BİR KOJENERASYON TESİSİSİN İLERİ EKSERGOÇEVRESEL ANALİZİ

BİR KOJENERASYON TESİSİSİN İLERİ EKSERGOÇEVRESEL ANALİZİ Gülcan, ÖZEL*, Emin AÇIKKALP**, Arif HEPBAŞLI***, Hikmet KARAKOÇ**** *Bilecik Ş.E. Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine ve İmalat Mühendisliği Bölümü 11210 Gülümbe, Bilecik, gulcan.ozel@bilecik.edu.tr **Bilecik Ş.E. Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İmalat Mühendisliği ölümü 11210 Gü ümbe, Bilecik, eacikkalp@gmail.com *** Yaşar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendisliği Bölümü 35100 Bornova, İzmir, arifhepbasli@gmail.com **** Anadolu Üniversitesi Havacılık Fakültesi Uçak Gövde Motor Bakım Bölümü 26555 Eskişehir, Ö Bu çalışmada, 10 MW gücündeki bir kojenerasyon tesisinin performansı, ilerieksergoçevresel analiz yöntemi kullanılarak değerlendirilmektedir. Klasik ekserji analizinden farklı olarak, ileri ekserji yönteminde ekserji yok oluşu, kaçınılabilir, kaçınılamaz, içsel ve dışsal olmak üzere dört bölüme ayrılmaktadır. İleri ekserji analiz yöntemi kullanılarak, herhangi bir enerji dönüşüm sisteminin bileşenleri arasındaki etkileşimler ve bileşenler için geliştirme potansiyeli incelenebilmektedir. İlk olarak, kojenerasyon sistemindeki her bir bileşenin ekserji akışı ve ekserji yok oluşu değerleri hesaplanmaktadır. Daha sonra, ileri ekserji yöntemi çevresel etki analizi ile birleştirilerek her bir bileşenin çevresel etki akımı belirlenmektedir. Son olarak, elde edilen sonuçlarına dayanarak, büyüklüğü ve geliştirme potansiyeli belirlenirken, çevresel etkilerin iyileştirme potansiyeli ortaya konularak bu konuda bazı önerilerde bulunulmaktadır. çevresel olarak geliştirilebilme potansiyeli % 33,5 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca, sistem bileşenleri arasındaki etkileşimden kaynaklanan çevresel etki % 61,74 sını oluşturmaktadır. İ Ç Keywords 61.74. 3.5 1. GİRİŞ ile birlikte enerji sistemlerinin tasarımı, kurulumu ve geliştirilmesinde çevresel etki analizi önem Sera gazları olarak anılan karbondioksit, metan, kazanmıştır TUİK, 2012). oksit ve ozon gibi gazlar atmosferde ısıyı tutarak küresel ısınmaya neden olurlar. Artan enerji ihtiyacını Enerji dönüşüm sistemlerinin değerlendirilmesinde karşılamak amacıyla kurulan enerji üretim ve çevrim enerji ve ekserji yaklaşımları kullanılarak birçok yöntem sistemleri sera gazı oluşumunda oldukça etkilidir. geliştirilmiştir. Bu çalışmalarda, enerji üretim ve Türkiye de enerji sektörü, sera gazı emisyonu dönüşümünün verimli, ekonomik ve çevre dostu salınımında % 70,2 lik oranla en büyük paya sahiptir. gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır. Ekserji an Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin etkisini arttırması sistemdeki tersinmezliklerin yeri, büyüklüğü ve kaynağı 933

, sistemin daha verimli çalışması için gerekli iyileştirmeler yapılabilmektedir. Ancak klasik ekserji analizi, bileşenlerin arasındaki etkileşimler hakkında bilgi vermez ve her bir bileşenin geliştirme potansiyeli hakkında yanıltıcı olabilir. Klasik ekserji analizindeki eksikliklerin giderilmesi için ileri ekserji analizi olarak adlandırılan bir yöntem geliştirilmiştir. Bu yöntemde, her bir bileşenin ekserji yok oluşu kaçınılabilir, kaçınılamaz, içsel, dışsal ve bunarın birleşimlerinden oluşan parçalara ayrılmıştır. İleri ekserji yönteminde, sistemin bir bileşeni üzerinde yapılan değişikliklerin diğer sistem bileşenlerini ve tüm sistemi nasıl ve ne ölçüde etkilediği hakkında detaylı bir bilgi elde etmek mümkündür. Ayrıca ileri ekserji analizi de klasik ekserji analizinde olduğu gibi ekonomik ve çevresel analiz yöntemleri ile birleştirilerek ekonomik ve çevresel değerle vermektedir (Çengel, 2012) j akımının çevresel etki akımı Birim ekserji başına çevresel etki b E e LHV m T P Y ε η : Ekserji akımı : özgül ekserji (kj/kg) : Alt ısıl değer (kj/kg Kütlesel debi (kg/s) Sıcaklık (K) Basınç (bar) Sistem bileşenlerine ait çevresel etki İ λ Hava fazlalık katsayısı Alt ve Üst İndisler AV : Kaçınılabilir D : Yok oluş, yıkım EN : İçsel EX Dışsal F : Yakıt k :Sistemi oluşturan bileşenlerden herhangi MX : Birleşik UN : Kaçınılamaz g : Gaz tarafı h : Hava tarafı Kısaltmalar : Hava kompresörü : Ön ısıtıcı : Yanma odası : Gaz türbini HRSG : Atık ısı kazanı Y.S.G. : Yanma sonu gazları odinamik ve maliyet etkinliğinin iyileştirilmesi için kaçınılabilir ve kaçınılamaz ekserji yok oluşları hesaplamıştır. Tsatsaronis yaptığı çalışmada ileri ve eksergoçevresel analizi ayrıntılı olarak tanımlamış ve uygulama metotları göstermiştir kullanılarak sonuçların yüksek geçerlilikte olduğunu ifade etmiştir. gaz türbini ve kojenerasyon sisteminde içsel ve dışsal erji yok oluşları Razmara and Khoshbakhti tarafından incelenmiştir. Bu çalışmada sistem bileşenlerindeki en büyük içsel ekserji yok oluşunun yanma odasında olduğu saptamış ve farklı yanma koşulların oluşlarının değişimi incelenmiştir. Petrakopoulou, bir kombine çevrim güç santralinde lizini gerçekleştirmiştir. Gaz türbini ve alçak basınç buhar türbininde kaçınılabilir çevresel etkilerin yüks emdeki çevresel etkilerinin çoğunluğunun kaçınılamaz olduğunu saptamıştır. Ayrıca bileşenlerdeki içsel çevresel etkiler yüksek orandadır ve bileşenler arası etkileşimler düşük 2012). Doğalgaz ile çalışan bir elektrik üretim tesisinde ileri ekserji analizi Açıkka p ve arkadaşları tarafından uygulanmıştır. Sistemin iyileştirilebilme potansiyelini % 38 ve içsel ekserji yıkım oranını % 70 olarak hesaplamışlardır. Bileşenler arasındaki etkileşimlerin etkisinin içsel ekserji yıkımına oranla düşük olduğu gözlenmiştir (Açıkkalp vd, 2014.) Bu çalışmada 10 MW net güce sahip bir kojenerasyon sisteminde ileri ekserji ve çevresel etki analizlerini birleşimi goçevresel analiz gerçekleştirilmiştir. İ olarak sitemin gerçek, teorik ve kaçınılamaz çalışma şartları belirlenmiş ardından bu şartlar altında sisteme ileri ekserji analizi uygulanmıştır. Son olarak bileşenlerin ekserji akımları çevresel etki değerleri ile birleştir lerek sistemin çevresel etkisi araştırılmıştır. 2. MODELLEME VE ANALİZ 2.1. Sistem anımı Çalışmada incelenen kojenerasyn sistemi Şeki 1 de şematik olarak verilmiştir. Sistemde yakıt olarak doğalgaz kullanılmaktadır ve 10 MW net güç üretilmek hava kompresörü (AC), bir ön ısıtıcı (AP), bir yanma odası (CC), bir gaz türbini (GT) ve b r atık ısı kazanından (HRSG) oluşmaktadır. İleri ekserji analizi, literatürde yer alan yeni bir yöntemdir ve bu konudaki çalışmalar oldukça sınırlıdır. Bileşenlerdeki ekserji yok oluşunun parçalara bölünmesi Ho tarafından 2002 yılında yapılan çalışmada ortaya atılmıştır. Bu çalışmada gaz türbinli bir kojenerasyon sisteminin 934

a. İnsan sağlığına zarar c. Kaynakların tükenmesi de çevresel etkiler hesaplandıktan so normalleştirmş ve ağırlıklandırılmış sonuçlar Eco indicator points (Pts) cinsinden sunulmuştur. ergoçevresel Analiz Şekil 1. İncelenen kojenerasyon sistemi Doğalgazın % 90 dan fazlası metandan oluştuğu için anılarak oluşturulmuştur. Yakıt, 55,6 hava/yakıt oranı ile yanmaktadır. Buna göre oluşturulan yanma denklemi aşağıdaki gibidir 1996). Eksergoçevresel analiz, enerji dönüşüm sistelerini çevresel açıdan değerlendirilmesine yarayan ekserji tabanlı bir analiz yöntemidir. Bu analiz 3 aşamadan oluşur: ) sistemin bileşen seviyesinde ekserji analizi, sistem bileşeni ve bilşenlerle ilişkili akımların yaşam döngüsü analizi ) uygun eksergoçevresel değişkenlerin hesap anması ve sistemin eksergoçev olarak değerlendirilmesi (Meyer vd, 2009) Sistemin her bir bişenindeki ekserji yok oluşu F P kuralı (ekserjetik yakıt ekserjetik ürün) göz önüne alınarak Eş. (2) deki gibi hesaplanır. 0, 4, 2, 2, 2 0, 2,, 2, 2 0, 2, 2 Şekil 1 de gösterilen kojenerasyon sisteminde numaralandırılmış 12 istasyon vardır. Bu istasyonlara ait özellikler Tablo 1 de verilmiştir. 1., sıcaklık, basınç ve özgül ekserji değerleri ( 1996 Akışkan 1 298,15 1,013 0 2 604,47 10,13 302,11 3 850 9,6235 459,47 4 1520 9,1423 1090,7 5 1005 1,0993 416,37 6 781,22 1,063 252,58 7 426 1,013 28,35 8 298,15 10 0 9 453,03 10 818,95 10 Yakıt 298,15 12 51765,6 = k. bileşen için ekse etik verim ürün ve yakıt ekserjilerinin oranınaeşittir ε =, çevresel etki akımı olarak tanımlanır ve Eco indicator points değerlerinin birim zamandaki değişimi (mpts/s yada Pts/s) ifade eder. Özgül çevresel etki b gösterilir ve j akımında birim ekserji başına (Pts/GJ ekserji yada mpts/gj ekserji) çevresel etki üretimidir. Birim ekserji başına çevresel etki b Eş.(4) ile. = b Her bir sistem bileşeni için çevresel etki dengesi Eş. (5) ve (6) daki gibi yazılabilir. = + (Y + ) 2.2 Yaşam Döngüsü Analizi Yaşam Döngüsü Analizi, bir ürün ya da hizmet üretiminde kullanılan ham maddelerin elde edilmesinden başlayarak, ilgili tüm üretim, sevkiyat, tüketici tarafından kullanım ve kullanım sonrası atık olarak bertarafı da kapsayan yaşam döngüsünün farklı aşamalarındaki çevresel etkilerini belirlemek, raporlamak ve yönetmek için kullanılan bir yöntemdir. Farklı yaşam döngüsü analizi yöntemleri kullanılarak sistem yada proseslerin çevresel etki değerleri hesaplanabilir. Zarar odaklı Eco yöntemlerden biridir. Ecoindicator 99 da üç zarar tanımlanmıştır 2011). 935 b = b + (Y + ) sırasıyla ürün ve yakıtın çevresel etki akımını göstermektedir. b b ürün ve yakıt için özgül çevresel etkiyi ifade etmektedir. Bileşene ait çevresel etki Y, k bileşenin yaşam döngü analizi ile ilişkilidir ve Eş.(7) ile hesaplanır. Y = Y + Y + Y Bileşene ait çevresel etki üç yaşam döngüsü evresinden oluşur. Bu evreler ekipman yapımı (üretim, kurulum ve

taşıma süreçlerini içerir) Y, bakım işletme Y, atık bertarafı ve demontajı Y ile ifade edilir. Bu çalışmada yapı evresinin yanında düşük kalan işletme bakım ve kullanım evreleri ihmal edilmiştir. İncelenen verilmiştir. it çevr 2. Sistem bileşenlerinin yaşam dngüsüne ait çevresel etki değerleri Bileşen 99, mpts/kg Ağırlık, kg Y k (mpts/h) Çelik 86 1333,2 114655,2 Kompresörü Yüksek alaşımlı çelik 910 1778 1617980 9,49 Dökme demir 240 888.2 213168 Ön Isıtıcı Çelik 86 250 82500 Düşük alaşımlı çelik 110 750 32250 0,507 Yanma Odası Çelik 86 375 1023750 Yüksek alaşımlı çelik 910 1125 1023750 5,151 Gaz Türbini Çelik 86 750 64500 Yüksek alaşımlı çelik 910 2250 2047500 10,302 Atık Isı Kazanı Çelik 86 1750 150500 Düşük alaşımlı çelik 110 5250 577500 3,5512 2.4. İleri Eksergoçevresel Analiz İleri ekserji analizinde ekserji yok oluşu parçalara ayrılarak detaylı bir sistem değerlendirmesi ve gerçekçi bir iyileştirme potensiyeli elde etmek amaçlanmıştır. Daha sonra bu yöntem ekonomik ve çevresel analizleri ile birleştirilerek sistemlerin ekonomik ve çevresel etkilerinin incelenmesine olanak sağlanmıştır. İleri çevresel etki analizinde ekserji yıkımı ve çevresel etki akımları, kaçınılabilir, kaçınılamaz, içsel ve dışsal olmak üzere dört kısma ayrılır.,,, = = + + = ile kaçınılabilir ekserji yok oluşu gösterilmiştir ve kaçınılabilir ekserji yok oluşu, tasarım bileşenin geliştirme potansiyelini gösterir. Geri kalan kısmı ise kaçınılamaz, olarak adlandırılır ve kısıtlandırılmalardan dolayı kaçınılamazdır. İçsel ekserji ise sistemdeki diğer bütün bileşenler ideal yok oluşu koşullarda çalışırken gerçek şartlarda çalışan k bileşeninin kendi içindeki ekserji yok oluşudur. Dışsal ekserji yok oluşu ise k bileşeni dışındaki diğer bileşenlerden kaynaklanan ekserji yok oluşudur. Her bir bileşen çin dışsal ekserji yok olşuna diğer bileşenlerin etkisi tek tek hesaplanır. Bu değerler toplanarak toplam dışsal ekserji yok oluşundan çıkarılarak birleşik yok oluşu hesaplanır (Açıkkalp, 2013). Şekil 2. Ekserji yok oluşununun ayrıştırılması İleri eksergoçevresel analiz kapsamında herhangi bir k bileşeni için kullanılan denklemler Tablo 3 d verilmiştir. 936

3. Çevresel etki analizinde kullanılan parametreler ç İçsel çevresel etki = b Dışsal çevresel etki = Birleşik çevresel etki = Kaçınılamaz çevresel Kaçınılabilir çevresel İçsel kaçınılamaz çevresel etki Dışsal kaçınılamaz çevresel etki İçsel kaçınılabilir çevresel etki: Dışsal kaçınılablir çevresel etki = b ç = ç = b ç = = = 4. Kaçınılamaz ve teorik çalışma koşulları için yapılan Bileşen Gerçek Kaçınılamaz η = 0,86 η = 1 η = 0,93 ΔT = 155 ΔP = % 3 ΔP = % 5 ΔT = 0 ΔP = 0 ΔP = 0 ΔT = 60 ΔP = % 1 ΔP = % 3 λ,20 λ,20 λ,5 Q = 0,02LHV Q = 0 Q = 0 ΔP = % 5 ΔP = 0 ΔP = % 3 η = 0,86 η = 1 η = 0,96 ΔT = 60,6 ΔP = % 5 ΔT = 0 ΔP = 0 ΔT = 20 ΔP = % 3 3. DEĞERLENDİRMESİ TARTIŞMA Tablo 4 de özetlenmiştir. Kojenerasyon sisteminde etik verimi en düşük olan bileşen % 60 ile atık ısı kazanı en yüksek olan ise % 95 ile gaz türbinidir. Ekserji yok oluşu akımı odasında ve 2543 kw ile atık ısı kazanında en az ise 722.5 kw ile hava kompresöründe meydana gelmektedir. Bileşen Ekserji analizi sonuçları ε 9942 9219,5 772,5 0,927 5688,8 4802,09 886,71 0,844 42436 33886 8550 0,798 20951 19942 1009 0,952 6365 3822 2543 0,600 İleri ekserji analizi sonuçları Tablo 5 de verilmiştir. Buna göre, hava kompresöründe dışsal ek erji yok oluşu içsel ekserji yok oluşundan yüksektir. Bu nedenle hava kompresöründe iyileştirme yapılabilmesi için kompresör dışındaki bileşenlerde değişim yapılması gerekmektedir. Ayrıca birleşik ekserji yok oluşu dışsal kısmın önemli bir bölümünü oluşturdurduğundan, bileşenler arası bağlantılar hava kompresörünün veriminde oldukça Hava komresöründe kaçınılabilir ekserji yok oluşu dışsal kısımda içsele göre daha yüksektir. Hava ön ısıtıcısında kaçınılabilir ekserji yok oluşu kaçınılamaz kısımdan oldukça yüksektir. Ayıca kaçınılabilir içsel ekserji yok oluşunun diğer bölümlere göre fazla olması hava ön ısıtıcısındaki geliştirme potansiyeli dikkat çekmektedir. Yanma odasında dışsal ekserji yok oluşu yok oluşununun % 70 lik kısmını oluşturur. Ayrıca yanma odası sistemde en fazla dışsal ekserji yok oluşuna sahip bileşendir. Bununla birlike yanma odasında kaçınılamaz ekserji yok oluşu çok yüksektir ve geliştirme potansiyeli düşüktür. Gaz türbininde içsel ekserji yok oluşu dışsal ekserji yok oluşlarından yüksektir. İçsel ekserji yok oluşunun yaklaşık % 74 lük kısmı geliştirilme potansiyeline sahiptir. Bu nedenle türbinde yapılacak bir iyileştime kojenerasyon tesisi için doğru bir tercih olacaktır. Ayrıca Türbinin diğer bileşenler üzerindeki etkisi incelendiğinde atık ısı kazanı, yanma odası ve ön ısıtıcıda önemli bir etkisi olduğu görülmektedir. Atık ısı kazanında dışsal ekserji yok oluşu içel ekserji yok oluşundan oldukça fazladır ve atık ısı kazanının veriminin arttırılması için diğer bileşenlerde iyileştirme yapılmalıdır. Atık ısı kazanı üzerinde ön ısıtının etkisi oldukça yüksektir. geneline bakıldığında dışsal ekserji yok oluşları içsel ekserji yok oluşlarından yüksek iken geliştirme potansiyelini gösteren kaçınılabilir ekserji yok oluşu kaçınılamaz kısmın neredeyse yarısı kadardır. İleri eksergoçevresel analize ait sonuçlar Tablo 6 da verilmiştir. Kojenerasyon siseminin gerçek çalışma şartlarında en yüksek evresel etki yanma odasında oluşmaktadır ve onu atık ısı kazanı takip etmektedir. Yanma odasında iyileştirme potansiyeli incelendiğinde çevresel etkilerin yalnızca % 9 unun kaçınılabilir olduğu gerikalanının kaınılamaz etkiler olduğu görülmektedir. Bununla birliklte yanma odasındaki çevresel etkinin büyük kısmı diğer bileşenlerin neden olduğu dışsal çevresel etkilerdir. 937

6. İleri sonuçları Bileşen Tüm Sistem 347,94 374,56 4060,1 322,78 399,74 188,56 698,15 1781,1 458,45 428,25 7780,56 769,44 20584 3100,36 5449,6 267,89 741,11 14094 723,52 285,46 276,24 2266,76 956,066 659,626 1883,37 57,911 87,806 53,316 9,176 191,527 153,224 194,71 169,56 205,023 62,872 67,757 239,76 69,9362 118,62 388,52 309,623 9,67 173,933 242,7 607,73 529,034 4726,5 3054,1 1626 2395,58 4,11 4074,29 52,03 166,88 57,8 189,334 78,56 534,19 206,9 56,825 48,075 13,904 1199,84 485,144 69,1018 207,14 590,52 1676,23 406,324 221,84 8861,2 4850,01 41476,1 5264,74 8446,46 8446,46 5208,1 3653,1 56,64 4793,36 Çevresel etki değeri yüksek olan bir diğer bileşen ise atık ısı kazanıdır. Yanma odasını tersine bu bileşende geliştirme potansiyeli oldukça yüksek ve yaklaşık % 90 değerinin yüksek olması atık ısı kazanında geliştirilebilme potansiyelinin büyük kısmının diğer bileşenlerdeki iyileştirmelere bağlı olduğunu gösterir. Gaz türbini, hava kompresörü ve ön ısıtıcı nispeten düşük çevresel etkilere sahiptir. Her üç bileşen için de kaçınılabilir çevresel etki kaçnılamazdan yüksektir. AV,EN Ayrıca gaz türbini ve ön ısıtıcı da D,k AV,EX D,k olduğun dolayı bu bileşenlerde ilk olarak içsel tersinmezlikleri giderici yöntemlere başurulmalıdır. 4. SONUÇLAR çalışmada çevresel analiz uygulanmıştır. Elde elilen bazı önemli sonuçlar aşağıda listel ştir. Tüm sistemin geliştilebilme potansiyeli % 35,4 olarak hesaplanmıştır. İleri eksergoçevresel analiz sonuçları ç 938 6,155 2,964 3,191 2,75 3,405 1,444 1,746 1,305 1,658 7,189 1,529 5,660 3,717 3,472 3,150 2,510 0,567 0,961 77,83 70,82 7,00 28,223 49,61 14,80 21,80 43,02 27,80 8,181 2,172 6,009 5,866 2,314 4,331 1,677 1,535 0,636 20,619 2,240 18,379 5,348 15,27 4,788 13,591 0,560 1,680 Tüm sistem 119.978 79.733 40.245 45.905 74.072

. Birleşik çevresel etki değerleri bileşeni bileşeni EN,r D,k 3,087 2,75 0,3368 3,737 2,75 0,98772 Açıkkalp E., Aras H., Hepbasli A., 2014, Vol. 82. 3,049 2,75 0,29954 Açıkkalp E., 2013, Doğal gaz yakıtlı bir elektrik üretim 2,691 2,75 0,0584 1,83986 3,370 3,717 0,3471 eksergoekonomik yöntemleri kullanarak analizi, Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. 4,790 3,717 1,07295 5,661 3,717 1,94403 3,795 3,717 0,07841 0,72403 Çengel Y.A., Boles M.A, 2006, Mühendisliklik Yaklaşımıyla Termodinamik, Güven Kitabevi, İzmir. 28,481 28,223 0,25807 30,066 28,223 1,84286 29,428 28,223 1,20477 25,599 28,223 2,624 4,56506 6,607 5,866 0,74086 7,220 5,866 1,3531.34. 7,113 5,866 1,24607 5,833 5,866 0,0333 2 0,9921 5,738 5,348 0,3897 15,078 5,348 9,7297 6,461 5,348 1,1129 8,642 5,348 3,2945 0,7438 generation power plant ımprovement Sistem bileşenleriden içsel ekserji yok oluşu en yüksek olan % 71 oran ile gaz türbidir ve diğer bileşenlerdeki değişimler gaz türbinin önemli ölçüd Dışsal ekserji yok oluş oranı en yüksek olan bileşen atık ısı kazanıdır ve diğer bileşenlerdeki değişimlerden önemli derecede etkilenir. Ayrıca atık ısı kazanı sistemdeki geliştirilebilme potansiyeli en yüksek olan bileşendir. Klasik ekserji yok oluşu ile karşılaştırıldığında yanma odası en yüksek eksrji yok oluşuna sahip bileşen olarak geliştirmeye açık olarak görülmektedir. Ancak ileri ekserji analizine göre yanma odasındaki ekserji yok oluşunun büyük kısmı kaçınılamazdır. 433 447. Demirer G. N., 2011, Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Yayınları Yaşam Dögüsü Analizi, Çevre ve şehircilik Bakanlığı, Ankara. 939

499. Türkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, 2006, Enerji Üretimi ve Çevresel Etkileri Strateji Rapor No:14, TASAM, İstanbul. Türkiye İstatistik Kurumu, 2012, Ulusal Sera Gazı 940