1.3. NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ GİRİŞ NİTEL ARAŞTIRMALARDA GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK SORUNLARI... 2

Transkript

1 İÇİNDEKİLER 1. NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ GİRİŞ NİTEL ARAŞTIRMALARDA GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK SORUNLARI NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ ÖRNEK OLAY (DURUM ÇALIŞMASI) YÖNTEMİ Tarihsel Örgütleme... 3 Araştırma konusu yapılan kuruluşun tarihsel olarak gelişimi aşama aşama belirlenir Gözlemsel... 3 Gözlem, bir olgu ya da bir olgunun bazı boyutları üzerine yapılacak olan bir çalışmada verilerin toplanması için öncelikli yöntemdir Hayat Hikayesi... 3 Birincil bir kişinin anlatımlarının başka bir kişi tarafından anlatılan sözel hikayeye atıfta bulunulur Durum Analizi... 3 Çoklu Durum Çoklu Alan Odak (Focus) Grupları Yöntemi Sözlü Tarih Grup Tartışmaları Grup Tartışması Türleri Diğer Nitel Araştırma Teknikleri NİCEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ YORUMLAMA NİCEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER BAŞLICA NİCEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ Tarama (Survey) Araştırması Korelasyonel Araştırma Nedensel Karşılaştırma (Causal Comparative Research) Araştırma Deneysel Araştırma Tek Denekli Araştırma Meta Analiz... 6 YARARLANILAN KAYNAKLAR

2 1. NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ 1.1. GİRİŞ Araştırma sonuçlarını nicelik olarak ifade etmeden araştırma konusu ile ilgili olarak bireylerin ya da grupların tutumları, düşüncelerini ve nedenlerini inceler NİTEL ARAŞTIRMALARDA GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK SORUNLARI Nitel araştırmalardaki en önemli araştırılacak konuyla ilgili olarak bütün etki edebilecek faktörlerin tüm ayrıntılarıyla incelenmesi sürecidir. Diğer taraftan bu araştırma yöntemlerinin küçük örneklemler kullanması nedeniyle araştırmacının yapacağı genellemelerin büyük ölçekli nicel araştırmalar kadar geçerli olup olmayacağı problemidir. Örnek olarak; büyük bütçeli bir kampanyaya girişecek olan bir pazarlama yöneticisinin küçük bir gruptan elde ettiği sonuçlara dayanarak kararlar alması şirket kaynaklarını riske atma tehlikesini ortaya çıkarabilecektir. Nitel araştırmalarda kullanılan örneklemin, hedef kitleyi ne kadar temsil ettiğini anlayabilmek güçtür. Aynı zamanda bir grup tartışmasındaki etkili veya baskın bir karakter tartışırken bazı konuları teğet geçmesine neden olabilir ya da grup görüşü nü etkileyebilir. Ayrıca grup yöneticisinin yetkinliği sorunu da mevcuttur. Bu yüzden nitel araştırmalardan fayda sağlanabilmesi büyük ölçüde araştırmacının becerisine dayanır NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Örnek Olay (Durum Çalışması) Yöntemi Araştırılan gruptaki değişimleri anlamak adına belirli bir süre boyunca, sistemli bir çalışma ve çözümleme sürecidir. Başka bir ifade ile örnek olay çalışmaları; bir ya da daha fazla olayın, ortamın, programın, sosyal grubun ya da diğer birbirine bağlı sistemlerin derinlemesine incelendiği yöntemdir. (Mc.Millan, akt. Büyüköztürk vd.,2012:249) Aşağıda altı farklı durum çalışması kısaca tanımlanmaya çalışılmıştır (Mc.Millan, akt. Büyüköztürk vd.,2012:249) 2

3 Tarihsel Örgütleme Araştırma konusu yapılan kuruluşun tarihsel olarak gelişimi aşama aşama belirlenir Gözlemsel Gözlem, bir olgu ya da bir olgunun bazı boyutları üzerine yapılacak olan bir çalışmada verilerin toplanması için öncelikli yöntemdir Hayat Hikayesi Birincil bir kişinin anlatımlarının başka bir kişi tarafından anlatılan sözel hikayeye atıfta bulunulur Durum Analizi Özel bir olayın farklı bakış açılarıyla incelenmesidir Çoklu Durum Birbirinden bağımsız olgular incelenir Çoklu Alan Genellikle kuram geliştirmek için bir çok alan ya da katılımcı kullanılır. Sonuç olarak örnek olay çalışmaları; belli kesite ait örneği derinlemesine anlamaya içinde bulunduğu durum ile karşılaştırmaya imkan bulur. Diğer taraftan daha önce belirtildiği gibi küçük ölçekli çalışmalar olması hasebiyle sonuçlarının genellemesi çok düşüktür. Ayrıca sonuçların rahat anlaşılabilmesi için hazırlanan raporun yüksek düzeyde gelişmiş bir dil becerisi ile yazılması gerekir Odak (Focus) Grupları Yöntemi Odak gruplar hem gözlem hem de derinliğine mülakat yöntemlerinin avantajlarından yararlanmak üzere oluşturulur. Odak grupları homojen veya heterojen olabilmektedir. (Altunışık vd.,2010:317) İncelenen konu üzerinde yeterli bilgiye sahip 7 veya 12 kişiden oluşturulmuş odak grubu yönlendirebilecek nitelikli bir moderatör bu yöntem açısından çok önemlidir. 3

4 Sözlü Tarih Araştırılmakta olan konunun içinde yer almış insanlarla ses veya video kaydı kullanılarak görüşülmesi, ilgili konunun dinlenmesi, konuyla ilgili hazırlanmış soruların yanıtlarının alınmasıdır. Bu yöntemin en büyük handikabı insan belleğine dayalı olması ve kişinin sübjektif bakış açısıyla değerlendirilmesidir Grup Tartışmaları Grup tartışmaları 7 12 kişinin bir moderatör yönetiminde belirli bir konuyu ya da kavramı derinlemesine tartışmasını içerir Grup Tartışması Türleri Keşifsel Grup Tartışmaları; Sorunu tam olarak belirleyebilmek amacıyla araştırmaların keşifsel aşamasında kullanılır. Anket soruları belirleme, hipotez üretme gibi konularda katkı sağlamaktadır. Klinik Grup Çalışmaları; İnsanların gerçek duygu ve düşüncelerinin bilinçaltında yattığı fikrinden hareket eden bir yöntemdir. Deneme Grup Tartışmaları; Gerçek bir tüketici üzerinde ürünün denenip kullanıcının fikirlerinin alınmasıdır. Araştırmacıya gerçek bir tüketiciyi tanıma fırsatı veren bir yöntemdir. Yukarıda sayılanlar dışında; telekonferans, video konferans gibi yöntemlerde kullanılmaktadır Diğer Nitel Araştırma Teknikleri Derinlemesine Görüşme; Bire-bir görüşme tekniği ile ayrıntılı ve irdeleyici yanıtlar alınmaya çalışılır zaman zaman psikologların görüşmede kullanılması uygun olabilir. Projektif Teknikler; Gerçek düşünceleri anlamları veya nedenleri anlamak için yüzeydeki cevapların altını deşerek bilinçaltındaki cevaplara ulaşmak amaçlanır. En çok kullanılan testleri sözcük çağrışımı, cümle ve öykü tamamlama, çizim testleri, üçüncü kişi teknikleri ve benzerliklerdir. 4

5 2. NİCEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Nicel veri analizlerinin amaçları şöyle özetleyebiliriz(proctor Tony, Çev. İclem Er, 2003, s: ); Anlamlı kalıplar saptamak için araştırma sonuçlarının nasıl analiz edildiğini Toplanan verileri araştırma araçlarıyla tablolara dönüştürülme aşamalarını Soruların ve Cevapların kodlanmasını Anket verileri üzerinde istatistiksel uygulamalar yapılmasını 2.1. Yorumlama Yorumlama ve analizler birbiriyle yakından ilgilidir. Biri ya da diğeri doğru şekilde yapılmazsa, çalışmanın başarılı olması sağlanamaz. Unutulmamalıdır ki nicel araştırma yöntemleri istatistiki yöntemlerle elde edilen sayılara anlam katılması sürecidir Nicel Araştırma Yöntemlerinde İstatistiksel İşlemler Merkezi eğilimin ortalamasını bulmak adına kullanılan başlıca üç yöntem vardır: mod, medyan ve ortalama. İstatistiki anlamda bir dizi içinde frekansı en yüksek değer modu verir. Medyan bir dizideki orta değerken, ortalama ise dizideki değerler toplamının değerler sayısına oranıdır Başlıca Nicel Araştırma Türleri Başlıca nicel araştırma türleri tarama araştırması, korelasyonel araştırma, nedensel karşılaştırma araştırması, deneysel araştırma, tek denekli araştırma ve meta analizdir. (Büyüköztürk vd.,2012:14-18) Tarama (Survey) Araştırması Alan araştırması, tarama yöntemi, saha araştırması veya survey kavramları altında açıklanmaktadır. Buna betimsel araştırma da denilir. Alan araştırmaları insanların herhangi bir konudaki görüşlerini ve değerlendirmeleri içerir. (w3.gazi.edu.tr/~iarslan/arastek.doc s:4) Betimsel araştırmalar (survey) olayların insan gruplarının bazı özelliklerinin tek tek ne olduğunu veya iki ve daha çok özelliğinin ilişkisel düzeyde nasıl olduğunu 5

6 açıklamaya çalışır. Betimsel araştırmalarda, deneysel araştırmada olduğu gibi bir değişkeni diğerinin fonksiyonu gibi inceleme söz konusu değildir. (w3.gazi.edu.tr/~iarslan/arastek.doc s:4) Korelasyonel Araştırma Değişkenler arasındaki neden sonuç ilişkilerini belirlemek amacıyla yapılan araştırmalardır Nedensel Karşılaştırma (Causal Comparative Research) Araştırma Adından da anlaşıldığı üzere farklı grupları birbirleriyle karşılaştırmak amacıyla kullanılır. Örneğin yaptıkları satış açısından çalışan kadın ve erkek satış elamanlarının anlamlı bir fark var mıdır sorusunu araştırılması nedensel araştırmaya örnek olarak verilebilir Deneysel Araştırma Deneysel araştırma bilimsel yöntemler içinde en kesin sonuçların elde edildiği araştırmadır. Çünkü araştırmacı karşılaştırılabilir işlemler uygular ve daha sonra onların etkilerini inceler, bu tür bir araştırmanın sonuçlarının araştırmacıyı en kesin yorumlara götürmesi beklenir. (Büyüköztürk vd.,2012:17) Tek Denekli Araştırma Tek veya az sayıda bireyin yoğun bir şekilde incelenmesini içerir. Daha çok belirgin farklılığı olan birey için kullanılan bir yöntemdir Meta Analiz Meta-analizi, ayrı çalışmaların bulgularının birleştirilmesi ve eleştirilerin yeniden gözden geçirilmesi yöntemidir. Onun özgüllüğü, tek başına yargıya güvenmekten ziyade nicel yöntemleri kullanmasıdır. Bu, onu literatürlerin klasik gözden geçiriminden ayırır. (Akgöz vd., 2004: ) 6

7 YARARLANILAN KAYNAKLAR Akgöz, S.; Ercan, İ,; Kan, İ., (2004), Meta-analizi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30 (2) Altunışık, R., Çoşkun, R., Yıldırım, E. ve Bayraktaroğlu, S. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. 6.Baskı, Sakarya: Sakarya Kitabevi. Arslanoğlu İbrahim; Sosyal Bilimlerde Metod ve Araştırma Teknikleri, w3.gazi.edu.tr/~iarslan/arastek.doc, Büyüköztürk Ş., Kılıç Çakmak, E,. Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F., (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 11.Baskı, Ankara: Pegem Akademi. Proctor, T.,(2003). Pazarlama Araştırmasının Temelleri (1.Baskı), (İ. ER çev.), İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi. Tokol, T., (2002), Pazarlama Araştırması, (11.Baskı), Bursa: Vipaş. 7