli liderler ise her koşulda etik ilkelere bağlı kalabilen ve bu durumu davranış haline getirebilen liderlerdir (Starratt, 2004). Bu gibi ilkelere sahip kurumlardaki yönetici veya çalışan konumundaki bireyler kurumun başarıya ulaşabilmesi adına var güçleriyle çalışırlar. Bu bilgiler ışığında, bu çalışmada okul yöneticilerini etik liderlik davranışları dört grupta incelenmiştir: iletişimsel etik, iklimsel etik, davranışsal etik ve karar vermede etiktir (Yılmaz, 2005). Yöneten ve yönetilen arasındaki iletişimin etik liderlik açısından ele alınmasına iletişimsel etik, yöneticilerin okul ortamında oluşturduğu etik iklimin incelenmesine iklimsel etik olarak bilinmektedir. Yöneticilerin toplum değerlerine saygısını inceleyen etik liderlik türüne davranışsal etik ve yöneticilerin aldığı kararlarda adaletli ve dürüst olması gibi etik davranışların incelenmesine ise karar vermede etiklik denilmektedir (Yılmaz, 2005). Örgütlerle ilgili yapılan araştırmalar, örgütlerin iki temel faktörü üzerinde yoğunlaşırlar. Bu faktörler insan ve insanların bir arada bulunma amaçlarını içermektedir. İşyeri, aile veya okul birer örgüttür. Bu örgütler içerisinde okul, insan hayatına yön ve şekil veren en önemli örgütlerden birisi olarak bilinmektedir. Okullar farklı değerlerin karşılaştığı, kaynaştığı ve uzlaştığı yerlerdir (Başaran, 2006). Okulların hammaddesi insan olduğu için böyle ortamlarda insan ilişkileri büyük bir önem kazanmaktadır (Bursalıoğlu, 2002). Okulda mevcut olan çeşitli değerler arasında uzlaşma olduğu gibi, bu değerler arasında sosyal, politik ve ekonomik sebeplerden dolayı çatışma da söz konusu

884 Seyithan DEMİRDAĞ olabilmektedir. İnsan mevcudiyeti çatışmayı çoğu zaman kaçınılmaz hale getirmektedir. Bireyler arasındaki etkileşim ilişkilere uyuşmazlık veya tutarsızlık şeklinde aksedince taraflar arasındaki bu tür olumsuz etkileşimler neticede çatışmayı doğurur (Karip, 2010). Örgütsel ortamlarda sıklıkla görülen çatışmalar, iyi yönetilemediğinde zaman ve maliyet açısından önemli kayıplara sebep olabilmektedir (İpek, 2000). Çatışma ile ilgili yapılmış birçok tanımlama mevcuttur. Koçel (1989) çatışmayı, iki ya da daha fazla kişi veya grup arasında çeşitli nedenlerden dolayı çıkan anlaşmazlık olarak tanımlamaktadır. Bilgin e (2000) göre çatışma, farklı isteklerden veya arzulardan dolayı meydana gelen olumsuz davranışlardır. Bir başka araştırmada çatışma, örgüt içerisindeki kıt kaynakların iki veya daha fazla kişi ya da gruplar arasında paylaşılamamasından dolayı meydana gelen anlaşmazlıklar olarak tanımlanmaktadır (Şimşek, 1998). Çatışma ile ilgili temel yaklaşımları geleneksel (klasik) ve modern yaklaşımlar şeklinde sınıflandırmak mümkündür. Geleneksel yaklaşıma göre çatışma, bireylerin enerjilerinde azalma meydana getirirken (Özdemir ve Özdemir, 2007), modern yaklaşımda birey veya örgütlerin yeteneklerini arttırmaktadır (Yıldırım, 2003). Geleneksel yaklaşımda çatışmanın en önemli nedenleri yanlış kurallar ve politikalar olurken (Özdemir ve Özdemir, 2007), modern kurama göre insan varlığının bir sonucudur. İnsan psikolojisinin etkilenmesi ve bozulmasını klasik kuramlar çatışmaya bağlarken (Akın ve Öztaş, 2009; Akkirman, 1998), modern yaklaşımda çatışma yeteneklerin ve kaynakların en etkili biçimde kullanmasını sağlamaktadır. Son olarak, klasik yaklaşımda çatışma örgütsel yapı içerisinde kesinlikle istenmeyen bir oldu olurken, modern kuramlarda bir dereceye kadar çatışmanın olması desteklenmektedir (Akkirman, 1998; Yıldırım, 2003). Örgütlerin, grupların veya bireyler çatışmayı en az zararla atlatmak veya çatışma durumlarından etkili bir şekilde faydalanabilmek için çatışmayı iyi yönetebilecek stratejiler geliştirmek durumundadır. Çatışma yönetimi stratejisi, bireylerin çatışma ortamlarında düzenli olarak sergilemeye eğilimli olduğu davranışlardır (Gümüşeli, 2004). Çatışma yönetimi stratejileri genel olarak tümleştirme (bütünleştirme), ödün verme, hükmetme, kaçınma ve uzlaşma stratejileri olmak üzere beş grup altında incelenmektedir (Gümüşeli, 1994). Tümleştirme (Bütünleştirme) stratejisinde, çatışma durumunda taraflar bir araya gelerek çatışmayı doğuran konuyu ve neler yapabileceklerini tartışırlar (Karip, 2010). Ödün Verme (Uyma) stratejisi ile çatışma durumunda taraflardan biri kendi arzuladıklarını bir kenara bırakarak karşı tarafın ihtiyaçlarına öncelik tanıması durumudur (Gümüşeli, 2004; Kılıç, 2006). Hükmetme stratejisi ile bireylerin kendi önceliklerini birinci plana, karşı tarafın isteklerini de ikinci plana atmaya eğilimli olmaları durumudur (Kılıç, 2006). Kaçınma stratejisinde taraflar hem kendi hem de karşı tarafın isteklerine düşük derecede önem verirler (Koçel, 2001). Son olarak, Uzlaşma stratejisi ile bireyler kesin kayıp veya kazanç durumlarını gütmeksizin ortada buluşma yolunu seçerler (Aydın, 2010; Gümüşeli, 2004; Kılıç, 2006). İnsan etkeni örgütlerin en önemli faktörlerindendir. Bu sebeple aile, işyeri ve okullardaki insan etkileşimleri örgütün kültürünü oluşturmada etkilidirler. Hammaddesi insan olan okullarda insan ilişkileri ve bu ilişkilerin yönetilmesi okulun genel anlamda başarısında büyük bir rol oynar. Okullardaki temel unsur insan olduğu için, bu örgütlerde de çatışma durumlarının oluşması kaçınılmaz bir hale gelmektedir. Klasik yaklaşımlar çatışmadan kaçınılması gerektiğini savunurken, modern yaklaşımlar, çatışmanın belli bir dereceye kadar insan becerisini geliştirdiğini savunmaktadır. Çatışma durumlarının birey açısından verimli hale gelebilmesi için çatışan bireylerin yönetici konumundaki bireylere inanması ve güvenmesi önemlidir. Bu sebeple, etik liderlerin etik standartlarla bütünleşmiş yaklaşımları ve davranışları gibi özellikleri tam da bu durumlarda büyük bir önem kazanmaktadır. Bu yaklaşımların düzeyi ve etkisi araştırmanın merak konusu olmuştur. Bu

İlkokul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları İle Çatışma Yönetimi Stratejileri 885 çalışmada, etik liderlik yaklaşımıyla problem çözme stratejileri arasında nasıl bir ilişki olduğunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmada ilkokul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının ve okulda karşılaştıkları çatışmalara ilişkin sergiledikleri çatışma çözme stratejilerinin, ücretli öğretmenliği daha önce yapmış ya da halen yapmakta olan pedagojik formasyon öğrencilerin inançlarına göre belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada ayrıca, etik liderlik yaklaşımı ile çatışma yönetimi arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığı araştırılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, şu alt problemler araştırılmıştır: Ücretli öğretmenler, okul yöneticilerini etik liderlik ve çatışma yönetimi stratejileri boyutlarında nasıl algılamaktadırlar? Ücretli öğretmenlerin algılarına göre etik liderlik ve çatışma yönetim stratejileri boyutlarında, cinsiyet ve kıdem değişkenine göre anlamlı bir fark var mıdır? Ücretli öğretmenlerin algılarına göre yöneticilerin etik liderlik davranışı ile çatışma yönetim stratejileri arasında nasıl bir ilişki vardır? 2. YÖNTEM Araştırma Modeli Bu çalışma, ilişkisel tarama modeline dayanan betimsel bir çalışmadır. Bu model ile geçmişte ya da hala var olan bir durumun olduğu gibi betimlenmesi amaç edinmiştir (Karasar, 2010). Araştırmada ücretli öğretmenliği daha önce yapmış ya da halen yapmakta olan pedagojik formasyon öğrencilerinin algılarına göre yöneticilerin etik liderlik davranışı ile çatışma yönetim stratejileri arasında nasıl bir ilişki olduğu incelenmiştir. Çalışma Grubu Araştırmanın evrenini 2014-2015 eğitim öğretim yılında üniversitelerde öğretmenlik sertifikası almak için öğrenim gören pedagojik formasyon öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışmanın örnekleminde 458 ücretli öğretmenlik yapmış ya da yapmakta olan pedagojik formasyon öğrencisi bulunmaktadır. Araştırma örneklemi random olmayan yöntemle belirlenmiştir. Katılımcıların 270 ı kadınlardan (%59.0), 188 i ise erkeklerden (%41.0) oluşmaktadır. Ücretli öğretmenlik yaptıkları sürelere göre kıyaslama yapıldığında, katılımcıların 210 u 1-2 yıl (%45.9), 106 sı 3-4 yıl (%23.1), 99 u 5-6 yıl (%21.6) ve 43 ü 7 yıl ve üstü olarak görev yapmışlardır. Veri Toplama Araçları Etik Liderlik Ölçeği (ELÖ): Yılmaz (2005) tarafından geliştirilmiştir. Ölçek 5 li Likert tipi (1: kesinlikle katılmıyorum, 2: katılmıyorum, 3: fikrim yok, 4: katılıyorum, 5: kesinlikle katılıyorum) olup 44 maddeden oluşmaktadır. Dört alt boyuttan oluşan ölçekte maddeler, iletişimsel etik (6, 7, 9, 13, 17, 19, 21, 22, 23, 27, 39, 40, 41, 42 ve 43. maddeler), iklimsel etik (1, 2, 3, 4, 8, 10, 12, 18, 20, 33 ve 36. maddeler), karar vermede etik (11, 30, 32, 34, 35, 37, 38 ve 44. maddeler) ve davranışsal etik (5, 14, 15, 16, 24, 25, 26, 28 ve 29. maddeler) şeklinde dağılmıştır. Güvenirlilik analizi çalışmasına 110 öğrenci katılmıştır. Güvenirlilik analizi sonucunda ölçeğin genel güvenirliği α =.85 olarak bulunmuştur. Ölçeğin alt boyutlarının güvenilirlikleri incelendiğinde sırasıyla iletişimsel etik için α =.81, iklimsel etik için α =.77, karar vermede etik için α =.79 ve davranışsal etik için α =.82 olarak bulunmuştur. Çatışma Yönetimi Stratejiler Ölçeği (ÇYSÖ): Rahim (1983) tarafından geliştirilen ölçek 28 maddeden oluşmaktadır. Gümüşeli (1994) tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Ölçek 5 li Likert türünden (1: hiçbir zaman, 2: nadiren, 3: ara sıra, 4: sık sık, 5: her zaman) oluşmaktadır. Ölçeğe ilişkin boyutlar, tümleştirme ( 1, 5, 12, 22, 23 ve 28. maddeler) ödün verme (2, 11, 13, 19 ve 24. maddeler), hükmetme (8, 9, 18, 21 ve 25. maddeler), kaçınma (3, 6, 16, 17, 26 ve 27. maddeler) ve uzlaşma (4, 7, 10, 14, 15 ve 20. maddeler) şeklinde sınıflandırılmıştır. Güvenirlilik analizi

886 Seyithan DEMİRDAĞ çalışmasına 118 öğrenci katılmıştır. Ölçeğin alt boyutlarının güvenilirlikleri incelendiğinde sırasıyla tümleştirme için α =.77, ödün verme için α =.72, hükmetme için α =.72, kaçınma için α =.75 ve uzlaşma için α =.72 bulunmuştur. Verilerin Analizi Bu çalışmadaki veriler SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 20.0 programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma gibi tanımlayıcı istatiksel metotlar kullanılmıştır. Etik liderlik davranışı ve çatışma yönetimi ile cinsiyet arasında anlamlı farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla bağımsız t-testi analizi yapılmıştır. Mesleki kıdem ve etik liderlik davranışı ile mesleki kıdem ve çatışma yönetimi stratejilerinde anlamlı farklılığını belirlemek için varyans analizi (ANOVA) testi uygulanmıştır. Çalışmadaki değişkenler arasındaki ilişkiyi bulmak için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı test edilmiştir. 3. BULGULAR Araştırmanın birinci alt probleminde pedagojik formasyon öğrencilerinin okul yöneticilerini etik liderlik boyutlarında nasıl algıladıkları incelenmiştir. Etik liderlik düzeylerinin alt boyutlarına ilişkin ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Etik Liderlik Düzeylerinin Alt Boyutlarına İlişkin Ortalama ve Standart Sapma Değerleri Değişkenler n Min. Max. X S İletişimsel Etik 458 2.60 4.33 3.44.28 İklimsel Etik 458 2.27 4.55 3.60.47 Karar Vermede Etik 458 2.56 4.78 3.54.37 Davranışsal Etik 458 2.33 4.44 3.41.32 Etik Liderlik Genel Puanı 458 2.82 4.05 3.50.18 Tablo 1 incelendiğinde ücretli öğretmenler okul yöneticilerini etik liderlik ve çatışma yönetimi stratejileri boyutlarında nasıl algıladıklarına ilişkin genel inançlarının yeterince düzeyinde ( X = 3.50) olduğu görülmektedir. Ölçeğin alt boyutları incelendiğinde öğrenci inançlarının iklimsel etik için en yüksek düzeyde (X = 3.60), davranışsal etik için ise en düşük düzeyde (X = 3.41) olduğu görülmektedir. Çalışmanın birinci alt probleminde ayrıca ücretli öğretmenler okul yöneticilerini çatışma yönetimi stratejileri boyutlarında nasıl algıladıkları incelenmiştir. şeklinde belirlenmiştir. Çatışma yönetim stratejileri düzeylerinin alt boyutlarına ilişkin ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Çatışma Yönetimi Stratejileri Düzeylerinin Alt Boyutlarına İlişkin Ortalama ve Standart Sapma Değerleri Değişkenler n Min. Max. X S Tümleştirme 458 2.33 4.67 3.39.40 Ödün Verme 458 2.60 4.60 3.66.38 Hükmetme 458 1.80 5.00 3.60.54 Kaçınma 458 2.00 5.00 3.45.69 Uzlaşma 458 2.33 5.00 3.88.48 Çatışma Yönetimi Genel Puanı 458 2.96 4.25 3.59.22 Araştırmaya katılan ücretli öğretmenlerin okul yöneticilerinin çatışma yönetimi stratejilerini algılama düzeyleri incelendiğinde, genel inançlarının yeterince düzeyinde ( X = 3.59) olduğu görülmektedir. Ölçeğin alt boyutlarına ilişkin inançları incelendiğinde en yüksek dağılımın uzlaşma (X = 3.88), en düşük dağılımın ise tümleştirme (X = 3.39) olduğu saptanmıştır.

İlkokul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları İle Çatışma Yönetimi Stratejileri 887 Araştırmanın ikinci alt probleminde ücretli öğretmenlerin algılarına göre etik liderlik ve çatışma yönetim stratejileri boyutlarında, cinsiyet ve kıdem değişkenine göre anlamlı bir fark olup olmadığı araştırılmıştır. Bu bağlamda etik liderlik düzeylerinin cinsiyete göre analizi t-testine göre yapılmış olup dağılımı Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Etik Liderlik Düzeylerinin Cinsiyete Göre t-test Analiz Değerleri Değişkenler Grup n X S t p İletişimsel Etik Erkek 188 3.40.29 Kadın 270 3.47.27-2.33.02 İklimsel Etik Erkek 188 3.67.49 Kadın 270 3.55.44 2.83.00 Karar Vermede Etik Erkek 188 3.58.39 Kadın 270 3.52.35 1.97.04 Davranışsal Etik Erkek 188 3.42.32 Kadın 270 3.41.32.13.89 Etik Liderlik Genel Erkek 188 3.51.18 Puanı Kadın 270 3.49.18 1.40.16 Etik liderlik alt boyutlarının cinsiyet değişkenine göre analiz edilmesi sonucunda, iletişimsel etik (t 456 = -2.33; p =.02), iklimsel etik (t 456 = 2.83; p =.00) ve karar verme etik (t 456 = 1.97; p =.04) boyutlarında anlamlı farklılık görülürken, davranışsal etik (t 456 =.13; p =.89) alt boyutunda anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Genel olarak bakıldığında kadın ücretli öğretmenler ( X = 3.51), erkek ücretli öğretmenlere ( X = 3.49) göre yöneticilerinin etik liderlik gösterdiklerine daha az katılmışlardır. İletişimsel etik hariç, tüm alt boyutlarda da kadın ücretli öğretmenler erkek ücretli öğretmenlere göre yöneticilerinin etik liderlik gösterdiğine daha az katılmışlardır. Ücretli öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticilerinin etik liderlik düzeylerinin kıdem değişkenine göre anlamlı olup olmadığı araştırılmıştır. Buna göre etik liderlik düzeylerinin kıdeme göre analizi ANOVA testine göre yapılmış olup analiz sonuçları Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4. Etik Liderlik Düzeylerinin Mesleki Kıdeme Göre ANOVA Değerleri Değişkenler Grup X S n F p 1-2 yıl 3.43.27 210 İletişimsel Etik 3-4 yıl 3.58.31 106 5-6 yıl 3.38.22 99 15.38.00 7 yıl ve üstü 3.29.26 43 1-2 yıl 3.89.44 210 İklimsel Etik 3-4 yıl 3.29.35 106 5-6 yıl 3.38.29 99 74.92.00 7 yıl ve üstü 3.43.33 43 1-2 yıl 3.55.39 210 Karar Vermede Etik 3-4 yıl 3.56.39 106 5-6 yıl 3.59.30 99 3.49.01 7 yıl ve üstü 3.38.33 43 1-2 yıl 3.38.30 210 Davranışsal Etik 3-4 yıl 3.41.30 106 5-6 yıl 3.47.35 99 1.64.17 7 yıl ve üstü 3.44.38 43 Etik Liderlik Genel Puanı 1-2 yıl 3.56.18 210 3-4 yıl 3.47.19 106 5-6 yıl 3.44.14 99 7 yıl ve üstü 3.37.17 43 19.50.00

888 Seyithan DEMİRDAĞ Tablo 4 incelendiğinde ücretli öğretmenlerin okul yöneticilerinden algıladığı etik liderlik düzeylerinin mesleki kıdeme göre anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmektedir (F 451,6 = 19.50; p =.00). ANOVA testi sonuçlarının analiz edilmesi sonucunda, 7 yıl ve üstü kıdem grubunda ücretli öğretmenler diğer kıdem grubunda olan öğretmenlere göre yöneticilerinin daha az etik liderlik gösterdiğini belirtmişlerdir. Bununla birlikte 1-2 yıl kıdem grubunda olan ücretli öğretmenler ise diğer kıdem gruplarında olan öğretmenlere göre yöneticilerinin daha fazla etik liderlik gösterdiğine katılmışlardır. Öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticilerinin çatışma yönetim stratejileri düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre anlamlı olup olmadığı araştırılmıştır. Buna göre çatışma yönetim stratejileri düzeylerinin cinsiyete göre analizi t-testine göre yapılmış olup dağılımı Tablo 5 te verilmiştir. Tablo 5. Çatışma Yönetimi Düzeylerinin Cinsiyete Göre t-test Analiz Değerleri Değişkenler Grup n X S t p Tümleştirme Erkek 188 3.38.42 Kadın 270 3.40.40 -.35.72 Ödün Verme Erkek 188 3.71.34 Kadın 270 3.62.40 2.44.01 Hükmetme Erkek 188 3.66.53 Kadın 270 3.56.54 2.11.03 Kaçınma Erkek 188 3.30.69 Kadın 270 3.55.67-3.79.00 Uzlaşma Erkek 188 3.85.46 Kadın 270 3.90.49-1.13.25 Çatışma Yönetimi Genel Erkek 188 3.57.22 Puanı Kadın 270 3.61.22-1.47.14 Çatışma yönetimi stratejileri alt boyutlarının cinsiyet değişkenine göre analiz edilmesi sonucunda, ödün verme (t 456 = 2.44; p =.01), hükmetme (t 456 = 2.11; p =.03) ve kaçınma (t 456 = - 3.79; p =.00) boyutlarında anlamlı farklılık görülürken, tümleştirme (t 456 = -.35; p =.72) ve uzlaşma (t 456 = -1.13; p =.25) alt boyutunda anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Genel olarak bakıldığında kadın ücretli öğretmenler (X = 3.61), erkek ücretli öğretmenlere (X = 3.57) göre yöneticileri çatışma yönetimi stratejilerinde daha başarılı bulmuşlardır. Ücretli öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticilerinin çatışma yönetimi düzeylerinin kıdem değişkenine göre anlamlı olup olmadığı araştırılmıştır. Bunun sonucunda çatışma yönetimi düzeylerinin kıdeme göre analizi ANOVA testine göre yapılmış olup analiz sonuçları Tablo 6 da verilmiştir.

İlkokul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları İle Çatışma Yönetimi Stratejileri 889 Tablo 6. Çatışma Yönetimi Düzeylerinin Mesleki Kıdeme Göre ANOVA Değerleri Değişkenler Grup X S n F p 1-2 yıl 3.35.44 210 Tümleştirme 3-4 yıl 3.30.31 106 5-6 yıl 3.59.38 99 10.96.00 7 yıl ve üstü 3.37.36 43 1-2 yıl 3.68.35 210 Ödün Verme 3-4 yıl 3.78.28 106 5-6 yıl 3.52.43 99 10.06.00 7 yıl ve üstü 3.53.52 43 1-2 yıl 3.56.52 210 3-4 yıl 3.61.47 106 Hükmetme 5-6 yıl 3.68.50 99 1.18.31 Kaçınma Uzlaşma Çatışma Yönetimi Genel Puanı 7 yıl ve üstü 3.61.80 43 1-2 yıl 3.11.55 210 3-4 yıl 3.16.56 106 5-6 yıl 4.15.36 99 7 yıl ve üstü 4.17.39 43 1-2 yıl 3.89.55 210 3-4 yıl 3.94.37 106 5-6 yıl 3.74.40 99 7 yıl ve üstü 4.01.46 43 1-2 yıl 3.51.22 210 3-4 yıl 3.55.17 106 5-6 yıl 3.74.17 99 7 yıl ve üstü 3.75.19 43 132.37.00 4.63.00 39.32.00 Tablo 6 incelendiğinde ücretli öğretmenlerin okul yöneticilerinden algıladığı çatışma yönetimi stratejileri düzeylerinin mesleki kıdeme göre anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmektedir (F 451,6 = 39.32; p =.00). ANOVA testi sonuçlarının analiz edilmesi sonucunda, 7 yıl ve üstü kıdem grubunda olan ücretli öğretmenler diğer kıdem grubunda olan öğrencilere göre yöneticileri çatışma yönetiminde daha başarılı bulmuşlardır. Bununla birlikte 1-2 yıl kıdem grubunda olan ücretli öğretmenler ise diğer kıdem gruplarında olan öğrencilere göre yöneticileri çatışma yönetiminde daha az başarılı bulmuşlardır. Çalışmanın üçüncü alt probleminde ücretli öğretmenlerin algılarına göre yöneticilerin etik liderlik davranışı ile çatışma yönetim stratejileri arasında herhangi bir ilişki olup olmadığı araştırılmıştır. Öğretmenlerin algılarına göre yöneticilerin etik liderlik davranışı ile çatışma yönetim stratejileri arasındaki ilişki Tablo 7 de verilmiştir.

890 Seyithan DEMİRDAĞ Tablo 7. Etik Liderlik Davranışlarıyla Çatışma Yönetim Stratejileri Arasındaki İlişki Değişkenler Karar İletişimsel İklimsel Davranışsal Etik Liderlik Vermede Etik Etik Etik Genel Puanı Etik Tümleştirme -.12 * -.13 **.12 **.23 ** -.01 Ödün Verme.06.08.11 *.19 **.19 ** Hükmetme -.02.04.03.00.02 Kaçınma -.14 ** -.26 ** -.04.10 * -.22 ** Uzlaşma.13 **.07.02 -.07.09 * Çatışma Yönetimi Genel Puanı -.06 -.14 **.06.18 ** -.03 **. P<.01; *. p<.05 Bulgular incelendiğinde etik liderlik düzeyi genel puanı ile çatışma yönetimi stratejileri genel puanı arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırma sonucunda bu iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (r = -.03; p >.01). Boyutlar arasındaki ilişki incelendiğinde ise tümleştirme ile iletişimsel etik (r = -.12; p <.01), tümleştirme ile iklimsel etik (r = -.13; p <.01), kaçınma ile iletişimsel etik (r = -.14; p <.01) ve kaçınma ile iklimsel etik (r = -.26; p <.01) arasında anlamlı ve negatif bir ilişki olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra, tümleştirme ile karar vermede etik (r =.12; p <.01), tümleştirme ile davranışsal etik (r =.23; p <.01), ödün verme ile karar vermede etik (r =.11; p <.05), kaçınma ile davranışsal etik (r =.19; p <.01) ve uzlaşma ile iletişimsel etik (r =.13; p <.01) arasında ise anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğu görülmüştür. 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının ve okulda karşılaştıkları çatışmalara ilişkin sergiledikleri çatışma çözme stratejilerinin, ücretli öğretmenliği daha önce yapmış ya da halen yapmakta olan pedagojik formasyon öğrencilerinin inançlarına göre belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada, farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Araştırma sonucunda, ücretli öğretmenler okul yöneticilerinin en az davranışsal etik liderliği gösterdiğini belirtirken en fazla iklimsel etik liderliği gösterdiğini belirtmişlerdir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, Helvacı nın (2010) bulduğu bulguların bir kısmıyla paralellik göstermektedir. Helvacı (2010) yaptığı çalışmada okul müdürlerinin davranışsal etiği en az, karar vermede etiği ise en fazla kullandıklarını belirtmiştir. Bunun yanı sıra bu araştırmadaki bulgular ile daha önceki araştırmalardan elde edilen bulgular arasında farklılıklar da söz konusudur. Yapılan araştırmalarda, öğretmenler müdürlerinin en az iklimsel etik liderliği gösterdiğini (Gültekin, 2008; Konak ve Erdem, 2015), en fazla ise davranışsal etik liderliğini gösterdiklerini belirtmişlerdir (Gülcan, Kılıç ve Çağatay, 2012; Konak ve Erdem, 2015). Bu durum, sınıf öğretmenleri ile ücretli öğretmenlerin okul müdürlerinin etik liderlik davranışlarını farklı algıladıklarını göstermektedir. Okul müdürlerinin çatışma yönetimi stratejileri incelendikten sonra ücretli öğretmenler müdürlerin çatışma durumlarında en fazla uzlaşma stratejisini en az ise tümleştirme stratejisini uyguladıklarını belirtmişlerdir. Rahim, Garrett ve Buntzman (1992) etik liderlerin sıklıkla kullandıkları yaklaşımların başında tümleştirme geldiğini belirtmişlerdir. Araştırmacılar, okul müdürleri çatışma yönetim stratejisinde en çok tümleştirme stratejisini kullandıklarını belirtmişlerdir. Ancak, daha önceki çalışmaların birçoğu da okul müdürleri çatışma yönetim stratejilerinden en fazla uzlaşma stratejisini uyguladıklarını belirtmişlerdir (Gümüşeli, 1994; Kaya, 1998; Kılıç, 2006; Ural, 1997; Şentürk, 2006). Sonuçlardan da anlaşılacağı üzere ücretli öğretmenlere göre okul yöneticileri çatışma durumlarında uzlaşmacı ve demokratik stratejiler benimsemektedirler.

İlkokul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları İle Çatışma Yönetimi Stratejileri 891 Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarına yönelik algılar ücretli öğretmenlerin cinsiyetlerine göre iletişimsel etik, iklimsel etik ve karar vermede etik alt boyutlarda anlamlı farklılık gösterirken, sadece davranışsal etik alt boyutunda anlamlı farklılık göstermemiştir. Ancak okul yöneticilerinin etik liderlik genel puanı incelendiğinde cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık bulunmamıştır. Kadın ücretli öğretmenler erkek ücretli öğretmenlere göre okul yöneticilerinin daha fazla iletişimsel etik liderlik davranışlarını sergilediklerini, daha az iklimsel etik ve karar vermede etik liderlik davranışlarını gösterdiklerini belirtmişlerdir. Cinsiyete göre okul yöneticilerinin davranışsal etik davranışlarında herhangi bir fark görülmezken, göreceli olarak ücretli erkek öğretmenler, okul yöneticilerinin davranışsal liderlik davranışı gösterdiklerine ücretli kadın öğretmenlerden daha fazla katılmışlardır. Brown, Treviño ve Harrison (2005) yöneticilerin etik liderlik düzeylerinin cinsiyete göre bir farklılık teşkil etmediğini belirtmişlerdir. Buna ilaveten, Yılmaz (2005), Gültekin (2008) ve Özdemir in (2013) yaptığı çalışmalarda da cinsiyete göre anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Okul yöneticilerinin çatışma yönetimi davranışlarına yönelik algılar ücretli öğretmenlerin cinsiyetlerine değerlendirilirken, ödün verme, hükmetme ve kaçınma değişkenleri arasında anlamlı farklılık bulunurken, tümleştirme ve uzlaşma değişkenleri arasında anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Ancak, yöneticilerin çatışma yönetimi stratejileri genel puanı ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bu sonuçlara paralel olarak Sungur (2008) ve Arslantaş ve Özkan ın (2012) yaptığı çalışmada da cinsiyet değişkeni ile çatışma yönetim stratejileri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Genel olarak bakıldığında ücretli kadın öğretmenler ücretli erkek öğretmenlere göre yöneticileri çatışma yönetimi stratejilerinde daha başarılı bulmuşlardır. Bu durumda ücretli kadın öğretmenler erkek öğretmenlere göre okul yöneticilerinin çatışmaları çözme yöntemi olarak kaçınma stratejisini daha fazla kullandıklarını belirtmişlerdir. Ücretli öğretmenlerin okul yöneticilerinden algıladığı etik liderlik düzeylerinin mesleki kıdeme göre değerlendirilmesi yapıldığında, iletişimsel etik, iklimsel etik ve karar vermede etik değişkenleri arasında anlamlı farklılık görülmüştür. Öte yandan, bu çalışmadaki bulgulara göre davranışsal etik ile mesleki kıdem değişkeni arasında anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Elde edilen bu sonuç ile Gülcan ve arkadaşlarının (2012) bulguları arasında farklılık olduğu görülmüştür. Kıdeme göre 7 yıl ve üstü kıdem grubunda olan ücretli öğretmenler diğer kıdem grubunda olan ücretli öğretmenlere göre okul yöneticilerinin daha az etik liderlik gösterdiğini belirtmişlerdir. Bununla birlikte 1-2 yıl kıdem grubunda olan ücretli öğretmenler ise diğer kıdem gruplarında olan ücretli öğretmenler göre okul yöneticilerinin daha fazla etik liderlik gösterdiğine katılmışlardır. Ücretli öğretmenlerin okul yöneticilerinden algıladığı çatışma yönetimi davranışının mesleki kıdeme göre değerlendirilmesi yapıldığında, tümleştirme, ödün verme, kaçınma ve uzlaşma alt boyutlarında anlamlı farklılıklar görülürken, hükmetme değişkeninde anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Brown vd. (2005) yaş ya da deneyim bakımında daha önde olan yöneticilerin etik liderlik seviyeleri arasında anlamlı farklar olmadığını bulmuşlardır. Bu sonuçlar ışığında, 7 yıl ve üstü kıdem grubunda olan ücretli öğretmenler diğer kıdem grubunda olan ücretli öğretmenlere göre okul yöneticilerinin çatışma çözmede kaçınma stratejisini daha fazla kullandıklarını tespit etmişlerdir. Buna ilaveten 7 yıl ve üstü kıdem grubunda olan ücretli öğretmenler diğer kıdem grubunda olan ücretli öğretmenlere göre yöneticileri çatışma yönetiminde daha başarılı bulurken, 1-2 yıl kıdem grubunda olan öğretmenler ise diğer kıdem gruplarında olan öğretmenlere göre yöneticileri çatışma yönetiminde daha az başarılı bulmuşlardır. Etik liderlik ile çatışma çözme stratejileri genel puanı arasında anlamlı bir ilişki olmadığı bulunmuştur. Çatışma yönetimi stratejilerinin alt boyutları incelendiğinde, etik liderlik ile ödün verme ve etik liderlik ile uzlaşma değişkeni arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki bulunurken, etik liderlik ile kaçınma stratejisi arasında negatif ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bunun yanı sıra, etik

892 Seyithan DEMİRDAĞ liderlik ile tümleştirme ve hükmetme değişkeni arasında herhangi bir ilişki görülmemiştir. Özdemir in (2003) araştırmasında elde ettiği bulgulara göre, etik liderlik ile hükmetme arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki bulunmuştur. Bu çalışmadan elde edilen bulgulara göre etik liderlik davranışlarını sergileyen okul yöneticileri çatışmaları etkili bir şekilde çözebilmek için karşıdaki bireylerin isteklerini ve ihtiyaçlarını değerlendirerek ve yeri geldiğinde de kendi arzularından ödün vererek uzlaşmacı ve demokratik bir yaklaşım sergilemeyi daha uygun görmektedirler. 5. KAYNAKÇA Akkırman, A. D. (2013). Etkin çatışma yönetimi ve müdahale stratejileri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2). Akyüz, M. Y. (2002). Çağdaş okulda etkili liderlik. Ege Eğitim Dergisi, 2(1), 109-119. Arslantaş, İ.H., & Özkan, M. (2012 ). Okul müdürlerinin çatışma çözmede yapıcı yıkıcı olmaları ile öğretim liderliği arasındaki ilişki. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34(11), 231-240. Aydın, M. (2010). Eğitim yönetimi, kavramlar, kuramlar, süreçler, ilişkiler; örgütsel davranış (9. Baskı). Ankara: Hatipoğlu. Başaran, İ.E. (2006). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Siyasal Kitabevi, Ankara. Bilgin, A. (2000). Çatışma çözme taktikleri: Bir ölçek geliştirme çalışması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 13(1), 85-94. Brown, M. E., Treviño, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing.organizational behavior and human decision processes, 97(2), 117-134. Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (3.baskı). Ankara: Üniversite Basımevi. Connock, S., & Johns, T. (1995). Ethical leadership. London: Cromwell Pres. Daft, R. L. (2008). The leadership experience (4. Baskı). Mason: Thomson Learning Inc. Değirmenci, S. (2006). Lise yöneticilerinin kültürel liderlik rollerinin öğretmenlerin iş doyumuna etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu. Gümüşeli, A. İ. (1994). İzmir ortaöğretim okulları yöneticilerinin öğretmenler ile aralarındaki çatışmaları yönetme biçimleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara. Gümüşeli, A. İ. (2004). İlköğretim okulu müdürlerinin çatışma yönetimi stillerini ile öğretmenlerin iş doyumları arasındaki ilişki. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 30-36. Gülcan, G. M., Kılıç, A., & Çağatay, O. Ç. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin etik liderlik davranışları gösterme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Turkish Educational Sciences, 10(1), 123-142. Gültekin, M. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışı gösterme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.

İlkokul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları İle Çatışma Yönetimi Stratejileri 893 Helvaci, M. A. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışı gösterme düzeyleri. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 2(1), 391-410. İpek, C. (2000). Örgütsel çatışma ve çatışma yönetiminde uygulanabilecek örgüt geliştirme aracıları. Yönetimde Çağdaş Yaklaşımlar, Uygulamalar ve Sorunlar, 219-242. Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi (16.Baskı). Ankara: Nobel. Karip, E. (2010). Çatışma yönetimi. Pegem Akademi. Kaya, O. (1998). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretmenlerle aralarında çıkan çatışmaları yönetme biçimleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Keskin, J., & Ayyıldız, N.A. (2008). Liderlik yaklaşımlarında yeni perspektifler: Pozitif ve otantik liderlik. Ege Akademik Bakış Dergisi, 8 (2), 729-754. Kılıç, S. (2006). Özel okul öğretmenlerinin çatışma yaklaşımları ile çatışmayı yönetme stilleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul. Koçel, T. (2001). İşletme yöneticiliği (8.Baskı). İstanbul: Beta. Koçel, T. (1989). İşletme Yöneticiliği. Yön Ajans, İstanbul. Konak, M., & Erdem, M. (2015). Öğretmenlerin görüşlerine göre ilkokul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile çatışma yönetme stratejileri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 21(1), 69-91. Özdemir, A. Y., & Özdemir, A. (2007). Duygusal zeka ve çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Üniversitede çalışan akademik ve idari personel üzerine uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 393-410. Özdemir, E. (2003). Liderlik ve etik. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 151-168. Özdemir, T. Y. (2013). Öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşlerine göre il/ilçe milli eğitim müdürlükleri yöneticilerinin etik liderlik davranışları. International Journal of Social Science, 6(3), 509-527. Öztaş, U., & Akın, O. (2009). Örgütsel çatışma yönetiminde cinsiyet farklılıkları: Antalya serbest bölgesinde bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 9-24. Rahim, M. A. (1992). Managing conflict in organizations. Praeger: Connecticut. Rahim, M. A., Garrett, J. E., & Buntzman, G. F. (1992). Ethics of managing interpersonal conflict in organizations. Journal of Business Ethics, 11(5-6), 423-432. Sezgül, İ. (2010). Liderlik ve etik: Geleneksel, modern ve postmodern liderlik tanımları bağlamında bir değerlendirme. Toplum Bilimleri Dergisi, 4 (7), 239 251. Starratt, R. J. (2004). Ethical leadership (Vol. 8). Jossey-Bass. Sungur, D. (2008). Eskişehir ili Yenikent eğitim bölgesi ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin çatışma yönetimi yaklaşımlarına ilişkin algıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Şentürk, N. (2006). İlköğretim okullarında yaşanan çatışma türleri ve yöneticilerin izledikleri çözüm yöntemleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.

894 Seyithan DEMİRDAĞ Şimşek, Ş. (1998). Yönetim ve organizasyon. Damla Ofset Matbaacılık ve Ticaret A.Ş., Konya. Todnem, R. (2007). Ready or not Journal of Change Management, 7(1), 3-11. Turhan, M. (2007). Genel ve mesleki lise yöneticilerinin etik liderlik davranışının okullardaki sosyal adalet üzerindeki etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. Uğurlu, C. T., & Üstüner, M. (2011). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi.hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41). Ural, A. (1997). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretmenlerle aralarındaki çatışmaları yönetme yöntemleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Yıldırım, A. (2003). İlköğretim okulu yöneticilerinin empatik eğilimleri ve empatik becerileri ile çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişki (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yılmaz, E. (2005). Etik liderlik ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Denizli XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. 28-30 Eylül, Denizli. Citation Information/Kaynakça Bilgisi Demirdağ, S. (2016). İlkokul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları İle Çatışma Yönetimi Stratejileri Arasındaki İlişki: Ücretli Öğretmen Görüşleri / The Relationship Between Primary School Administrators Ethical Leadership and Conflict Management Strategies: the Perceptions of Substitute Teachers, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı),, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/turkishstudies.9250, p. 879-894.