Trakya Kalkınma Ajansı www.trakyaka.org.tr Enerji Yatırımlarında Yararlanılabilecek Finansal Kaynaklar
Trakya Kalkınma Ajansı Dokümanda Yer Alan Enerji Yatırımlarında Yararlanılacak Finansal Desteklere İlişkin Bilgiler Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü, KOSGEB, Türkiye Kalkınma Bankası, TSKB, Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansman Programı, Teknoloji Geliştirme Vakfı, Trakya Kalkınma Ajansı ve Diğer İlgili Kurum/Kuruluşların İnternet Sayfalarından ve Yayınlarından Derlenmiştir. 2
İçindekiler 1. GİRİŞ... 4 2. EDİRNE DE ENERJİ SEKTÖRÜ... 4 2.1. Elektrik... 4 2.2. Yenilenebilir Enerji Kaynakları... 6 2.3. Kömür... 7 3. ENERJİ SEKTÖRÜNDE SAĞLANAN FİNANSAL DESTEKLER... 8 3.1. EKONOMİ BAKANLIĞI TEŞVİK SİSTEMİ... 8 3.2. ENAR... 9 3.3. GEF KÜÇÜK DESTEK PROGRAMI TÜRKİYE... 10 3.4. GÖNÜLLÜ ANLAŞMALAR... 10 3.5. KALKINMA BANKASI DESTEKLERİ... 11 3.6. KOSGEB EENERJİ VERİMLİLİĞİ DESTEĞİ... 11 3.7. TRAKYA KALKINMA AJANSI MALİ DESTEK PROGRAMLARI... 12 3.8. TSKB KREDİLERİ... 12 3.9. TTGV ENERJİ VERİMLİLİĞİ DESTEK PROGRAMI... 14 3.10. TurSEFF (TÜRKİYE SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ FİNANSMAN PROGRAMI)... 14 3.11. VERİMLİLİK ARTIRICI PROJELER (VAP)... 17 3.12.YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ AMAÇLI KULLANILMASINA İLİŞKİN DESTEK... 17 3
1. GİRİŞ Sürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkınmayı hedefleyen bir ülke enerji alanında kendine yeten bir ülke olmayı öncelikleri arasına koymalıdır. Gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan Türkiye nin son yıllarda yaşamış olduğu ekonomik değişim, diğer sektörlerde olduğu gibi enerji sektöründe de hızlı bir talep artışına neden olmuştur. Son on yıllık veriler incelendiğinde Türkiye, OECD ülkeleri arasında enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülke konumuna yükselmiştir. Önümüzdeki on yılda da bu talebin iki katına çıkması öngörülmektedir. Türkiye enerji tüketiminin sadece % 28 ini kendi kaynaklarıyla karşılayabilmektedir (Enerji Bakanlığı 2012 Faaliyet Raporu). Türkiye yeterli enerji arzını sağlamak için enerji kaynaklarını rasyonel ve çevreye duyarlı bir şekilde kullanarak bu sektördeki dışa bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. Enerji sektöründeki bu devasa talebi karşılamayı kolaylaştırmak için serbest piyasa şartlarının oluşturulması ve rekabete dayalı yatırım ortamının geliştirilmesi gerekmektedir. Trakya Kalkınma Ajansı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının hazırlamış olduğu 2010/2014 Stratejik Planı nda GZFT Analizi yapılmış ve fırsatlardan bazıları şu şekilde değerlendirilmiştir: Ülkemizin jeostratejik konumunun sağladığı avantajlar Ülkemizin zengin ve çeşitli yenilenebilir enerji kaynaklarına sahip olması Enerji verimliliği açısından sahip olduğumuz yüksek potansiyel Enerji piyasalarının yeniden yapılandırılması AB ye uyum süreci Bölgesel işbirliği imkanlarının artması Aynı planda önemli tehditler şu şekilde sıralanmıştır: Birincil enerji kaynakları açısından dışa bağımlılık oranının yüksek olması Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarımızın elektrik enerjisi üretiminde etkin kullanımı için ihtiyaç duyulan yüksek finansal kaynak gereksinimi Enerji kaynaklarının fiyatlarındaki aşırı dalgalanmalar İçinde bulunduğumuz coğrafyadaki siyasi istikrarsızlıklar Diğer ülkelerin enerji politikalarının, ülkemizin enerji terminali olma hedefi ile çelişmesi Yatırımcıların piyasa uygulamalarına ilişkin güvensizliği AB ye uyum kapsamında, başta çevre ile ilgili konularda olmak üzere getirilecek kısıtlamalar ve ortaya çıkacak yüksek maliyetli yatırım ihtiyaçları 2. EDİRNE DE ENERJİ SEKTÖRÜ 2.1. Elektrik Trakya Kalkınma Ajansı 2012 yılı Enerji Raporu na göre Edirne de 1 i işletmede 6 sı inşa halinde toplam 7 adet üretici firma görülmektedir. Elektrik dağıtım faaliyetleri ve ticareti Trakya Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TREDAŞ) tarafından yapılmaktadır. 4
Tablo 1: Edirne Lisanslı Elektrik Üretim Santralleri, 2012 Santral yeri Kurulu Güç Tesis Tipi Durumu (MW) Keşan/Edirne 12 RES İnşa halinde Malkara/Edirne 3 RES İnşa halinde Keşan/Edirne 33 RES İnşa halinde Süloğlu/Edirne 60 RES İnşa halinde Lalapaşa/Edirne 3 RES İnşa halinde Uzunköprü/Edirne 48 RES İnşa halinde Enez/Edirne 15 RES İşletmede Kaynak: Enerji Raporu, Trakya Kalkınma Ajansı. Tablo 2: Edirne Elektrik Dağıtımı, 2013 Abone Sayısı (Adet) 220.771 Alınan Enerji (kwh) 1.059.143.006 Satılan Enerji (kwh) 968.903.990 Kayıp Enerji (%) 8,52 Net Satış Hasılatı (TL) 191.316.108,08 Tahsilat Oranı (%) 96,86 ENH Uzunluğu 6.104,6 km (Kurum+Özel) Direk Sayısı 63.116 (Kurum+Özel) Trafo Sayısı 3.528 (Kurum+Özel) Trafoların Kurulu Gücü 852,9 (EWA) Trafoların Puant Gücü 198,1 (Mw) Kaynak: Bölge Bilgileri, Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. (TREDAŞ). Tablo 3: Edirne Elektrik Tüketimi (MWh), 2011 Toplam Tüketim (MWh) 1.036.775 Resmi daire 69.346 Sanayi İşletmesi 381.861 Ticarethane 140.082 Mesken 262.059 Tarımsal sulama 102.261 Sokak Aydınlatma 34.327 Diğer 46.839 Kişi başına Toplam elektrik 2.596 Tüketimi 5
Kişi başına sanayi elektrik Tüketimi Kişi Başına mesken elektrik tüketimi Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK. 956 656 Tablo 4: Kişi Başına Elektrik Tüketimi (2011) Türkiye TR21 Edirne Toplam Elektrik Tüketimi (MWh) Türkiye Elektrik Tüketimine Oranı Kişi Başına Toplam Elektrik Tüketimi (kwh) Kişi Başına Elektrik Tüketimi Sırası Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK. 186.099.551 8.331.033 1.036.775 0,04 0,01 2.490 5.308 2.596 1. Bölge 21. il Trakya Kalkınma Ajansı 2.2. Yenilenebilir Enerji Kaynakları TR21 Trakya Bölgesi nde üretilen enerjinin kaynakları fazla bir çeşitliliğe sahip değildir, yenilenebilir enerji kullanımının arttırılması için özellikle rüzgâr ve biyogaz potansiyelinin değerlendirilmesi gerekmektedir. 2.2.1. Rüzgar Trakya Bölgesi nde Edirne nin güneyinde rüzgar santrali için uygun alanlar bulunmaktadır. Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen rüzgar değerlerine göre Edirne de rüzgar hızı 5,5-7 m/s seviyesindedir. Buradan hareketle şehirde önemli bir rüzgar potansiyeli olduğu değerlendirilmektedir. YEGM verilerine göre Edirne ilinde güney bölgelerde özellikle Enez ve Keşan ilçelerinde rüzgar santrali potansiyeli daha fazladır. YEGM tarafından yapılan çalışmalara göre Edirne ilinde 694 km 2 alan rüzgar santrali yapımına uygundur ve toplam 3.470 MW rüzgar santrali kurulabilir. Bölgedeki santrallerin bağlanacağı trafo merkezi ise Keşan da bulunmaktadır. RES yatırımının artması ve daha çok rüzgar santralinin sisteme bağlanabilmesi için Enez ilçesine TEİAŞ tarafından trafo merkezi yatırımı yapılması gereklidir. 6
Şekil: Edirne İli Rüzgar Hızı Dağılımı Tablo 5: Edirne de Çeşitli Firmalara Verilen Rüzgâr Santrali Lisans Hakları Dağılımı, 2007 Firma Adedi Mekanik Kurulu Gücü (MW) Edirne 15 685 TR21 Trakya 65 7.609 Kaynak: Enerji Lisansları, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. Tablo 6: Edirne de Kurulabilecek Rüzgâr Enerjisi Santrali Güç Kapasitesi, 2009 Toplam alan (km²) Toplam kurulu güç (MW) Edirne 694 3.470 TR21 Trakya 2.234 11.175 Kaynak: Rüzgar Enerjisi İstatistikleri, Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü. 2.2.2. Güneş Şehirde küçük kapasiteli evsel su ısıtma sistemleri dışında güneş enerjisi ile çalışan tesis bulunmamaktadır. 2.2.3. Biyogaz Şehirde hayvancılığın önemli bir yer tutması nedeniyle hayvan gübrelerinden biyogaz enerji üretme potansiyeline sahiptir. Mevcut durumda çalışan bir tesis bulunmamaktadır. 2.3. Kömür Edirne ilinin büyük bir bölümünde yüzeyleşen genç çökel birimler içerisinde linyit yatakları ortaya çıkartılmıştır. Demirhanlı, Küçükdoğanca, Karayusuflu, Uzunköprü-Harmanlı 7
sahalarında kaliteleri 2000-3500 Kcal/kg arasında değişen toplam 97 milyon ton dolayında linyit rezervi belirlenmiştir. Tablo 8: TR21 Trakya Bölgesi ndeki Linyit Rezervleri, 2010 Rezerv (1000 Ton) Görünür Muhtemel Mümkün Toplam Kaynak Potansiyel Genel Toplam İşletilebilir Petrol Eşdeğeri TR21 141.175 65.698 0 206.873 123.876 0 330.749 73.225 74.727 106.751 Trakya Edirne 0 19.897 0 19.897 77.185 0 97.082 0 26.708 38.152 Kaynak: Linyit Rezervleri Envanteri, Maden Tetkik Arama (MTA). Taşkömürü Trakya Kalkınma Ajansı 3. ENERJİ SEKTÖRÜNDE SAĞLANAN FİNANSAL DESTEKLER 3.1. EKONOMİ BAKANLIĞI TEŞVİK SİSTEMİ Devletin, yatırım hacminin arttırılması amacıyla, bu konularda önceliği olan yörelere daha çok olmak üzere, yatırımın cinsine bağlı olarak değişen oranlarda ve sürelerde yatırımcıya sunulan desteklerin tümüne yatırım teşviki denir. Yatırımın büyüklüğüne, yatırımın konusuna ve yatırım yerine bağlı olarak; Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası, Gelir Vergisi Stopajı Desteği, Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği, Yatırım Yeri Tahsisi, Faiz Desteği, Sigorta Primi Desteği, KDV İadesi, Vergi İndirimi gibi destek unsurlarından yararlanılabilir. Yeni sınıflandırmaya göre TR21 Trakya Bölgesi nde bulunan Edirne 2. Bölgede yer almaktadır. 3.1.1.Genel Teşvik Uygulamaları Genel Teşvik Uygulamaları, bölge ayrımı yapılmaksızın Bakanlar Kurulu Kararına istinaden Teşvik Edilmeyecek Yatırım Konuları ve Teşviki Belirli Şartlara Bağlı Yatım Konuları ile diğer teşvik uygulamaları kapsamında yer almayan, TR21 Trakya Bölgesi için asgari yatırım tutarı şartı olan 1 milyon TL üzerindeki yatırımlara verilen destektir. Ekonomi Bakanlığı ve yerel birimlerce genel teşvik belgesi düzenlenebilir. 8
Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası, Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği gibi destek unsurlarından yararlanılabilir. Enerji yatırımlarının Genel Teşvik Sistemi desteklerinden yararlanmaları mümkündür fakat enerji yatırımları yerel birimlerce düzenlenebilecek teşvik belgesi sektör ve konuları arasında yer almamaktadır. Bu yüzden başvurular Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne yapılmalıdır. Doğalgaza dayalı elektrik üretimi yatırımları hiçbir şekilde teşvik kapsamında değildir. 3.1.2.Bölgesel Teşvik Uygulamaları Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV İstisnası, Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi, Faiz Desteği, Vergi İndirimi. Enerji üretimine yönelik yatırımlar bölgesel teşvik desteklerinden yaralanamamaktadır. İstisnai olarak jeotermal enerji ile veya enerji santralleri atık ısısı ile konut ısıtma/soğutma yatırımları bulundukları bölgenin bölgesel desteklerinden yararlanabileceklerdir. Stratejik yatırımlar için gereken asgari sabit yatırım tutarı elli milyon Türk Lirasının hesaplanmasında bu yatırımların enerji ihtiyacını karşılamak üzere gerçekleştirilecek doğalgaza dayalı olmayan enerji yatırımları da hesaba katılmaktadır. 3.2. ENAR (Enerji Sektörü Araştırma-Geliştirme Projeleri Destekleme Programı) Türkiye de yenilik odaklı enerji ekipman ve metotlarının geliştirilmesine katkı yapacak, bu alanda sektörü, istihdamı ve bilgi düzeyini yükselterek ülkemizin uluslararası alanda rekabet gücünü artıracak çalışmaları desteklemek ve yönlendirmek amacıyla, teknoloji geliştirme ve teknoloji transferi projeleri, üniversite ve sanayi işbirliğini artıracak üniversite-firma ortaklığında veya üniversite ortağı daha sonra belirlenmek üzere firmalar tarafından hazırlanan projeler Bakanlar Kurulu kararı ile desteklenir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca desteklenecek projeler aşağıdaki konulardan en az birini kapsamalıdır: a) Yerli enerji kaynakları kullanımının geliştirilmesi b) Yenilenebilir enerji teknolojileri c) Temiz enerji teknolojileri ç) Enerji elektro mekanik teçhizatı imalat teknolojileri d) Enerji verimliliği teknolojileri 9
e) Zararlı emisyonları azaltma teknolojileri f) Çevrim teknolojileri g) Enerji iletim, dağıtım sistemlerinde akıllı şebeke uygulamaları Desteklenmesine karar verilen ENAR proje bütçesinin azami % 80 i Bakanlıkça, en az % 20 si ise firma tarafından nakdi olarak karşılanır, Projede özel şirketlerden, dernek ve sivil toplum kuruluşlarından, Avrupa Birliği çerçeve programları ve benzeri uluslararası kaynaklardan sağlanan geri ödemesiz destekler ve destek başvuruları proje başvurularında belirtilir. Bu şekilde sağlanan hibe ve destekler desteğin alındığı gidere yönelik olan harcamalardan düşülerek desteklenmeye esas olan harcama tutarı belirlenir, Proje adına geri ödemeli destek kredileri kullanılamaz, Proje için ön görülen bütçenin yetersiz kalması halinde ENAR projeleri yönlendirme heyeti tarafından uygun görülmesi şartı ile Bakanlık tarafından projeye en fazla proje toplam bütçesinin %10 u kadar ek bütçe verilebilir. Trakya Kalkınma Ajansı Destekleme süresi en çok iki yıldır. Ancak projenin süresinde sona ermemesi halinde ve gereksinimlere uygun olarak Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğünce uygun görülmesi şartı ile en fazla 6 şar aylık iki dönem ek süre verilebilir. 3.3. GEF KÜÇÜK DESTEK PROGRAMI TÜRKİYE Küresel Çevre Fonu (Global Environment Facility -GEF), BM Kalkınma Programı (UNDP), BM Çevre Programı (UNEP) ve Dünya Bankası tarafından yönetilen, ortak bir çevre programıdır. Enerji etkin bina, ürün ve işlemlerin yaygınlaşması için yenilikçi yaklaşımlar, enerjinin etkin kullanımı ve enerji etkinliği yönetmelikleri, standartları, kuralları ve teşvikleri üzerine farkındalık, yenilenebilir enerjinin, yoksulluğun azaltılması ve üretim amaçlı kullanımlarının yaygınlaşması için yenilikçi yaklaşımlar, enerji ve organik gübre eldesi, kirliliğin önlenmesi amaçlı yerel biyogaz uygulamalarının yaygınlaşması için yenilikçi yaklaşımlar destek alanlarıdır. Başvuran kuruluşun uygunluğu her bir teklif özelinde değerlendirilmekle birlikte, Birleşmiş Milletlerin tanımladığı tüm sivil toplum kuruluşları GEF Küçük Destek Programı'na (SGP) proje sunabilirler. 3.4. GÖNÜLLÜ ANLAŞMALAR 5627 sayı ve 18/4/2007 tarihinde yürürlüğe giren Enerji Verimliliği Kanunu ve 28097 sayılı, 27/10/2011 tarihli Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik kapsamında Endüstriyel İşletmelerde Gönüllü Anlaşma yapılarak enerji yoğunluklarının azaltılmasına yönelik yapılan destekler yer almaktadır. Gönüllü Anlaşma, bir endüstriyel işletmenin geçmiş beş yıllık referans enerji yoğunluğuna göre anlaşma yapıldıktan sonraki üç yılda enerji yoğunluğunu ortalama olarak en az yüzde on oranında azaltmayı taahhüt ederek Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü ile yaptığı anlaşmayı ifade etmektedir. Gönüllü Anlaşma destekleri anlaşma dönemi sonunda taahhütlerini yerine getiren işletmelere verilmektedir. Genel Müdürlük ile gönüllü anlaşma yapmak isteyen tüzel kişiler, Genel Müdürlüğün internet 10
sayfasında yayınlanan başvuru formu ile birlikte her yıl Ekim ayında Genel Müdürlüğe başvurur. Genel Müdürlük, internet sayfası üzerinden ilan etmek suretiyle, başvuru almayabileceği gibi başvuru dönemini erteleyebilir, uzatabilir veya birden fazla dönemde başvuru olabilir. Elektrik üretim faaliyeti gösteren lisans sahibi tüzel kişiler dışındaki yıllık toplam enerji tüketimleri 1000 TEP ve üzeri olan ticaret ve sanayi odası, ticaret odası veya sanayi odasına bağlı olarak faaliyet gösteren ve her türlü mal üretimi yapan işletmeler Gönüllü Anlaşma desteklerinden yararlanmak için başvuruda bulunabilirler. 3.5. KALKINMA BANKASI DESTEKLERİ 3.5.1. Dünya Bankası Kaynaklı Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Kredisi Özel Sektör tarafından gerçekleştirilecek yenilenebilir kaynaklara dayalı enerji üretim ve enerji verimliliği projelerinin mal, hizmet, inşaat işlerine ilişkin yatırımlarının finansmanında kullandırılır. Proje konusu, Yenilenebilir Enerji ve "Enerji Verimliliği" tanımlarına uyan ve Türkiye Çevre Mevzuatı ile Dünya Bankası Çevre Politikasına uygun olan, ilgili Kurullarca getirilen düzenlemeler sonucu sahip olunması gereken tüm izin ve belgelere sahip olan yatırımcılar yararlanabilir. Kredi limiti en fazla, 50 milyon USD dır. Kredilendirme oranı en fazla, yatırım tutarının % 75 idir. İstenilecek minimum öz kaynak oranı, yenilenebilir enerji projelerinde % 15, enerji verimliliği projelerinde % 25 tir. Vade, kredi değerlendirme çalışması sonucunda belirlenir. 3.5.2.Avrupa Yatırım Bankası Kaynaklı KOBİ-MIDCAP Enerji/Enerji Verimliliği Kredisi Türkiye de yerleşik, küçük-orta ve büyük ölçekli şirketlerin yenilenebilir enerji (güneş, hidro, biyokütle, jeotermal, rüzgar) ve enerji verimliliği yatırımlarının (bölge ısıtma/bölge soğutma, binalarda enerji tasarrufu ve yüksek verimli ısı ve elektrik üretimine yönelik kojenerasyon yatırımları) finansmanında kullandırılır. Yatırım tutarı kredi kapsamında değerlendirilecek şirketlerin maksimum toplam yatırım tutarı 50 milyon Euro'dur. Kredi ile toplam yatırım tutarının maksimum % 50 si finanse edilmektedir. Vade kredi değerlendirme çalışması sonucunda belirlenir. 3.5.3. JBIC Kaynaklı Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Kredisi Özel sektör tarafından gerçekleştirilecek yenilenebilir kaynaklara dayalı enerji üretim tesisleri ve enerji verimliliği yatırımlarının finansmanında kullandırılır. Kredi limiti, oranı ve vadesi kredi değerlendirme çalışması sonucunda belirlenir. 3.6. KOSGEB ENERJİ VERİMLİLİĞİ DESTEĞİ İşletmelerin enerji verimliliği kapsamında alacakları Ön ve Detaylı Etüt, Verimlilik Arttırıcı Proje (VAP) İçin Danışmanlık ve Enerji Yöneticisi Eğitimi hizmetlerine destek verilir. Ön ve Detaylı Etüt ile VAP için danışmanlık hizmetleri, 18/04/2007 tarih ve 5627 sayılı Enerji 11
Verimliliği Kanunu kapsamında Yetkilendirilmiş Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) Şirketlerinden alınır. Enerji Yöneticisi Eğitimi hizmetleri, Enerji Verimliliği Kanunu kapsamında; Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü, Yetkilendirilmiş Kurumlar veya EVD Şirketlerinden alınır. Detaylı Etüt hizmetlerinin destek kapsamında ödenebilmesi için Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü Detaylı Etüt Uygunluk Belgesi alınması şartı aranır. Enerji verimliliğine yönelik Ön ve Detaylı Etüt aynı EVD'den alınabilir, ancak VAP için Danışmanlık hizmetleri, aynı EVD şirketinden alınamaz. Program süresince Enerji Verimliliği Desteğinin üst limiti 30.000 (otuz bin) TL'dir. Trakya Kalkınma Ajansı Ön Etüt için destek üst limitleri Ton Eşdeğer Petrol (TEP) aralığına göre aşağıda verilmiştir. TEP Aralığı Destek Üst Limiti (TL) 200-500 TEP için 1.500 501 ve üzeri için 2.000 Detaylı Etüt için destek üst limitleri TEP aralığına göre aşağıda verilmiştir. TEP Aralığı Destek Üst Limiti (TL) 200-500 TEP için 15.000 501 ve üzeri için 20.000 VAP için danışmanlık destek üst limitleri TEP aralığına göre aşağıda verilmiştir. TEP Aralığı Destek Üst Limiti (TL) 200-500 TEP için 3.000 501 ve üzeri için 5.000 Enerji Yöneticisi Eğitimleri için destek üst limiti aşağıda verilmiştir. TEP Değeri Destek Üst Limiti (TL) 200 ve üzeri için 3.000 3.7. TRAKYA KALKINMA AJANSI MALİ DESTEK PROGRAMLARI Trakya Kalkınma Ajansı, bölgesel kalkınmanın hızlanması ve bölge için stratejik öneme sahip faaliyetlerin hayata geçirilmesi amacı ile ulusal ve bölgesel plan ve programlarla uyumlu olarak, 8 Kasım 2008 tarih ve 27048 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği, Destek Yönetimi Kılavuzu ve ilgili başvuru rehberlerinde belirtilen hükümler doğrultusunda mali destek sağlamaktadır. Başvuru rehberlerinde o yıla özgün öncelikler açıklanmakla birlikte Ajans, üretimde atık ısı ve /veya atık suyun geri dönüşümünün sağlanması veya Bölgede yenilenebilir enerji üretimin artırılması, sanayi ve tarımsal üretimde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması suretiyle sürdürülebilir üretim altyapısının kurulması gibi öncelikler altında gelen projelere finansman aktarabilmektedir. 3.8.TSKB KREDİLERİ Uygunluk Kriterleri: İlgili yatırımla yatırımın yapıldığı bölümde veya tüm tesis bazında en az % 20 oranında enerji tüketiminin azalmış olması, 12
Söz konusu yatırımla sağlanacak marjinal faydanın en az % 50'sinin sağlanacak enerji tasarrufundan oluşması, Komple yeni yatırım olmaması, karşılaştırma yapılabilmesi için mevcut bir tesis üzerinde yapılacak her türlü iyileştirme, modernizasyon veya kapasite artırımı yatırımları ile sağlanacak enerji verimliliği projeleri, Projenin asgari % 8 iç karlılık oranı sağlaması, Proje için çevresel boyutta her türlü izinlerin (emisyon, deşarj, v.b.) ve çalışmaların yapılmış olması gerekmektedir. 3.8.1. Dünya Bankası Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Kredisi Kredi tutarı 420 milyon ABD doları eşdeğeridir. Kredinin 350 milyon ABD doları Dünya Bankası 70 milyon ABD doları ise Dünya Bankası tarafından yönetilen CTF Temiz Teknoloji Fonu kaynaklıdır, Kredi ile yenilenebilir enerjiye dayalı elektrik üretim ve enerji verimliliği projeleri finanse edilmektedir, Krediden yararlanabilecek yenilenebilir enerji projeleri rüzgar, güneş, jeotermal, dalga, gelgit, biomas, biogaz, çöp, hidrojen enerjisine dayalı olanlar ve düşük etkili hidroelektrik santralleridir, Enerji verimliliği projelerinin ilgili bölümde asgari % 20 enerji tasarrufu sağlamaları ya da projenin getirilerinin asgari % 50'sinin enerji tasarrufundan kaynaklanmalı kriterlerinden birini yerine getirmesi gerekmektedir, Bir projeye tahsis edilecek azami kredi tutarı 80 milyon ABD dolarıdır. Finansal kiralama olarak da kullanım mümkündür. 3.8.2.Avrupa Yatırım Bankası Çevre ve Enerji Çerçeve Kredisi 150 milyon Euro eşdeğeri tutarındaki kredi Euro ve ABD doları olarak kullanılabilmektedir, Kredi yenilenebilir kaynaklara dayalı enerji üretimi, çevre kirliliğini önleme ve enerji verimliliği projelerinin finansmanında kullanılmaktadır, Krediden yararlanacak projelerin sabit yatırım tutarlarının 50 milyon Euro'yu aşmaması gerekmektedir. Kredi ile bir projenin azami % 50 finanse edilebilmektedir, Kredinin firmalara asgari vadesi 1 yıl ödemesiz dönem dahil olmak üzere 4 yıl olup vadenin projenin gereksinimine göre uzatılması mümkündür, Finansal kiralama olarak kullanım mümkündür. 3.8.3.Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) Enerji ve Enerji Verimliliği Kredisi Kredi tutarı 50 milyon Euro dur, Kredi ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim projeleri (10MW altında kapasiteye sahip hidroelektrik santralleri, 60 MW altında kapasiteye sahip rüzgar santralleri, biyokütle, jeotermal, güneş enerjisi, dalga, gelgit) ve enerji verimliliği projelerine finansman sağlanmaktadır, Bir projeye tahsis edilebilecek azami kredi tutarı 5 milyon Euro'dur, Finansal kiralama seklinde kullanım mümkündür. 13
3.8.4. Uluslararası Finans Kurumu (IFC) Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Kredisi Türkiye genelinde özel sektörde faaliyet gösteren firmaların gerçekleştirecekleri yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği yatırımlarına finansman sağlamak içindir. Bu projeye kullandırabilecek kredi tutarı proje bazında değerlendirilecektir. Vade yapısı projenin niteliğine göre belirlenecektir. 3.9.TTGV ENERJİ VERİMLİLİĞİ DESTEK PROGRAMI Türkiye nin dünyada artan enerji fiyatları karşısında, özellikle enerji yoğun sektörlerde rekabet gücünün koruması, dışa bağımlılığını azaltması ve sera gazı salımlarının azaltılmasına katkı sağlanması ve sanayicinin ilgili faaliyetlerinin teşvik edilmesi amacıyla oluşturulmuştur. Destek kapsamında enerji verimliliği etütleri de dahil olmak üzere, enerji verimliliğine yönelik uygulama projelerinin uygun şartlarda desteklenmesi amaçlanmaktadır. Bu destek programı ile aynı zamanda Enerji Verimliliği Kanunu ve Enerji Verimliliği Yönetmeliği ile belirlenen amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesine katkı sağlanması öngörülmektedir. Trakya Kalkınma Ajansı Uygulanabilir Proje Konuları Buhar üretim ve dağıtım sistemlerinin (buhar kapanları, boru hatları, kondensat ve blöf sistemleri, vb.) iyileştirilmesi Yakma (kazanlar, fırınlar, brülörler vs.) ısıtma ve soğutma sistemlerinin iyileştirilmesi Fan, pompa, kompresör, vb. cihazların, sistem optimizasyonu yaklaşımı ile gözden geçirilerek elektrik tasarrufu sağlanması Kullanılan üretim teknolojisinin (eritme, ergitme, tavlama, kurutma, presleme, kalıplama, boyama, vb.) daha verimli hale getirilmesi Atık ısının değerlendirilmesi Üretim süresinin kısaltılması, sıcaklık veya basınç seviyelerinin düşürülmesi, vb. proses ve işletme optimizasyonu Öncelikler Yerli teknoloji ve ekipman kullanımı Yenilikçi ve/veya ileri teknoloji (malzeme, elektronik, yazılım, vb.) uygulamaları Destek Mekanizması Proje Süresi: En fazla 1,5 yıl Destek Miktarı: 100.000 1.000.000 ABD$ Destek Oranı: Proje Bütçesinin en fazla %50 si Geri Ödeme Süresi: 1 Yılı Geri Ödemesiz Toplam 4 Yıl (Faizsiz) Hizmet Bedeli: TTGV Destek miktarının %6 sı 3.10. TurSEFF (TÜRKİYE SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ FİNANSMAN PROGRAMI) Sürdürülebilir Enerji Finansmanı Programları (SEFF ler) Avrupa İmar ve Kalkınma Bankasının (AİKB ) sürdürülebilir enerji girişiminin bir parçasıdır. 14
TurSEFF, AİKB nin özel sektörde KOBİ ölçeğindeki şirketlere, uygun bulunan enerji verimliliği ( EE ) ve küçük ölçekli yenilenebilir enerji ( RE ) yatırımlarının finanse edilebilmesi için katılımcı bankalar kanalıyla sağladığı 265 milyon USD tutarındaki kredi paketidir. 3.10.1. Endüstriyel Enerji Verimliliği Kredileri Kredi tutarı 5 milyon EUR yu geçmemelidir. TurSEFF kredisine başvuran firmalar mali olarak elverişli durumda olmalıdır. Yatırım, enerji tüketiminde bir azaltma sağlamalıdır ve TurSEFF tarafından sağlanan tutar yalnızca enerji tasarrufunun ölçülebilir olduğu bu projeler için kullanılabilir. Yatırım kapsamında teknik enerji performansı, şartların değişmediği göz önüne alınarak yıllık bazda ölçüldüğünde % 20 ye eşit ya da daha yüksek Enerji Tasarruf Oranı ya da aynı oranda CO2 eşdeğeri ton olarak ölçülen sera gazı emisyonlarında düşüş sağlamalıdır. Potansiyel enerji tasarrufunun mali değerinden hesaplanan asgari Iç Verim Oranı % 7 den fazla olmalıdır. 3.10.2. Ticari Binalar için Enerji Verimliliği Kredileri Bu kategori altında azami 5 milyon EUR ya kadar olan krediler mevcuttur. Ofis binaları ticari is sektöründe büyük bir enerji kullanıcısıdır ve enerji verimliliğini arttırma yönündeki çabalarda büyük bir rol oynar. Enerji, bir binanın işletim maliyetlerinin yüzde 30 kadarını temsil eder. Böylece, enerji verimliliği tedbirleri alınması enerji tüketimini ve böylelikle elektrik faturalarını % 30 veya daha fazla oranda azaltabilir. Bu tasarruflar doğrudan karı arttırır. Bu, enerji verimliliğinin düşük riskli ve yüksek getiri sağlayan bir yatırım olarak kullanılabileceği anlamına gelmektedir. Sağduyulu idareciler artık enerji verimliliğinin özellikle de işletim maliyetlerindeki herhangi bir azalmanın net işletim gelirinde doğrudan bir artışa dönüştüğü ve iç büyümenin mükemmel bir yöntemini sağladığını bilmektedirler. İnşaat Sektörü projeleri, tüm koşullar eşit olduğu takdirde yıllık bazda ölçüldüğü üzere % 30 a eşit veya daha fazla oranda bir enerji tasarruf oranı elde etmelidir. Kredi talep edilen binalarda bağımsız yetkili bir enerji uzmanı tarafından hazırlanmış Enerji Performans Sertifikası bulunmalıdır. Uygun olmayanlar aşağıdaki projelerdir: Hâlihazırda ülke düzeyinde belirlenen enerji verimliliği standartlarına tabi yeni bina yatırımları, Yalnızca satışlar üzerinde kısa veya orta dönem kar yapma amacı ile gayrimenkule yapılan yatırımlar; arazi ve mevcut binaların satın alınması, kiralanması veya kiraya verilmesi. 3.10.3.Yenilenebilir Enerji Kredileri Azami 5 milyon EUR ya kadar olan yenilenebilir enerji yatırımı kredileri mevcuttur. Bu kategori, elektrik ve/veya ısıtma ve/veya soğutma ve/veya fosil yakıt kaynaklarının yerine geçen her tür enerjiyi üretmek üzere yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanan ekipman, sistem ve süreçlerin satın alınması ve kurulumunu kapsayan projeleri içermektedir. Uygun yatırımlar aşağıdaki yenilenebilir enerji teknolojilerini kapsar: 10 MW yi geçmeyen kurulu güce sahip ve önceden EBRD çevresel uyum onayına tabi olan küçük, nehir tipi hidroloelektik santralleri 15
10 MW yi geçmeyen toplam kurulu güce sahip ve önceden EBRD çevresel uyum onayına tabi olan rüzgâr türbinleri kurulumu Isı ve/veya elektrik üreten biokütle yakma ve proliz / gazlaştırma sistemleri Proses ve/veya mekan ısıtması/soğutma ve/veya sıhhi su ısıtması için sıcak su üretimi güneş enerjisi-termal su sistemleri Güneş enerjisi-termal kurutma sistemleri Jeotermal ısı pompaları Biyogaz tesisleri Fotovoltaik elektrik üretimi Trakya Kalkınma Ajansı Ulaşım için biyoyakıtları destekleyen yatırımlar hariç tutulmaktadır. Yenilenebilir enerjiye uygun yatırımlar onaylanma tarihinde 15 yılın altında geri ödeme süresine sahip olmalı ve 1 EUR yatırım karşılığında yılda en az 1.3 kwh elektrik üretmelidir. Tüm yenilenebilir enerji projelerinin Net Bugünkü Değeri pozitif olmalıdır. 3.10.4. Küçük Ölçekli Enerji Verimliliği Ve Yenilenebilir Enerji Kredileri Küçük ölçekli enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji projeleri aşağıdaki şartlarla uyumluluk göstermelidir: 1. Yatırım, TurSEFF LEME listesinde yer alan teknoloji gruplarından birinde yapılacak ekipmanların satın alımı ve montajını içermeli ve bu listedeki kriterlerle uyum içinde olmalıdır; 2. Kredi talebi 250,000 EUR üst limitinin altında kalmalıdır. 3.10.5. Tedarikçi Kredileri Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji teknolojilerinin tedarik boyutunu desteklemek üzere, enerji verimliliği tedarikçileri için azami 1 milyon EUR ya kadar olan yatırım kredileri mevcuttur. Bu tür bir krediye başvurmak isteyen şirketler aşağıdaki şartları sağlamalıdır: Krediler enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji teknolojileri üretimi, tedariki veya kurulumu ile ilgili enerji verimliliği tedarikçilerinin çalışma işlemlerinin genişletilmesi amacına hizmet etmelidir, Proje uzman ekibi yatırım talebini inceleyecek, değerlendirecek ve enerji verimliliği tedarikçisinin krediyi iş süreçlerinde iyileştirme amacıyla kullanacağını onaylayacaktır. Tedarikçi kredi dosyasında bu onay dökümlerini ispat amacıyla muhafaza edecektir, Bu alt kategori altında yatırım harcamaları (Capex) veya makine ekipman yenileme gibi kalıcı nitelikteki yatırımları desteklenecektir. Enerji verimliliği için mevcut en iyi teknolojiler (BAT) ile ilgili yatırımlara öncelik verilecektir. 3.10.6. Satıcı Kredileri Azami 5 milyon EUR ya kadar olan satıcı kredileri mevcuttur. LEME/LESI tipi ödemelerde satıcılar bayileri ile birlikte satıcı kredileri alabilirler. Satıcı finanse ettiği ekipmanların LEME altında uygun olduğunu kanıtlamak için kayıtları (fatura veya satış raporların kopyalarını) sağlayacaktır. Satıcı kredisi sağlanan fonlarda nihai yararlanıcılar olarak sadece KOBİ'lere ekipman satış için ilgili satış raporları/faturalar sunulacaktır. Hiçbir fatura LEME tipi ödemelerin üst sınırı olan 250.000 EUR yu aşmamalıdır. Bayiler üzerinden kullandırılan satıcı kredilerinde ana satıcı firmanın kredi geri ödemelerini garanti etmesi ve raporlama 16
sorumluluğunu üstüne alması da mümkündür. Satıcı kredisi altında kredi verilmeden önce proje uzman ekibinden aşağıdaki koşulların sağlandığının onayı alınır. Satıcı, nihai yararlanıcılar olarak KOBİ'lere uzun vadeli garantiler ve daha uzun bir süreye yayılmış taksit ödemeleri gibi normal durumlarda piyasaya sunulmayan avantajlı koşullar sunmalıdır, Satıcı, arz tarafında gerçekleştirdiği iyileştirme çalışmaları ile nihai kullanıcıların olduğu talep cephesindeki enerji verimliliği önlemleri arasındaki entegrasyonun önemi hakkında bilgilendirme yapmak ve farkındalığı arttırmak üzere (gerekirse proje uzman ekibinden destek alarak) tanıtım materyalleri (örneğin broşürler) hazırlamalıdır. 3.11. VERİMLİLİK ARTIRICI PROJELER (VAP) 5627 sayı ve 18/4/2007 tarihinde yürürlüğe giren Enerji Verimliliği Kanunu ve 28097 sayılı, 27/10/2011 tarihli Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik kapsamında Endüstriyel İşletmelerde Verimlilik Artırıcı Projelerin(VAP) uygulanmasına yönelik yapılan destekler yer almaktadır. Endüstriyel işletmelerde; enerji etüt çalışması ile belirlenen önlemlerin uygulanması ve enerji tasarruf potansiyelinin geri kazanılması için hazırlanan Projeler Verimlilik Artırıcı Proje (VAP) olarak adlandırılmaktadır. VAP endüstriyel işletmelerde enerji atıklarının, kayıpların ve verimsizliklerin giderilmesi için gerekli önlemlerin uygulanması amacıyla hazırlanır. Verimlilik Artırıcı Proje destekleri işletmelerin enerji verimliliğine yönelik olarak işletmelerinde uygulayacakları projelerin desteklenmesini öngörmektedir. Verimlilik Arttırıcı Projelerinin desteklenmesini isteyen endüstriyel işletmeler, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından tebliğ olarak yayımlanan usul ve esaslara uygun olarak şirketlere hazırlattıkları projelerini her yıl Ocak ayı içinde Genel Müdürlüğe sunar. Genel Müdürlük, internet sayfası üzerinden ilan etmek suretiyle, başvuru almayabileceği gibi başvuru dönemini erteleyebilir, uzatabilir veya birden fazla dönemde başvuru alabilir. Elektrik üretim faaliyeti gösteren lisans sahibi tüzel kişiler dışındaki yıllık toplam enerji tüketimleri 1000 TEP ve üzeri olan ticaret ve sanayi odası, ticaret odası veya sanayi odasına bağlı olarak faaliyet gösteren ve her türlü mal üretimi yapan işletmeler VAP desteklerinden yararlanmak için başvuruda bulunabilirler. 3.12.YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ AMAÇLI KULLANILMASINA İLİŞKİN DESTEK EPDK nın asli görevi; elektriğin, doğal gazın, petrolün ve LPG' nin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir enerji piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanmasıdır. Gerçek ve tüzel kişiler desteklerden yararlanabilmektedir. 17
Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuatı çerçevesinde, yerli doğal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim yapan tesisler, aşağıda belirtilen mekanizmalarla desteklenmektedir: Yerli doğal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurmak üzere, lisans almak için başvuruda bulunan tüzel kişilerden, lisans alma bedelinin yüzde biri dışında kalan tutarı tahsil edilmemektedir, Yerli doğal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için ilgili lisanslara derç edilen tesis tamamlanma tarihini izleyen ilk sekiz yıl süresince yıllık lisans bedeli alınmamaktadır, Yerli doğal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerine, TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından, sisteme bağlantı yapılmasında öncelik tanınmaktadır, Perakende satış lisansı sahibi tüzel kişiler, serbest olmayan tüketicilere satış amacıyla yapılan elektrik enerjisi alımlarında, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı bir üretim tesisinde üretilen elektrik enerjisi satış fiyatı, TETAŞ ın satış fiyatından düşük veya eşit olduğu ve daha ucuz başka bir tedarik kaynağı bulunmadığı takdirde, öncelikli olarak söz konusu yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisinde üretilen elektrik enerjisini satın almakla yükümlü kılınmıştır, Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinde üretim yapan üretim lisansı sahibi tüzel kişiler, bir takvim yılında, lisanslarında yer alan, öngörülen ortalama yıllık üretim miktarını geçmemek kaydıyla, özel sektör toptan satış şirketlerinden elektrik enerjisi satın alabilirler, Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinden, Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinin Dengeleme Birimleri ve Kayıt Kuralları başlıklı 18 inci maddesi kapsamında olanlar, dengeleme birimi olma yükümlülüğünden muaftır, Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak sadece kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla elektrik üretim tesisi ve şebeke destekli elektrik üretim tesisi kuran gerçek ve tüzel kişilerden, kesin proje, planlama, master plan, ön inceleme veya ilk etüdü DSİ ya da EİE tarafından yapılan projeler için hizmet bedeli alınmamaktadır. Trakya Kalkınma Ajansı 18
KAYNAKÇA 2010/2014 Stratejik Planı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2012/3305 Sayılı Karara İlişkin Mevzuat ( Yeni Teşvik Mevzuatı) 2012 Faaliyet Raporu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji Raporu 2012, Trakya Kalkınma Ajansı GEF Küçük Destek Programı Türkiye İnternet Sayfası, http://www.gefsgp.net/nasilbasvurabilirim/index/5/nasil-basvurulur- KOSGEB İnternet Sitesi, http://www.kosgeb.gov.tr/pages/ui/destekler.aspx?ref=7&refcontent=70 TSKB İnternet Sitesi, http://www.tskb.com.tr/kredilendirme_proje_finansman/detail.aspx?sectionid=%2bb3a2lw aqfiaftvkfnqcew%3d%3d&contentid=i7tw5hz1pe3loucixo%2fa9a%3d%3d TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) İnternet Sitesi, http://www.ttgv.org.tr/tr/enerji-verimliligi TurSEFF (Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansman Programı) İnternet Sitesi, http://www.turseff.org/tr/sayfa/uygunluk Türkiye Kalkınma Bankası İnternet Sitesi, http://www.kalkinma.com.tr/dunya-bankasi-yenilenebilir-enerji-kredi.aspx Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü İnternet Sitesi, http://www.eie.gov.tr/duyurular_haberler/h_enar.aspx http://www.eie.gov.tr/verimlilik/destekler.aspx 19