Doğu Akdeniz de Petrol Krizi Gözde KILIÇ YAŞIN* Güney Kıbrıs Rum Yönetimi nin Akdeniz de İsrail le beraber petrol aramak için sondaj çalışmalarına başlaması Akdeniz de tansiyonu yükseltti. Türkiye, yüksek sesle tepki göstermesine rağmen Güney Kıbrıs ın İsrail ile oluşturduğu münhasır ekonomik bölge de Amerikan Noble şirketi tarafından işletilen 12. parseldeki sondajı durduramadı. Doğu Akdeniz deki krizin bölgeyi kan gölüne çevirmeyeceği; Türkiye nin sondaj çalışmalarına dönük askeri bir girişimde bulunmayacağı tahmin ediliyordu. Nitekim Türkiye kaynaklı herhangi bir sıcak çatışmanın yaşanmayacağı, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun 2 Eylül 2011 tarihli Türkiye, Doğu Akdeniz de seyrüsefer güvenliğini sağlamak için önlem alacak. yönündeki sert ve kesin açıklamasına rağmen Gazze ye Türkiye üzerinden giden iki geminin daha İsrail askerlerince durdurulmasına tepki gösterilmemesiyle kesinleşti. Doğu Akdeniz de egemenlik paylaşımının böylesi ikili anlaşmalar ve üçüncü ülke kimlikli şirketlere verilen ihalelerle oldu-bittiye getirilerek gerçekleştirilemeyeceğini vurgulayan diplomatik girişimler de sonuçsuz kaldı. KKTC-Türkiye arasında imzalanan Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması ve ardından başlatılan sismik arama faaliyeti, dengeleri yeniden düzenlemek bakımından önemli görünüyorsa da beklenen sonucu yaratmadı. Türkiye, görünen ve görünmeyen yönleriyle önemli bir sıkıntıyla karşı karşıya bulunuyor. Sorun ne sadece 1960 Anlaşmalarının bir kez daha ihlalinde ne Kıbrıslı Türklerin de hakkının bulunduğu gelirlere el konulacak olmasında ne Kıbrıs müzakerelerine olumsuz etkisinde ne de Doğu Akdeniz de kolay aşılamayacak yeni bir kriz silsilesinin başlamasında. Bunların tamamına hala Akdeniz de Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) 1 ilanı yapmamış olan Türkiye nin Akdeniz de abartılı bir tabirle- kendi karasularına sıkışacak duruma geldiğinin; Rum-Yunan ikilisinin denizde ve havada Enosis i gerçekleştirme planına Akdeniz in bir diğer ucundan bulduğu İsrail desteğiyle yaklaştığının ve Türkiye nin enerji geçiş ülkesi olma avantajını kaybetme riski yaşadığının da eklenmesi gerekir. Dolayısıyla Türkiye nin bölgesel güç olma vasfını güçlendirmek üzereyken Doğu Akdeniz de ipleri elinden kaçırdığının da Halbuki Türk Dış Politikası nın son 10 yılını şekillendiren Ahmet Davuoğlu nun Stratejik Derinlik isimli 584 sayfalık kitabında Kıbrıs ın kendine 5 sayfalık yer bulabilmesinin yegane nedeni, Doğu Akdeniz * 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Balkan ve Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Başkanı, gkyasin@gmail.com 1 1982 de imzalanan BM Deniz Hukuku Sözleşmesi nde düzenlenen MEB, kıyı devletinin sahil şeridinden itibaren 200 deniz mil boyunca uzanan deniz yatağı üzerindeki ve toprak altındaki canlı ve cansız doğal kaynakların araştırılması, işletilmesi ve yönetimi hakkı, deniz üzerine tesis inşa etme, denizaltı kabloları ve petrol boruları döşeme serbestliği tanıyan hukuki bir kavramdır. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Enformasyon Merkezi UNIC-Ankara, 1982, bkz. http://did.cevreorman.gov.tr/did/files/unclos.pdf, (Erişim 22 Kasım 2011) Aralık 11 Sayı: 36 21. YÜZYIL [89]
Gözde Kılıç Yaşın dengeleri bakımından taşıdığı stratejik önemdir. Türkiye nin 2000 li yıllarda değişen Kıbrıs politikasının hangi hedeflere kilitlendiği bilgisine kitaptan ulaşılamıyorsa da Doğu Akdeniz dengeleri bakımından Kıbrıs ın öneminin net bir şekilde ortaya konulduğu görülmektedir. Kitaptaki Türkiye bu parametre üzerinde yetmişli yıllarda elde ettiği stratejik avantajı statüyü korumaya yönelik defansif bir Kıbrıs politikasının unsuru olarak değil, diplomatik nitelikli ofansif bir deniz stratejisinin temel dayanaklarından birisi olarak değerlendirmelidir. 2 cümlesi de önemlidir. Cümleden Kıbrıs ta statükoculuğun reddedilme sebebi kısmen anlaşılmaktadır; ofansif deniz politikasının neden hala devreye sokulmadığı da bugün artık tartışılmalıdır. Neden, beklenmedik gelişmeler midir? Türkiye nin gelişmelere hazırlıksız yakalandığı söylenebilir mi? Aslında ne Kıbrıs Adası etrafındaki hidrokarbon yatakları yeni bir konudur ne de Rumların sondaj planı ve bu girişimin yarattığı asimetriyi giderme amacıyla imzalanan Türkiye-KKTC Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması. Doğu Akdeniz deki dengelerin yeniden düzenleneceği, bu yeni düzenin Kıbrıs ı petrol ve doğal gaz arama faaliyetleri nedeniyle ilgilendireceği, 2002 den bu yana biliniyordu. Başlangıçta konunun zengin hidrokarbon yatakları kısmını, bir şekilde ABD yi ziyaret edenler biliyorken 2004 itibariyle konu diğerleri için de aşağı-yukarı netlik kazanmıştı. Bu noktada dönemin KKTC Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Serdar Denktaş ın Bir ABD gezimde büyük bir şirket yetkilisi bana gelerek, KKTC de petrol ve doğalgaz var. Yetki verin. Her türlü hukuksal boyutunu biz üstlenmeye hazırız. Bu konuda hükümet ve Cumhurbaşkanı bize destek olsun. Gerisini biz hallederiz şeklinde sözler söylemişti. Hazırladıkları dosyayı bana verdiler. Ciddi ve önemli bulgular içeren bir dosyaydı. Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat a hem durumu anlattım hem de elimdeki dosyayı verdim. Sonra o dosya Talat ta kayboldu 3 açıklaması, konunun ne kadar geçmişe gittiğini de göstermektedir. 2 Ahmet Davutoğlu, Stratejik Derinlik, Küre Yayınları, İstanbul Mart 2008, s. 180 3 Serdar Denktaş: Petrol dosyası Talat ta kayboldu, Sabah, 21 Eylül 2011 [90] 21. YÜZYIL Aralık 11 Sayı: 36
Doğu Akdeniz de Petrol Krizi Ancak konunun mihenk taşının yerini bulabilmesi için 2004 te Kıbrıs ta Annan Planı için referandum yapılırken son hali BM Genel Sekreteri Kofi Annan ın elinden çıkan anlaşma metninin gerçek mimarının İngiliz Lord David Hannay 4 olduğu; dolayısıyla ABD eliyle BM ye ulaştırılan İngiliz planının oylandığını da not düşmek gerekir. 5 Krizin Gelişi GKRY, 5 Nisan 2004 te, Münhasır Ekonomik Bölge Yasasını Resmi Gazetede yayınlayarak yürürlüğe koymuş ve 200 mil genişliğinde MEB ve 24 mil genişliğinde bitişik bölge ilanını gerçekleştirmiştir. 6 Yani AB üyesi olmadan ve 2004 referandumundan hemen önce. Doğu Rum-Yunan ikilisi, Mavi Akdeniz de petrol krizi ilk olarak GKRY nin 17 Şubat Marmara sonrasında elde 2003 te Mısır la, 7 17 Ocak 2007 de Lübnan la, 8 MEB ettikleri İsrail desteğiyle Sınırlama Anlaşmaları imzalamasıyla gündeme geldi. denizde ve havada Enosis i Ancak bundan önce 12 millik kara suyuna ve 200 metre gerçekleştirme hedefine bir derinliğe kadar kıta sahanlığına sahip olduğuna ilişkin adım daha yaklaşmıştır. yasa ve uygulamaları bulunan, Ardından GKRY, imzaladığı anlaşmalara uygun şekilde parselizasyon yaptı, 13 adet petrol ruhsat sahası ilân etti ve Şubat 2007 de uluslararası hidrokarbon arama ve işletme ihalesi açtı. Türkiye ile KKTC arasında Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması imzalanması 9 da gerektiğinde devreye sokulacak önlemler klasörüne bu dönemde konuldu ve bekletildi. İlk gerginlik, GKRY lideri Dimitris Hristofyas ın iddiasına göre 10 Rum münhasır ekonomik bölgesi içerisinde Rum Yönetimi hesabına petrol araştırması yapan yabancı bandıralı bir geminin 13 Kasım 2008 de Türk savaş gemisi tarafından engellenmesiydi. Türkiye, durumu Türk Deniz ve Hava Kuvvetleri nin uluslararası sularda tatbikat yapmakta 4 Lord Hannay hakkında Rum Kesimi nin, AB üyelik müzakerelerini yürüten heyetin başkanlığını yapmış olan EDI Genel Başkanı Yorgo Vasiliu nun şirketlerinin hissedarı olduğuna ilişkin iddia oldukça önemli bir ayrıntıdır. İddia, ilk kez (Rum) Radyo Proto da 20 Şubat 2003 de Vasiliu nun kendi şirketlerinin önemli miktarda hissesini Hannay a devrederek, onu ortak yaptığını ve bu koşullarda Rum Savcı Markides in de katkısı ile Annan Planı nın birlikte hazırlandığı bilgisi eşliğinde dillendirilmiştir. Bu iddiaya göre David Hannay, Vasiliu nun şirketi KEMA ve film pazarlamak için Londra da kurulan halka açık LGS adlı şirketin çok sayıda hissesine sahipti. Öte yandan ABD nin Kıbrıs Özel Temsilcisi Richard Holbrooke un da, Rusya da iş yapan Vasiliu ve Yunanlı işadamları ile ortak bir şirket kurduğu belirlenmiş, bunun üzerine Holbrooke, bu görevinden ayrılmak zorunda kalmıştı. İlginçtir ki 2008 de BM Genel Sekreteri nin Kıbrıs Özel Danışmanı olarak atanan Avustralya eski Dışişleri Bakanı Alexander Downer da Rum Nick Bolkus la aynı şirkete (Bespoke Approach adlı uluslararası lobi ve danışmanlık şirketi) ortaktı. (Son bilgi için bkz. BM nin Özel Danışmanı na Rum Ortak Milliyet, 25 Ağustos 2008) 5 Anlaşmanın içeriğinin müzakereler başlamadan önce belli olması kadar Türk askerinin Ada dan aşamalı çekilmesinin ve Garantörlük Hakkı nın devamına dört yılda bir yapılacak toplantılarla karar verilmesinin düzenlendiği planda İngiliz Üslerinin kapsam dışı bırakılması da önemlidir. 6 KKTC nin 63/2005 sayılı KKTC Deniz Yetki Alanları Yasasının 7(2).maddesi de Bakanlar Kurulunun önerisi üzerine Meclisin alacağı karar ile esas hatlardan itibaren 200 deniz milini geçmeyecek ve sınırları Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine karşılıklı veya yanyana kıyısı bulunan ülkelerle anlaşma ile belirlenecek şekilde münhasır ekonomik bölge ilan edilebilir. Sınırlandırma anlaşması, bölgenin tüm özellikleri dikkate alınarak, hakkaniyet ilkesi çerçevesinde uluslararası hukuka uygun şekilde yapılır. şeklindedir. 7 Mısır-GKRY arasında imzalanan MEB anlaşması, 2004 de BM de tescil edilmiştir. 8 Lübnan Parlamentosu henüz anlaşmayı onaylamamıştır. İsrail le yapılan anlaşmanın Lübnan MEB sini ihlal ettiği iddiası ve Hzibullah ın tehditleri onaylamamanın temel sebebidir. 9 Türkiye-KKTC arasında 1996 da Denizde Arama Kurtarma Anlaşması, 2002 de Denizciliğin Geliştirilmesine yönelik işbirliği protokolü, Sahil Güvenlik Alanında İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır. 10 Hristofyas, Türkiye yi BM ye şikâyet Etti, Milliyet, 25 Kasım 2008. Aralık 11 Sayı: 36 21. YÜZYIL [91]
Gözde Kılıç Yaşın olduğu şeklinde açıklamıştır. Rum basınına göre, Panama bandıralı Norveç araştırma gemisinin Türk savaş gemisinin takibi altında Gazimagusa yakınlarındaki Greko Burnu nun 30 mil açıklarındaki araştırmalarına devam etmiş ve 13-24 Kasım tarihlerindeki müdahalelerin ardından Türk tarafınca başka müdahalede bulunulmamıştır. 11 Dolayısıyla iddialar doğruysa ki Rum liderliğince aynı konuda yeni bir müdahale şikayetinde bulunulmamıştır- GKRY nin MEB ilanının zımnen kabulü -ya da en azından geri adım- anlamına gelebilecek ilk eylemsizlik 2008 de gerçekleşmiştir. Yani Türkiye nin açık desteğiyle Mehmet Ali Talat- Hristofyas ikilisinin Kıbrıs için müzakereleri yeniden başlattığı dönemde Kıbrıs müzakerelerinin yeni bir nefesle başladığı 11 Eylül 2008 önemlidir. Çünkü bu tarihe dek yaşananlar ile bundan sonra yaşananlar açısından müzakerelerin başlaması bir nevi kırılma noktası oluşturmaktadır. Bu vesileyle Türkiye nin müzakerelerin bir şekilde başlaması ile elde edilmek istemiş olabileceği uzun vadeli hedeflere ulaşamadığını söylemek de mümkündür. Rum Yönetimi nde Hristofyas ın Devlet Başkanlığı görevine resmen başladığı 28 Şubat 2008 e dek geçen süreç, 2004 de ülkesinin AB üyesi olmasından sonraki perspektifiyle Papadopulos un müzakere masasına oturmaya ikna edilemediği dönemdi. 17 Şubat 2008 de Kosova, bağımsızlığını ilan etmişti; dünya kamuoyunda KKTC-Kosova benzerliği tartışılmaktaydı. Hristofyas ın başkanlık seçimlerini kazanmasına da bölünme kesinleşiyor söylemi Rumlar için tehdidi- ile katkı sağla- 11 Rum basını, 30 Kasım 2008 akt. Sabahattin İsmail, Türk Savaş Gemileri Rum Araştırma Gemisini Engelledi mi, Engellemedi mi?, Volkan, 1 Aralık 2008 [92] 21. YÜZYIL Aralık 11 Sayı: 36
Doğu Akdeniz de Petrol Krizi yan önemli gelişmeler: Suriye-KKTC arasında feribot seferlerinin başlaması; İsrail, Kuveyt, Katar, İtalya da ticaret bürosu ismi altında KKTC temsilciliklerinin açılması; Kırgızistan ve Azerbaycan başta olmak üzere üçüncü ülkeler ile KKTC arasında ilişkilerin çeşitli boyutlarda geliştirilmesiydi. Şüphesiz ki 2006-2008 arasındaki bu gelişmeler, Türkiye nin aktif çalışması ile gerçekleşmişti. Pek çok açıdan irdelenebilecek olan bu dönem, Doğu Akdeniz de yaşanan kriz bakımından da önemlidir. Çünkü GKRY nin petrol arama girişimlerinin üzerinde hiçbir kuşku bulunmaksızın farkında olan Türkiye nin izlemesine rağmen ciddi bir karşı girişimde bulunmamasında temel etken, 2008 de müzakerelerin yeniden başlamış olmasıydı. Bu dönemde Türkiye, muhtemel gelişmelere dönük önlem planlarını hazırlamış olmalı. Ancak bunlar KKTC ile Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması imzalanması ve bir sismik arama gemisinin Akdeniz e çıkarılmasından ibaretse krizin öngörülmüş olmasını başarı olarak kabul etmek mümkün değil. Kuşkusuz ki 2007-2011 arasındaki dönem, çok daha fazla ön alıcı politikaya imkan veren bir aralıktır. Üstelik bekleme politikasının uygunluğu da AB ilerleme raporlarında olumlu netice elde etmek adına Kıbrıs taki müzakereleri destekleme yükümlülüğü bakımından değil Doğu Akdeniz de inisiyatifi yitirme bakımından değerlendirilmelidir. Rum Yönetimi nin ihaleye çıkardığı petrol arama ruhsatına aday olanlar, çeşitli dönemlerde yapılan niyet yoklamaları ndan Türkiye nin müzakerelerin selameti adına sessizliğini bozmayacağı sonucunu çıkardı. Doğu Akdeniz de petrol odaklı ikinci ciddi gerilim, ABD nin Güney Kıbrıs Büyükelçisi 27 Mayıs 2009 da bir Amerikan şirketinin yakında petrol arama çalışmalarına başlayacağını duyurması ile yaşandı. KKTC Dışişleri, ABD Büyükelçisini kınadı, Mehmet Ali Talat, Rum tarafına, petrol arama çalışmaları konusunda Türkiye ye meydan okumak akıllıca değil uyarısı yaptı; Rum tarafı, petrolle ilgili faaliyetlerini egemenlik hakkını kullanma olarak niteledi. Çalışma o dönemde gerçekleştirilmedi ama niyet yoklaması ndan Türkiye nin müzakerelerin selameti adına sessizliğini bozmayacağı sonucunun çıktığını söylemek mümkündür. İsrail-Türkiye İlişkileri Etkeni GKRY, MEB sınırlandırma anlaşmaları yapmış, petrol sahalarını parsellemiş, ruhsat ihalesini açmış ancak henüz siyasi riskleri göğüsleyebilecek bir şirket ortaya çıkmamıştır. Zaman zaman bazı şirketlerle görüşmelerde ilerleme sağlanmışsa da Türkiye nin bir şekilde devreye girmesiyle sondaj aşamasına geçilememiştir. GKRY aradığı fırsatı, Türkiye-İsrail ilişkilerinin had safhada gerilip, tamirinin imkansızlaştığı günlerde buldu. 30 Ocak 2009 da İsviçre nin Davos kasabasında toplanan Dünya Ekonomik Forumu sırasında İsrail Cumhurbaşkanı Simon Peres ile Recep Tayyip Erdoğan arasında yaşanan sert tartışma Rumların fırsat penceresindeki dönüm noktası oldu. 31 Mayıs 2010 da Gazze ye yardım taşıyan Mavi Marmara Gemisi ne yapılan İsrail saldırıları, Türkiye- İsrail ilişkilerinde oldukça gergin görünen dönemi başlatırken GKRY-İsrail yakınlaşmasını da gündeme getirdi. 17 Aralık 2010 da GKRY-İsrail arasında MEB sınırlandırma anlaşmasının imzalanmasını 12 takiben petrol krizinin koşulları da oluşmuştur. 12 Cyprus, Israel define sea border for energy search, Ma an News Agency, 17 Aralık 2010, bkz. http://www.maannews.net/eng/viewdetails.aspx?id=343018, (Erişim 2 Kasım 2011) Aralık 11 Sayı: 36 21. YÜZYIL [93]
Gözde Kılıç Yaşın GKRY, Filistin le İkimizin de topraklarımız işgal edildi söylemiyle geliştirdiği ilişkilere paralel biçimde uzun zamandır KKTC ve Filistin in bağımsızlıkları ya kabul edilirse endişe ortaklığıyla da İsrail le ilişkilerini geliştirmeye çalışmaktaydı. GKRY, Filistin le ilişkilerini Davos Krizin den sonra da parlamentolar arası işbirliği kurulması içerikli görüşmelerle iyileştirmeyi sürdürebiliyorken 13 İsrail le yakınlaşma fırsatı bulamamıştı. Üstelik Mavi Marmara Krizi nde işler çıkmaza girene dek... Ne İsrail de KKTC temsilciliğinin açılmasını engelleyebilmişti ne de istediği işbirliği anlaşmalarının yapılmasını. İsrail, bu süreçte Kıbrıs taki sözde Türk işgalini protesto amacıyla İsrail den Alex Goldfarb girişimiyle ve Tzomet ve Yiud partilerinin eski- milletvekillerinin katılımıyla yola çıkacak olan geminin hareketini 14 de engellemişti. Türk-İsrail ilişkilerinin onarılmaz görünüme bürünmesiyle beklenen GKRY, Filistin le İkimizin de topraklarımız işgal edildi söylemiyle geliştirdiği ilişkilere paralel olarak İsrail le de KKTC ve Filistin in bağımsızlıkları ya kabul edilirse endişe ortaklığıyla ilişkilerini geliştirmeye çalışıyor. anlaşmalar yapıldı ve Arap Baharı nda Türkiye nin ön plana çıkmasıyla da sondaj çalışması başlatıldı. Sonuçta GKRY nin 12. parselde imtiyaz haklarını verdiği, sondaj çalışmalarını yapacak Amerikan Noble Energy şirketi, İsrail in Delek şirketi ile 25 Ağustos 2011 de anlaşma imzaladı ve 19 Eylül de Afrodit adı verilen 12. parselde sondaj çalışmaları başlatıldı. Kıbrıs Rum kesiminin sondaj faaliyetlerine başlandığını açıklanması üzerine Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu arasında 21 Eylül de New York ta Kıta Sahanlığı Sınırlama Anlaşması imzalandı. 15 Doğu Akdeniz de Egemenlik Doğu Akdeniz de yaşanan kriz, ne Filistin in bağımsızlığa yaklaşmasından ne Kıbrıs müzakerelerinden ne Arap Baharı sonrası dönüşüm sürecinden ne de Mavi Marmara nın yarattığı İsrail-Türkiye geriliminden bağımsızdır. Rum Yönetimi, plan ve projesini uzun zaman önce yaptığı Akdeniz in doğal kaynaklardan faydalanma hedefi ile egemenliklerinin altını çizme ve değişen bölge dengelerinde Türkiye karşısında İsrail gibi nükleer bir gücün desteğini alma hedeflerini aynı anda yürürlüğe koyma fırsatı buldu. Sondajın başlaması, Hristofyas a müzakereler ve 11 Temmuz daki patlama 16 13 GKRY-Filistin ilişkileri, Arafat döneminde de iyiydi ancak örnek olması bakımından Mahmut Abbas ın Rum kesimini ziyaretinden bahsedilebilir. Nitekim Görüşmeden sonra yapılan ortak açıklamada Hristofyas, Filistin Yönetimi nin Rum halkının mücadelesine verdiği destekten ötürü minnettar olduklarını söyleyerek Rum tezlerini İslam Konferansı Örgütü nde savunduğu için Mahmud Abbas a teşekkür etti; ayrıca Ramallah ta Rum temsilciliği açılacağını, Filistin le ekonomi, turizm ve eğitim alanlarında ikili anlaşmaların hayata geçirileceğini açıkladı. Bkz. Filistin lideri Abbas tan Rum kesimine destek, http://www.ntvmsnbc.com/id/24982352/, 9 Temmuz 2009 (Erişim 20 Kasım 2011); Rum Fileleftheros gazetesi de haberi Endişe ve Tedirginlikler Ortak Kıbrıs ve Filistin Bütün Alanlarda Karşılıklı Destek Konusunda Anlaştı manşetiyle vermişti. 14 İlgili değerlendirme için bkz. Gözde Kılıç Yaşın, İsrail in Kıbrıs Provokasyonu, 10 Haziran 2010, http://www.turksam.org/tr/a2068.html 15 Türkiye başta Yunanistan la olan kıta sahanlığı anlaşmazlığı olmak üzere pek çok nedenle 1982 Deniz Hukuku Sözleşmesi ne taraf değil. Bu nedenle MEB ilanı tartışmasında hakkaniyete aykırılık dışında kullanabileceği veri bulunmuyor. 16 GKRY, İran dan Suriye ye cephane götürdüğü iddia edilen Şubat 2009 da Monchegorsk isimli Rum bandıralı Rus gemisini alıkoyarak, patlayıcı ve mühimmatı Rum Milli Muhafız Ordusu nun (RMMO) deniz üssüne boşaltmış ve bu mühimmat 11 Temmuz da patlamıştı. Patlamada 13 kişi ölmüş, patlamayla bölgedeki ana elektrik sağlayıcısı Vasiliko santrali de devre dışı kalmış, Rum ekonomisi büyük darbe almıştı. [94] 21. YÜZYIL Aralık 11 Sayı: 36
Doğu Akdeniz de Petrol Krizi nedeniyle içine düştüğü siyasi kriz ortamında nefes alma ve müzakereleri 2012 Temmuz una dek erteleyebilmek için Türkiye yi kışkırtma imkanı tanıdı. Ancak bu i m k a n l a r d a n Hristofyas ın işine gerçekten yarayacak sonuçlar doğmadı. Müzakereler durumdan etkilenmedi, Türkiye sondajı durdurmak için askeri tedbirler almadı. Ne var ki şimdi Türkiye nin engelleyemediği sondaj, GKRY nin parselizasyonunu yaptığı diğer petrol alanlarında da çalışma yürütmesinin, bulursa petrol çıkarmasının da önünü açmıştır. Nitekim GKRY nin ilan ettiği 13 ruhsat alanı içindeki 1,4,5,6,7 numaralı sahalar Türkiye nin BM nezdinde 2 Mart 2004 tarihli notası ile haklarını saklı tuttuğu Doğu Akdeniz deki muhtemel kıta sahanlığı alanları ile örtüşmektedir. Ancak tek sorun, Mısır-Türkiye arasındaki bu alanla ilgili de değil. Sondaj çalışmasını, bulunan doğalgazın çıkarılması, bunu da yeni enerji nakil hatlarının yapımı izleyecektir. Bu aşamadan sonra kapalı deniz özelliği taşıyan Akdeniz de egemenlik alanları belirlemesinin ikili anlaşmalarla yapılamayacağı, tüm kıyıdaş ülkelerin katılımının ve onayının gerektiği yaklaşımı göz ardı edilecektir. Tüm bunlara Yunanistan ın Rodos Adası ile Türkiye arasında kendince- belirlediği kıta sahanlığı sınırının tam da GKRY-Mısır arasında imzalanan MEB anlaşmasında belirlenen sınıra ulaştığını da eklemek gerekir. Yunanistan, kıta sahanlığını en doğudaki Ege Adaları ile Türkiye arasında belirlerken GKRY ile denizde birleşmeyi de sağlarken Türkiye Akdeniz de kendi karasularına sıkışmaktadır. Önümüzdeki dönem karşılaşılacak tek egemenlik sorunu deniz alanlarında olmayacak: Bir AB projesi olan Tek Avrupa Hava Sahası 17 da Enosis i Rum ve Yunan devletleri için havada da gerçekleştirmektedir. Kısacası Yunanistan ın Akdeniz i Egeleştirmeyi ve FIR sorununu da Kıbrıs a doğru genişletmeyi başardığını söyleyebiliriz. Arap Baharı nda ülke yönetimlerinin değişmesi, Türkiye için Akdeniz deki petrol sahaları ve egemenlik paylaşımı konusunda bir fırsat doğurmuştu. Mısır ve Lübnan ın 17 Tek Avrupa Hava Sahası, Orta Doğu ve Güney Akdeniz üzerindeki hava sahası kontrolünün GKRY deki Hava Kontrol Merkezi ne bırakmaktadır. Türkiye ile AB arasında görüşmeleri 7 yıl süren Havacılık Alanında Yatay Anlaşma, AB Komisyonu ile Brüksel de yapılan müzakereler sonucunda Türkiye adına Ulaştırma Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Suat Hayri Aka tarafından AB Komisyonu yetkilileriyle 25 Mart 2010 da parafe edilmiştir. Aralık 11 Sayı: 36 21. YÜZYIL [95]
Gözde Kılıç Yaşın GKRY ile imzaladıkları anlaşmaları iptal etmesi söz GKRY nin ilan ettiği konusu olabilirdi. 18 Ancak bölgede başka gelişmeler de 1,4,5,6,7 numaralı yaşandı. Türkiye nin düne dek İsrail le gerginleşen, sahalar, Türkiye nin bir Suriye ile sınırları açacak kadar yakınlaşan ilişkileri, nota ile BM nezdinde günümüzde Suriye ile savaşın eşiğine gelinmesi halini haklarını saklı tuttuğu aldı. İsrail ile yaşanan gerginlik, Doğu Akdeniz deki dengelerin Türkiye aleyhine hızla değişmesinde en önemli Doğu Akdeniz deki muhtemel kıta sahanlığı rolü oynuyor gibi görünmektedir. İddia edildiği gibi alanları ile örtüşmektedir. Türkiye-İsrail arasında kontrollü bir gerginlik varsa ve bu gerginlik Arap ülkelerinin BOP a uyumlaştırılmasında Türkiye ye düşen bir misyonla ilgiliyse bile bu, GKRY nin hedeflerinde yol aldığı gerçeğini değiştirmemektedir. Sadece Kıbrıs Türkleri nin haklarında kayıp yaşanmamaktadır, Rumlar Türkiye aleyhine de egemenlik tesis etmektedir. Rumlar 1960 daki hedefi neyse bugün de aynı hedefi izlemektedir ve her bir adımını kâr hanesine yazarak hedefine ulaştıracak kilometre taşı olarak görmektedir. Yani gerçek anlamda durmayıp, yola devam eden Rumlardır; aynı şekilde ekonomik krizde boğulmasına rağmen Yunanistan dır. 21. YÜZ YIL 18 Suriye, o dönemde Türkiye ile birlikte hareket ediyordu, Rumların aşırı baskısına rağmen KKTC ile gerçekleştirdiği feribot seferlerini sürdürdü ve MEB anlaşması yapmamak için direndi. [96] 21. YÜZYIL Aralık 11 Sayı: 36