SÜT KEÇİSİ YETİŞTİRİCİLİĞİNDE AB BOYUTUNUN İNCELENMESİ VE İSTİHDAMININ ARTTIRILMASI Avusturya Fransa 18 Haziran 2 Temmuz 2011 ORTA ANADOLU BAHRİ DAĞDAŞ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ PROJE ORTAKLARI CFPPA Centre de Formation Professionelle et de PromationPourles Agriculteurs, Fransa Amadeus Association, Avusturya İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Konya İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Taşkent Ziraat Odası Konya Tarım Meslek Lisesi "Bu proje T.C. Başbakanlık DPT AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı ( http://www.ua.gov.tr) Gençlik Programı kapsamında ve Avrupa Komisyonu'ndan sağlanan hibeyle gerçekleştirilmiştir. Ancak burada yer alan görüşlerden AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı veya Avrupa Komisyonu sorumlu tutulamaz."
SÜT KEÇİSİ YETİŞTİRİCİLİĞİNDE AB BOYUTUNUN İNCELENMESİ VE İSTİHDAMININ ARTTIRILMASI (2010-1-TR1-LEO02-14586) "Bu proje T.C. Başbakanlık DPT AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (http://www.ua.gov.tr) Gençlik Programı kapsamında ve Avrupa Komisyonu'ndan sağlanan hibeyle gerçekleştirilmiştir. Ancak burada yer alan görüşlerden AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı veya Avrupa Komisyonu sorumlu tutulamaz." 18 Haziran - 1 Temmuz 2011, Fransa Proje Faaliyet Raporu: Dr. Ahmet Hamdi AKTAŞ, Bekir GÖK Orta Anadolu Bahri Dağdaş Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülen Süt Keçisi Yetiştiriciliğinde AB Boyutunun İncelenmesi ve İstihdamının Artırılması (2010-1TR1-LEO02-14586) adlı Leonardo da Vinci Hareketlilik Projesinin Fransa daki mesleki eğitim faaliyetleri 18 Haziran - 1 Temmuz 2011 tarihleri arasında 14 kişi ile gerçekleştirilmiştir. Projenin yurtdışı eğitiminde Enstitümüz personeli 2 araştırıcı ile birlikte proje ortaklarımız olan Konya İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Konya İli Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiricileri Birliği, Konya Taşkent Ziraat Odası ve Konya Tarım Meslek Lisesi nden katılımcılar yer almıştır. Ayrıca, Selçuk Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültelerinden 2 öğretim üyesi de programa katılmışlardır. Proje çerçevesinde keçi işletmeleri, keçi peyniri yapan mandıralar, suni tohumlama ve keçi ıslah istasyonu, hayvan pazarı, keçi hastalıkları araştırma laboratuvarı ve keçi sütü ürünlerini satan alışveriş merkezine ziyaretler gerçekleştirilerek keçi yetiştiriciliği, keçi ürünleri ve keçilerde görülen hastalıklar ile ilgili detaylı bilgiler alındı ve uygulamalar yapıldı. Sosyal ve kültürel faaliyet olarak da 18-19 Haziran 2011 tarihlerinde Paris in tarihi, turistik yerleri ve müzeleri ziyaret edildi. Sonraki hafta sonu 25-26 Haziran 2011 tarihlerinde ise Atlantik Okyanusu kenarındaki tarihi ve turistik yerler La Rochelle şehri, Ile de Re adası ile Niort şehri ziyaret edildi. Ayrıca, bu projenin yürütüldüğü Poitou-Charentes Bölgesi ndeki bazı kasaba ve köyler de ziyaret edilerek, Fransa nın kırsalında yaşayan, tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanların sosyal ve kültürel yaşantıları ile günlük faaliyetleri hakkında gözlemler yapıldı. Proje Mesleki Faaliyet Raporu: 20 Haziran 2011 Melle Tarım Meslek Lisesi Program: Tanışma, ev sahibi kuruluş olan Tarım Meslek Lisesi nin yapısı, eğitim ve hayvancılık faaliyetleri hakkında bilgi verilmesi ve 2 haftalık eğitim programının tanıtılması 1
Konuşmacılar: Proje irtibat kişisi Bayan Anne GIRAUDEL ve Okul Müdiresi Claire BASTIEN Okul Müdiresi Claire Bastien in verdiği bilgiler: Melle 3500 nüfuslu küçük bir kasaba, km2 de 395 kişi yaşıyor. Bölgede kimya sanayi var. Tarımla uğraşan kesim % 1. Tarım Meslek Lisesi Fransa Tarım Bakanlığı na bağlı bir meslek lisesi olup, hem lise öğrencilerine hem de yetişkinlere mesleki eğitim veriyor. Okul 1965 yılında kurulmuş. Lise Melle ve Niort şehirlerinde olmak üzere iki okuldan oluşuyor. Toplam 14-18 yaş arası 550 öğrenci mevcut olup, öğrencilerin yarısı yatılı kalıyor. Melle deki okulda keçi, koyun ve sığır yetiştiriciliği yapılmaktadır. Okulun 170 ha arazisi var. Genç eğitimleri 1 hafta okulda, 1 haftada özel işletmelerde yapılıyor. Öğrencilerin sosyal güvencesi var ama okuldan ücret almıyorlar. Lise eğitimi 3 yıl, yetişkin eğitimi ise 1 yıl sürüyor. Liseden sonra 2 yıl keçicilik eğitimi alınabiliyor. Niort daki okulda organik tarımcı sertifikası ve peyzaj eğitimi veriyorlar. Devlet teşviki almak için bu eğitimleri almak gerekiyor. Okulda verilen eğitimler: Sürü idaresi, hayvan besleme ve yem bitkisi yetiştirme, suni tohumlama, hayvan hastalıkları, peynir yapım teknikleri, tarımsal ekonomi ve pazarlama konularında bilgiler veriliyor. Okul yurtdışına da stajyer öğrenci gönderiyor. Öğrenciler 9-12 hafta yurtdışında kalıyorlar. Fransızca bilen yabancı öğrencileri okula kabul ediyorlar. Okul AB proje ortaklıkları da yapıyor. Okulun esas çalışma alanı süt keçicisi yetiştiriciliği. Okulun tanıtılmasından sonra Bayan Anne Giraudel tarafından 2 hafta sürecek mesleki eğitim programı ve günlük yapılacak faaliyetler hakkında detaylı bilgiler verildi. 20 Haziran 2011 Program: Okulun Hayvancılık Ünitesi nin ziyaret edilmesi Bilgilendiren: Hayvancılık Ünitesinden sorumlu öğretmen Patrice BRIANT Patrice Briant ın verdiği bilgiler; Okulda 400 baş Saanen - Alpine keçi, 200 baş koyun ve 60 baş sığır mevcut. Keçiler entansif olarak besleniyor. Kaliteli kaba yeme ilave olarak hazır süt yemi veriliyor. Okuldaki keçilerin ortalama süt verimi 300 günde 1000 kg. Keçilerde seleksiyon devam ediyor. Suni tohumlama hem taze hem de donmuş sperma ile yapılıyor. Oğlaklar 3-4 günlük iken anneden 2
ayrılıyor. Okulda yerel bir sığır ırkı olan Parthenaise ırkı koruma altına alınmış. Bu ırk etinin lezzeti ve gevrekliği için besleniyor. 1 yaşındaki erkekler 350-400 kg karkas veriyorlar. Koruma altına alınan koyun ırkı ise Vendaena. Koyunların ikizlik oranı % 80. Kuzular creep feeding (kuzu geçişli sistem) ile besleniyor. 20 Haziran 2011 Program: Yöresel Keçi Peyniri İmal Eden Küçük Ölçekli Bir Mandıranın Ziyaret Edilmesi Tarım Meslek Lisesi öğretmenlerinden Thierry LESIEUR rehberliğinde, keçi sütü toplayarak yöresel Gors Peyniri üretimi yapan bir mandıra ziyaret edildi ve peynir yapımı hakkında uygulamalı olarak detaylı bilgiler alındı. Mandıra sahibinin verdiği bilgilere göre Fransa da süt ve peynir fiyatları Sığır sütü: 0.32 /kg, Keçi sütü: 0.61 /kg, Sığır sütünden yapılmış taze peynir: 5-7 /kg, Keçi sütünden yapılmış taze peynir: 10-12 /kg. 3
21 Haziran 2011 Program: SCEA du DUCOURTIEUX Keçi İşletmesi nin Ziyaret Edilmesi İşletme sahibi: Syhre Jean CLAUDE Tarım Meslek Lisesi öğretmenlerinden Thierry LESIEUR rehberliğinde Scea du Ducourtieux keçi işletmesini ziyaret ettik. Yetiştiricinin Verdiği Bilgiler; İşletmeleri atadan kalma, eşi ile keçi yetiştiriciliğine 19 yıl önce başlamışlar. Arazileri 100 ha, yarısı kiralık, 50 ha alan mera olarak kullanılıyor. Buğday, mısır, kolza, ayçiçeği ekiyorlar. Ayçiçeği münavebe amacıyla ekiliyor. Hektar başı 300 devlet desteği alıyorlar. İşletmede 300 baş sağmal Saanen keçisi, 20 baş da Limousin et sığır var. Her sene 100 baş genç keçi sürüye katılıyor. Keçiler 3 doğumdan sonra sürüden çıkarılıyor. Çebiçlerin ilkine gebe kalma yaşı 7. ay. Otlatma sezonu 3-4 ay olması nedeni ile keçiler ağılda besleniyor. Süt verimi 10 aylık sağım süresinde 900 kg. Tohumlamalar Eylül-Ekim aylarında yapılıyor. Sezon dışı tohumlama yapılacağı zaman suni aydınlatma yapılıyor. 45 günlük aydınlatmadan sonra kızgınlığa gelen keçileri tekeye veriyorlar ya da suni tohumlama yapıyorlar. Oğlakların yaşama gücü % 85-90. 1 litre süt geliri ile 1 keçi ve yavrusunu besleyebiliyorlar. Ailenin kızı lisede, erkek çocukları ise Melle deki tarım meslek lisesinde okuyor. 1986 yılında kurulan 16 başlıklı sağım haneleri var. 4
21 Haziran 2011 Program: Keçi İşletmesi Ziyareti İşletme Adı: Jill ve Katrine Tarım Meslek Lisesi öğretmenlerinden Thierry LESIEUR rehberliğinde Jill ve Katrine keçi işletmesini ziyaret ettik. Yetiştiricinin Verdiği Bilgiler; Keçiciliğe 1985 yılında 30 ha arazi ile başlamışlar, şimdilerde 55 ha arazileri mevcut. 320 baş Saanen ve Alpine keçileri var. Yem bitkisi olarak silajlık mısır ve yonca üretiyorlar. 12 yıldır merada otlatma yapıyorlar. Arpa ile ek yemleme yapıyorlar. Keçiler Mart-Ekim ayları arası merada otlatılıyor. Meranın etrafında elektrikli çit mevcut. Yazın sıcak aylarda ağılda taze otu ve yoncayı ilave olarak veriyorlar. Taze yonca alıştırıldığında keçilerde şişme yapmıyor. İşletmenin süt verimi 800 kg. Ocak Şubatta doğum başlıyor, oğlaklar 8-10 gün anne sütü ile besleniyor, sonra süt tozu ile yapay büyütme yapılıyor. İkizlik oranı % 80, oğlakların yaşama gücü %80-90. Süt: % 3.6 yağ, % 3.8 protein içeriyor, 1 kg keçi peyniri 7-8 kg sütten üretiliyor. Yılda keçi başı 300 kg kesif yem veriliyor. 1 keçi 1 litre süt için 400 g kesif yem tüketiyor. Günde 6 kg yeşil yonca, 0.3 kg kuru ot ve 0.9 kg kesif yem veriliyor, 6-7 saat otlatma yapılıyor. Yetiştirici bu rasyonla günlük 3 kg süt almayı hedefliyor. Yılda 125 keçiye birlik aracılığıyla donmuş sperma ile suni tohumlama yaptırıyor. Süt veya keçi başı devletten bir destek almıyor. Yem bitkisi ekilişi olarak destek alıyor. Sütü 61 cente satıyor. Yetiştirici merada Alpine keçilerin Saanen keçilerden daha dayanıklı olduğunu ve güneşin Saanenlerin gözlerini ve memelerini etkilediğini söylüyor. Sağım hanelerini 40.000 ya yaptırmışlar. 5
22 Haziran 2011 Program: Keçi işletmesi ziyareti İşletme Adı: Thierry ve Jayet Earl des 3 Niviere Tarım Meslek Lisesi öğretmenlerinden Thierry LESIEUR rehberliğinde Thierry ve Jayet Earl des 3 Niviere keçi işletmesini ziyaret ettik. Yetiştiricinin Verdiği Bilgiler; İşletme 1984 yılından buyana faaliyette ve lise mezunu olan yetiştiricinin keçileri atadan kalma. İşletmenin 87 ha arazisi var ve bu arazinin 22 ha da ot üretimi yapılıyor. Mısır ve buğday ekilişleri var. Yetiştiricinin 220 baş Saanen sağmal keçisi var ve ortalama süt verimi 1200 litre olup, 2100-2200 litre süt veren keçileri mevcut. İlkine süt verimi 1000-1100 kg. 1100 kg ın altında süt veren anaç keçiler sürüden uzaklaştırıyor. Ağustosta tohumlamalar yapılıyor, ocakta doğumlar oluyor. Sürünün yarısını, çebiçlerin ise tamamını doğal aşım ile tohumluyor. Sürüde mastitis problemi yok denecek kadar az görülüyor. Antibiyotikli sütler dökülüyor. Eşi işletmede maaşlı olarak çalışıyor ve günlük 6 saat mesai yapıyor. İşletme gelirlerinin % 80 nini keçi geliri, % 20 sini ise yem bitkisi geliri sağlıyor. Devlet keçi başı 12 destek veriyor. Damızlık keçi fiyatı 150-200, reforme (damızlık dışı bırakılan) keçi fiyatı 15-20, 2 aylık dişi oğlak fiyatı ise 100-110. Keçilerin altındaki yataklık yazın haftalık (sinekten korunmak için), kışın ise 2 ayda bir değişiyor. Günlük sürekli yataklık ekliyor. Yemleme: Keçi başı 2.3 kg kuru yonca otu, 0.6 kg dane mısır, 1.1 kg keçi süt yemi veriyor. Süt yemi % 20 HP ve 0.95 UF (ot birimi) enerji içeriyor (bu da yaklaşık 2600 kcal ME ye eşdeğer). Günlük rasyonu yem fabrikasının teknisyeni hesaplıyor. Ot günde iki kerede, kesif yem ise 5 kerede veriliyor. Aşı ve parazit mücadelesi yapılmıyor. Birliğe üyelik mecburi değil ama teke seçebilmek için üye olmuş. Oğlak ölüm oranı % 10, keçi ölümleri ise % 3-4. İkizlik oranı % 80. 6
22 Haziran 2011 Melle Tarım Meslek Lisesi Program: Bölgesel ve Ulusal Keçi Sektörü Zincirinin Tanıtılması Konuşmacı: Patrick CHARPENTIER (Poitou-Charentes Bölgesinin Keçi Yetiştiriciler Birliği Başkanı) Patrick Bey, ev sahibi okulun proje sorumlusu Anne Giraudal ın eşi olup, Bölgesel Keçi Yetiştiriciler Birliği nin başkanlığını yapmaktadır. Birlik 700 üyeye sahip olup, yıllık 130 milyon kg keçi sütü pazarlıyor. Kendisinin de 300 baş keçisi ve 30 baş et sığırı mevcut olup, iki işçi çalıştırıyor. Sütünü yerel kooperatife satıyor. Birlik, Fransa genelindeki süt pazarını inceliyor, üretilecek süt miktarını belirliyor, süt fiyatını ve ekonomisini ilgilendiren meslek kuruluşlarını bir araya getiriyor. Patrick Bey aynı zamanda Meslekler Arası Ulusal Keçi Yetiştiricileri Birliği nin de başkanlığını yürütmektedir. Birlik daha ziyade sütün pazarlaması ile ilgili çalışıyor. Devletle pazarlık yapıyor ve devlet destekleri için tavsiyede bulunuyor. Birliğin gelirleri: Yetiştiriciden kesilen kesintiler ve devlet desteğinden oluşuyor. Birlik başka ülkelerde de ortak araştırmalar yapıyor ve onlara bilgiler veriyor. Patrick Charpentier verdiği bilgiler ; Süt Keçisi Yetiştiriciliğinde Başarının Sırrı: Keçilerin genetik yapısı iyi olmalı Sürü idaresi iyi yapılmalı Keçiler verim seviyesi ve diğer özelliklerine göre gruplandırılmalı Yaşlılar ayrı, yavrular ayrı, sağmallar ayrı olmalı Yeterli ve iyi kaliteli yemle beslenmeli Keçilerin sağlık durumu iyi olmalı Yeterli barınak olmalı, ortada servis yolu olmalı ve sağım hane ayrı olmalı Yetiştiricinin geliri yeterli olmalı Laktasyon başı, ortası, sonu ve kurudaki döneme göre beslenme yapılmalı Fransa da bu dönemlere göre besleme yapılmaktadır 1 ha alanda: 10 keçi veya 2 sığır beslenebilir 1 litre süt için 800 g ile 1 kg kaba yeme ihtiyaç vardır 1 litre süt için yine 0.4-0.5 kg kesif yeme ihtiyaç vardır Yemlerin besin madde muhtevaları kuru maddeye göre hesaplanmalıdır 7
Süt kalitesi yönünden kontroller yapılmalıdır Bakteri sayısı ml de 50 binden aşağı olmalıdır, Fransa da ortalama 30-40 bin. Somatik hücre sayısı 1.582.000 1.635.000 arasında olmalı Her 3 haftada bir süt örnekleri alınmalı Somatik hücre 1.000.000 nun altında olursa süt daha yüksek fiyata satılıyor. Oran arttıkça süt fiyatı düşüyor Sığırlarda somatik hücre sayısı 250.000 dir. 400.000 in üzerinde sütler dökülüyor Büyükbaşlarda da küçükbaşlarda da bakteri sayısı 50.000 dir Sütün fiyatlanmasında yağ ve protein oranına bakılıyor. Protein oranı daha önemli ve fiyatlandırmada yağa göre 3 misli daha fazla etkili Keçiler sıcağa dayanır ama hava akımından (ceyranından) çok etkilenirler Oğlaklar 3-4 günde anasından ayrılmalı ve suni olarak beslenmeli İşletmede sağlık dolabı olmalı Fransa daki Keçicilik Avrupa daki keçi varlığı dünya keçi varlığının % 3 ü kadardır Poitou-Charentes bölgesi Fransa daki en yoğun keçicilik bölgesidir Poitou Charentes bölgesi ülkenin keçi varlığının % 70 ini oluşturuyor Saanen ve Alpine ırkları Alp dağlarından orijin almaktadırlar ve saf bir ırk olarak ortaya çıkmışlardır Fransa nın keçi varlığının % 10 nu Alp Dağları bölgesinde bulunmaktadır Alp bölgesi şu an keçi sütünün % 10 unu üretiyor Ekonomik nedenlerden dolayı keçicilik dağdan ovaya inmiştir Keçi sütünün % 97 si peynir ve % 3 ü içme sütü olarak işleniyor Bölgesel keçi ırkı Poitevin (Poitou), Saanen keçilerin Alpine keçilerle melezlenmesi ile oluşturulmuştur Fransa da üretilen sütün % 65 i süt sığırlarından, % 14 ü keçilerden ve % 21 i ise koyunlardan elde edilmektedir Melez keçilerden % 7 kadar süt üretiliyor Keçi peynirlerinin % 85 i saf keçilerden üretilen sütten yapılıyor Peynirin % 15 i evlerde üretiliyor Peynir şekillerinden en çok yuvarlak olanı tercih ediliyor 8
Fransa da keçi varlığının % 55 i Alpine, % 45 i Saanen dir. Poitevin ırkından sadece 1500 baş kadar kalmıştır Fransa da süt keçilerinde sağım süresi 300 gün, süt verimi ortalaması keçi başı 3 litre, doğum sayısı 3 ten fazla Fransa da 7000 keçi yetiştiricisi var. Bunların % 45 i sütü peynire dönüştürüyor, diğerleri kooperatife veriyor. Fransa da yılda 650 milyon litre keçi sütü üretiliyor Üretilen keçi peynirinin % 75 i Fransa da tüketiliyor Aile başı yıllık 1.7 kg keçi peyniri tüketiliyor Keçi peyniri tüketimi son yıllarda artış göstermiştir. Üründe markalaşma, reklam, fiyat ayarlaması ve lezzette iyileşme bu artışta etkili olmuştur Keçi sütü ve peyniri tüketimini artırmak amacıyla sergiler-fuarlar düzenlenmekte ve yarışmalar da yapılmaktadır Fransa da taze keçi peynirinin fiyatı ortalama olarak 11 dur. 22.06.2011 Program: Patrick Charpentier Rehberliğinde Melle deki Super U adlı Süpermarkette Keçi Peyniri ve Keçi Sütü Reyonunun İncelenmesi Birlik Başkanı Patrick Charpentier rehberliğinde Melle deki Super U adlı süpermarkette keçi peyniri ve keçi sütü reyonunu inceledik. Patrick Charpentier bize farklı çeşitlerdeki inek ve keçi sütü ile peynirleri hakkında detaylı bilgiler verdi. Keçi peyniri inek sütünden yapılan peynire göre 2-3 katı yüksek fiyata satılıyordu. 9
22.06.2011 Program: Okul Müdürünün Melle ve Niort daki iki lisenin faaliyetleri hakkında bilgi vermesi Konuşmacı: Jean Michel BOBINEAU (Hem Melle deki hem de Niort daki Tarım Meslek Lisesi nin müdürlüğünü yapıyor) Okul: Tarım, çevre, peyzaj ve biyokimya üzerine çalışmalar yapıyor. Sürdürülebilir tarım uygulamaları hedeflenmiş. Organik tarım ve hayvancılık yapılması için çalışmalar yapıyorlar. Kimyasal ilaç kullanımının azaltılmasını hedefliyorlar. Çevre konusunda da çalışmalar yapıyorlar Lisenin hedefi 15-25 yaş arası gençleri eğitmek, Her iki okulda yaşları 14-18 olan toplam 550 öğrenci var, İki okulda toplam 80 öğretmen görev yapıyor, Melle deki okulda 350 öğrenci ve 50 öğretmen var Yeni mezunlara destekler: Bu liseyi bitirenler bir tarım işletmesinde işe başlarsa devlet o işletmeye destek veriyor. Bankalar düşük faizli kredi veriyor. Bu mezunlar çevreye saygılı ve sürdürülebilir tarımı öğreniyorlar, kimyasal ilaç kullanımında bilinçli oluyorlar. Organik hayvancılığı öğreniyorlar Okuldan mezun olanların veya okuldan eğitim alanların mezuniyet sonrasında da okulla irtibatları devam ediyor Fransa da hayvan sevkiyatı sadece sertifikayı alan kişilere yaptırılıyor Okulun ana eğitim konusu keçicilik, okul yakında organik tarıma geçecek Fransa da 300 adet tarım lisesi var, Ziraat Mühendisliği diploması veren 10 adet okul var Okulun çalışanlarının maaşını Tarım Bakanlığı veriyor, Okuldaki öğretmenlerin maaşı: Yeni öğretmen 1500, tecrübeli öğretmen ise 4500 net maaş alıyor Okulun laboratuvar imkânları oldukça gelişmiş Lise eğitimi için ücret alınmıyor, yemek ve barınma ücretli. Yetişkinlerden alınan eğitim ücretinin miktarını ise piyasa şartları belirliyor 10
23.06.2011 Program: CAPGENES Keçi Islah ve Teke İstasyonu nun Ziyaret Edilmesi Konuşmacı: Pascal BOUE (İstasyon Müdürü) Tarım Meslek Lisesi öğretmenlerinden Thierry LESIEUR rehberliğinde CAPGENES Keçi Islah ve Teke İstasyonu nu ziyaret ettik. Capgenes, ulusal düzeyde faaliyet gösteren, yöneticileri birlik üyesi yetiştiricilerden oluşan bir keçicilik genetik-ıslah merkezidir. Otuz yıl önce bölgesel keçi birliklerinin yetiştiricileri tarafından kurulan Capgenes, Saanen ve Alpine ırkı keçiler üzerinde döl kontrolü (progeny test) çalışmaları yapıyor. Capgenes seleksiyon programı içerisinde 800 yetiştiriciye ait 170.000 baş keçi mevcut. İstasyon Müdürü, seleksiyon programlarını sütün miktar ve kalitesini artırmak, daha yüksek protein ve yağ oranı elde etmek, vücut yapıları ve özellikle de meme yapıları sağlam keçiler yetiştirmek, dolayısıyla üyelerin kazançlarını artırmak olarak özetledi. Bu amaçlar için istasyondaki 120 baş tekenin her birine ait 60-80 baş kızlarının süt verimleri test edilerek döl kontrolü yöntemine göre kullanılacak tekeler belirleniyor. İstasyon Müdürü nün verdiği bilgiler; Capgenes, keçicilikle ilgili Fransa daki faaliyetlere yön veren bir kurum. Seleksiyon şemasında Saanen ve Alpine ırkı var. 1950 lerde İsviçre den Saanen keçi getirilmiş, 1960 larda Fransız Alplerinden Alpine seçilmiş Saanenlerde boynuzsuzluk üzerine çalışılmış. Saanenler sonra İngiltere ye götürülerek oradaki yerli keçilerle melezlenerek iri Saanenler geliştirilmiş, bu keçiler 1970 tarihinde Fransa ya ithal edilerek ıslah çalışmalarına başlanmış Islahta ilk şart, sürü kayıt sistemi kurulmalı ve buradan iyi bireyler seçilmelidir Islah için suni tohumlamanın gerekli olduğuna karar vermişler Islah ile keçilerin tüm yıl süt vermeleri sağlanmış ve 1975 e kadar bu çalışmalar yapılmış Aşım sezonunu mevsim dışına genişletmeyi başarmışlar ve tekelerden bütün yıl sperma almayı sağlamışlar İlk tohumlamada dondurulmuş sperma ile % 65 başarı elde etmişler. 40 yıldır bu konuda çalışmışlar, taze sperma ile tohumlama son bahar dönemi ile sınırlı kalıyor 11
Kızgınlık Eylül-Ocak aylarında yoğunlaşıyor, foto periyot ayarlanarak tekeleri kızgınlığa getiriyorlar, tekelerden sonbaharda haftada iki kez sperma alıyorlar Tekenin iyi bir teke olup olmadığı 4 yılda anlaşılıyor. Döl kontrolü (progeny test) yöntemini kullanıyorlar. Bu amaçla 3000 doz spermayı donduruyorlar Bir doz sperma 100 milyon spermatozoit içeriyor Her yıl ortalama 80-100 kadar yeni teke istasyona geliyor Günde 100 baş tekeden sperma alıyorlar, bir ejekulattan 30 doz sperma elde ediyorlar Yılda 400 bin doz sperma üretiyorlar. Bunun % 60 ı kullanılıyor (250 bin doz) Bir milyon doz sperma stokları var 4 aylıkken teke adaylarını topluyorlar Embriyo transfer çalışmaları var. Hem taze hem de dondurulmuş embriyo transfer ediyorlar. Dondurulmuş embriyo ile başarı yaklaşık % 50, taze sperma ile başarı çok daha yüksek Marker genler vasıtası ile tekelerin verimlerinin tahminine çalışılıyor Suni tohumlama tekniği servikal. % 65 olan suni tohumlama başarısı yetiştiricilerin bizzat kendi başarısıdır. İntra uterin teknikleri kullanmıyorlar Rekor tekenin yavrusun süt verimi 2800 litre, Sürü ortalaması 1500-1700 litre olan işletmeler var Sperma istasyondan 7-35 arası fiyattan çıkıyor Seleksiyonda yetiştiricilerin ve tüketicilerin talepleri dikkate alınıyor, Seleksiyonda yemden yararlanmaya da bakıyorlar. Ekonomik kriterler ve ömür uzunluğu da dikkate alınıyor Tekeyi 18 aylık iken kesime sevk ediyorlar 99 ülke ile çalışmaları var. Hem ülke içi hem de ülke dışında eğitim veriyorlar Keçilerde ortalama laktasyon sayısı 2.5-3 12
23.06.2011 Program: Keçi işletmesi ziyareti İşletme Adı: Chelutal et Pascul - İşletme Sahibi: Lugande Jean CLAUDE Tarım Meslek Lisesi öğretmenlerinden Thierry LESIEUR rehberliğinde Lugande Jean CLAUDE e ait keçi işletmesini ziyaret ettik. Yetiştiricinin verdiği bilgiler; İşletmenin 120 ha arazisi, 200 baş Alpine keçisi var. 60 ha arazi sulanıyor, keçileri yazın otlatıyorlar, kışın içeri alıyorlar. Buğday hasadından sonra buğdaygil yem bitkileri ekiyorlar, hasıllık buğdayı 3 kez biçiyor sonra danelik mısır ekiyorlar, dane mısırı kooperatife veriyor ve orada kurutturuyorlar. Toprak kireçli olduğu için tarlaların sulanması gerekiyor. İşletmede 3 kişi çalışıyor. İşletme Sahibi 57 yaşında. Çocuğu keçicilik yapmak istemiyor. Keçilerin yarısı Capgenes tekelerinin sperması ile tohumlanıyor. Suni tohumlamada % 60 başarı var. Suni tohumlama tutmazsa teke bırakıyor. Bir doz sperma ve uygulama ücreti 17. 300 baş keçinin kızgınlıklarını toplulaştırmak için 50 sünger ücreti ödüyor. Sütün somatik hücre oranı düşük, protein ve yağ oranı yüksek olduğu için yüksek fiyata (70 cente) satılıyor. Keçilerin beslenmesinde kuru ot, kuru yonca otu, granül yem kullanıyorlar. Bir keçiye günde 1 kg kuru ot, 1 kg kuru yonca, 1 kg granül yem, Aralıktan-Hazirana kadar 200 g dane mısır veriliyor. Yetiştirici aynı zamanda Limousin ırkı 30 baş et sığırı da besliyor. Erkekler 300 günde 900 kilograma ulaşıyorlar. Sığırlara yazın sadece çayır otu, kuru yonca ve dane mısır veriyorlar. Sığırlar sonbahara kadar dışarıda kalıyor. Erkekler 1 yaşında yaklaşık 730 fiyattan satılıyor ve çoğunlukla İspanyollar satın alıyorlar. Dişilerin fazlasını da 1 yaşında satıyorlar. Erkekler 430-450 kg, dişiler 250280 kg karkas veriyor. Karkasın kg fiyatı 3.40. 3 yılda bir boğayı değiştiriyorlar. Sağım yok, sütü buzağı emiyor. Limousin eti Charolais etine göre daha çok tercih ediliyor. 13
24.06.2011 Program: ALİCOOP Alimentation Animale Yem Fabrikasını ziyaret Konuşmacı ve fabrikayı gezdiren kişi: Fabrikanın Müdür Yardımcısı Tarım Meslek Lisesi öğretmenlerinden Thierry LESIEUR rehberliğinde Pomproux kasabasındaki ALİCOOP Alimentation Animale Yem Fabrikasını ziyaret ettik. Müdür Yardımcısının verdiği bilgiler ; Firmanın 3 fabrikası var Pomproux fabrikası ruminant yemi Cirvay fabrikası Tavşan ve domuz yemi Parsac fabrikası ise her çeşit yemi üretiyor Pomproux fabrikası işletme merkezi olarak da görev yapıyor Alicoop firması 1987 yılında kurulmuş ve ISO 9000 belgesi var Pomproux fabrikasında günlük 100 ton yem, Civray fabrikasında 500, Parsac fabrikasında ise 250 ton yem üretiliyor Üretilen yemin % 60 ı ruminant, % 24 domuz, % 6 sı ise kanatlı yemi Müdür yardımcısı 35 yıldır burada çalışıyor Granül yem 4 ayrı ebatta üretiliyor. 2.5 mm olan kanatlılar, 4 mm olan domuzlar, 8 mm ve 21 mm olan elyaflı yem ise ruminantlar için üretiliyor, 21 mm olanlar tahıl sapı taşıyor Yemlerde buğday, mısır, soya küspesi, ayçiçeği küspesi, yonca (granül olarak), arpa, kepek, karbonat, fosfat, tuz ve mineral melas kullanılıyor Yemin tamamı bitkisel kökenli olup, GDO lu ürün kullanmıyorlar ve fabrikadaki laboratuarda basit bir yöntemle GDO analizi yapıyorlar ve 15 dakika içerisinde sonuç alıyorlar. Analizi Fransa da geliştirilen bir kit ile yapıyorlar, basit bir analiz. Analizin maliyeti 4 Brezilya dan genetiği değiştirilmemiş soya satın alıyorlar Fransa da dane mısır ve ayçiçeği üretimleri yeterli seviyede Rasyon hazırlama konusunda iki uzmanları var. 400-500 adet rasyon formülleri var Pomproux fabrikasında 200 kişi çalışıyor. Haftanın 6 günü 3 vardiya halinde çalışıyorlar Firma ruminant yemi üretiminde Fransa nın en büyüğü, bu kapasitede 20 fabrika var Fransa da karma yem çeşitliliği bakımından en kapasiteli fabrika Alicoop Yurtdışına da yem satıyorlar 14
Keçiler için geliştirilen %70 yonca unu olan yemden ayda 1200 ton üretiyorlar. Bu yemi Fransa da ilk başlatan firma Alicoop olup, 4 yıldır üretiyorlar Ruminantlardan sorumlu uzman olan Stefani Bey in rasyon hazırlama ile ilgili verdiği bilgiler İki yıllık hayvansal üretim okulu mezunu Sap ve yonca içeren süt yemi %17 HP içeriyor Mısır silajı temelli rasyonda HP % 30 a çıkıyor Rasyon programı INRA nın normlarını göre düzenleniyor ve Fransa daki bir firmanın programını kullanıyorlar. NRC den de % 20 oranında faydalanıyorlar Maliyetlere göre rasyonları değiştiriyorlar. Ama ani değişimlerden kaçınıyorlar Süt ikame yemi üretmiyorlar Oğlaklar ortalama 2 aylık iken sütten kesiliyor. Büyütme yemi %16-18 HP içeriyor Enerji birimi UF kullanıyorlar Sütten kesim öncesi protein yönünden takviye yapılıyor Keçi süt yeminin tonu 300 %17 HP ihtiva eden sığır süt yemi 270 Yoğun protein karmasının tonu 360 Bir yaşındaki çebiç yeminin tonu 350, bunlar yetiştiricilerin ödediği fiyatlar Fabrika yemi birliklere veriyor, yetiştiriciler de oradan satın alıyor Süt-Yem paritesi: 1 kg sütten elde edilen gelir ile 2 kg. yem alınabiliyor Stefan Bey 3500-4000 kadar maaş alıyor 15
24.06.2011 Program: Parthenay kasabasında keçi işletmesi ziyareti İşletme Sahibi: Denis IMBERT Tarım Meslek Lisesi öğretmenlerinden Thierry LESIEUR rehberliğinde Parthenay kasabasında Denis Imbert e ait olan keçi işletmesini ziyaret ettik. Yetiştiricinin verdiği bilgiler; İşletmenin 70 ha tarım arazisi, 8 ha da ormanlık sahası, 240 baş sağmal Saanen keçisi var ve organik keçicilik yapıyor. Süt ortalaması 300 günlük laktasyonda 650 kg. Sürünün yarısına Ocak-Şubat, yarısına Kasım ayında doğum yaptırıyor. Böylece yılın her mevsimi süt sağabiliyor. Aydınlatma programı ile kızgınlığı ayarlıyor. 2.5 ay aydınlatma yapıyor. 20 başlıklı ve dönerli sistemli sağım ünitesi mevcut. Tüm sütü organik peynir yapıyor ve 16 dan satıyor. Organik süt Fransa da %30 daha fazla fiyatla satılıyor, organik peyniri ise 16 dan satıyor. Organik yetiştirilen yemler buğdaygil hasılı, yonca, çayır otu, üçgülle karışık buğdaygil yem bitkisi, kolza ve ayçiçeği. Hem çevrenin korunması hem de ekonomik sebeplerle organik tarım yapıyor. Keçileri merada Mart-Ekim arası otlatıyor. Özellikle organik üretime yeni geçenlere devlet ve birlik desteği var. Sağım sistemini 20.000 ya 2. el satın almış. 15 yıllık bir sistem. 240 keçiyi 1 saat 15 dakika içinde sağıyor. Bir günde sabah-akşam 530 litre süt sağıyor. Keçileri otlattığı için parazit mücadelesi yapıyor. Suni tohumlama yapmıyor. Erkek oğlakları 3-4 günlükken 3-4 ya satıyor. 60 başlık sağım ünitesinin maliyetinin yaklaşık 150.000 olduğunu söylüyor. Kendisi hariç sağım ve peynirde 2 iki kişi daha çalışıyor. İşletmede ambarda suni kurutma yapılıyor. Yılda 170 ton otu kurutuyor. Kurutma sisteminin 130.000 maliyeti var. Devletin 30.000 desteği var. İyi kaliteli kuru otu bu sistem sayesinde sürekli üretmiş oluyor. Sistem için 10 yıllık kredi almış. Sekiz çeşit peynir üretiyor. Bir kısmını 30 0C ye kadar ısıtıyor, diğer bir kısmını ısıtmadan yapıyor. Traktörü dedelerinden kalma ve hâlâ kullanıyor. Köyde tarım alet ve makineleri ortak kullanma imkânı var. Yetiştiricinin 15 baş limousin sığırı mevcut. 16
27.06.2011 Program: G.L.A.C. Süt Fabrikası nı ziyaret Bilgi veren kişi: Fabrika sorumlusu teknik elaman Proje irtibat kişisi Bayan Anne GIRAUDEL in rehberliğinde G.L.A.C. Süt Fabrikası nı ziyaret ettik. Fabrika sorumlusu teknik elamanın verdiği bilgiler; Fabrika 1904 yılında tamamlanmış ve Fransa da keçi sütü işleyen ilk fabrika olmuş Üzüm bağları 20. yüzyılın başlarında hastalanınca keçicilik önem kazanmış Kamyonla gelen sütler birbiriyle karışmıyor, sütler soğutma tankları ile taşınıyor. Tanklar en düşük +4-5 0C ye kadar soğutabiliyor Süt fabrikaya gelince sıcaklığına ve antibiyotik olup olmadığına bakılıyor Antibiyotikli sütler döküldüğü için bu sütün sahibi diğer sütlerinin parasını da ödemek zorunda kalıyor Ayda 3 kez işletmelerden rastgele örnek alınarak protein ve yağ oranına bakılıyor, fiyatlar buna göre şekilleniyor, sütün kirliliğine de bakılıyor Günlük süt işleme kapasitesi 100-200 ton, Yıllık toplam 22 milyon litre sütün %70 i keçi sütü, yılda 3 çeşit peynirden 5000 ton üretiyorlar, keçi, inek ve karışım peynirler. Karışım %50 keçi, %50 inek sütü oluyor, peynir üretildikten sonra ikinci haftada satılıyor. Ülkedeki sütün %3-4 ünü bu fabrika işliyor Fabrikada 36 kişi çalışıyor ve sadece bir adet teknik eleman var, Bizi gezdiren beyefendi süt teknisyeni ve fabrika sorumlusu Analizleri bağımsız laboratuvarlarda yaptırıyorlar İnek sütünden yapılan 180 gram peynir 1-1.5 arası satılıyor. İnek sütü keçi sütüne göre 3 kat ucuz 6.3 litre inek sütünden 1 kilogram peynir yapılıyor. 180 gram keçi peyniri için 1.5 litre süt kullanılıyor Fabrika sorumlusu beyefendi Fransa da organik süt üretilmediğine inanıyor Süte kimyasal madde katmıyorlar Sütün çoğunluğunu 71 0C de 15 saniye pastörize ediyorlar, sütü işlemeden önce +8 0 C de 15 saat dinlendiriyorlar Sütün ph ına göre dinlenme süresi 1-1.5 saat kadar artıyor Sıcaklık 34 0C den aşağıya doğru düşüyor ve sütün sıcaklığı peynir çeşidine göre değişiyor. 17
27.06.2011 Program: Fransa da Süt Keçisi Yetiştiriciliğinin Ekonomik Analizi Konuşmacı : Bayan Nicole BOSSIS (Güney Fransa da Ardesh De Elevage Tarımsal Ekonomi Enstitüsü nde tarım ekonomisti olarak çalışıyor) Bayan Nicole Bossis bütün herbivorlar üzerinde çalışıyor, ekonomik analizler yapıyor ve Poitou-Charentes bölgesinde çalışıyor. Keçi işletmesinin ekonomik analizini yapıyor, geniş anlamda işletmenin her şeyini hesaplıyor Bayan Nicole un verdiği bilgilere göre; Bir keçi işletmesinde keçi, bitkisel ürünler ve et sığırı yetiştiriliyor, Dağlık Alp Bölgesinde keçiler otlatılıyor Bir keçinin bir yıldaki ürettiği sütten yapılan peynirin geliri 1190. Çiğ süt satsa 600 gelir elde edecek Ortalama 60 baş keçi 1190 =71400, ortalama 200 baş keçi 600 = 120.000 gelir sağlıyor (Hayvan başına 700-800 litre süt üretimine göre 1190 hesapladı) Peynir üretenlerin ortalama 60 keçisi var Kasaplık keçilerin ortalama satış fiyatı 9. Özellikle erkekler 4-5 ya satılıyor Erkek oğlaklar 3, reforme keçiler 10, damızlık keçi 150-250 arası bir fiyattan alıcı buluyor Devlet tarafından 400 baş damızlık keçiye kadar hayvan başı 9 destek veriliyor Sütün fiyatı protein ve yağ oranına göre değişiyor Kasım-Aralıkta süt azaldığı için fiyatlar daha yüksek oluyor Organik yetiştiricilik yapanlar ile coğrafik işaretli ürünler de destek daha fazla Yetiştiricilerin sütü peynire işleme oranı da geliri etkiliyor 18
1000 litre süt üretimi için dışarıdan satın alınan yemlerin maliyeti 128, yem bitkisi üretmek için gübre ve tohum masrafı 52 Keçi başı 770 litre süt üretimi için 448 kilogram konsantre yem (oğlakların yediği de dahil), 128 kilogram da kuru ot tüketiliyor 1 litre süt için kullanılacak konsantre yem 500 gramı geçmemeli 1 oğlak yılda 150 kilogram yem yer. 100 keçiye 30 oğlak hesaplanır (30 oğlak büyütülüyor) Konsantre yemi azaltmak için yemden yararlanmayı iyileştirme yönünde çalışmalar yapıyorlar Sürüden döl vermeyen hayvanları uzaklaştırıyorlar Sütü işleme masrafı (maya, tuz, paketleme, satış): 115 Veterinerlik hizmetleri, sağım makinesi, küpe, suni tohumlama, süt kontrolü vs: 100 Keçi başına yaklaşık 190 net gelir elde ediyorlar. Diğer tarımsal ürünlerin satışı olmadan keçi başına 83 gelir elde ediyorlar. 180 keçiden yaklaşık 15.000 gelir sağlıyorlar Yıllık 100.000 brüt geliri olan bir işletmenin kârı 15.000. Bu kâr 25.000 ya kadar çıkabilir İşletmelerin % 6 sı keçicilikten kâr elde etmiyor. İşletmelerin %28 i ise 30.000 un üzerinde kâr elde ediyorlar (Bu rakamlar 200 baş keçiye göre hesaplandı) İşçi sendikaları keçi sütünün 0.61 dan 0.70 ya çıkarılması için uğraşıyorlar 200 baş damızlık keçisi ve 50 ha arazisi olan bir işletme 20.000 dan fazla kazanabilir Bu işletmeler Fransa ya göre orta sınıf gelir seviyesinde sayılıyor. Tablo: Güney Fransa da Dağlık Bölgelerde Ekstansif Şartlardaki Keçi Yetiştiriciliğinin Ekonomik Analizi Bölge Ortalama arazi büyüklüğü, ha Ortalama damızlık keçi sayısı, baş Ortalama süt verimi, litre Ortalama yem tüketimi, kg Satın alınan kuru yonca otu miktarı, kg Hayvan başına satın alınan ot miktarı, kg 1000 litre sütten yapılan peynirden elde edilen gelir, İşletme giderleri, Bu işletmenin elde ettiği yıllık gelir, LR 70 55 540 255 31 460 1790 PACA 42 45 573 233 15 627 2020 684 *55 37.000 855 *45 36.000 19