İLAÇ SEKTÖRÜ RAPORU (2015/1)

1 T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI İLAÇ SEKTÖRÜ RAPORU (2015/1) SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi

2 İÇİNDEKİLER Şekiller Listesi... 3 Tablolar Listesi... 4 Kısaltmalar Listesi... 5 YÖNETİCİ ÖZETİ... 6 1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU... 6 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu... 6 1.2. Sektörün Türkiye deki Genel Durumu... 8 1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler... 9 1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler... 9 1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler... 10 1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı... 10 1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı... 10 1.8. Sektörün Üretim Değeri... 11 1.9. Sektörün Cirosu... 12 1.10. Sektörün Katma Değeri... 13 1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti... 13 1.12. Sektörün Elektrik Tüketimi... 16 1.13. Sektörün Dış Ticareti... 16 1.14. Sektörün Maliyet Bileşenleri... 17 1.15. Sektörün 2014 2023 Projeksiyonu... 18 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ... 19 2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler... 19 2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi... 20 2.3. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi... 21 2.4. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi... 21 2.5. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi... 22

3 Şekiller Listesi Şekil 1- Dünya İlaç Pazarı 2013 Yılı Satışları... 7 Şekil 2- Dünya da Toplam Ar-Ge Harcamalarının Sektörel Dağılımı... 8 Şekil 3- Ortalama Sanayi İstihdam Endeksi (2010=100)... 11 Şekil 4- Sanayi Üretim Endeksi (2010=100)... 12 Şekil 5- Ciro Endeksi (Toplam) (2010=100)... 12 Şekil 6- Ciro Endeksi (Yurtiçi-Yurtdışı) (2010=100)... 13 Şekil 7- Klinik Araştırma Sayılarına Göre Türkiye nin Dünyadaki Yeri... 15 Şekil 8- Klinik Araştırma Sayılarına Göre Türkiye nin AB Ülkeleri ile Karşılaştırılması... 15 Şekil 9- Aylara Göre Üretim Endeksleri (2010=100)... 21 Şekil 10- Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%)... 21 Şekil 11- Aylık İhracat Değerlendirmesi (Milyon ABD Doları)... 22 Şekil 12- Aylık İthalat Değerlendirmesi (Milyon ABD Doları)... 22 Şekil 13- Aylık Ciro Endeksi Değerlendirmesi (2010=100)... 23

4 Tablolar Listesi Tablo 1- Net Satışlara göre Dünyanın ilk 10 Firması... 7 Tablo 2 - Yıllara Göre Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama %)... 10 Tablo 3 - Faktör Maliyeti ile Katma Değeri (TL)... 13 Tablo 4 - Eczacılık Ürünleri İthalat ve İhracatı (ABD Doları)... 16 Tablo 5-2014 yılı en çok ithal edilen ilaç ürünleri... 17 Tablo 6 - Bölgelere Dayalı 5 Yıllık Bileşik Büyüme Oranları... 18

5 Kısaltmalar Listesi AB ABD Ar-Ge EFPIA EKK EMA FDA GMP HS İEİS IMS NACE PhRMA SGK SITC STK TCMB TEDAŞ TÜBİTAK TÜİK YPK : Avrupa Birliği : Amerika Birleşik Devletleri : Araştırma ve Geliştirme : European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations : Ekonomi Koordinasyon Kurulu : European Medicines Agency : Food and Drug Administration : İyi Üretim Uygulamaları (Good Manufacturing Practice) : Harmonize Sistem : İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası : Intercontinental Marketing Services : Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin Sınıflandırılması : Pharmaceutical Research and Manufacturers of America : Sosyal Güvenlik Kurumu : Standard International Trade Classification : Sivil Toplum Kuruluşu : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası : Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu : Yüksek Planlama Kurulu

6 YÖNETİCİ ÖZETİ İlaç sektörü, beşeri ve veteriner hekimlikte tedavi edici, koruyucu ve tanı amaçlı olarak kullanılan sentetik, bitkisel, hayvansal ve biyolojik kaynaklı kimyasal maddeleri farmasötik teknolojiye uygun olarak üreterek tedaviye sunan bir sanayi dalıdır. Halk sağlığının korunması, sağlık hizmetlerinin kaliteli ve etkin bir şekilde sunulabilmesi güçlü bir ilaç sektörü ile mümkündür. Bunun yanı sıra, sektör yoğun Ar-Ge faaliyetlerini içermesi sebebiyle katma değeri yüksek ürünler üretilmesini sağlamaktadır. Ayrıca, ekonomik kalkınma açısından çok önemli katkılar sağlamasının yanında, savaş, epidemik hastalıklar ve olası bir ambargo gibi faktörler karşısında ülkenin ilaç ihtiyacını karşılayacak üretim yapabilen bir ilaç sektörüne sahip olması gerekmektedir. Bu bağlamda Türkiye İlaç Sektörü incelendiğinde gelişmiş bütün ülkelerde olduğu gibi bazı ürünlerin nihai ürün şeklinde ithal edildiği görülmektedir. İthal edilen ilaçlar ise genellikle yeni ve yüksek teknoloji gerektiren, biyoteknolojik olarak üretilen, implante edilen ilaçlar, yeni ilaç taşıyıcı sistemler, aşılar, kan ürünleri, değiştirilmiş salım özelliği gösteren ilaçlar, insülin, kanser ilaçları, bazı hormonlar, radyonüklidler, bazı oftalmolojik preparatlar ve antidotlardır. Üretim genellikle jenerik/eşdeğer ilaçlar üzerinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca, ilaç etken madde üretimi de yapılmaktadır. Dünya standartlarında üretim kapasitesine sahip olmasına rağmen Türkiye İlaç Sektörü, dünya pazarında yeterli rekabet gücüne ulaşamamıştır. IMS verilerine göre, Türkiye ilaç pazarı 2014 yılında bir önceki yıla göre %9,8 oranında büyüme göstermiş ve 15,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizde 311 adet ilaç firması, 71 adet ilaç üretim tesisi (58 i yerli) ve 11 hammadde tesisi (8 i yerli) bulunmaktadır. 2014 yılında ithalat 4,7 milyar ABD doları, ihracat 856 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş olup ihracatın ithalatı karşılama oranı yaklaşık % 18,05 tir. 1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Demografik değişim, ortalama yaşam süresinin artışı, hastalık paternlerindeki değişimler, sosyal küreselleşme, sağlık hizmetlerine erişimdeki anlamlı artış ve sosyal devlet olgusunun doğuşu dünya ilaç sektörünün büyümesinde önemli rol oynamıştır. Statista verilerine göre sektör, 2013 yılında bir önceki yıla göre %2,4 oranında büyüyerek yaklaşık 980,1 milyar ABD dolarlık toplam pazar hacmine ulaşmıştır. Dünya ilaç pazarının %95 ine uluslararası alanda faaliyet gösteren şirketler sahiptir. Gelişmiş ülkelerdeki yoğun tüketim yine gelişmiş ülkelerdeki üretimle karşılanmaktadır. EFPIA verilerine göre, 2013 yılında dünya ilaç satışlarının %41 ini Kuzey Amerika (ABD ve Kanada), %27,4 ünü Avrupa oluşturmaktadır.

7 Şekil 1- Dünya İlaç Pazarı 2013 Yılı Satışları 5,8% 16,1% 9,7% 27,4% 41,0% Kuzey Amerika (ABD, Kanada) Avrupa Japonya Afrika, Asya (Japonya hariç) & Avustralya Latin Amerika Kaynak: EFPIA, The Pharmaceutical Industry in Figures, 2014 2013 yılında dünya ilaç sektöründe onkoloji, ağrı, diyabet, hipertansiyon gibi tedavi gruplarının satışlarının diğer tedavi gruplarına göre daha yüksek olduğu görülmektedir (IMS Top-Line Market Data). IMS Pharmaceutical Executive Raporuna göre dünya ilaç sektöründe, Novartis, Pfizer, Roche, Sanofi ve Merck&Co firmaları reçeteli ilaç satışlarında ilk sıralarda yer almaktadır. Tablo 1- Net Satışlara göre Dünyanın ilk 10 Firması No Firma 2013 Satış (milyar $) 2013 Ar-Ge Harcaması (milyar $) 1 Novartis (İsviçre) 46,017 9,360 2 Pfizer (ABD) 45,011 6,254 3 Roche (İsviçre) 39,143 8,293 4 Sanofi (Fransa) 37,701 6,177 5 Merck&Co (ABD) 37,519 7,123 6 GlaxoSmithKline (İngiltere) 33,055 5,041 7 Johnson&Johnson (ABD) 26,475 5,810 8 AstraZeneca (İngiltere) 24,523 4,269 9 Eli Lilly (ABD) 20,119 5,316 10 AbbVie (ABD) 18,790 2,831 Kaynak: IMS Pharmaceutical Executive, Haziran 2014 İlaç sektörü, yüksek maliyetli ve uzun süren Ar-Ge çalışmaları içermesi sebebiyle dünyada yapılan toplam Ar-Ge harcamalarında %14,4 payla ilk sırada yer almaktadır.

8 Şekil 2- Dünya da Toplam Ar-Ge Harcamalarının Sektörel Dağılımı 16,0 14,4 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 9,9 7,9 6,3 4,5 4,3 4,2 4,1 3,2 2,8 2,7 2,5 2,0 1,7 1,3 0,3 Kaynak: EFPIA The Pharmaceutical Industry in Figures, 2014 Dünya ilaç pazarında hızlı büyüyen pazarlar arasında onkoloji ve kan ürünleri, insülin ürünleri ile vitamin ürünleri gibi katma değeri yüksek niş alanlar öne çıkmaktadır. Bunun yanı sıra özellikle son yıllarda, dünya ilaç pazarında biyoteknolojik ilaçların payının giderek arttığı görülmektedir. Günümüzde dünya ilaç pazarının yaklaşık %20 sini biyoteknolojik ilaçlar oluşturmaktadır ve bu payın ilerleyen süreçte artması öngörülmektedir. 2011 yılında biyolojik ilaç sektörünün yaklaşık %1,1 ini oluşturan biyobenzer ilaçların payının önümüzdeki on yıl içerisinde on kat artması beklenmektedir. Avrupa da başlayan biyobenzer ilaç üretimi günümüzde gelişmekte olan ülkelerde (Çin, Hindistan, G.Kore) yoğunlaşmakta olup, Brezilya ve Meksika gibi ülkelerde de biyoteknolojik ürünlere yönelik kaynak ayrılmaktadır. 1.2. Sektörün Türkiye deki Genel Durumu Türkiye İlaç Sektörü önemli miktarlarda ve çeşitlilikte üretim ve ihracat olanağına sahip ve katma değeri yüksek olan sektörlerden biridir. Uluslararası norm ve standartların uygulandığı Türkiye İlaç Sektörü, özel üretim teknolojisi gerektiren ürünler (biyoteknoloji vb.) dışında her türlü ürünü üretebilen, AB ülkeleri ile kıyaslanabilir bir teknolojik düzeye ulaşmıştır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen ve ülkemizde 1984 yılından itibaren yürürlüğe giren "İyi Üretim Uygulamaları" (GMP) çerçevesinde gerekli yatırımları yaparak teknolojik alt yapısını güçlendirmiştir. Türkiye toplam ilaç pazarı 2010-2014 yılları arasında yıllık ortalama %2,8 oranında büyümüştür. 2014 yılında bir önceki yıla göre %9,8 oranında büyüme göstermiş ve 15,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Hacim bazında ise pazar, bir önceki yıla göre %2,9 luk büyüme göstermiştir. Aynı yıl itibariyle Türkiye ilaç pazarının değer bazında %67 sini yenilikçi/referans ilaç, %33 ünü jenerik/eşdeğer ilaçlar oluşturmaktadır. Ayrıca, ilaç pazarı içinde yenilikçi/referans ve jenerik/eşdeğer ürünlerin pazar payları hacim bazında %48 ve %52 dir (1. Uluslararası Türk İlaç Forumu, IMS sunumu, Kasım 2014). Türkiye ilaç pazarı 2013

9 yılında Avrupa pazarında 7., dünya ilaç pazarında ise 19. sırada yer almıştır (İEİS). 2018 yılında Türkiye ilaç pazarının dünyada 16. sırada yer alacağı öngörülmektedir. Sağlık Bakanlığı 2013 yılı Kasım ayı verilerine göre Türkiye ilaç pazarında satışı olan toplam kayıtlı ilaç çeşidi 18.981 olup, satışı olan toplam ürün sayısı 1.871.469.389 dur. SGK 2013 yılı Ekim ayı verilerine göre Kurum tarafından bedeli ödenecek ilaçlar listesinde 8.610 adet ürün yer almaktadır. 2013 yılında kişi başına ilaç tüketimi Türkiye'de 174,9 TL iken; 2014 yılında kişi başına ilaç tüketimi %7,4 oranında artarak yaklaşık 187,9 TL olmuştur. Türkiye de kutu bazında kişi başı ilaç tüketimi 2014 yılında bir önceki yıla göre %1,7 oranında artarak 23,5 kutu olarak gerçekleşmiştir (TÜİK, IMS, İEİS). Tedavi gruplarına göre ilaç tüketiminde Onkoloji ürünleri değer bazında, Antiromatizmal ilaçlar kutu bazında ilk sırada yer almaktadır. Eylül 2014 IMS verilerine göre Türkiye ilaç pazarında Novartis, 1,095 milyar TL lik satış rakamı ile ilk sırada yer alırken, Sanofi, Abdi İbrahim, Pfizer, Roche, Bayer, GlaxoSmithKline, Bilim İlaç, Merck&Co ve Astrazeneca gibi firmalar sektörün önde gelen diğer firmalarıdır. Son yıllarda pazara verilen ilaçların %20 si biyoteknoloji ürünleridir. 2010 yılında dünya çapında 830 milyar ABD doları olan tüm ilaç satışları içinde dünya ilaç piyasasının %14 ünü oluşturan biyolojik ilaçların satışları 116 milyar ABD dolarıdır. Bu toplam içinde biyobenzerlerin tutarı 380 milyon ABD dolarıdır. Biyolojik ilaçların yaklaşık 2/3 ü rekombinant proteinler, 1/3 ü ise antikorlardır. Biyolojik ilaçların piyasa büyüklüğü, 2000-2010 döneminde 3 katına çıkmıştır. Ülkemizde ise IMS verilerine göre, 2013 yılında biyoteknolojik ürünlerin reçeteli pazar içindeki payı değer bazında %14,5 ve biyobenzer ürünlerin reçeteli pazar içindeki payı %0,3 tür. 1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Sektörde genellikle lisans altında üretim, fason üretim, jenerik/eşdeğer ilaç üretimi ve antibiyotikler, analjezikler başta olmak üzere birçok ilaç etken maddesi üretimi yapılmaktadır. 2014 yılı itibariyle Türkiye de kullanılan ilaçların kutu bazında yaklaşık %73,5 i, değer bazında ise %41,9 u ülkemizde üretilmektedir. Ancak, bazı ilaçlar, ileri teknoloji gerektirdiği için yalnızca dünyadaki belirli merkezlerde üretilebilmektedir. Ayrıca, ülkemizde tüketimi az olan ve üretimi ekonomik olmayan bazı ilaçların üretimi de yapılmamaktadır. Bunun yanı sıra, dünyada biyoteknolojik ürünlere doğru yönelim görülmekte olup, sentez kimyasıyla üretilen ürünler gittikçe azalmaktadır. Ülkemizde de bu trende uygun olarak biyoteknolojik ürünlere yönelmesi büyük önem arz etmektedir. 1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler İlaç sektörü kullandığı hammaddeler dolayısıyla kimya, gıda, tarım gibi sektörlerle etkileşim içerisindedir.

10 1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Sektördeki firmaların tamamına yakını İstanbul ve çevresinde faaliyet göstermektedir. Alt yapının daha uygun oluşu, ambalaj malzemeleri ve teknik personelin teminindeki kolaylıklar, ulaşım ve iletişim imkânları, sağlık kuruluşlarının Marmara Bölgesi'nde yoğunlaşması gibi faktörler sanayinin büyük bir bölümünün İstanbul, Kocaeli, Tekirdağ illerinde kurulmasına yol açmıştır. İlaç sektörünün gelişmesi ve sektörün ülkeye değer katması açısından büyük öneme sahip olan kümelenme eğilimi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de giderek artmaktadır. 1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı sektöründe 2010-2014 yılları arasında kapasite kullanım oranı, yıllar itibariyle değişim göstermiş olup % 70 in üzerinde seyretmiştir. 2013 yılına ait kapasite kullanım oranı ortalama %71,3 tür. 2014 yılında kapasite kullanım oranı bir önceki yıla göre artış göstererek %74,2 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 2 - Yıllara Göre Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama %) NACE REV.2 Yıl Oca. Şub. Mar. Nis. May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. Temel 2010 70,7 66,2 67,4 72,0 71,4 72,3 75,7 69,1 74,8 76,1 76,2 75,3 72,3 Eczacılık Ürünlerinin ve 2011 77,7 73,7 73,0 76,5 75,0 77,3 78,1 72,1 73,6 73,2 75,7 71,2 74,8 Eczacılığa 2012 72,6 67,9 66,9 72,0 70,9 72,7 70,8 70,5 69,3 71,3 72,3 70,1 70,6 İlişkin Malzemelerin 2013 75,7 67,0 70,6 71,5 70,0 71,7 70,2 72,1 71,4 72,3 71,0 72,5 71,3 İmalatı 2014 72,9 72,7 72,7 73,7 74,5 73,2 75,6 74,5 72,8 76,3 75,0 77,0 74,2 Kaynak: TCMB (NACE Rev.2 Kod: 21) Ort. (%) 1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı Sağlık Bakanlığı verilerine göre, ülkemizde 311 adet ilaç firması, 71 adet ilaç üretim tesisi (58 i yerli) ve 11 hammadde tesisi (8 i yerli) bulunmaktadır. Sektörde, istihdamın %50 den fazlasının eğitim seviyesi yüksektir. İstihdamın çoğunluğu üretim sürecinin dışında yani ruhsat, fiyatlandırma, satış ve pazarlama gibi alanlarda çalışmaktadır. Bakanlığımız bünyesinde oluşturulmuş olan Girişimci Bilgi Sisteminden (GBS) alınan 2012 yılı verilerine göre, Temel Eczacılık Ürünleri İmalatı ve Eczacılığa İlişkin İlaçların İmalatını gerçekleştiren girişim sayısı toplam 412, toplam çalışan sayısı ise 31.390 dır. 2013 yılında girişim yaklaşık %31 oranında artarak 541, çalışan sayısı ise yaklaşık %2,3 oranında azalarak 30.672 olarak gerçekleşmiştir. Bu girişimlerden Temel Eczacılık Ürünleri İmalatı yapan girişim sayısı 92, Eczacılığa İlişkin İlaçların İmalatı yapan girişim sayısı 449 adettir.

11 Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı sektöründe mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi istihdam endeksi 2011 yılında %6 artış göstererek 106 olmuştur. 2012 yılında ise 102,8 ye düşen endeks 2013 yılında 104,4 e yükselmiştir. İstihdam endeksi, 2014 yılının ilk 3 periyodunda, bir önceki yılın aynı dönemine göre yaklaşık %2,8 oranında düşüş göstermiş ve ortalama 101,5 olarak gerçekleşmiştir. Şekil 3- Ortalama Sanayi İstihdam Endeksi (2010=100) 107,0 106,0 105,0 104,0 103,0 102,0 101,0 100,0 99,0 98,0 97,0 100,0 Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod: 21) *2014 yılının ilk üç döneminin ortalaması alınmıştır. 1.8. Sektörün Üretim Değeri 106,0 TÜİK verilerine göre 2010 yılı baz alındığında, Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı nda, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeks değeri 2012 yılına kadar düzenli bir artış göstermiş olup, 2012 yılı sonunda 123,4 değerine ulaşmıştır. 2013 yılında ise endeks, bir önceki yıla göre %5 oranında azalarak, ortalama 117,1 olarak hesaplanmıştır. 2014 yılında ise bir önceki yıla göre %14,2 oranında artarak 134,4 değerine ulaşmıştır. 102,8 104,4 101,5 2010 2011 2012 2013 2014*

12 140,0 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 100,0 Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21) 1.9. Sektörün Cirosu Şekil 4- Sanayi Üretim Endeksi (2010=100) 109,1 Türkiye ilaç sektörü 15,9 milyar TL lik pazar hacmiyle Doğu Avrupa (Rusya hariç) ve Ortadoğu nun en önemli pazarı durumundadır. Şekil 5 te verilen ciro endeksi değerlendirme grafiğine göre, ilaç sektöründe mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi ciro endeksi 2013 yılında yılında bir önceki yıla göre % 2,52 oranında düşüş göstererek 105,59 puana gerilemiştir. 2014 yılında ise bir önceki yıla göre %10,39 oranında artış göstererek 116,56 puana ulaşmıştır. Ayrıca, Şekil 5 teki yurtiçi ve yurtdışı ciro endeksi değerlendirme grafiği incelendiğinde, Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı sektörüne ait ciro içerisindeki yurtdışı payının giderek artış gösterdiği sonucu ortaya çıkmaktadır. 120,00 115,00 110,00 105,00 100,00 95,00 90,00 85,00 80,00 75,00 70,00 Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21) 123,4 117,1 Şekil 5- Ciro Endeksi (Toplam) (2010=100) 134,4 2010 2011 2012 2013 2014 100,00 98,74 108,32 105,59 116,56 2010 2011 2012 2013 2014

13 Şekil 6- Ciro Endeksi (Yurtiçi-Yurtdışı) (2010=100) 200,00 180,00 160,00 139,54 151,77 172,74 140,00 120,37 120,00 100,00 100,00 80,00 100,00 96,37 105,26 101,15 111,16 60,00 40,00 20,00 0,00 2010 2011 2012 2013 2014 Yurtiçi Yurtdışı Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21) 1.10. Sektörün Katma Değeri İlaç sektörü, dünyada yüksek katma değer yaratan stratejik öneme sahip bir sektördür. İlaç sektöründe 2012 yılında Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı ndan oluşan katma değerin imalat sanayi içindeki payı %1,97 olmuştur. Tablo 3 - Faktör Maliyeti ile Katma Değeri (TL) Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin İmalatı* 2012 2.609.794.721 İmalat Sanayi Toplamı 132.597.776.199 İmalat Sanayi İçindeki Payı (%) 1,97 Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21) * Sadece 21.20-Eczacılığa İlişkin İlaçların İmalatı verisini içermekte olup, TÜİK te 21.10-Temel Eczacılık Ürünleri İmalatı na yönelik katma değer verisi bulunmadığı için dâhil edilmemiştir. 1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti İlaç sektöründe Ar-Ge, yeni bir molekülün keşfini içeren temel Ar-Ge çalışmaları, keşfedilen molekülün laboratuvar ortamında belli aşamaları geçtikten sonra insanların yararına kullanılabilecek güvenli ve etkin bir ilaç olabilmesini sağlayan klinik araştırmalar ve bunun yanında mevcut ürünler üzerinden geliştirilen yeni formülasyonlara ve kombinasyonlara dayalı olarak tedaviye farklı seçenekler sunan katma değerli eşdeğer ürünlere yönelik çalışmaları içermektedir. İlaç sektörü Ar-Ge sini diğer sektörlerden ayıran başlıca özellik, klinik araştırmalar sürecinin insan katılımlı olmasıdır. Genel olarak ilaç sektöründe Ar-Ge faaliyetleri, molekül bulma, var olan moleküllerin yeni kullanım alanlarını bulma ve yan etkisi olan bir ilacın tekrar

14 değerlendirilmesini kapsayan temel araştırma, klinik testlerin gerçekleştirildiği klinik araştırma kısmı ile birlikte uzun ve maliyetli bir süreci kapsamaktadır. İlaç sektöründe yeni bir molekülün bulunması, aslında hem referans/yenilikçi hem de eşdeğer/jenerik ilaç firmaları için bir başlangıç noktasıdır. Keşfedilen molekül uzun bir süreç sonucunda patent sahibi tarafından geliştirilerek insan sağlığının hizmetine sunulmakta, molekülün patent ve koruma sürelerinin sona ermesini takiben eşdeğer ilaç üreticisi firmalar tarafından üretilerek daha geniş kitlelere ulaşma imkânına kavuşmaktadır. Ülkemizde referans/yenilikçi ilaç üretimi ya da ithalatı yapılmakla birlikte, endüstrimizin temel faaliyet alanını eşdeğer/jenerik ilaçlar oluşturmaktadır. Ayrıca, ilaç araştırmaları daha çok, yeni bir molekül bulmak ya da yeni bir ilaç geliştirmek şeklinde olmayıp bulunan moleküllerin 2-3 lü kombinasyonlarını, farklı dozaj formlarını ya da eşdeğer/jenerik ürün geliştirmek yoluyla yapılmaktadır. Türkiye de henüz geliştirilmiş yeni bir molekül bulunmamaktadır. İlaç sektörünün 2013 yılı sonu itibariyle küresel Ar-Ge harcamaları yaklaşık 137 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup 2020 yılında yaklaşık 162 milyar ABD dolarına ulaşabileceği tahmin edilmektedir. Bunun yanı sıra, 2013 yılında Türkiye de Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı sektöründeki Ar-Ge harcaması bir önceki yıla göre %9,82 oranında büyüyerek yaklaşık 210 milyon TL düzeyine ulaşmıştır. İlaç sektörü Ar-Ge harcamalarının İmalat sektörü toplam Ar-Ge harcamaları içindeki payı %5,82 dir. 2013 yılı TÜİK verilerine göre Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı sektöründeki Ar-Ge çalışan sayısının tam zamanlı eşdeğeri (TZE) 1.045 tir. İlaç sektörü Ar-Ge insan gücünün, imalat sektörü toplam Ar-Ge insan gücü içindeki payı ise %3,84 tür. İlaç endüstrisinin gelişiminin temel unsurları arasında yer alan uluslararası pazarlarda rekabet gücü olan mal ve hizmet üretimi ancak Ar-Ge faaliyetlerinin artırılmasıyla mümkün olacaktır. Ülkemizde ulusal ve uluslararası ilaç firmaları aktif olarak klinik araştırma faaliyetlerinde bulunmaktadır. Klinik araştırmalar ile ilgili 19 Ağustos 2011 tarihli ve 28030 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sağlık Bakanlığı Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmeliği, Uluslararası İyi Klinik Uygulamaları İlkeleri, Avrupa Birliği Direktiflerine uyumlu olarak hazırlanmıştır. Şubat 2015 itibariyle Türkiye klinik araştırma sayısı (1.750 adet) bakımından dünyada 31 inci, Avrupa da ise 17 inci sırada yer almış ve dünya klinik araştırma sayısı toplamı (184.187 adet) içerisindeki payı %0,95 olmuştur.

3948 3843 3836 3374 2747 2508 2494 1981 1750 1722 1673 1182 5924 5682 4788 7490 7005 10106 12589 11851 ABD Kanada Almanya Fransa İngiltere İtalya İspanya G.Kore Hollanda Çin Belçika İsrail Danimarka Avustralya Brezilya Polonya İsviçre Tayvan İsveç Japonya Avusturya Rusya Çek Cumh. Hindistan Norveç Macaristan Meksika Finlandiya Güney Afrika Arjantin Türkiye Yunanistan Romanya Tayland Porto Riko Singapur 13438 12589 11851 10106 7490 7005 5995 5924 5843 5682 5063 4788 4526 4270 3948 3843 3841 3836 3550 3374 2956 2747 2589 2508 2494 2283 1981 1978 1879 1750 1722 1673 1663 1537 1408 82981 15 Şekil 7- Klinik Araştırma Sayılarına Göre Türkiye nin Dünyadaki Yeri 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 Kaynak: clinicaltrials.gov sitesi, 18 Şubat 2015 Şekil 8- Klinik Araştırma Sayılarına Göre Türkiye nin AB Ülkeleri ile Karşılaştırılması 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Kaynak: clinicaltrials.gov sitesi, 18 Şubat 2015 Dünyadaki toplam Ar-Ge harcamalarının %14,4 ü ilaç sektörü tarafından gerçekleştirilmektedir. İlaç Ar-Ge harcamaları uzun süreç ve yüksek maliyet gerektirmektedir. Bir molekülün beşeri ilaca dönüşmesi ortalama 10-15 yılı bulabilmekte ve yüksek yatırım tutarları gerektirmektedir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Abdi İbrahim, Bilim İlaç, Zentiva, Deva Holding, Mustafa Nevzat, Koçak Farma, Sanovel İlaç, Nobel İlaç, Pharmactive İlaç ve VSY Biyoteknoloji ve İlaç Sanayi olmak üzere 10 ilaç firmasına Ar-Ge merkezi kurma onayı verilmiştir. Ekim 2014

16 itibariyle ilaç Ar-Ge merkezlerinin, toplam Ar-Ge merkezi (165 adet) içerisindeki payı %6,06 dır. 1.12. Sektörün Elektrik Tüketimi TEDAŞ verilerine göre, Türkiye İlaç Sanayi elektrik tüketimi 2012 yılında 307.079 MWh iken, 2013 yılında yaklaşık % 16,8 lik artışla 358.679 MWh olmuştur. 2013 yılında Türkiye sanayinin toplam elektrik tüketimi 93.251.788 MWh olup ilaç sanayinin, toplam tüketim içindeki payı %0,38 dir. 1.13. Sektörün Dış Ticareti Koruma altındaki ürünler, ileri teknoloji gerektiren ilaçlar ile Türkiye de üretimi ekonomik olmayan ve tüketimi az olan ilaçlar genellikle ithal edilmektedir. Türkiye de çoğunlukla yeni ve ileri teknoloji gerektiren preparatlar, bazı aşılar, kan ürünleri, bazı değiştirilmiş salım sistemine sahip olan ilaçlar, insülin ve kanser ilaçları gibi birçok tedavi grubundan ilaç ithalatı yapılmaktadır. İlaç endüstrisi gelişmiş ülkeler de dâhil olmak üzere, bütün ülkelerde, ilaç ve ilaç hammaddesi ithalatı yapılmaktadır. İlaç sektörü için önemli olan ithalat miktarı değil, ihracatın sektör kapasitesinin gerisinde kalması ve dış ticaret dengesinin ithalat lehine olmasıdır. Tıp ve Eczacılık ürünleri 2014 yılında ithalat bir önceki yıla göre %5,46 oranında artarak yaklaşık 4,7 milyar ABD doları, ihracat ise %4,71 oranında artarak yaklaşık 856 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş olup ithalatı karşılama oranı %18,05 tir. Dış ticaret açığı 2013 yılında 3,68 milyar ABD doları seviyesine ulaşmış, 2014 yılında ise artış göstererek yaklaşık 3,89 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Tablo 4 - Eczacılık Ürünleri İthalat ve İhracatı (ABD Doları) Yıl İhracat İthalat Dış ticaret açığı 2010 611.955.679 4.786.694.777 4.174.739.098 2011 620.383.175 5.092.960.565 4.472.577.390 2012 720.089.656 4.353.517.412 3.633.427.756 2013 817.662.806 4.497.956.657 3.680.293.851 2014* 856.164.209 4.743.419.369 3.887.255.160 Kaynak: TÜİK (HS4 Kod: 2936-2939, 2941, 3001-3006) *2014 yılı verileri geçicidir.

17 2014 yılında ilaç sektöründe en çok ithal edilen ilk 10 ürünün ithalatının, toplam ithalatın %83'ü olduğu görülmektedir. Tablo 5-2014 yılı en çok ithal edilen ilaç ürünleri GTIP No. 300490000000 300210980000 Ürün adı Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık olan veya karışık olmayan diğer ilaçlar; dozlandırılmış, ambalajlanmış İthalat (ABD Doları) 2.248.869.260 Diğer kan fraksiyonları ve bağışıklık sağlayan diğer ürünler 476.842.956 300220002019 İnsanlar için kullanılan diğer aşılar 243.062.960 300210910013 Serum globulinleri 202.465.681 300431000000 İnsülin içeren ilaçlar (dozlandırılmış veya perakende satış için ambalajlanmış) 196.604.994 300439000000 Antibiyotikleri içermeyip, 29.37 pozisyonundaki hormonları içeren diğer ilaçlar (dozlandırılmış, perakende için) 180.538.504 300210910012 Kan globulinleri 172.776.065 300420000000 Diğer antibiyotikleri içeren ilaçlar (dozlandırılmış veya perakende satış için ambalajlanmış) 104.945.381 300230000000 Veterinerlikte kullanılan aşılar 57.351.674 294190000059 Diğer antibiyotikler 48.119.052 TOPLAM 3.931.576.527 Kaynak: TÜİK (HS12) *2014 ithalat verileri geçicidir. 2014 yılı 242,2 milyar ABD dolarlık Türkiye toplam ithalatı göz önüne alındığında, 4,7 milyar ABD dolarlık tıp ve eczacılık ürünleri ithalatının toplam ithalat içerisindeki payı yaklaşık %1,96 dır. TÜİK verilerine göre, 2014 yılı Tıp ve Eczacılık Ürünlerinin ithalatını gerçekleştirdiğimiz ilk beş ülke Almanya, ABD, Fransa, İsviçre ve İtalya dır. Reçeteli ilaç pazarında değer bazında %58,1 ithal, %42 imal ilaç bulunmaktadır. Kutu bazında ilaç dağılımı incelendiğinde ise, ilaçların %26,5 i ithal, %73,5 i ise imal olduğu görülmektedir (IMS, İEİS). 2014 yılı yaklaşık 157,7 milyar ABD dolarlık Türkiye toplam ihracatı göz önüne alındığında, 856 milyon ABD dolarlık tıp ve eczacılık ürünleri ihracatının toplam ihracat içerisindeki payı yaklaşık %0,54 tür. Türkiye nin 2014 yılı tıp ve eczacılık ürünleri ihracatında ilk sırayı Güney Kore almaktadır. İsviçre, Almanya, Irak ve İran diğer kayda değer ihracat pazarlarımızdır. Türkiye nin ilaç ihracatında potansiyeli en yüksek pazarlarından ikisinin Irak ve İran olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra, Ortadoğu ve Kuzey Afrika, Orta Asya ve Kafkaslar, Rusya Federasyonu ve Avrupa ülkeleri de potansiyel pazarlardandır. 1.14. Sektörün Maliyet Bileşenleri İlaç sektörü ileri teknoloji gerektiren bir sektördür. Bu açıdan teknolojik yatırımlar ve ürün çeşitliliğinin yüksekliği ilaç maliyetlerini etkileyen ana bileşenlerdendir. Diğer yandan kimyasal hammaddeler ve üretilen ilaçların lisans ve ruhsat maliyetleri üretimi etkileyen diğer unsurlardır. Sektörün dünya Ar-Ge harcamalarında %15,3 oranla en yüksek harcama yapan sektör olması Ar-Ge harcamalarını ilaç sektörünün ana maliyet bileşenlerinden biri yapmaktadır.

18 İlaç sektöründe Ar-Ge süreci beş temel adımdan oluşmaktadır. Bu safhalar araştırmanın başlamasından ruhsatın alınması ve pazarlama ile satış stratejilerinin oluşturulmasına kadar olan süreci kapsadığından yüksek Ar-Ge maliyetlerini ve uzun bir süreci gerektirmektedir. 1.15. Sektörün 2014 2023 Projeksiyonu 2012-2017 yılları arasında küresel ilaç piyasasının yıllık bileşik büyüme oranının %5,3 olması öngörülmektedir. Tablo 6 - Bölgelere Dayalı 5 Yıllık Bileşik Büyüme Oranları BÖLGELER 2007-2012 2012-2017 Global %5,3 %5,3 Kuzey Amerika %3,0 %0,7-3,7 Avrupa %2,4 % -0.4-2,6 Asya/Afrika/Avustralya %15,0 %11,4-14,4 Japonya %3,0 %1,7-4,7 Latin Amerika %12,0 %10,0-13,0 Kaynak: IMS Health Market Prognosis, 2013 Türkiye ilaç pazarında ise 2008-2013 yılları arasında ortalama %1,6 oranında artış gösteren net satışın 2014-2018 yılları arasında ortalama %6 oranında artarak pazarın yaklaşık 20 milyar TL ye ulaşacağı öngörülmektedir. Küresel olarak ilaç sektöründe yapılan Ar-Ge harcamalarına bakıldığında, 2002-2011 yılları arasında Ar-Ge harcamalarında yıllık ortalama %7,6 artış yaşanmış olduğu ve 2011 sonunda toplam Ar-Ge harcama rakamının 130 milyar doların üzerine çıktığı görülmüştür. 2011-2016 yılları arasında ise yıllık ortalama %2,3 artış beklenmektedir. Önümüzdeki dönemde, gelişmiş ülkelerde büyümenin yavaşlaması ve gelişmekte olan ülkelerde sektöre verilen teşviklerin artmasıyla Ar-Ge harcamalarının daha büyük kısmının Brezilya, Rusya ve Çin gibi gelişmekte olan ülkelere kayması beklenmektedir. İlaç sektöründe yeni fırsatlar içeren biyoteknoloji, nanoteknoloji gibi inovatif alanlar, dünyada az sayıda firmanın faaliyet gösterdiği, yatırım yaptığı alanlar olarak kabul edilmektedir. Katma değerli ilaç üretiminin desteklenmesi halinde, uygun koşullara sahip endüstrimizin küresel ilaç pazarında rekabet üstünlüğü yakalayabileceği olası görülmektedir. Dünyada sentez kimyasıyla üretilen ürünler gittikçe azalmakta, büyük çok uluslu firmalar bu pazara girmek için biyoteknoloji firmalarını satın almaktadır. Ülkemizde de dünyadaki gelişmelere paralel olarak biyoteknolojik ilaçların üretimine geçilmesi zorunlu gözükmektedir. Ülkemizde 2000 dolayında kimyasal ilaç molekülü piyasada bulunmaktadır. Keşfedilen yeni ilaç kimyasallarının sayısı azalmaktadır. Buna karşın, biyoteknolojiye dayalı ilaçların sayısı henüz mevcut kimyasalların %10 u düzeyinde olmasına rağmen gelecekte bu sayının daha yüksek bir seviyeye ulaşması mümkün görülmektedir.

19 Ruhsatlı biyolojik ilaçlara benzerlik gösteren biyobenzer ilaçların sayılarının gittikçe artması doktor ve hastalara alternatif tedaviler sunacak, tedavi maliyetlerini azaltacak ve hastaların ilaca erişimini artıracaktır. Bu ürünler, son 20 yılda eşdeğer ilaçların yapmış olduğu gibi, sürdürülebilir bir sağlık sistemi için önemli fırsatlar yaratacaktır. Diğer önemli bir konu da nadir hastalıklar/yetim ilaçlardır. Dünya üzerinde bilinen yaklaşık 5.000 ila 8.000 nadir hastalık mevcut olup, bunların ancak %1 i için onaylanmış bir yetim ilaç bulunmaktadır. Genellikle yaşamı tehdit edici, kronik, yıkıcı hastalıklar olup çoğunun altta yatan sebebi halen bilinmemekte ve çoğunlukla tanıda ciddi gecikmeler ve hatalar olmaktadır. Az sayıda hastaya rağmen toplumun yaklaşık % 6-8 ini etkilemekte ve görülme sıklığı oldukça düşüktür. ABD de 1983 te, AB de ise 2000 de ilk regülasyonlar oluşturulmuş ve bu grup ürünlerin Ar-Ge si için çeşitli teşvikler verilmektedir. Özellikle son dönemde, nadir hastalıklar ve yetim ilaçlar ile ilgili çalışmalara hız verilmiş olup, ABD de 2012 yılında 13 adet yetim ilaç FDA tarafından onaylanmıştır. 2013 Orphanet raporuna göre, AB de 72 adet yetim ilaç olduğu ve bunlardan 11 tanesinin ultra yetim ilaçtır. Bunların yanı sıra, tüm dünyada kişiye özel tedaviler önem kazanmaktadır. Aynı teşhis konmuş iki ayrı hasta aynı tedaviye farklı yanıtlar oluşturabilmektedir. Yan etkileri minimize etmesi, daha güvenli olması, hasta yararının artırılması ve daha etkin maliyetli olması sebebiyle kişiye özel tedavi ve kişiye özel ilaç yaklaşımlarının sağlık sektöründe büyük bir potansiyele sahip olduğu düşünülmektedir. 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ 2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler 2012 yılı ve sonrası yeni etkin maddelerin, ilaçların ve biyolojik ilaç onaylarında artış olmuştur. ABD de FDA in geliştirmiş olduğu son uygulamalarla (Fast Track, Breakthrough Therapy, Accelerated Approval, Priority Review), yeni etkin maddelerin ve biyolojik ilaçların onay süreçlerinin hızlandırılarak, onaylanan ürün sayısının artmasına sebep olmuştur. PhRMA 2014 Profile raporuna göre, 2013 yılında, 34 yeni moleküle FDA tarafından onay verilmiştir. Yıllara göre yeni ilaç onayları incelendiğinde FDA her yıl ortalama 21 yeni ilaca onay verirken, EMA 18, Türkiye ise 9 onay vermektedir. Günümüzde ABD de biyo-ilaç araştırma firmaları tarafından, nadir hastalıklar için kullanılacak olan 452 adet ilaç ve aşı geliştirilmektedir. 2014-2018 yıllarını kapsayan Onuncu Kalkınma Planında belirlenmiş olan, 25 adet öncelikli dönüşüm programlarından biri de Sağlık Endüstrilerinde Yapısal Dönüşüm Programı dır. Bu programla yüksek katma değerli ürün üretebilen, küresel pazarlara ürün ve hizmet sunabilen ve yurtiçi ilaç ve tıbbi cihaz ihtiyacının daha büyük bir kısmını karşılayabilen bir üretim yapısına geçilmesi amaçlanmaktadır. Programın 1. Kamunun Yönlendirme Kapasitesinin Güçlendirilmesi, 2. Ar-Ge ve Yenilik Alanının Geliştirilmesi, 3. İş ve Girişim Ekosisteminin Geliştirilmesi ve 4. Üretim ve İhracatın Desteklenmesi bileşenleri bulunmakta olup, 2 ve 3 üncü bileşenlerinde Bakanlığımız sorumlu kurum olarak belirlenmiştir. Söz konusu bileşenlere yönelik eylem planı oluşturulmasına dair çalışmalar Bakanlığımız tarafından gerçekleştirilmektedir. İnsan sağlığına verilen önemin artmasıyla birlikte büyük oranda ithalata bağımlı olduğumuz ilaç sanayini ülkemizde daha iyi noktalara taşıyabilmek için yeni politika ve stratejilerin

20 oluşturulabilmesi amacıyla kamu, üniversite ve STK arasında iletişimin sağlanması ve güçlendirilmesi amacıyla bir iletişim platformu olarak İlaç Sanayi Teknik Komitesinin Oluşumu ve Görevlerine Dair Tebliğ (SGM: 2013/19) hazırlanmıştır. Tebliğ, 25 Ekim 2013 tarihli ve 28802 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kamu, üniversite ve STK temsilcilerinden oluşan Komite, ilaç sanayi ürünleri ile ilgili mevzuatın uygulanması kapsamında sektörün karşılaştığı sorunların tespit edilmesi, ilaç sanayinin gelişimi, yenilikçi araştırmaların yapılması için kurumlar arası koordinasyonun sağlanması, yeni molekül ve ilaç formüllerinin geliştirilmesi ve inovatif çalışmaların teşvik edilmesi gibi konularını tartışmak üzere düzenli aralıklarla toplanacaktır. Bu doğrultuda Türkiye İlaç Sanayini arzu edilen düzeye getirmek üzere çözüm önerileri geliştirilecektir. Bakanlığımızca, ilaç sektöründeki mevcut durumumuz ve Türkiye nin sanayi vizyonu çerçevesindeki hedefleri göz önüne alınarak, hükümetin kamu sağlığı ve kalkınma hedeflerini destekleyecek, ülkemiz ilaç sektörünün sürdürülebilir ve etkili bir yapıya kavuşturulmasını sağlayacak Türkiye İlaç Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı hazırlanmıştır. Bir yıl süren çalışma sonucunda ilgili kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve üniversite temsilcilerimizin katılımı ile hazırlanan strateji belgesinin, ilaç sektörünün gelişimine ışık tutacak dört yıllık bir yol haritası niteliğinde olması amaçlanmıştır. Tüm paydaşların görüş ve değerlendirmeleri göz önünde bulundurularak sektörün ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde hazırlanmış ve 10 Mayıs 2014 tarihinde EKK ya sunulmuştur. Buna müteakip EKK da belirtilen hususlar göz önüne alınarak gerçekleştirilen bir dizi çalışma sonucunda, Türkiye İlaç Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı nihai hale getirilerek 12 Haziran 2014 tarihinde YPK ya sunulmuştur. Bunun yanı sıra, TÜBİTAK ın açıklamış olduğu Medikal Biyoteknoloji Yol Haritası kapsamında, biyomedikal ekipman, biyomalzeme, aşı ve ilaç alanlarına yönelik olarak, 1003 (Öncelikli Alanlar Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı), 1007 (Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı) ve 1511 (Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Projeleri Destekleme Programı) destek programları ile çağrılara çıkılmaktadır. Özellikle 2013 yılında açılan Biyobenzer ilaçların yerli olarak geliştirilmesi ve üretilmesi, Yeni ilaç geliştirilmesi ve Viral, bakteriyel patojen ve parazitlere karşı aşı geliştirilmesi çağrıları ve 2014 yılında açılan Epidemiyolojik Çalışmalar, 2015 yılında açılan Biyoteknolojik/Biyolojik/Sentetik Yeni Aday İlaç Moleküllerin Geliştirilmesi, Patentlenmesi ve Preklinik Çalışmaları çağrıları kapsamında sağlanan desteklerden, uygun görülen projeler yararlanabilmektedir. 2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi 2010 yılı baz alındığında Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı sektöründe, 2014 yılı son 6 aylık döneminde üretim endeksi ortalaması, bir önceki yılın aynı dönemine göre (ortalama = 119,1) yaklaşık %20 oranında büyümüş ve 142,9 olarak gerçekleşmiştir.

Kapasite Kullanım Oranı Sanayi Üretim Endeksi 21 Şekil 9- Aylara Göre Üretim Endeksleri (2010=100) 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2013 127,8 117,3 120,9 105,3 125,7 117,5 2014 152,9 115,6 140,8 152,7 141,2 154,3 Kaynak: TÜİK (NACE Rev.2 Kod 21) 2.3. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı sektöründe kapasite kullanım oranı 2013 yılının son altı aylık periyodunda ortalama %71,6 iken, bu oran 2014 yılının aynı döneminde artış göstermiş ve yaklaşık %75,2 olarak belirlenmiştir. Şekil 10- Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%) 78 76 74 72 70 68 66 Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2013 70,2 72,1 71,4 72,3 71 72,5 2014 75,6 74,5 72,8 76,3 75 77 Kaynak: TCMB (NACE Rev.2 Kod: 21) 2.4. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi İhracat: TÜİK 2014 yılı son altı aylık verilerine göre tıp ve eczacılık ürünleri ihracatı toplam 512,2 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş olup bu değer bir önceki yılın aynı dönemine göre (yaklaşık 498,5 milyon ABD doları) yaklaşık %2,74 oranında artmıştır.

İthalat (Milyon ABD Doları) İhracat (Milyon ABD Doları) 22 Şekil 11- Aylık İhracat Değerlendirmesi (Milyon ABD Doları) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2013 72,3 67,0 54,3 58,3 65,2 83,8 97,6 2014 79,3 83,4 57,6 56,1 71,4 77,3 87,1 Kaynak: TÜİK (SITC Rev.4 Kod:54) İthalat: TÜİK 2014 yılı ilk altı aylık verilerine göre tıp ve eczacılık ürünleri ithalatı toplam 2,9 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup bu değer bir önceki yılın aynı dönemine göre (2,7 milyar ABD doları) yaklaşık %8,69 oranında artmıştır. Şekil 12- Aylık İthalat Değerlendirmesi (Milyon ABD Doları) 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 100,0 0,0 Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2013 363,4 391,1 311,2 404,0 362,6 416,8 397,2 2014 411,0 360,7 376,5 442,0 394,2 413,7 478,3 Kaynak: TÜİK (SITC Rev. 4 Kod:54) 2.5. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi 2014 yılı son 6 aylık döneminde ciro endeksi, bir önceki yılın aynı dönemine göre (yaklaşık 105,6) yaklaşık %10,39 oranında büyümüş ve 116,6 olarak gerçekleşmiştir.

Ciro endeksi 23 Şekil 13- Aylık Ciro Endeksi Değerlendirmesi (2010=100) 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2013 104,4 110,4 109,5 108,1 110,8 108,8 2014 122,2 111 116,4 122,5 116,2 127,7 Kaynak: TÜİK (NACE Rev.2 Kod 21)