Coğrafi Referanslandırma (GeoReferencing)

Hedefler Raster Verinin Rectify Edilmesi Bölüm 1 Coğrafi Referanslandırma (GeoReferencing) ArcGIS Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımı ile, Haritalarının sayısallaştıılmasında altık olarak kullanılan 6 Derecelik UTM paftaları ve bu paftalardan üretilmiş olan Amenejman haritalarının Scaner da Tiff, IMG formatlarında taradıktan sonra, ArcMAP de Georeferencing fonksiyonlarını kullanarak gerçek x,y koordinatlarına taşınması işlemi bu bölümde örnek veri setleri üzerinden uygulamalı olarak gerçekleştirilecektir. C: Orman_UygulamaVerileri Folder nda yer J23a1.tiff ve Amenejman.tiff Raster dosyaları bu uygulmada örnek veri setleridir. 1

ArcMAP de Raster verinin Rectify Edilmesi, Koordinatlandırma işlemi, taranmış harita ve görüntüler üzerindeki belirgin noktaların, karşılıklı olarak eşleştirilmesi ile yapılmaktadır. Bu noktaların tam olarak yerinin tesbiti, işlemlerin en önemli adımıdır. Büyük aksaklıklara neden olmamak için, noktaların tesbitinde titiz ve sabırlı bir çalışma yapılmalıdır. İşlemlerin sonucunda, ortaya çıkan karekök hatasının (RMS) limitler içinde olması gerekmektedir. Hata büyükse tesbit işlemleri yeniden yapılmalıdır. Raster verilerin koordinatlandırılması işlemi ArcView, ArcEditor ve ArcInfo yazlımlarının ArcMAP arayüzünde yer alan Georeferencing Toolbar ı ile gerçekleştirilmektedir. 1 Desktop da yer alan ArcMap icon u üzerinde çift tıklayınız. 2 Veya; Windows Taskbar dan Start Menü > Programs > ArcGIS > ArcMap i seçiniz. 3 Orman_UygulamaVerileri folder ında yer alan J23a1.tiff dosyasını Standart Toolbardaki Add Data (Veri Ekle) butonu ile ArcMAP de görüntüleyiniz. 4 Main Menu Bar da yer Toolbars > Georeferencing fonksiyonunu seçiniz. 5 Georeferencing ToolBar ı aktif hale gelmiştir. Koordinatlandırılması yapılacak olan ilk nokta için, paftanın sol üst köşe noktasını zoom layınız. Georeferencing Tool Barın da yer alan Auto Adjust çekini kaldırınız. 6 Georeferencing Tool Bar ında yer alan Add Contol Point butonunu seçiniz. Hassas bir şekilde pafta köşe noktasını mouse un sol tuşu ile işaretleyiniz. Gerçek koordinat değerlerini girebilmek için tanımlanan ilk 2

noktadan sonra ekranın herhangi bir bölümünde mouse un sağ tuşuna basarak Input X and Y fonksiyonunu seçiniz. Ve aşağıdaki koordinatları girerek OK butonuna basınız. 7 İkinci köşe noktasının gerçek koordinat değerlerini girebilmek için paftanın sağ alt köşesini zoom layınız. Add Control Point butonu ile pafta köşe noktasını mouse un sol tuşu ile işaretleyiniz. Gerçek değerlerinin girilmesi için ekranın herhangi bir bölgesinde mouse un sağ tuşuna basarak Input X and Y fonksiyonunu seçiniz. Ve aşağıdaki koordinatları girerek OK butonuna basınız. 3

8 Aynı yöntemleri uygulayarak paftanın sağ üst ve sol üst koordinatlarını aşağıdaki şekilde tanımlayınız. 9 Georeferencing ToolBar ında yer alan View Link Table butonuna basınız. Yanlış tanımlanan Xmap ve Ymap değerlerini bu tablodan düzenleyebilirsiniz. Daha sonra Auto Adjust özelliğine çek atınız. 10 Data View da Raster veri,,tanımladığınız koordinat değerlerine taşınmıştır. RMS hatasını Link Table penceresinde kontrol edebilirsiniz. Link Table da Ok butonuna basınız. Gerçek koordinatlarında yer alan raster veriyi Data View da görüntüleyebilmek için Tools ToolBar da Full Extent butonuna basınız. 4

11 Data View da görüntülenen Raster verinin koordinatlarını ekranın sağ alt köşesinden kontrol edebilirsiniz. Gerçekleştirilen koordinatlandırma işlemini farklı bir raster dosyaya kaydetmek gerekir. Bunun için Georeferencing Tool Barında yer alan Georeferencing > Rectify fonksiyonunu seçiniz. C:\ C:\Orman_UygulamaVerileri\Rectifyj23a31.tif dosyasına kaydediniz. Sayısallaştırma işlemlerinde altlık olarak Rectifyj23a31.tif dosyasını kullanınız. Bu bölümde, aynı yöntemler uygulanarak, C: Orman_UygulamaVerileri Folder nda yer alan Amanejman.tiff dosyasının koordinatlandırma (Georeferencing) işlemleri gerçekleştirilecektir. 12 ArcMap de Yeni bir proje sayfası açınız. Orman_UygulamaVerileri folder ında yer alan Amenajman.tiff dosyasını Standart Toolbardaki Add Data (Veri Ekle) butonu ile ArcMAP de görüntüleyiniz. 13 Main Menu Bar da yer Toolbars > Georeferencing fonksiyonunu seçiniz. 14 Georeferencing ToolBar ı aktif hale gelmiştir. Koordinatlandırılması yapılacak olan ilk nokta için, paftanın sol üst köşe noktasını zoom layınız. Georeferencing Tool Barın da yer alan Auto Adjust çekini kaldırınız. 15 Georeferencing Tool Bar ında yer alan Add Contol Point butonunu seçiniz. Amaenjman.tiff dosyasını sol alt köşesini zoom layınız. Hassas bir şekilde koordinatı tanımlı olan kontrol noktasını mouse un sol tuşu ile işaretleyiniz. Gerçek koordinat değerlerini girebilmek için tanımlanan ilk noktadan sonra ekranın herhangi bir bölümünde mouse un sağ tuşuna basarak Input X and Y fonksiyonunu seçiniz. Ve aşağıdaki koordinatları girerek OK butonuna basınız. 5

İkinci köşe noktasının gerçek koordinat değerlerini girebilmek için paftanın sağ alt köşesinde tanımlı kontrol noktasını i zoom layınız. Add Control Point butonu ile pafta köşe noktasını mouse un sol tuşu ile işaretleyiniz. Gerçek değerlerinin girilmesi için ekranın herhangi bir bölgesinde mouse un sağ tuşuna basarak Input X and Y fonksiyonunu seçiniz. Ve aşağıdaki koordinatları girerek OK butonuna basınız. 1 Aynı yöntemleri uygulayarak paftanın sağ üst ve sol üst koordinatlarını aşağıdaki şekilde tanımlayınız. 6

Georeferencing ToolBar ında yer alan View Link Table butonuna basınız. Yanlış tanımlanan Xmap ve Ymap değerlerini bu tablodan düzenleyebilirsiniz. Daha sonra Auto Adjust özelliğine çek atınız. Data View da Raster veri,,tanımladığınız koordinat değerlerine taşınmıştır. RMS hatasını Link Table penceresinde kontrol edebilirsiniz. Link Table da Ok butonuna basınız. Gerçek koordinatlarında yer alan raster veriyi Data View da görüntüleyebilmek için Tools ToolBar da Full Extent butonuna basınız. Data View da görüntülenen Raster verinin koordinatlarını ekranın sağ alt köşesinden kontrol edebilirsiniz. Gerçekleştirilen koordinatlandırma işlemini farklı bir raster dosyaya kaydetmek gerekir. Bunun için Georeferencing Tool Barında yer alan Georeferencing > Rectify fonksiyonunu seçiniz. C:\ C:\Orman_UygulamaVerileri\RectifAmenajman.tif dosyasına kaydediniz. Sayısallaştırma işlemlerinde altlık olarak RectifyAmenajman.tif dosyasını kullanınız. 7

ArcCatalog da ortamında Raster veriye Projeksiyon Sisteminin tanımlanması, ArcCatalog ortamına geçiniz. Catalog Tree de Orman_UygulamaVerileri folder ını mouse ile seçiniz. Data View da listelenen RectifyfJ23a31.tiff dosyası üzerinde mouse un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Raster Dataset Properties penceresinde Spatial Reference Edit butonuna basınız. Spatial Reference Properties penceresinde Select butonuna basarak, Projected Coordinate Systems > UTM > Wgs 1984 altında tanımlı olan Wgs 1984 UTM Zone35N.prj projeksiyon sistemini tanımlayınız. Menüler de OK butonlaına basarak işlemi sonlandırınız. Aynı işlemi RectifyAmenayman.tiff dosyasında uygulayınız. 8

Hedefler Raster Verinin Rectify Edilmesi Bölüm 2 Amenajman Veri Tabanı Tasarımının Gerçekleştirilmesi (GeoDatabase Design) ArcGIS Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımı ile, altlık haritaların koordinatlandırma işlemi tamamlandıktan sonra, Amenejman veri tabanı tasarımının gerçekleştirilmesi gerekecektir. Altlık haritalardan faydalanılarak tasarıma uygun verilerin sayısallaştırma işlemi ArcMAP arayüzünde yapılacaktır. ArcCatalog arayüzünde sayısallaştırması yapılacak her mekensal verinin bir Feature Class ile tanımlanması gerekir. PersonalGeoDatabase açıldıktan sonra tasarıma uygun yol, dere, Bölme, Bölmecik gibi katmanların Geometrik özellik tipleri (Point, line, Polygon), veri tabanında yer alacak Filed lar ve Projeksiyon tanımlamları bu bölümde gerçekleştirilecektir. 9

ArcCatalog arayüzünde veri tabanının oluşturulması Personal GeoDatabase ve ArcSDE Geodatabase; Point, Line ve Polygon özellik tipleri ile temsil edilen vektör verilerinin ArcGIS teknolojisi ile depolandıkları bir ortamdır. GeoDatabase ortamındaki vektör veriler Feature Class olarak tanımlanır. ArcView, ArcEditor ve ArcInfo kullanıcıları aynı fonksiyonlar ile Personal GeoDataBase (Ms. Access) ortamında Feature Class ları oluşturabildiği gibi, ArcEditor ve ArcInfo kullanıcılarıda Database Connection ı gerçekleştirdikten sonra ArcSDE Geodatabase (Oracle, Informix, IBM DB2 ve SQL Server) ortamında Feature Class ları depolayabilmektedir. ArcGIS Teknolojisinde kullanıcılar vektör verilerini isterlerse Shape File i ile, isterlerse Personel GeoDatabase de veya ArcSDE GeoDatabase ortamında Feature Class lar ile çalışabilmektedirler. Bu dosyalar üzerinden herhangi bir fonksiyon farklılığı olmaksızın ArcMAP ortamındaki araçlar ile sayısallaştırma işlemlerini gerçekleştirebilmektedirler. Ancak ilerliyen konularda da deyinileceği üzere ArcCatalog da tanımlanacak olan bazı fonksiyonlar ile GeoDatabase ortamında veri üretimi daha esnek bir yapıya kavuşturulmuştur. 13 ArcCatalog arayüzünde Catalog Tree bölümünden seçiniz. Contents Panel de, Contents Tab ında iken, Standart ToolBar da yer alan Details özelliğinde verileri listeleyiniz. Bu bölümde Data View ın herhangi bir yerinde mouse un sağ tuşuna basınız. New > Personal GeoDatabase fonksiyonunu seçiniz ve Orman_Amenajman olarak Per. GeoDatabase adını ayarlayınız. Çift tıklayarak Personel GeoDatabase içerisine geçiniz. 10

Daha sonra data view tekrar mouse sağ tuş açılan listeden New>Feature Dataset fonksiyonu seçiniz. Datasetin adı Amaenajman yazınız ve projeksiyon sistemini tanımlamak için edit tuşuna basınız. Select veya Import butonlarını kullanarak projeksiyon tanımlaması yapabilirsiniz. Feature Dataset tanımlanır iken X/Y Domain (Çalışma alanı) muhakkak ayarlanmalıdır. Amenajman Feature Dataset i için aşağıdaki şekilde X/Y Domain i ayarlayınız. 13 14 D 11

Amenajman olarak tanımlanan Feature Dataset üzerinde mouse ile çift tıklayınız. Seçmiş olduğunuz Amenajman Feature Dataset içerisinde mouse un sağ tuşuna basınız. New>Feature Class fonksiyonunu seçiniz. Feature Class için BOLME adını giriniz. Field Name kısmına birinci olarak Mescere, data type text giriniz. İkinci olarak Bolme_No data type long integer giriniz. Son olarak Geometry e tıklayarak alt tarafta açılan tabloda Geometry type kısmında polygon seçiniz. Artık Bolme adında Amenajman feature data set içinde yer alan geometry type poligon olan bir katman oluşturmuş oldunuz. 12

İkinci olarak tekrar Amenajman data seti içinde sağ tıklayarak New>Feature Class oluşturunuz. Adını BOLME_KLAVUZU olarak giriniz. Fieldları aşağıdaki gibi oluşturun ve geometry type line olarak seçin. Üçüncü olarak atnı data set içinde New>Feature Class tıklayıp adı NİRENGİ olan bir katman daha açınız ve fieldları aşağıdaki gibi tanımlayınız. Geometry type point olarak tanımlayınız. 13

Dördüncü olarak aynı data set içinde yeni bir feature class tanımlayınız ve adını OZEL_ISARETLER olarak giriniz. Fieldları ve geometry type aşağıdaki gibi düzenleyiniz. Beşinci olarak yine aynı data set içinde yeni bir Feature Class oluşturun ve adını PLAN_ALANI olarak giriniz. Ve diğer field ve geometry type aşağıdaki gibi oluşturun. 14

Altıncı olarak yine aynı data set içinde yeni bir Feature Class oluşturun ve adını PLAN_ALANI olarak giriniz. Ve diğer field ve geometry type aşağıdaki gibi oluşturun. 2 1 3 4 Yedinci olarak yine aynı data set içinde yeni bir Feature Class oluşturun ve adını BOLMECIK olarak giriniz. Ve diğer field ve geometry type aşağıdaki gibi oluşturun. 1 15

2 3 4 5 6 16

Sekizinci olarak yine aynı data set içinde yeni bir Feature Class oluşturun ve adını YOL olarak giriniz. Ve diğer field ve geometry type aşağıdaki gibi oluşturun. Bu işlemle birlikte yedi adet katmanın tasarımı yapılmış oldu. Dikkat edilmesi gereken bütün bu katmanlar tek bir Amenajman Feature Data setinin içinde tasarlandıkları için herbir katman da bu feature data setinin projeksiyonunu almış oldu. Siz böylelikle bir veri seti tasarlamış oldunuz. Ancak bu veri setine ihtiyaca göre yol, dere, göl bir çok katman ekleyebilir veya mevcut katmanlardan çıkarabilirsiniz. 17

Bölüm 3 ArcMap Arayüzünde Verilerin Üretilmesi Üretime başlamadan once Sta>Programs>ArcGIS>ArcMap açınız. Yada ArcMap ikonu üzerinde çift tıklayarak da açabilirsiniz Daha sonra Add Data yardımıyla Amenajman Data Set içinde yer alan katmanlar ve projeksiyonu atanmış raster haritayı ArcMap ortamına çağırınız. Table of content menüsünde katmanların listesi görüntülenir. Not: Sayısallaştırma esnasında dikkat edilmesi gereken önemli bir noktada yakalama ayarlarının (snapping) aktif hale getirilmesi gerekmektedir. Bunun için Editor>snapping açınız ve açılan pencerese hangi katmanda çalışacaksanız ona ait vertex, edge ve end kutucuklarına tik atınız. 18

Plan Alanı adlı katmanın sayısallaştırılması Katmanlar ArcMap ortamına çağırıldıktan sonra Editor içinde Task Creat New Feature seçilir Target ise Plan Alanı seçiniz. Daha sonra alarak çalışma alanı sınır çizgisi üzerinde vertex atarak poligonu oluşturunuz ve son olarak F2 basarak poligonu tamamlayın. Poligonu tamamladıktan sonra editor menüsünde yer alan Attribute basarak gerekli bilgileri giriniz. Bolme Katmanının Sayısallaştırılması Plan Alan katmanında sayısallaştırılan polygon bolme katmanına kopyalanması gerekir. Bunun için tamamlanan polygonu editorde yer alan (edit tool) yardımı ile seçiniz ve standart menu içinde yer alan copy e basınız. Editor menüsünde yer alan Target ı Bolme olarak değiştiriniz. Daha sonra standart menu de yer alan paste butonu basarak bolme katmanına seçili polygon kopyalanmış oldu. 19

Bu işlem den sonra editor menüsünde task Cut Polygon Features seçiniz ve gelen poligonu raster görüntüdeki bölme sınırlarına göre parçalara ayrılması gerekmektedir. Bunun için once table of content içinde yer alan bolme katmanının sembolüne tıklayınız ve açılan symbol selector penceresinde alttaki raster görüntüyü görebilmek için Hollow seçeneğini seçiniz. Seçim işleminden sonra editor menüsünde yer alan edit tool ile poligonu seçiniz ve yine aynı menüde yer alan kalemi alınız ve seçili olan polygonun sınır çizgisi üzerinden başlamak kaydı ile bolme sınırları üzerinden devam ediniz ve poligonu tamamlayınız. Daha sonra Attribute e basarak yeni oluşturmuş olduğunuz bolme poligonuna ait öznitelik bilgilerini giriniz. Bu işlemi her oluşturmanız gereken bolme poligonları için tekrarlayınız ve bolme katmanını tamamlayınız. 20

Bölmecik Katmanının Sayısallaştırılması Bolme katmanında oluşturulan poligonlar da yine kopyalama yöntemi ile bölmecik katmanına aktarılması gerekmektedir. Bunun için tamamlanan polygonu editorde yer alan (edit tool) yardımı ile seçiniz ve standart menu içinde yer alan copy e basınız. Editor menüsünde yer alan Target ı Bolmecik olarak değiştiriniz. Daha sonra standart menu de yer alan paste butonu basarak bolme katmanına seçili polygon kopyalanmış oldu. Bu işlem den sonra editor menüsünde task Cut Polygon Features seçiniz ve gelen poligonu raster görüntüdeki bölmecik sınırlarına göre parçalara ayrılması gerekmektedir. Bunun için once table of content içinde yer alan bolme katmanının sembolüne tıklayınız ve açılan symbol selector penceresinde alttaki raster görüntüyü görebilmek için Hollow seçeneğini seçiniz. Seçim işleminden sonra editor menüsünde yer alan edit tool ile poligonu seçiniz ve yine aynı menüde yer alan kalemi alınız ve seçili olan polygonun sınır çizgisi üzerinden başlamak kaydı ile bolmecik sınırları üzerinden devam ediniz ve poligonu tamamlayınız. Daha sonra Attribute e basarak yeni oluşturmuş olduğunuz bolmecik 21

poligonuna ait öznitelik bilgilerini giriniz. Bu işlemi her oluşturmanız gereken bolmecik poligonları için tekrarlayınız ve bolmecik katmanını tamamlayınız. Nirengi Noktalarının Sayısallaştırılması Nirengi noktalarının sayısallaştırılması için Editor menüsünden Task Creat New Feature Target ise Nirengi olarak ayarlayınız. Daha sonra yine aynı menüde olan kalemi alınız ve raster görüntü üzerinden nirengi noktalarının olduğu yere kalemle tek bir tıkla nokta koyunuz ve öznitelik bilgilerini girmek için Attribute açın ve gerekli bilgileri giriniz. 22

YOL Katmanının Sayısallşatırılması Yol Katmanının sayısallaştırılması için Editor menüsünden Task Creat New Feature Target ise Yol olarak ayarlayınız. Daha sonra yine aynı menüde olan kalemi alınız ve raster görüntü üzerinden yol hatlarının olduğu yere kalemle tek bir tıkla nokta koyunuz ve öznitelik bilgilerini girmek için Attribute açın ve gerekli bilgileri giriniz. Genel olarak amenajman haritalarına ait katmanların sayısallaştırılmasındaki temel esaslar bu şekildedir. Ancak ilerleyen konularda bu katmanların ve diğer tüm katmanların sayısallaştırılması Ormancılık Tool u ile sayısallaştırma başlığı altında anlatılacaktır. 23

Veri Görüntüleme Fonksiyonları (Semboloji ve Etiketlendirme) Veri sayısallaştırma işleminden sonra coğrafi bilgi sisteminde görüntüleme fonksiyonları hem sunum için hemde harita yönetmeliğine uygun sembolojilerin kullanımı ve kartografik çıktı işlemleri açısından önemlidir. ArcMap arayüzünde bu işlemleri gerçekleştiren iki önemli fonksiyon (Layer semboloji ve label) vardır. Oluşturmuş olduğunuz her katmanı kendi içinki fieldlara göre sembolojilerini atayabilir ve etiketlendirebilirsiniz. Poligon şeklinde sayısallaştırılmış verinin sembolojisi ve etiketlendirilmesi Bunun için öncelikle Start>Programs>ArcGIS>ArcMap açınız. Daha sonra Add Data butonuna basınız ve verinizi ArcMap ortamına çağırınız. Daha sonra gelen veriniz içinde table of content bolme katmanına geliniz. Bolme katmanı üzerinde sağ tıklayın ve açılan tabloda properties seçiniz. Açılan Layer Properties menüsünde Symbology seçiniz. Symbology içinde Show bolümünde Categories>Unique Value seçiniz. Value Field bölümünde Bölme No ve Color Ramp bölümünde bir renk ise seçiniz. Daha sonra Add All Values basınız. Daha Apply tuşuna basınız. Bu işlemi tamamlayarak bölme katmanında sayısallaştırdığınız poligonlara vermiş olduğumuz numaralara göre renklerle sınıflandırmış oldunuz. Bundan sonra bolme numaralarınında bu poligonlar üzerinde görmemiz gerekmektedir. Bunun için Label basınız. Label fonksiyonu içinde etiketin ekrana gelebilmesi için Label Feature in this Layer kutucuğuna tik atınız. Text String barında Bolme_No sunu seçiniz ve Text Symbol kısmında Ariel, 10 ve Italıc seçeneklerini seçiniz. OK diyerek layer symbology fonksiyonunu kapatınız. 24

Bu işlemi tamamlayark ArcMap içindeki Data View ekranında Bölme katmanında oluştumuş olduğunuz poligonları Bolme_No larına göre sınıflandırıp etikenlendirmiş oldunuz. 25

Bundan sonra diğer poligonla çizilmiş katmanlarıda bu şekilde sınıflandırma ve etiketlendirme yapabilirsiniz. Line şeklinde sayısallaştırılmış verinin sembolojisi ve etiketlendirilmesi Yine aynı şekilde ArcMap ortamına Add Data ile yol katmanı çağırınız. Table of content menüsünde yol katmanı üzerinde sağ tıklatınız ve açılan layer properties menüsünden sembology seçiniz. Show bölümünde categories içinden match the symbols in a style seçiniz. Value field da tipi olarak seçiniz. Mathc to symbols in style bölümünde ise browse yardımıyla style dosyasına gidiniz. Son olarak da mahch symbols seçiniz. Böylelikle yolları tiplerine göre gerçek sembolleri ile eşlemiş oldunuz. 26

Layout ( Çıktı İşlemi) ArcCatalogda veri tabanı oluşturdunuz. Sonra bu oluşturduğunuz veri tabanındaki katmanları ArcMap ortamında sayısallaştırdınız. Sembolojileri, etiketlendirme işlemlerini yine aynı arayüzde tamamladınız. Bundan sonra çıktı (layout) işlemini gerçekleştirmeniz gerekiyor. Bunun için öncelikle ArcMap arayüzünde Standart Tool bar içinde yer alan View>Layout View veya ArcMap Data View ekranının sol alt köşesinde bulunan işarete basarak Layout ortamına geçiniz. Ama geçmeden once istediğiniz ölçeği ölçek barından ayarlayınız. Layout ortamına geçtikten sonra main menu içinde yer alan File>Page and Print Set Up dan çıktı alacağınız kağıdın boyutunu ayarlayınız. Bu işlemden sonra çıktı kağıdına sırasıyla Main menu>insert> (Ölçek (scale bar), Kuzey oku (North Arrow), Çıktı üzerine herhangi bir yazı yazmak için (Text) ve legant) ekleyiniz. 27

Daha sonra İnsert>Scale Bar dan çıkan taplodan istediğiniz bir scale barı seçiniz. İnsert>North Arrow seçeneğinden istediğiniz bir kuzey okunu seçiniz. İnsert>Text yardımı ile haritaya yazılması gereken açıklamaları yazınız. Yazılan text üzerine çift tıklayınız ve açılan properties tablosundan Change Symbol basarak açılan Symbol Selectorden yazının niteliklerini belirleyiniz. Son olarak da yine İnsert>Legend diyerek haritanıza göre bir lejant hazırlayınız. Bunun için insert>legend bastıktan sonra açılan ilk Legend Wizard pencerede lejant içinde ne olmasını istiyorsanız Map Layers penceresinde Legend İtem penceresine oklar yardımı ile geçiriniz. 28

Sonra bu tablodan Next ile diyerek ikinci tabloya geçiniz ve burada lejant içinde yer alan yazıların özelliklerini ayarlayınız. Next basınız ve diğer pencereye geçiniz. Açılan pencerede lejantı oluşturacak çerceve çizgisinin ve lejantın geri planını oluşturacak özellikleri belirleyiniz. 29

Daha sonra açılan pencerelerde de next tıklayın ve son olarak da finish ile lejantı oluşturmuş oldunuz. 30

Bölüm 4 : ORMANCILIK TOOL İÇİNDEKİ YER ALAN ELEMANLAR Nokta yakalama ayarları Bölme klavuzu,özel işaretler,bölme,bölmecik Çizimi yapılırken uç noktalarında,orta nokatsından ve bitiminden katmanları yakalamak için kullanılır.böylelikle katmanların üstüste binmesi engellenmiş olur. Nokta yakalama ayarları 31

Bölmecik klavuzu oluşturma Üç nokta belirleyerek bölmecik klavuzu çizilir Bölme klavuzu çizimi 32

Özel işaretler katmanı seçilerek istenilen katmanlar otomatik olarak çizilir İstenilen katman seçilerek çizim yapılır. 33

Kalem ile bölme çizimi yapılır Kalem ile bölmecik çizimi yapılır. 34

Katmanların harita üzerinde katmanların bulunduğu kısımdan bölme veya bölmecik katmanı seçilir,daha sonra butona basıldığında seçilen katmandaki bütün poligonlar,özel işaretler katmanına çizgi olarak atanır. Poligon katmanından çizgi oluşturulur (kırmızı ile işaretli)butonu ile özel işaterler katmanına atanan çizgiler,kesişim yerlerinden parçalanır. 35

Harita üzerinde detay seçim işlemi yapılır.(nokta,çizgi,poligo n vb.) Seçilen bir detay için veri girişi yapılır. 36

Seçilen bir bölmecik,altında kalan bölme veya bölmeler ile kesilir. Tespit; Seçilen poligon detay veya detaylar ile deneme alanı tespiti yapılır.tespit başlamadan önce kullanıcı tarafından noktalar arası mesafe değeri belirlenir.harita üzerinde oluşan grafik ok (kırmızı işaterli) butonu ile gezilebilir Oluştur; Tespit işleminden sonra seçili detay veya deteylar içerisinde kalan noktalar oluşturulup numaralandırılır. 37

Harita üzerinde grafik seçimi yapılır. Deneme noktası ekleme; Harita üzerinde fare ile tıklanan noktaya deneme alanı noktası oluşturulur ve numarası kullanıcı tarafından girilir. 38

Seçili olan deneme noktası silinir; Harita üzerine seçilen deneme alanı noktası silinir. Yeni proje oluştur; Projenin oluşturulacağı yer seçilir.çalışma alanı belirlenir. 39

İstenilen proje açılır. Seçilen katmanlar ekrana açılır 40

Koordinatsız raster veriler koordinatlandırılır.(rektifi kasyon işlemi) 41

Ormancılık Tool İle Sayısallaştırmanın Yapılması Ormancılık Tool unda öncelikle kurulum CD sinden toolu yükleyiniz. Daha sonra ArcMap açınız. ArcMap içinde Main Menü>View>Toolbars>Customize>Toolbars içinde Amenajman Harita Araçları ve Amenajman Proje Araçlarının yanındaki kutucuklara tik atınız. Böylelikle bu iki toolu ArcMap ortamına çağırmış oldunuz. Bundan sonra yapılması gereken yeni bir proje açmak. Amenajman Proje Araçları içinde yer alan Yeni Proje Oluşturulur butonuna basınız. Açılan pencerede projeyi kaydedeceğiniz yeri ve projenin adını yaznız. Çalışma alanı kısmında ise projemizin hangi zonda olacaksa (35,36,37,38) işaretleyiniz. 42

Zonu seçip Tamam dediğinizde ArcMap ortamında Sebolojileri atanmış bir şekilde katmanlar Table of Content menüsünde yer alacaktır. Böylelik veri tabanınız WGS 1984 UTM Zone (35, 36, 37, 38) olacaktır. Daha sonra Add Data butonu ile raster görüntünüzü ArcMap ortamına çağırınız ve table of content içindeki raster veri görüntünün üzerine gelip sağ tıklayın, açılan menüde Zoom to Layer yaparak raster görüntünün tamamının Data View ortamına gelmesini sağlamış olursunuz. Ormancılık Tool Yardımıyla Raster verinin Rectify edilmesi ve Projeksiyon Sisteminin Atanması ArcMap ortamına getirdiğiniz verinizi Amenajman Proje Araçları içinde bulunan Raster Hazırla altındaki Kontrol noktaları ekle butonuna basınız ve çıkan (+) işareti amenajman haritasında X,Y koordinatları belirli olan noktanın ortasına götürünüz ve bir kere tıklayınız. Daha sonra sağ tıklayarak açılan menüden İnput X and Y seçeneğini seçiniz. 43

Bu işlemi en dört nokta için yapmak zorundasınız. En az dört noktanın koordinatlarını girdikten sonra Amenajman Harita araçları içindeki Raster Hazırlanın altında bulunan Rectify butonuna basınız. burada açılan pencere enalt satırda rectify edilen rasterınızın kaydedileceği dosyayı seçiniz ve Save ediniz. Rectify işlemi tamalandıktan sonra ArcCatolg ortamına geçiniz ve rectfy edilmiş raster görüntüyü projeksiyon atayınız. (bu konu ArcCatalog da ortamında Raster veriye Projeksiyon Sisteminin tanımlanması adlı başlık altında geniş olarak anlatılmıştır.) Bu işlemden sonra rectify edilmiş ve projecsiyonu atanmış rasterınızı Aynı arcmap ortamına Add Data yöntemi ile çağırınız. Ormancılık Tool ile Sayısallaştırma Ormancılık tool ile sayısallşatırma işlemi diğer yönteme göre daha özelleştirilmiş bir yapıdadır. Bütün katmanlar için hemen hemen ayrı bir buton vardır. Sayısallaştırma yaparken normal ArcGIS üzerinden sayısallaştırmada anlatılan tüm kurallar buradada geçerlidir. Bu sistemdede sayısallşatırma sırasında genel özele yani once büyük poligonları daha sonra daha küçük poligonları once büyük poligonu copy yoluyla uygun katmana daha sonrada onları cut yöntemi ile ayırarak poligonları oluşturmak daha uygun bir yöntemdir. Bunun için öncelikle ormancılık tool içinde yer alan elemanları incelemeliyiz. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 44

1. Nokta yakalama ayarları, çizim sırasında yakalanacak noktalar açılan bir pencere ile ayarkanır. 2. Harita üzerinde 3 nokta belirterek bölmecik klavuzları çizilir 3. Harita üzerinde sembolleri ile birlikte özel işaretler çizilir. 4. Özel işaretlerin çizime başlamadan önce tipi belirlenir. 5. Bölmeler çizilir. 6. Bölmecikler çizilir. 7. Katmaların harita üzerinde katmanların bulunduğu kısımdan bölme veya bölmecik katmanı seçilir, daha sonra butona basıldığında seçilen katmandaki bütün poligonlar, özel işaretler katmanına çizgi olarak atanır. 8. 7 numaralı butonla özel işaretler katmanına atanan çizgiler, kesişim yerlerinden parçalanır. 9. Harita üzerinde detay seçim işlemi yapılır.(nokta, çizgi, poligon gibi ) 10. Seçilen bir detay için veri girişi yapılır. 11. Seçilen bir bölmecik, altında kalan bölme veya bölmeler ile kesilir. 12. Tesbit: Seçilen poligon detay veya detaylar ile deneme alanı tesbiti yapılır. Tesbit başlamadan önce kullanıcı tarafından noktalar arası mesafe değeri belirlenir. Harita üzerinde oluşan grafik 13 numaralı buton ile gezdirilebilir. Oluştur: Tesbit işleminden sonra seçili detay veya detaylar içerisinde kalan noktalar oluşturulup numaralandırılır. 13. Harita üzerinde grafik saçimi yapılır. 14. Harita üzerine fare ile tıklanan noktaya yere deneme alanı noktası oluşturulur ve numarası kullanıcı tarafından girilir. 15. Harita üzerine seçilen deneme alanı noktası silinir. Sayısallaştırma işleminden once Editor>Start Editing seçiniz. Böylelikle tool aktif hale gelir ve editlemeyi başlatmış olursunuz. Dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta ise yine yakalama ayarlarının aktif hale getirilmesi işlemi bunun için tool içinde 1 numara ile gösterilen item tıklayınız ve açılan pencerede sayısallaştırılacak katmana ait vertex edge ve end lere tik atınız. Bölme Katmanının Ormancılık Tool ile Sayısallaştırılması. Bunun için beş nolu butonu seçerek raster görüntü üzerinden bölme poligonunun üzerinden kalemle vertexler atarak gidip başladığınız yere döndüğünüz yerde F2 yada çift tıklayarak poligonu tamamlayınız. Daha sonra on nolu butonu seçerek sayısallaştırmış olduğunuz bölme poligonuna ait öznitelik bilgilerini giriniz. 45

Bölmecik Katmanının Sayısallaştırılması Bu katmanın sayısallaştırılması içinde ormancılık toolu içinde 6 nolu itemi alınız ve raster veri üzürinden bölmecik katmanını vertexler atarak poligonu başladığınız yere döndüğünüzde çift tıklayarak poligonu tamamlayın. Bölme katmanında olduğu gibi 10 nolu iteme basarak bölmecik poigonuna ait öznitelik bilgilerinin girişini yapınız. Özel İşaretler Katmanının Sayısllaştırılması Bu katmanın sayısallaştırılması için ormancılık tool içindeki 3 nolu itemi seçip daha sonra hangi tür sınırı sayısallaştıracaksak 4 nolu bölümden onu seçmelisiniz. Daha sonra kalemi alıp o sınır üzerinden vertexler atarak giderek ilgili sınırın bittiği yerde çift tıklayarak sınırı sonlandırınız. Sınırın sembolü otamatik olarak atandığı için sayısallaştırılan çizgi sembolüyle beraber oluşacaktır. Gerektiği zamanda 10 nolu butona tıklayarak sınıra ait öznitelik bilgierini girebilirsiniz. Nirengi Katmanının Sayısallaştırılması Amenajman haritası üzerinde bulanan nirengi noktalarının sayısallaştırılması için editor menüsünde yer alan target bölümünde nirengiyi seçiniz ve editor menüsünde yer alan kalemi seçerek raster görüntü üzerinde bulunan nirengi noktasına gidip bir kere tıklayınız. Daha sonra ormancılık toolu içinde yer alan 10 nolu butona basarak öznitelik bilgilerini giriniz. 46

Bölme Klavuzunun Ormancılık Tool ile Sayısallaştırılması Ormancılık Tool içinde 2 nolu butonu seçiniz ve raster görüntü üzerinde bölme kılavuzu olan yere zoom yardımı ile gidiniz. Daha sonra kalemle raster görüntü içinde yer alan bölme klavuzunun üzerine 3 vertex olacak şekilde kalemle atarak çizgisi sonladırınız. Böylelikle bölme klavuzu direk olarak üzerine gelecektir. Deneme Alanının Ormancılık Tool ile Sayısallaştırma İşlemi Deneme alanı için öncelikle daha once bölme ve bölmecik gibi katmanlarda çizilmiş poligonu ormancılık tool,içinde yer alan Select Feature butonu ile seçiniz. Daha sonra deneme alanı olutur butonuna geliniz ve Tespit seçeneğini seçiniz. 47