YABANCI TURİSTLERİN KAPADOKYA YA YÖNELİK TUTUMLARI Yavuz Selim AĞAOĞLU* Hasan EKER** Metin BAYRAK*** Egemen ERMİŞ**** ÖZET Türkiye de yapılan bu çalışmanın amacı ziyaretçilerin Kapadokya ya yönelik tutumlarını değerlendirmektir. Turistlerin ana ziyaret nedeni volkanik kayalar olarak görülmektedir. Ayrıca ziyeretçilerin yaklaşık yarısı tatil amaçlı olarak bölgeyi ziyaret etmektedirler. Konaklama yeri olarak ise otel ve tatil evlerini tercih ettikleri görülmektedir. Bu çalışmadan sağlanan verilerle Kapadokya nın gerçekçi hedefleri için ve yapılacak planlama-yönetim anlayışı için önemli hususlar belirlenmeye çalışılmıştır. Ziyaretçiler üzerinde temin edilecek olan yüksek kontrol, onların davranış ve taleplerinin de bilinmesini sağlayacaktır. ABSTRACT This visitor survey, which the study carried out in Turkey, was the aim of assessing visitors attitudes towards Cappadocia. They came mainly to view volcanic rock, which that about half of all aim for visiting was vacation. Mainly type of accomodation of visitor was hotel and lodg. It was concluded that these views should be considered in planning and management of Cappadocia if sustainable ecotourism is to provide a realistic goals. Greater visitor control has been proposed as well as further into visitor behavior. Anahtar Kelimeler: Kapadokya, Turizm, Ziyaretçi, Türkiye. Key Words: Cappadocia, Tourism, Visitor, Turkey. Giriş Turizm, serbest zamanda yapılan çeşitli aktiviteleri içermektedir. Para ve zaman harcayarak eğlenceli seyahat etmek ve dinlenme şeklinde tatili geçirmek turizmin içindedir. Fakat bütün eğlenceler turizm içerisine girmemektedir (Barutçugil, 1984). Bilinen şudur ki alım gücünün artması, bireyin gelir düzeyinin artması sonucudur ve turizmin amaçlarının gerçekleşmesini etkiler. Değişik motivasyon unsurları, değişik beklentiler oluşturmaktadır. Bütün bunlar rekreasyonel harcamalara olan eğilimi artırmaktadır (Mill, 1990: 332). Bu çalışmada Kapadokya ya gelen ziyaretçilerin demografik özellikleri incelenmiştir. Kapadokya Türkiye deki popüler turizm yerlerinden birisidir. Birçok ülke, deniz ve dağ turizmi yaşamaktadır. Günümüzdeki sosyal ve ekonomik değişiklikler doğal bölgelerin değerini yükseltmiştir ve dağ turizminin artmasını sağlamıştır. Ziyaretçilerin cinsiyet, yaş, meslek, eğitim ve sosyal sınıf gibi özellikleri, Kapadokya turizmine yönelik içsel girdilerdir. Tüketicilerin deneyimleri sosyal ve ekonomik yaşamda gittikçe artan bir rol oynamaktadır. Turizm; deneyimler, tecrübeler sağlayarak yaşam kalitesine öncülük etmektedir (Quan, Wang, 2004: 297 305). Son gelişmelerle birlikte turizm, Türkiye de geniş bir sektör olma eğilimi içindedir. Hatta gelişmiş ülkeler seviyesinden daha iyi duruma gelmiştir (Kozak, 2001: 79). Orta Anadolu, doğal özellikleriyle yabancı turistlerin dikkatini çekmektedir (TÜRSAB, 2000). Buraya gelen turistler Kapadokya daki bazı ilginç ve özel yerler üzerinde yoğunlaşmışlardır. Tarihsel olduğu kadar doğal karakteristik özellik de taşıyan peri bacaları, özellikle
dikkat çekmektedir. Kapadokya ya 2004 yılı Kasım dönemi itibarıyla 551.040 yabancı turist gelmiş, yerli turistlerle birlikte bu rakam toplam 808.237 e ulaşmıştır. Toplam gelir ise 1.359.277 (YTL) dir (Nevşehir Turizm Müdürlüğü Kayıtları, 2004). Kapadokya, Türkiye nin iç bölgesindeki en önemli turizm alanıdır. Bu nedenle 2004 yılı yaz döneminde Kapadokya bölgesinde toplam 229 turist üzerinde bu çalışma yapılmıştır. Yöntem Kapadokya bölgesinde en önemli stratejilerden biri ziyaretçi potansiyelini arttırmaktır. Bunun için turistleri tanımak ve yeterince yönetim bilgisine sahip olmak gerekir. Bu bilgi birçok soruya cevap arayarak elde edilebilir: Turist kimdir? Kapadokya yı nereden öğrendiler ve gelmeye niçin karar verdiler? Neler ilgilerini çekti? Bu sorular turistler tarafından cevaplandırılmalıdır. Bu nedenle, self completion questionnires hazırlanmış ve bilgi toplanmaya gayret edilmiştir. Anketlerin kalitesi toplanan bilgilerin kaliteli olmasıyla ölçülür ve örnekleme karar verilir. Bu karar verilirken yılın hangi döneminde bu çalışma yapılacağı kararlaştırılır. Tarafsızlığı korumak için tesadüfî örneklemler alınır. Anket anlaşılır ve kısa olmalıdır. İdeal olarak kurulmasından uygulanmasına kadar anket dikkatlice plânlanmalı ve uygulanmalıdır. Turistlere yaş, cinsiyet, evlilik durumu vb. özelliklerini belirlemek amacıyla sorular sorulmuştur. İlk olarak turistlere anket sorularının verileceği yerler belirlenmiştir. İkinci olarak ise geriye dönüşün nasıl sağlanacağı belirlenmiştir. Üçüncü olarak da bu çalışmanın belirli bir dönemde yapılmasına karar verilmiştir. Bu nedenle öncelikle bir pilot çalışma yapılmıştır. Bu pilot çalışmada eksiklikler giderilmiş, gerekli düzenlemeler ve düzeltmeler yapılmıştır. Pilot çalışma başarıyla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada toplam 240 anket deneklere ulaştırılmıştır. Bunlardan 229 tanesi tam olarak ve kullanılabilir olarak geri dönüşümü sağlamıştır. Anketlerin 3 tanesi boş olarak geri verilmiştir. 8 tanesinde ise cevap verilmeyen sorular vardır. Elde edilen veriler bu çalışmada kullanılmıştır. Bulgular Tablo 1: Ziyaretin Amacı Tatil 181 79.0 Okul Gezisi 26 11.4 Arkadaş ve akraba ziyareti 10 4.4 İş gezisi 10 4.4 Dini amaçlı gezi 2 9 Tablo 1 de görüldüğü gibi ziyaretçiler Kapadokya ziyaretlerinin amacını % 79 tatil, % 11.4 okul gezileri, % 4.4 ise ya iş için ya da arkadaş ziyareti olarak göstermişlerdir.
Tablo 2: Ziyaret Sıklığı İlk Kez 186 81.2 İkinci kez veya daha fazla 43 18.8 Tablo 2 de görüldüğü gibi araştırmaya katılan ziyaretçilerin % 81.2 si ilk kez Kapadokya ya geldiğini belirtmiştir. % 18.8 oranında ikinci ziyaretlerin gerçekleşmesi ziyaretçi memnuniyeti açısından da olumlu bir gösterge olarak değerlendirilebilir. Tablo 3: Kapadokya da Aktiviteye Katılım Doğa yürüyüşü 87 38.0 Genel amaçlı yürüyüş 73 31.9 Oturmak ve eğlenmek 34 14.8 Manzara seyretmek için yürümek 17 7.4 Fotoğraf çekmek 17 7.4 Diğer 1.4 Bölgeyi ziyaret edenler; doğa yürüyüşü, oturmak ve eğlenmek, yürüyerek manzara seyretmek, fotoğraf çekmek gibi etkinliklerde bulunmaktadırlar. En zevkli etkinlik % 38 ile bölgede yürüyüş olarak tanımlanmıştır. Tablo 4: Organizasyon Şekli Önceden planlanmış 190 83.0 Öneri üzerine ziyaret gerçekleşmiş 39 17.0 Tablo 4 ten anlaşılacağı gibi ziyaretçilerin %83 gibi bir çoğunluğu Kapadokya ziyaretlerini önceden plânlamışlar, ancak %17 si sonradan edindikleri tavsiyelerle ziyaretlerini gerçekleştirdiklerini belirtmişlerdir.
Tablo 5: Kapadokya Hakkında Elde Edilen Bilgi Kaynakları Turist rehber kitapları 172 75.1 Yolcukluk sırasında edinilen bilgi 18 7.9 Başkalarından bilgi edinme 18 7.9 İlanlar 16 7.0 Otel/Radyo/Tv 3 1.3 Diğerleri 2.9 Tablo 5 te görülen en çarpıcı sonuç ziyaretçilerin % 75.1 inin Kapadokya nın ziyaret edilmeye değer bir yer olduğunu turist rehber kitaplarından öğrenmiş olmalarıdır. Ziyaretçilerin % 7.9 u Kapadokya ziyaretlerini yolculuk sırasında edinilen bilgilerle gerçekleştirdiklerini bildirmektedirler. Yine % 7.9 gibi bir oran başkalarından edinilen bilgilerle Kapadokya hakkında bilgi sahibi olduklarını belirtmişlerdir. Tablo 6: Turistlerin İlgisini Çeken En İlginç Şeyler Volkanik Taşlar 127 55.5 Kültürel ve tarihsel geçmiş 45 19.7 Alış-Veriş (halı ve kilim) 9 3.9 Yürüyüş ve foto safarisi 21 9.2 Hristiyanlık 4 1.7 Ihlara Vadisi 23 10.0 Diğer 0 0 Burada belirtilen bazı durumların altının çizilmesi gerekmektedir. Ziyaretçilerin yaklaşık yarısı (% 55.5) Kapadokya da ilgilerini çeken en ilginç şeyi volkanik kayalar olarak bildirmiştir. İkinci olarak ise (% 19.7) bölgenin tarihî ve kültürel geçmişi ziyaretçilerin ilgisini çekmiştir. Bölgede Hristiyanlığın ilk dönemlerinin geçmiş olması ilgiyi artıran bir sebep olarak görülmemiştir (% 1.7).
Tablo7: Ziyaret Deneyimi İyi 218 95.2 Kötü 11 4.8 Tablo 7 de ziyaretçiler, ziyaret deneyimlerini % 95.2 gibi bir oranda iyi olarak tanımlamışlardır. Tablo 8: Ziyaret Beklentisi Beklendiği Gibi 56 24.5 Beklenilenden Daha İyi 159 69.4 Beklentiden Kötü 14 6.1 Hayal Kırıklığı 0 0 Bölgeye gelenlerin karşılaştıkları ortamın özellikleri umulandan fazla olmuştur (% 69.4). Tablo 9: Ziyaretin Genel Tanımlaması Sıradan 9 3.9 İyi 150 65.5 Mükemmel 68 29.7 Kötü 2.9 Tablo 9 da belirtildiği gibi ziyaretler, bütünü düşünüldüğünde iyi olarak tanımlanırken (%65.5), % 29.7 si ziyaret genelini mükemmel olarak tanımlamaktadır. Tablo 10: Ziyaretin Uzunluğu
Bir Günden Az 10 4.4 2-5 Gün Arası 165 72.1 5 Günden Fazla 54 23.6 Kapadokya açık hava müzesinde kalma süreleri göz önüne alındığında ziyaretçilerin % 4.4 ü bir gün veya daha az kalmaktadır. % 72.1 i 2 ila 5 gün kalmaktadır. %23.6 sı 5 günden fazla kalmaktadır. Tablo 11: Konaklama Şekli Otel/Tatil Evi 138 60.3 Kamp Yerinde Çadır Kurma 31 13.5 Pansiyon ve Diğer 60 26.2 Tablo 11 de ziyaretçilerin % 60.3 ü otellerde misafir olarak, % 13.5 kamp bölgesinde çadır kurarak kaldıklarını ifade ederken, %26.2 si pansiyon ve diğer alternatif yerlerde konakladıklarını belirtmişlerdir. Tartışma ve Sonuç Bu makalede sunulan sonuçlardan birçok çıkarım yapılabilir. Dünyaya bakış ile ilgili farklı anlayış ve görüşler yaratan eğitim, ziyaretçilerin ziyaret amaçları ve Kapadokya ya karşı ziyaret beklentileriyle ilişkili önemli bir faktördür. Aynı zamanda ziyaretçilerin uyruğu, Kapadokya da katıldıkları aktiviteler ve volkanik kayalarla ilişkilidir. Ziyaretçilerin birçoğu tatildedir ve bu ilk ziyaretleridir. Gezilerin çoğunluğu önceden plânlanmıştır ve ziyaretçiler öncelikli olarak volkanik kayaları görmeye gelirler. Douglass ın gözlemleri bu bulgularla uyuşur. Douglass (1975) birçok ziyaretçinin rahatlamak için doğal ve huzurlu ortamları seçtiğini bildirmiştir. Doğal güzellik anlayışı kendi kendine oluşur, volkanik kayalar ve doğal ortamların kültürel ve tarihî geçmişleriyle sağlanan bir özgürlük gerektirir. Bu araştırma göstermiştir ki; birçok insan Kapadokya yı doğayla direkt temasa geçme ihtiyacından ötürü ziyaret eder. Bugün dünyada geziye ve eko-turizme egemen olan kişiler 45-65 yaş arasındaki gruptur; çoğunluğunun üniversite diploması vardır, profesyonel meslekleri vardır ve gelirleri, satın alma güçleri yüksektir (Ryel&Grasse, 1991: 164-186). Ziyaretçi özelliklerini anlamak, sürdürülebilir turizmin önemli bir yönüdür. Yeni gelişmelerin plânlanması, ziyaretçilerin idaresi, trendlerin izlenmesi ve rekreasyon taleplerinin tahmin edilmesi için ziyaretçiler hakkında yeterli bilgi gereklidir. Bir dizi farklı aktivite için dereceli bilgi edinimi planlamaya ve idare süreçlerine büyük ölçüde yardımcı olacaktır (Obua ve Harding, 1996: 495-505). Ziyaretçilerin talep ettiği iyi kalitede hizmet ve tesislerin sağlanması büyük ölçüde iyi idareye bağlı olacaktır ve ziyaretçilerin beklentilerinin bilinmesini gerektirir. Bu şekilde ziyaretçi memnuniyeti çoğalacak ve korunacaktır. Memnuniyet derecesi ziyaretçilerden geribildirim alarak sağlanabilir ve bu çalışma göstermiştir ki, ziyaretçi anketi bu çeşit geribildirimin bir yoludur. Hem ziyaretçi memnuniyetini temin etmek, hem de iyi bir rekreasyon çevresi sağlamak için daha fazla ziyaretçi kontrolüne ihtiyaç duyulur.
Türkiye de rekreasyona ve eko-turizme açık olan ziyaretçi anketleri yapmak önemlidir. Hâli hazırda rekreasyon ve eko-turizmle ilgili önemli anketler yapılmıştır ve bunlar ziyaretçilerin ziyaret amaçları ile ziyaret özellikleri hakkında temel bilgiler sağlamaya yardımcı olacaktır. Bu çeşit bilgiler, tesislerin plânlanması, hazırlanması ve ziyaretçilerin idaresi için gereklidir. Temel bilgilerin önemine rağmen anketler, ziyaretlerin dereceleri ve şemalarındaki değişiklikler gözlenebilsin diye tekrarlanmak zorunda kalınacaktır. DİPNOTLAR * GOP Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu / TOKAT ** Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu / ANKARA *** OMÜ Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu / SAMSUN **** OMÜ Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu / SAMSUN KAYNAKLAR BARUTÇUGİL, C., (1984), Turizm Yönetimi, Tourism Administration, 2 nd Edn. Bursa, p. Culture Ministry And Nevşehir Tourism Management Records. DOUGLASS, R.W., (1975), Forest Recreation, 2 nd Edn. Pergamon, New York. KOZAK, N., (2001), Genel Turizm Prensipleri ve Kavramlar, 5. Baskı, Ankara, Detay Yayınları. MILL, R. C., (1990), Tourism The International Business, Prentice Hall Inc. Nevşehir Turizm Müdürlüğü Kayıtları, Haziran 2004. OBUA, J., Harding, D.M., (1996), Visitor Characteristics And Attitudes Towards, Kibale National Park, Uganda, Tourism Management. Volume 17, Issue 7., p. 495-505. QUAN, S., Wang, N., (2004), Towards A Structural Model Of The Tourist Experience: An Illustration From Food Experiences in Tourism Management, 25 (3), 297 305. RYEL, R., Grasse, T., (1991), Marketing Ecotourism In Whelan, Nature Tourism Island Press, Washington, DC, p.164-186. TÜRSAB (Türkiye Seyahat Acentaları Birliği/Association Of Turkish Travel Agencies)., (2000), Historical Background Of Turkish Experience, http//www.tursab.org.tr/ English/ HAP01. HTM, 02. 06. 2000.