ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULAMASI SON BULMUŞTUR 2005/1 GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİ İTİBARİYLE ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULAMASI SON BULMUŞTUR Bilindiği üzere, VUK nun Mükerrer 298 nci maddesi uyarınca, bilanço usulüne tabi gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100 den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10 dan fazla olması halinde, mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmak zorundadırlar. Devlet İstatistik Enstitüsü, 4.4.2005 tarihinde Mart ayı itibariyle TEFE deki artışı yayımlamıştır. DİE, 1.1.2005 tarihinden itibaren TEFE yerine, değişik mal ve hizmet sepetinden oluşan ÜFE yi (Üretici Fiyat Endeksi) yayınlamaya başlamış ancak özellikle Vergi Kanunlarındaki pek çok uygulamanın TEFE ye göre olması dolayısıyla aynı zamanda TEFE yi de ilan etmek durumunda kalmıştır.) Mart 2005 itibariyle TEFE endeksi 8.503,6 olarak ilan edilmiştir. Bu endekse göre, Mart 2005 itibariyle TEFE deki artış son oniki ayda %8,16, son otuz altı ayda ise %57,83 olmaktadır. Bu durumda, her iki oran da gerçekleşmemiş, yani Mart 2005 itibariyle son oniki ayın TEFE artışı %10 un, son otuzaltı ayın TEFE artışı da %100 ün altında kalmıştır. Sonuç olarak Mart 2005 itibariyle enflasyon düzeltmesi uygulaması sona ermiştir. Tekrar enflasyon düzeltmesine giriş için herhangi geçici vergi döneminde veya yıl sonu itibariyle, her iki şartın da bir arada gerçekleşmesi, yani öngörülen %10 ve %100 lük oranları geçmesi gerekmektedir. Bu durumda, Mart 2005 (2005/I) geçici vergi dönemi ve şartlar gerçekleşmezse müteakip dönemlerde, enflasyon düzeltmesi yapılmayacaktır. 1.1.2005 tarihli açılış bilançoları düzeltilmiş 31.12.2004 bilançoları olacaktır. Diğer yandan, 5024 sayılı Kanunla kaldırılan yeniden değerleme, maliyet revizesi, finansman gider kısıtlaması, stokların LIFO yöntemiyle değerlenmesi gibi daha önce enflasyon sebebiyle getirilmiş bazı müesseseler de bundan böyle uygulanmayacaktır BİRİNCİ GEÇİCİ VERGİ DÖNEM SONU (31.03.2005) İTİBARİYLE UYGULANACAK KURLAR BİRİNCİ GEÇİCİ VERGİ DÖNEM SONU (31.03.2005) İTİBARİYLE UYGULANACAK KURLAR Geçici vergi uygulamasına ilişkin olarak yayımlanan 217 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, yabancı paraların ve yabancı para cinsinden olan borç ve alacakların değerlemesinin, T.C. Merkez Bankasınca Resmi Gazete de geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibariyle yayımlanan döviz alış kurları esas alınarak yapılacağı belirtilmiştir.
2005 yılı birinci geçici vergi dönemi (1.1.2005 31.3.2005) için uygulanacak kurlar, 31.03.2005 tarihinde geçerli olan, yani T.C. Merkez Bankası nın 2005/60 no.lu Bülteni ile belirlenerek 31.03.2005 tarih ve 25772 sayılı Resmi Gazete de ilân edilen aşağıdaki tabloda yer almaktadır. DÖVİZİN CİNSİ DÖVİZ ALIŞ DÖVİZ SATIŞ EFEKTİF ALIŞ 1 ABD DOLARI 1.3706 1.3772 1.3696 1 AVUSTRALYA DOLARI 1.0564 1.0633 1.0515 1 DANİMARKA KRONU 0.23834 0.23951 0.23817 1 İNGİLİZ STERLİNİ 2.5767 2.5902 2.5749 1 İSVİÇRE FRANGI 1.1420 1.1494 1.1403 1 İSVEÇ KRONU 0.19326 0.19527 0.19312 1 JAPON YENİ 1.2738 1.2823 1.2691 1 KANADA DOLARI 1.1328 1.1379 1.1286 1 KUVEYT DİNARI 4.6547 4.7160 4.5849 1 NORVEÇ KRONU 0.21648 0.21794 0.21633 1 SUUDİ ARABİSTAN RİYALİ 0.36656 0.36722 0.36381 1 EURO 1.7757 1.7843 1.7745 1 BULGAR LEVASI 0.85271 1 İRAN RİYALİ 0.01234 1 ROMEN LEYİ 0.00455 1 SURİYE LİRASI 0.02099 1 ÜRDÜN DİNARI 1.8171 1 YENİ İSRAİL ŞEKELİ 0.30562 Kasada mevcut yabancı ülke paraları için efektif alış kurları kullanılır, banka hesaplarında mevcut yabancı paralar ise döviz alış kuru ile değerlenir. (283 sıra no.lu VUK Genel Tebliği) SPK ya tabi kurumlardan dövizli borçlarını döviz satış kurları ile değerleyenler, döviz satış kuru ile döviz alış kuru arasındaki farkı KKEG olarak kurumlar vergisi matrahına ilave edeceklerdir. Söz konusu tutarlar izleyen dönemde diğer indirim olarak dikkate alınacaktır. E- BEYANNAME EKİNDE BULUNAN BİLANÇO VE GELİR TABLOSUNUN DÜZÜNLENMESİ Maliye Bakanlığı, e-beyanname ekinde yer alan bilanço ve gelir tablosunun düzenlenmesi ile ilgili olarak; Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Sirküleri yayınlamıştır. e Beyannamenin ekini oluşturan bilanço ve gelir tablosunun düzenlenmesinde meydana gelen tereddütlerin giderilmesine yönelik olarak hazırlanan MSUGT Sirküleri aşağıda bilgilerinize sunulmuştur.
T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğ Sirküleri/1 Konusu : e-beyanname ekinde yer alan ayrıntılı bilanço ve gelir tablosunun düzenlenmesi Tarihi : 28/03/2005 Sayısı : MSUGT-1/2005-1/e-Beyanname-1 İlgili olduğu maddeler: Vergi Usul Kanunu mükerrer 257 nci madde Mükellefler tarafından e-beyanname ekinde verilmesi gereken ayrıntılı bilanço ve gelir tablosunun düzenlenmesiyle ilgili olarak Bakanlığımıza intikal eden olaylardan, söz konusu tabloların düzenlenmesi aşamasında bazı tereddütlerin meydana geldiği anlaşılmış olup, konu ile ilgili olarak aşağıdaki açıklamaların yapılması gereği duyulmuştur. Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 5228 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle değişik mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (4) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığı, vergi beyannameleri ve bildirimlerin internet ve diğer elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında doğrudan mükellefler tarafından gönderilmesine izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, aynı zamanda bunların yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişiler aracılığıyla gönderilmesine de izin vermeye veya zorunluluk getirmeye yetkili kılınmıştır. Bu yetkiye istinaden Bakanlığımızca 30/09/2004 tarih ve 25599 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 340 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile elektronik ortamda beyanname verilmesinin usul ve esasları açıklanmış; 03/03/2005 tarih ve 25744 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 346 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile bazı beyannamelerin elektronik ortamda gönderilmesi zorunluluğu ve elektronik ortamda göndermek zorunda olan mükellefler belirlenmiş ve 15 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde de beyannamelerini kendileri gönderebilecek mükelleflerin kapsamının genişletilmesi ile yeminli mali müşavirler ile tam tasdik sözleşmesi düzenleyen mükelleflerin beyannamelerinin elektronik ortamda gönderilmesine yönelik açıklamalar yapılmıştır. Elektronik ortamda beyanname gönderen mükellefler ayrıntılı bilanço ve gelir tablolarını da elektronik ortamda göndermektedirler. Bakanlığımızca yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri esas alınarak e-beyanname ekinde gönderilen ayrıntılı bilanço ve gelir tablosu da mükellefler tarafından serbest kullanılan hesapların her bir mükellef tarafından ayrı ayrı isimlendirilmesi ve farklı 3 lü kod defteri kebir hesapların kullanılması nedenleriyle standart hale getirilmiştir. 16/12/1993 tarih ve 21790 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2 Sıra Numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinin A-Hesap Planında Boş Bırakılan Hesap Grupları ve Defteri Kebir Hesaplarının Kullanımı bölümünde, 1. Hesap Planında belirtilen hesap grubu ve defteri kebir (büyük defter) hesaplarının isim, kod numaraları ve sıralamaları değiştirilemez. Hesap Planında boş olarak görülen 2 li kod hesap grupları, ekonomik gelişmeler ve ihtiyaçlar paralelinde Bakanlığımızca kullandırılacaktır.
2. Hesap Planında boş olarak görülen 3 lü kod defteri kebir (büyük defter) hesapları ise, ana hesap grubu ile grup hesaplarının işleyiş ve mantığına uygun olmak, niteliği ve kapsamı itibariyle Hesap Planında belirlenmiş benzeri bir hesap bulunmamak, kullanıldığı takdirde ana hesap grubu ve hesap gruplarının bütünlük ve tutarlılığını bozmamak şartıyla serbestçe kullanılabilir. açıklamaları yapılmıştır. Bu açıklamalara göre, mükellefler hesap planında yer alan boş 3 lü kod defteri kebir hesaplarını yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda serbestçe açıp kullanabilecektir. Elektronik ortamda beyanname gönderen ve serbest olarak açılan 3 lü kod defteri kebir hesapları kullanan mükelleflerin de ayrıntılı bilanço ve gelir tablolarını standart formatta ve elektronik ortamda göndermeleri gerekmektedir. Bu mükelleflerin serbest olarak açtıkları 3 lü kod defteri kebir hesaplarını standart ayrıntılı bilanço ve gelir tablosuna aktarma işleminde; serbest olarak açtıkları hesabın hesap planında yer alan hesap grubunun altında düzenlenen Diğer. Hesabı bulunması halinde bu hesaba aktarmaları, bu hesabın bulunmaması halinde ise aynı hesap grubunun altında uygun olan başka bir hesaba aktarmaları gerekmektedir. Mükellefler bu aktarma işlemini muhasebe kayıtları yapmadan sadece bilanço ve gelir tablosu düzenlerken dikkate alacaklardır. Diğer taraftan, mükelleflerin serbest olarak açtıkları hesapları kullanmaya devam edebilecekleri tabiidir. ENFLASYON DÜZELTMESİ ENFLASYON DÜZELTMESİYLE İLGİLİ 17 NO.LU VUK SİRKÜLERİ Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü, enflasyon düzeltmesine ilişkin, Bakanlığa intikal eden olgulardan hareketle, bir sirküler yayınlanmıştır. 17 no lu Vergi Usul Kanunu Sirküleri ekte sunulmaktadır. Sirkülere ilişkin bazı değerlendirmeler aşağıdadır. 1- Reel Olmayan Finansman Maliyeti başlıklı 2 nci maddenin 1 nci kısmında, reel olmayan finansman maliyetinin tevsik edilebilmesi halinde yapılacak düzeltme işlemleri çeşitli örneklerle açıklanmıştır. 2- Reel Olmayan Finansman Maliyeti başlıklı 2 nci maddenin 2 nci kısmında ise, 31.12.2003 tarihi itibariyle itfa olmamış sabit kıymetlere ilişkin reel olmayan finansman maliyetlerinin 5 yılda ve 5 eşit taksitte beyanname üzerinde itfasına ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Buna göre ; * Sabit kıymetin maliyet bedeli içerisindeki reel olmayan finansman maliyetlerinin itfa olunan kısmı, ROFM nin ilgili olduğu finansman giderlerinin düzeltmeye konu mali tablo tarihi itibariyle birikmiş amortismanı = ROFM x ROFM nin ilgili olduğu finansman giderinin düzeltmeye konu mali tablo tarihi itibariyle bilanço değeri
formülü ile hesaplanabilecektir. Bu formül sonuç itibariyle, ROFM nin bakiye amortisman süresine ilişkin kısmını bulmaya yöneliktir. Sirkülerdeki açıklamalara göre ROFM nin 31.12.2003 tarihli yeniden değerlemeye tabi tutulmuş değerinin amorti edilmemiş kısmının değil, orijinal değerinin amorti edilmemiş kısmının 5 yılda ve 5 eşit taksitte itfa edilecektir. * Bu bölümde yapılan diğer önemli açıklama, ROFM nin ilişkin olduğu sabit kıymetin 1.1.2004 den sonra satılması halinde satış tarihi itibariyle itfa olunmayan ROFM nin satışın yapıldığı yılda doğrudan indirime tabi tutulacak olmasıdır. 3- Basit Ortalama Yöntemi başlıklı 3 ncü maddede; stok düzeltmesinde basit ortalama yöntemi uygulanırken, VUK nun 298 nci maddesinin (A) fıkrasının (2/d) bendinde yer alan mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin düzeltmede esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayı şeklindeki tanımlamaya itibar edilmemesi, bunun yerine bilançonun ait olduğu ayın fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayının esas alınması gerektiği belirtilmiştir. Uygulamada 328 no.lu VUK Genel Tebliğinde yer alan bu açıklama doğrultusunda hareket edilmiş, örneğin 31.12.2003 tarihli bilançoda yer alan stoklar basit ortalama yöntemi ile düzeltilirken [(Aralık 04 TEFE / (Aralık 04 TEFE + Eylül 04 TEFE) / 2] formülünden hareket edilmiştir. Dolayısıyla 328 no.lu VUK Genel Tebliğindeki açıklamalara göre düzeltme yapanların değiştirmeleri gereken herhangi bir şey yoktur. 4- Ayrılmamış Amortismanlar başlıklı 4 ncü maddede, 31.12.2003 tarihli bilanço düzeltmesinde, eğer düzeltilecek sabit kıymetlere ilişkin daha önceki yıllarda ayrılmamış veya eksik ayrılmış amortisman varsa, enflasyon düzeltmesinde bunların ayrılmış gibi kabul edilmesi gerektiğinden ne anlaşılacağı açıklanmıştır. Buna göre, 31.12.2003 itibariyle itfa olması gerektiği halde bilançoda halen itfa olmamış gibi görünen sabit kıymetler itfa olmuş gibi kabul edilecek ve düzeltmeye tabi tutulmayabilecektir 5- Sirkülerde 01.01.2004 Tarihinden İtibaren İktisap Edilen Kıymetlerde Amortisman Uygulaması başlıklı 5 nci maddede, 01.01.2004 tarihinden sonra aktifleştirilen sabit kıymetlerdeki amortismanların, 333 ve 339 no.lu VUK Genel Tebliğlerinde belirlenen faydalı ömürlere göre itfa edileceği, kayıtlarındaki amortisman giderleri bundan daha farklı durumda olanların da buna göre kayıtlarını düzeltmeleri gerektiği vurgulanmıştır. 6- Amortisman Süresini Tamamlamış Binaların Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulup Tutulmayacağı başlıklı 6 ncı maddede, binaların itfa süresi dolmasına rağmen yeniden değerleme uygulamasında orijinal değerleri üzerinden amortisman ayrılması nedeniyle bakiye değer göstermeleri halinde de düzeltme yapılması gerektiği belirtilmiştir. 7- Düzeltme İşlemine Tabi Tutulmuş Binalarda Amortisman Uygulaması başlıklı 7 nci maddede, 2004 ve sonrasında binaların düzeltilmiş değerleri üzerinden itfa edileceği vurgulanmış ve normal amortisman ve azalan bakiyeler usulünde amortisman ayıranlar için örnekler verilmiştir. 8-01.01.2004 Tarihinden Önce Ayrılmış ve Sermayeye İlave Edilmiş Olan Fonlar başlıklı 8 nci maddede, 31.12.2003 tarihli sermayenin düzeltilmesinde, yeniden değerleme fonundan, iştirakler yeniden değerleme fonundan ve maliyet artış fonundan yapılan sermaye artışlarında olduğu gibi, açıklamada belirtilen fonların da, dikkate alınmayacağı belirtilmiştir. 9- Taşıma Katsayısının Tespitinde Dönem Kavramı başlıklı 9 ncu maddede, VUK nun Mük. 298 nci maddesindeki taşıma katsayısına ilişkin tanımda yer alan bir önceki dönemin sonundaki fiyat endeksi ifadesindeki bir önceki dönem kavramından, eğer enflasyon düzeltmesi yıllık olarak yapılıyorsa bir önceki yılın, geçici vergi dönemlerine ilişkin olarak yapılıyorsa bir önceki geçici vergi döneminin anlaşılacağı açıklanmıştır.
10-2004 Yılı İçinde İşe Başlayan ve Kazançları Bilanço Esasına Göre Tespit Edilen Gelir ve Kurumlar Vergisi Mükellefleri başlıklı 10 ncu maddede, bu mükelleflerin, enflasyon düzeltmesi karşısındaki durumları irdelenmiştir. Buna göre bu mükellefler, Açılış bilançolarını doğal olarak düzeltmeyeceklerdir. Geçici vergi dönemleri itibariyle düzeltme yapıp yapmayacaklarını değerlendirirken, geçici vergi dönem sonu itibariyle TEFE endekslerindeki 12 aylık %10 ve 36 aylık %100 oranlarının bir arada geçilip geçilmediğine göre hareket edeceklerdir. 11- Tasfiye Halinde Düzeltme İşlemleri başlıklı 11 nci maddede, bugüne kadar tasfiye halindeki firmaların enflasyon düzeltmesi yapıp yapmayacakları yönündeki tartışmaya son verilmiş, bunların da 31.12.2003 bilançolarını ve eğer düzeltme şartları mevcutsa cari dönem bilançolarını düzeltecekleri belirtilmiş ve tasfiye döneminin bitiş tarihine göre konu hakkında ayrıntılı açıklamalarda bulunulmuştur. 12- Yapılmakta Olan Yatırımlarda Enflasyon Düzeltmesi başlıklı 12 nci maddede, bir yatırım sürecinden geçtikten sonra aktifleştirilen sabit kıymetlerin, aktifleştirildikleri tarihten itibaren değil, yapılmakta olan yatırımlar hesabındaki tarihler göz önüne alınarak düzeltilecekleri konusu önemle vurgulanmıştır. 13- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşlerinde Enflasyon Düzeltmesi başlıklı 13 ncü maddede, yıllara sari inşaat işleriyle uğraşanların, enflasyon düzeltmesi esnasında dikkat edecekleri hususlar tekrarlanmış olup, maliyetler içinde yer alan finansman maliyetlerinin, reel olmayan finansman maliyeti hesabına konu edilmeyeceği, yani tamamiyle endekslemeye konu edileceği belirtilmiştir. 14- Birleşme Primi başlıklı 14 ncü maddede, bir kurumun kendisinde iştiraki bulunan veya iştirak ettiği bir kurumu KVK nun 37 nci maddesine göre vergisiz olarak devralması halinde, devralan kurum özvarlıkları arasına konulan ve tamamen bir dengeleme hesabı niteliği taşıyan birleşme priminin düzeltme konusu yapılamayacağı açıklanmıştır. 15- Karşılıkların Düzeltilmesi başlıklı 15 inci maddede, bilançoda yer alan VUK hükümlerine göre ayrılması mümkün olmayan kıdem tazminatı karşılığı, garanti gider karşılığı gibi karşılıkların, enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacağı, yani bunların karşılık olarak ayrıldığı kaynağın parasal olan veya olmayan kıymet olup olmamasına göre enflasyon düzeltmesinde dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. 16- Yedek Akçelerin Düzeltilmesi karşılıklı 16 ncı maddede, 31.12.2003 bilançosunda yer alan geçmiş yıllar veya dönem karından, 2004 yılında ayrılan yedek akçelerin cari dönem düzeltmesi esnasında, bunların düzeltme katsayılarının, Aralık (2003) düzeltme katsayısı olacağını belirtmiştir. 17- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin Düzeltilmesi başlıklı 17 nci maddede, 2004 yılında yapılan kanunen kabul edilmeyen giderler ile elde edilen vergiye tabi olmayan gelirlerin ve istisnaların, düzeltilmiş tutarları ile dikkate alınacakları vurgulanmış, bu gider ve gelirlere ilişkin düzeltmelerle ilgili defter kaydı atılmayacağı, düzeltme farklarının sadece beyanname üzerinde dikkate alınacakları açıklanmıştır. 18-31.12.2003 Tarihli Bilançonun Düzeltmesi Sonucu Oluşan Geçmiş Yıllar Kar veya Zararı başlıklı 18 nci maddede, 31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kar veya zararlarının kaydedildiği Geçmiş Yıllar Kar/Zararı Hesabının alt hesabında ayrıca izlenmeye devam edileceği, bu tutarların cari dönem düzeltmesi esnasında düzeltilecekleri, ayrıca geçmiş yıllar zararları arasında yer alan düzeltme sonucu oluşmuş bu tutarların, özsermaye kalemlerine ait enflasyon farkları ile mahsup edilebilecekleri veya özsermaye kalemlerine ait enflasyon farklarının sermayeye ilave edilebilecekleri belirtilmiştir. 19- Kar Dağıtımı başlıklı 19 ncu maddede, 31.12.2003 bilançosunda yer alan düzeltme öncesi geçmiş yıl ve/veya cari dönem karlarının 1.1.2004 den sonra dağıtılmış olması halinde düzeltme sonucu zarar oluşsa bile bu dağıtımların işletmeden çekiş olarak addedilmeyeceği, ancak karı elde edenler açısından vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacakları açıklanmıştır.
Aynı maddede yapılan 31.12.2003 düzeltme öncesi bilançosunda geçmiş yıllar ve/veya dönem ticari zararının bulunması ve düzeltme sonrasında geçmiş yıllar karı oluşması ve düzeltmeden kaynaklanan bu karın dağıtılması veya sermaye dışında başka hesaplara çekilmesi halinde, bu işlemlerin yapıldığı dönem kazancıyla ilişkilendirilmeksizin kurumlar vergisine tabi tutulacakları belirtilmiştir. 20- Bankalarca Türk Lirası Ticari Kredilere Uygulanan Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları ve 2004 Yılına Ait Toptan Eşya Fiyat Endeksleri başlıklı 20 nci maddede, tevsik edilemeyen finansman giderleri içindeki reel olmayan kısmın bulunmasına yönelik formülde kullanılacak faiz oranları ile, 2004 yılına ilişkin düzeltme katsayılarının tespitine yönelik olmak üzere aylar itibariyle TEFE endeksleri yer almaktadır. 21- Re sen ve İkmalen Tarhiyat başlıklı 21 nci maddede, 5024 sayılı Kanun un 5228 sayılı Kanunla değişik geçici 1 inci maddesindeki ihtiyarilikten yararlanarak, 2004 yılı geçici vergi dönemlerinde, enflasyon düzeltmesi yapmayanlara, bu geçici vergi dönemleri için enflasyon düzeltmesi hükümleri dikkate alınarak tarhiyat yapılmayacağı belirtilmiştir. 22- Özel Hesap Dönemine Sahip Olanlar başlıklı 22 nci maddede, özel hesap dönemine tabi olanların, enflasyon düzeltmesi yaparken esas alacakları bilanço tarihleri açıklanmıştır. T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü VERGİ USUL KANUNU SİRKÜLERİ /17 Konusu : Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması Tarihi : 24 / 03 / 2005 Sayısı : VUK-17/2005-4/Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması-11 İlgili olduğu maddeler : Vergi Usul Kanunu Mükerrer Madde 298, Geçici Madde 25, 5024 Sayılı Kanun Geçici Madde 1, 5228 Sayılı Kanun Madde 59 1. Giriş Bakanlığımıza intikal eden olaylardan, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun geçici 25 ve mükerrer 298 inci maddelerine göre yapılacak enflasyon düzeltmesine ilişkin olarak aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür. 2. Reel Olmayan Finansman Maliyeti 2. 1. Reel Olmayan Finansman Maliyetinin Tevsik Edilebilmesi Halinde Düzeltme İşlemi Reel olmayan finansman maliyetinin hesaplanmasında tereddütler olduğu anlaşılmış olup, konuya ilişkin olarak aşağıdaki örnekler verilmiştir. Örnek 1 1999 yılının Ocak ayında 20 milyar TL. na bir bina satın alınmıştır. Söz konusu binanın alımında, 6 milyar TL. banka kredisi kullanılmış ve kullanılan kredi için toplam 12 milyar TL. finansman giderine katlanılmıştır. Bina her yıl yeniden değerlemeye ve normal usulde amortismana (amortisman oranı % 2) tabi tutulmuş, 163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar paralelinde binanın finansmanında kullanılan krediye ilişkin katlanılan faiz giderlerinin tamamı maliyetle ilişkilendirilmiştir. Yıllar itibariyle gerçekleşen finansman giderleri aşağıda gösterilmiştir. 1999 yılı için, 4.000.000.000 TL. 2000 yılı için, 4.000.000.000 TL. 2001 yılı için, 4.000.000.000 TL.
Anapara ve faiz ödemeleri, yıl sonlarında ve üç eşit taksitte gerçekleşmiştir. Bu verilere göre 31/12/2003 tarihli bilançoda yer alan söz konusu binanın ve binaya ait birikmiş amortismanların düzeltilmiş tutarları aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. (1000 TL.) Yıllar Yeniden Değerlemeden Önceki Bina Maliyeti Yeniden Değerleme Oranı (%) Yeniden Değerlenmiş Bina Maliyeti Finansman Gid.Eklenmiş Yen. Değ. Bina Maliyeti(1) Üzerinden Amortisman Ayrılacak Tutar Cari Yıl Amortisman Gideri(2) Birikmiş Amortisman ROFM(3) 1999 24.000.000 24.000.000 24.000.000 24.000.000 480.000 480.000 3.436.676 2000 24.000.000 56,00% 37.440.000 41.440.000 28.000.000 561.633 1.310.433 1.306.391 2001 37.440.000 53,20% 57.358.080 65.358.080 32.000.000 644.966 2.609.120 1.771.287 2002 57.358.080 59,00% 91.199.347 99.199.347 32.000.000 644.966 4.647.974 2003 91.199.347 28,50% 117.191.161 125.191.161 32.000.000 644.966 6.500.317 Buna göre, söz konusu binanın düzeltilmiş tutarı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. (1000 TL.) Düzeltmeye Konu İktisadi Kıymet Düzeltmeye Esas Alınan Tarih Düzeltmeye Esas Tutar Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar Bina 1999 / Ocak 20.000.000 5,86533 117.306.600 Reel Finansman M. 1999 / Aralık 563.324 3,72928 2.100.794 Reel Finansman M. 2000 / Aralık 2.693.609 2,81116 7.572.167 Reel Finansman M. 2001 / Aralık 2.228.713 1,49082 3.322.610 Reel Finansman M. 2002 / Aralık 0 1,13942 0 Binanın Düzeltilmiş Değeri 130.302.171 Birikmiş amortismanların 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar doğrultusunda düzeltilmesi ise aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir. Öncelikle binanın değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı bulunacaktır. Artış Tutarı = 130.302.171.000 125.191.161.000 = 5.111.010.000 TL. Artış Oranı = 5.111.010.000 / 125.191.161.000 = % 4,08256 Daha sonra söz konusu artış oranı 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortisman tutarına uygulanacak ve düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarı bulunacaktır. Düzeltilmiş Birikmiş Amortisman Tutarı = 6.500.317.000 x 1,04083 = 6.765.724.943 TL Örnek 2(4) 1999 yılının Ocak ayında 20 milyar TL. na bir bina satın alınmıştır. Söz konusu binanın alımında, 6 milyar TL. banka kredisi kullanılmış ve kullanılan kredi için toplam 12 milyar TL. finansman giderine katlanılmıştır. Bina her yıl yeniden değerlemeye ve normal usulde amortismana (amortisman oranı % 2) tabi tutulmuş, 163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar paralelinde binanın finansmanında kullanılan krediye ilişkin katlanılan faiz giderlerinin aktifleştirme tarihine kadar olan kısmı maliyete intikal ettirilmiş, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanlar ise doğrudan gider yazılmıştır. Yıllar itibariyle gerçekleşen finansman giderleri aşağıda gösterilmiştir. 1999 yılı için, 4.000.000.000 TL. 2000 yılı için, 4.000.000.000 TL.
2001 yılı için, 4.000.000.000 TL. Anapara ve faiz ödemeleri, yıl sonlarında ve üç eşit taksitte gerçekleşmiştir. Bu verilere göre 31/12/2003 tarihli bilançoda yer alan söz konusu binanın ve binaya ait birikmiş amortismanların düzeltilmiş tutarları aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. (1000 TL.) Yıllar Yeniden Değerlemeden Önceki Bina Maliyeti Yeniden Değerleme Oranı (%) Yeniden Değerlenmiş Bina Maliyeti Üzerinden Amortisman Ayrılacak Tutar Cari Yıl Amortisman Gideri Birikmiş Amortisman ROFM 1999 24.000.000 24.000.000 24.000.000 480.000 480.000 3.436.676 2000 24.000.000 56,00% 37.440.000 24.000.000 480.000 1.228.800 0 2001 37.440.000 53,20% 57.358.080 24.000.000 480.000 2.362.522 0 2002 57.358.080 59,00% 91.199.347 24.000.000 480.000 4.236.409 0 2003 91.199.347 28,50% 117.191.161 24.000.000 480.000 5.923.786 0 Buna göre, söz konusu binanın düzeltmiş tutarı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. (1000 TL.) Düzeltmeye Konu İktisadi Kıymet Düzeltmeye Esas Alınan Tarih Düzeltmeye Esas Tutar Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar Bina 1999 / Ocak 20.000.000 5,86533 117.306.600 Reel Finansman M. 1999 / Aralık 563.324 3,72928 2.100.794 Reel Finansman M. 2000 / Aralık 0 2,81116 0 Reel Finansman M. 2001 / Aralık 0 1,49082 0 Reel Finansman M. 2002 / Aralık 0 1,13942 0 Binanın Düzeltilmiş Değeri 119.407.394 Birikmiş amortismanların 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar doğrultusunda düzeltilmesi ise aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir. Öncelikle binanın değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı bulunacaktır. Artış Tutarı = 119.407.394.000 117.191.161.000 = 2.216.233.000 TL. Artış Oranı = 2.216.233.000 / 117.191.161.000 = % 1,89113 Daha sonra söz konusu artış oranı 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortisman tutarına uygulanacak ve düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarı bulunacaktır. Düzeltilmiş Birikmiş Amortisman Tutarı = 5.923.786.000 x 1,01891 = 6.035.804.793 TL. Örnek 3(5) 1999 yılının Ocak ayında 20 milyar TL. na bir makine satın alınmıştır. Söz konusu makinenin alımında, 6 milyar TL. banka kredisi kullanılmış ve kullanılan kredi için toplam 12 milyar TL. finansman giderine katlanılmıştır. Makine her yıl yeniden değerlemeye ve azalan bakiyeler usulünde amortismana (normal amortisman oranı % 20) tabi tutulmuş, 163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar paralelinde makinenin finansmanında kullanılan krediye ilişkin katlanılan faiz giderlerinin tamamı maliyetle ilişkilendirilmiştir. Yıllar itibariyle gerçekleşen finansman giderleri aşağıda gösterilmiştir. 1999 yılı için, 4.000.000.000 TL. 2000 yılı için, 4.000.000.000 TL.
2001 yılı için, 4.000.000.000 TL. Anapara ve faiz ödemeleri, yıl sonlarında ve üç eşit taksitte gerçekleşmiştir. Bu verilere göre 31/12/2003 tarihli bilançoda yer alan söz konusu makinenin ve makineye ait birikmiş amortismanların düzeltilmiş tutarları aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. (1000 TL.) Yıllar Yeniden Değerl. Önc. Mak. Maliyeti Yeniden Değerleme Oranı (%) Yeniden Değerlenmiş Makine Maliyeti Finansman Gid.Eklenmiş Yen. Değ. Mak.Maliyeti Üzerinden Amortisman Ayrılacak Tutar Cari Yıl Amort. Gideri Birikmiş Amort. ROFM 1999 24.000.000 24.000.000 24.000.000 24.000.000 9.600.000 9.600.000 3.436.676 2000 24.000.000 56,00% 37.440.000 41.440.000 41.440.000 10.985.600 25.961.600 1.306.391 2001 37.440.000 53,20% 57.358.080 65.358.080 65.358.080 11.925.964 50.635.135 1.771.287 2002 57.358.080 59,00% 91.199.347 99.199.347 99.199.347 9.268.601 86.435.290 2003 91.199.347 28,50% 117.191.161 125.191.161 125.191.161 16.132.597 125.191.161 Buna göre, yapılacak düzeltme işlemi aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. (1000 TL.) Düzeltmeye Konu İktisadi Kıymet Düzeltmeye Esas Alınan Tarih Düzeltmeye Esas Tutar Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar Makine 1999 / Ocak 20.000.000 5,86533 117.306.600 Reel Finansman M. 1999 / Aralık 563.324 3,72928 2.100.794 Reel Finansman M. 2000 / Aralık 2.693.609 2,81116 7.572.167 Reel Finansman M. 2001 / Aralık 2.228.713 1,49082 3.322.610 Reel Finansman M. 2002 / Aralık 0 1,13942 0 Makinenin Düzeltilmiş Değeri 130.302.171 Birikmiş amortismanların 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar doğrultusunda düzeltilmesi ise aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir. Öncelikle makinenin değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı bulunacaktır. Artış Tutarı = 130.302.171.000 125.191.161.000 = 5.111.010.000 TL. Artış Oranı = 5.111.010.000 / 125.191.161.000 = % 4,08256 Daha sonra söz konusu artış oranı 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortisman tutarına uygulanacak ve düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarı bulunacaktır. Düzeltilmiş Birikmiş Amortisman Tutarı = 125.191.161.000 x 1,04083 = 130.302.171.000 TL.(6) Örnek 4(7) 1999 yılının Ocak ayında 20 milyar TL. na bir makine satın alınmıştır. Söz konusu makinenin alımında, 6 milyar TL. banka kredisi kullanılmış ve kullanılan kredi için toplam 12 milyar TL. finansman giderine katlanılmıştır. Makine her yıl yeniden değerlemeye ve azalan bakiyeler usulünde amortismana (normal amortisman oranı % 20) tabi tutulmuş, 163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar paralelinde makinenin finansmanında kullanılan krediye ilişkin katlanılan faiz giderlerinin aktifleştirme tarihine kadar olan kısmı maliyete intikal ettirilmiş, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanlar ise doğrudan gider yazılmıştır. Yıllar itibariyle gerçekleşen finansman giderleri aşağıda gösterilmiştir. 1999 yılı için, 4.000.000.000 TL. 2000 yılı için, 4.000.000.000 TL.
2001 yılı için, 4.000.000.000 TL. Anapara ve faiz ödemeleri, yıl sonlarında ve üç eşit taksitte gerçekleşmiştir. Bu verilere göre 31/12/2003 tarihli bilançoda yer alan söz konusu makinenin ve makineye ait birikmiş amortismanların düzeltilmiş tutarları aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. (1000 TL.) Yıllar Yeniden Değerlemeden Önc. Makine Maliyeti Yeniden Değerleme Oranı (%) Yeniden Değerlenmiş Makine Maliyeti Üzerinden Amortisman Ayrılacak Tutar Cari Yıl Amortisman Gideri Birikmiş Amortisman ROFM 1999 24.000.000 24.000.000 24.000.000 9.600.000 9.600.000 3.436.676 2000 24.000.000 56,00% 37.440.000 37.440.000 8.985.600 23.961.600 0 2001 37.440.000 53,20% 57.358.080 57.358.080 8.259.564 44.968.735 0 2002 57.358.080 59,00% 91.199.347 91.199.347 7.879.624 79.379.912 0 2003 91.199.347 28,50% 117.191.161 117.191.161 15.187.974 117.191.161 0 Buna göre, söz konusu makinenin düzeltmiş tutarı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. (1000 TL.) Düzeltmeye Konu İktisadi Kıymet Düzeltmeye Esas Alınan Tarih Düzeltmeye Esas Tutar Düzeltme Katsayısı Düzeltilmiş Tutar Makine 1999 / Ocak 20.000.000 5,86533 117.306.600 Reel Finansman M. 1999 / Aralık 563.324 3,72928 2.100.794 Reel Finansman M. 2000 / Aralık 0 2,81116 0 Reel Finansman M. 2001 / Aralık 0 1,49082 0 Reel Finansman M. 2002 / Aralık 0 1,13942 0 Makinenin Düzeltilmiş Değeri 119.407.394 Birikmiş amortismanların 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar doğrultusunda düzeltilmesi ise aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir. Öncelikle makinenin değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı bulunacaktır. Artış Tutarı = 119.407.394.000 117.191.161.000 = 2.216.233.000 TL. Artış Oranı = 2.216.233.000 / 117.191.161.000 = % 1,89113 Daha sonra söz konusu artış oranı 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortisman tutarına uygulanacak ve düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarı bulunacaktır. Düzeltilmiş Birikmiş Amortisman Tutarı = 117.191.161.000 x 1,01891 = 119.407.394.000 TL.(8) 2.2. Reel Olmayan Finansman Maliyetinden Amortisman Ayrılmamış Tutarın Hesaplanması Enflasyon düzeltmesi yapacak olan mükelleflerin beyanname üzerinde yapacakları işlemler (11) sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde açıklanmıştır. Sirkülerin 3.3. Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve İstisnalar başlıklı bölümünde, Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesinin (c) bendine 5228 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle eklenen (3) numaralı alt bent ile (31/12/2003 tarihli bilançoya ait düzeltme ile sınırlı olmak üzere) amortisman süresi bitmemiş olan kıymetlere ilişkin maliyet veya alış bedelinden düşülen reel olmayan finansman maliyetinden amortisman ayrılmamış tutarın, 2004 ve sonraki dönemlerde 5 yılda ve eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınacağı belirtilmiştir. Enflasyon düzeltmesi uygulamasında, söz konusu reel olmayan finansman maliyetleri bilançoda gözükmeyeceği için, bunların da mukayyet değerleri ile beyanname üzerinde indirim konusu yapılması gerekmektedir. denilmiştir. Buna göre amortisman süresi bitmemiş olan kıymetlere ilişkin maliyet veya alış bedelinden düşülen reel
olmayan finansman maliyetinden amortisman ayrılmamış tutar, 2004 ve sonraki dönemlerde 5 yılda ve eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınacaktır. Örnek 5 Bu sirkülerin (2.1) başlıklı bölümünde yer alan 1 numaralı örnekteki verileri kullanarak reel olmayan finansman maliyetinden amortisman ayrılmamış tutarın nasıl hesaplanacağını gösterelim. Örnekte yer alan binanın amortisman ayırma süresi 50 yıldır. Buna göre ROFM nin ilgili yılda amorti olunmayan kısmı aşağıdaki tablodaki gibi hesaplanacaktır. (1000 TL.) Yıllar ROFM 31.12.2003 İtibariyle İtfa Olunan Kısım(9) 31.12.2003 İtibariyle İtfa Olunmayan Kısım(10) 1999 3.436.676 343.668 3.093.008 2000 1.306.391 106.644 1.199.746 2001 1.771.287 110.705 1.660.582 2002 0 0 0 2003 0 0 0 Toplam 5.953.336 Hesaplama sonucu bulunan 5.953.336.000 TL. tutarında itfa olunmayan kısım, (11) sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde yer alan açıklamalar gereği 2004 takvim yılına ilişkin hesap dönemi ve sonraki dönemlerde 5 yılda ve eşit taksitler halinde gider olarak dikkate alınacaktır. Ancak, amortismana tabi bu iktisadi kıymetin 01/01/2004 tarihinden sonra satılması halinde, satış tarihi itibariyle itfa olunmayan kısmın kıymetin satıldığı hesap döneminde doğrudan gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. 3. Basit Ortalama Yöntemi 31/12/2003 tarihli bilançoda yer alan stokların, düzeltmede esas olan tarihe bağlı kalınmaksızın, dönem ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılmak suretiyle de enflasyon düzeltmesine tabi tutulabileceği 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde belirtilmiş, stokların düzeltilmesinde esas alınması gereken ölçütler de (9) sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinin (2.4) numaralı ayrımında gösterilmiştir. 31/12/2004 tarihli bilançoda yer alan stokların düzeltilmesinde de dönem ortalama düzeltme katsayısının kullanılması durumunda, Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (2/d) bendinde (mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayı şeklinde) tanımlanan düzeltme katsayısı kullanılmayacaktır. Stokların düzeltilmesinde kullanılacak düzeltme katsayısı, 2004 yılının Aralık ayına ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki (Eylül 2004) fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen dönem ortalama düzeltme katsayısıdır. Düzeltmeye esas tutar olarak da 31/12/2004 tarihli bilançoda yer alan stoklara ait değerler esas alınacaktır. Toplulaştırılmış yöntemlerle düzeltmeye tabi tutulan kıymetlerin maliyet bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman maliyetlerinin düşülmesi ise ihtiyaridir. 4. Ayrılmamış Amortismanlar Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesinin (d) bendinde birikmiş amortismanların, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltileceği belirtilmiştir. Anılan Kanunun 320 nci maddesinin son fıkrasında yer alan hükme göre amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamamakta, herhangi bir sebeple kanuni süresinde amortisman ayrılmayan iktisadi kıymetlere ilişkin amortisman tutarları daha sonradan (amortisman ayırma süresi uzatılarak) gider olarak kaydedilememekte, başka bir deyişle bir iktisadi kıymete ilişkin amortisman ayırma işlemi ancak kanuni
süresi içinde yapılabilmektedir. (9) sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinin (2.16) bölümünde de belirtildiği üzere, 31/12/2003 tarihli bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulması esnasında iktisadi kıymetlere ilişkin birikmiş amortismanların kanuni süresinde ayrılması gereken tutardan daha düşük olduğunun tespit edilmesi durumunda, söz konusu iktisadi kıymetlerle ilgili kanuni süresinde ayrılmayan amortisman tutarı fiilen ayrılmış kabul edilecektir. Örnek 6 (A) İşletmesinin 31/12/2003 tarihli bilançosunda değeri 25.000.000.000 TL. olarak görünen, amortisman süresi 2003 yılı hesap dönemi sonunda sona ermiş olan iktisadi kıymete ilişkin birikmiş amortismanın 20.000.000.000 TL. olduğunu varsayalım. Bu işletme her yıl düzenli olarak amortisman ayırmış olsaydı, 31/12/2003 tarihli düzeltme öncesi bilançoda bu kıymetin aktif değeri ile birikmiş amortismanının birbirine eşit olması gerekecekti. Söz konusu iktisadi kıymete ait birikmiş amortisman tutarının düzeltilmesi sırasında, bahse konu iktisadi kıymete ilişkin ayrılmayan amortisman tutarları ayrılmış, yani birikmiş amortisman tutarı 25.000.000.000 TL. olarak kabul edilecek ve (amortisman ayırma süresini tamamlamış ancak işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devem edilen) söz konusu iktisadi kıymet için istenildiği takdirde, 5024 sayılı Kanun ile getirilen enflasyon düzeltmesi hükümlerine göre enflasyon düzeltmesi yapılmayacaktır. 698 Enflasyon Düzeltme Hesabı XXX 257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı XXX 5. 01/01/2004 Tarihinden İtibaren İktisap Edilen Kıymetlerde Amortisman Uygulaması Bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinden, 5228 sayılı Kanunla değişik 5024 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesine göre 2004 yılı geçici vergi dönemlerinde ihtiyarilikten faydalanarak enflasyon düzeltmesi yapmayanlar, 01/01/2004 tarihinden itibaren aktife giren iktisadi kıymetleri için 5024 sayılı Kanun öncesindeki hükümlere göre amortisman ayıracaklardır. Söz konusu mükellefler, 31/12/2004 tarihli bilançolarını düzeltme işlemine tabi tutmadan önce bu iktisadi kıymetlere ilişkin amortisman kayıtlarını 333 ve 339 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ekinde yer alan faydalı ömre göre belirlenmiş amortisman oranlarına göre düzelteceklerdir. 6. Amortisman Süresini Tamamlamış Binaların Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulup Tutulmayacağı (9) sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinin 2.2. Kayıtlarda İz Bedeliyle Takip Edilen Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerin Enflasyon Düzeltmesine Tabi Olup Olmadığı başlıklı bölümünde, faydalı ömürlerini (amortisman süresini) tamamlamış, ancak işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devam edilen amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (vergi matrahı üzerinde herhangi bir etkisi olmaması nedeniyle) enflasyon düzeltmesine tabi tutulup tutulmamasında mükelleflerin serbest bırakılmasının Bakanlığımızca uygun bulunduğu açıklanmıştı. Amortisman sürelerini tamamlamakla birlikte maliyet bedelleri üzerinden itfa edilmiş olmaları nedeniyle net defter değerleri ile bilançoda görünen (iz bedeliyle izlenmeyen) binaların, Vergi Usul Kanununun geçici 25 ve mükerrer 298 inci maddelerine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir. 7. Düzeltme İşlemine Tabi Tutulmuş Binalarda Amortisman Uygulaması
Düzeltme işlemine tabi tutulmuş binalarda amortisman uygulamasına ilişkin olarak aşağıdaki örneklerin verilmesi faydalı görülmüştür. Örnek 7 Hesap dönemi takvim yılı olan ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan (A) Limited Şirketinin; Haziran 1995 de 1 milyon TL. na satın aldığı, her yıl amortismana tabi tuttuğu ve yeniden değerleme yaptığı binası için ayırmış olduğu amortismanları ve 31/12/2003 tarihli bilançosunda görünen bina değerini bulalım (Amortisman oranının % 2 olduğu ve normal amortisman usulünün kullanıldığı varsayılmıştır). Söz konusu bina ile ilgili olarak 1995 2003 yılları için aşağıdaki gibi bir tablo düzenlemek mümkündür. Yıllar Yeniden Değerleme Oranı Yeniden Değerlenmiş Bina Maliyeti (TL) Cari Yıl Amortisman Gideri (TL) Birikmiş Amortismanlar (TL) 1 1995 99,5% 1.000.000 20.000 20.000 2 1996 72,8% 1.728.000 20.000 54.560 3 1997 80,4% 3.117.312 20.000 118.426 4 1998 77,8% 5.542.581 20.000 230.562 5 1999 52,1% 8.430.265 20.000 370.685 6 2000 56,0% 13.151.214 20.000 598.268 7 2001 53,2% 20.147.660 20.000 936.546 8 2002 59,0% 32.034.779 20.000 1.509.109 9 2003 28,5% 41.164.691 20.000 1.959.205 Binanın düzeltilmiş değerinin 42.500.000 TL olduğunu varsayarsak: Düzeltme Sonrası Binanın Değerinde Meydana Gelen Artış/Azalış Oranı: 42.500.000 41.164.691 = 1.335.309 TL. 1.335.309 / 41.164.691 = % 3,24382 Birikmiş Amortismanların Düzeltilmesi: 1.959.205 x 1,03244 = 2.022.762 2004 yılından itibaren bina için düzeltilmiş tutarı üzerinden amortisman ayrılacaktır. Aşağıda bu durum tablo yardımıyla anlatılmaktadır (Takip eden yıllarda enflasyon düzeltmesi için gerekli şartların oluşmadığı varsayılmıştır). Yıllar Bina Maliyeti (TL) Cari Yıl Amortisman Gideri (TL) Birikmiş Amortismanlar (TL) 10 2004 42.500.000 850.000 2.872.762 11 2005 42.500.000 850.000 3.722.762 12 2006 42.500.000 850.000 4.572.762 13 2007 42.500.000 850.000 5.422.762 14 2008 42.500.000 850.000 6.272.762 15 2009 42.500.000 850.000 7.122.762 45 2039 42.500.000 850.000 32.622.762 46 2040 42.500.000 850.000 33.472.762 47 2041 42.500.000 850.000 34.322.762 48 2042 42.500.000 850.000 35.172.762 49 2043 42.500.000 850.000 36.022.762
50 2044 42.500.000 850.000 36.872.762 Örnek 8 Hesap dönemi takvim yılı olan ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan (B) Limited Şirketinin; Haziran 1995 de 1 milyon TL. na satın aldığı, her yıl amortismana tabi tuttuğu ve yeniden değerleme yaptığı binası için ayırmış olduğu amortismanları ve 31/12/2003 tarihli bilançosunda görünen bina değerini bulalım. (Normal amortisman oranının % 2 olduğu ve azalan bakiyeler usulünün kullanıldığı varsayılmıştır) Söz konusu bina ile ilgili olarak 1995 2003 yılları için aşağıdaki gibi bir tablo düzenlemek mümkündür. Yıllar Yeniden Değerleme Oranı Yeniden Değerlenmiş Bina Maliyeti (TL) Cari Yıl Amortisman Gideri (TL) Birikmiş Amortismanlar (TL) 1 1995 99,5% 1.000.000 40.000 40.000 2 1996 72,8% 1.728.000 38.400 107.520 3 1997 80,4% 3.117.312 36.864 230.830 4 1998 77,8% 5.542.581 35.389 445.805 5 1999 52,1% 8.430.265 33.974 712.044 6 2000 56,0% 13.151.214 32.615 1.143.403 7 2001 53,2% 20.147.660 31.310 1.783.004 8 2002 59,0% 32.034.779 30.058 2.865.034 9 2003 28,5% 41.164.691 28.856 3.710.425 Söz konusu binanın düzeltilmiş değerinin 42.500.000 TL olduğunu varsayarsak: Düzeltme Sonrası Binanın Değerinde Meydana Gelen Artış/Azalış Oranı: 42.500.000 41.164.691 = 1.335.309 TL. 1.335.309 / 41.164.691 = % 3,24382 Birikmiş Amortismanların Düzeltilmesi: 3.710.425 x 1,03244 = 3.830.791 Görüleceği üzere, birikmiş amortismanlar binanın değerinde meydana gelen artış oranında artırılmıştır. 2004 yılından itibaren bina için düzeltilmiş tutarı üzerinden amortisman ayrılacaktır. Aşağıda bu durum tablo yardımıyla anlatılmaktadır. (Takip eden yıllarda enflasyon düzeltmesi için gerekli şartların oluşmadığı varsayılmıştır.) Yıllar Bina Maliyeti (TL) Cari Yıl Amortisman Gideri (TL) Birikmiş Amortismanlar (TL) 10 2004 42.500.000 1.546.768 5.377.559 11 2005 42.500.000 1.484.898 6.862.457 12 2006 42.500.000 1.425.502 8.287.958 13 2007 42.500.000 1.368.482 9.656.440 14 2008 42.500.000 1.313.742 10.970.183 15 2009 42.500.000 1.261.193 12.231.375 45 2039 42.500.000 370.611 33.605.333 46 2040 42.500.000 355.787 33.961.120 47 2041 42.500.000 341.555 34.302.675
48 2042 42.500.000 327.893 34.630.568 49 2043 42.500.000 314.777 34.945.345 50 2044 42.500.000 7.554.655 42.500.000 8. 01/01/2004 Tarihinden Önce Ayrılmış ve Sermayeye İlave Edilmiş Olan Fonlar 01/01/2004 tarihinden önce ayrılmış olan ve sermayeye ilave edilen yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, 31/12/2003 tarihli bilançonun düzeltilmesi sırasında artış olarak dikkate alınmayacaktır. Sermayenin, düzeltmeye esas tutarına ulaşılırken düşülmesi gereken (sermayeye ilave edilmiş olan) bu değerlerden İşletmenin aktifine kayıtlı maddi duran varlık kalemlerinin Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yeniden değerlenmesinden oluşmuş değer artışları, İşletmenin iştirakleri ile bağlı ortakları bünyesinde Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yapılan yeniden değerleme dolayısıyla oluşmuş değer artışları, Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesine istinaden gayrimenkul, iştirak hisseleri ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin satış kazancının maliyet bedelinin arttırılan kısmına tekabül eden kısımlar, 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (VI.2.3) bölümünde belirtilmiş olup, aşağıda yer alan değerler de aynı şekilde işleme tabi tutulacaktır. 3096 ve 3996 sayılı Kanunlarda tanımı yapılan şirketlerin, sermaye olarak koydukları yabancı paraların sarf edildikleri veya Türk Lirasına çevrildikleri tarihe kadar lehlerine oluşan kur farkları, Gelir Vergisi Kanununun 57 nci maddesinin son fıkrasına göre yetişmesi uzun zaman alan ve kesilip satılmak üzere yetiştirilen ağaçların 57 nci maddede yazılı giderlerden, Vergi Usul Kanununun 283 üncü maddesi uyarınca aktifleştirilen kısmının, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yeniden değerlemesinden doğan değer artışları, Gelir Vergisi Kanununun 38 nci maddesine istinaden sürekli olarak işlenmiş altın alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükelleflerin altın satış tarihindeki İstanbul Altın Borsasında oluşan has altın değeri ile satılan mamülün has altın maliyet bedeli arasında oluşan farklar, Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin, 4811 sayılı Vergi Barışı Kanununun 11, 12 ve 13 üncü maddeleri uyarınca değerledikleri iktisadi kıymetlere ilişkin değerleme farkları. 31/12/2003 tarihli bilanço enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken, öz sermaye kalemlerinden aşağıda sayılan kalemler bilançoda düzeltilmiş değerleriyle yer alacak, diğer öz sermaye kalemleri ise sıfırlanacak, bir başka ifade ile düzeltilmiş bilançoda gösterilmeyecek; geçmiş yıl kar veya zararı da düzeltilmiş bilanço denkliğini sağlayacak şekilde öz kaynaklar içinde yer alacaktır. Sermaye, Hisse Senetleri İhraç Primleri, Hisse Senedi İptal Karları, Yasal Yedekler, Statü Yedekleri, Olağanüstü Yedekler,
Özel Fonlar (Sabit Kıymet Yenileme Fonu). 9. Taşıma Katsayısının Tespitinde Dönem Kavramı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesindeki taşıma katsayısına ilişkin tanımda yer alan, bir önceki dönemin sonundaki fiyat endeksi ifadesindeki bir önceki dönem kavramından, eğer enflasyon düzeltmesi yıllık olarak yapılıyorsa bir önceki yıl; geçici vergi dönemlerine ilişkin olarak yapılıyor ise bir önceki geçici vergi dönemi anlaşılmalıdır. 10. 2004 Yılı İçinde İşe Başlayan ve Kazançları Bilanço Esasına Göre Tespit Edilen Gelir ve Kurumlar Vergisi Mükellefleri 10.1. Vergi Usul Kanununun Geçici 25 inci Maddesine Göre Enflasyon Düzeltmesi Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesi, esas itibariyle 31/12/2003 tarihli bilançonun düzeltilmesine ilişkin olup 2004 yılı içinde işe başlayan ve kazançları bilanço esasına göre tespit edilen gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından dönem başı bilançoları üzerinde söz konusu maddeye istinaden düzeltme yapılmayacaktır. 10.2. 2004 Yılı Geçici Vergi Dönemleri İtibariyle Enflasyon Düzeltmesi Anılan mükelleflerin, işe başlama tarihinden sonra (Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinde yer alan) enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmesi halinde, Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca geçici vergi dönemleri sonu itibariyle enflasyon düzeltmesi yapmaları gerekmektedir. Diğer taraftan 5024 sayılı Kanunun 5228 sayılı Kanunla değişik geçici 1 inci maddesinde, 31/12/2003 tarihi itibariyle aktif ve ciroları toplamları 7,5 ve 15 trilyon liralık limitlerden her hangi birisini aşmayan mükelleflerden dileyenlerin, 2004 yılı geçici vergi dönemlerinde beyan edecekleri geçici vergi matrahlarının tespitinde enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler yerine 5024 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki hükümleri dikkate alabilecekleri belirtilmiş olup; 2004 yılı içinde işe başlayan ve kazançları bilanço esasına göre tespit edilen gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinden içinde bulundukları geçici vergi dönemi sonu itibariyle (Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinde yer alan) enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmesi nedeniyle) düzeltme yapması gerekenler, dönem başı bilançolarının net aktif toplamının 7,5 trilyon Türk Lirasını aşmaması şartıyla ihtiyarilik hakkından yararlanabilecekler ve 2004 yılı geçici vergi dönemlerinde beyan edecekleri geçici vergi matrahlarının tespitinde de enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler yerine 5024 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten önceki hükümleri uygulayabileceklerdir. Bununla birlikte, 5024 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesi ile getirilen hüküm, 2004 yılı geçici vergi dönemlerinde beyan edilecek geçici vergi matrahının tespitine ilişkin olup, 2004 yılı hesap dönemine ilişkin beyannamenin; Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununda, 5024 sayılı Kanunla yapılmış olan değişiklikler göz önünde bulundurularak verilmesi gerekmektedir. Örnek 9 15/02/2004 tarihinde işe başlayan, kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ve hesap dönemi takvim yılı olan tacir Bay (A), işe başladığı geçici vergi dönemi sonu olan 31/03/2004 tarihi itibariyle enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmemesi nedeniyle 31/03/2004 tarihli geçici vergi matrahını enflasyon düzeltmesi yapmadan tespit edecektir. Diğer taraftan, 2004 yılı ikinci geçici vergi dönemi sonu olan 30/06/2004 tarihi itibariyle enflasyon düzeltme şartları oluştuğundan, 30/06/2004 tarihli geçici vergi matrahının (enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümlere göre) düzeltilen 30/06/2004 bilançosuna göre tespit edilmesi ve izleyen geçici vergi dönemlerinde ve hesap dönemi sonunda da enflasyon düzeltmesi yapılması gerekmektedir.
Söz konusu mükellef, dönem başı bilanço net aktif toplamının 7,5 trilyon Türk Lirasını aşmaması halinde, 5024 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesi uyarınca, 2004 yılı geçici vergi dönemlerinde beyan edeceği geçici vergi matrahlarının tespitinde; enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler yerine Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki değerleme hükümleri ile Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununun 5024 sayılı Kanunla kaldırılan hükümlerini ve Vergi Usul Kanununun 280 inci maddesinin 5024 sayılı Kanunla kaldırılan son fıkrasını dikkate alabilecektir. 11. Tasfiye Halinde Düzeltme İşlemleri 01/01/2004 tarihinden önce tasfiyeye giren şirketlerin tasfiyesinin 2004 yılı içinde sonuçlanması halinde, tasfiye durumundaki şirketlerin geçici vergi beyannamesi verme yükümlülüğü bulunmaması sebebiyle, hem 31/12/2003 tarihli bilanço hem de hesapların kesinleşmesinden sonra düzenlenen bilançonun düzeltilmesi gerekmektedir. 01/01/2004 tarihinden önce tasfiyeye giren kurumlardan, Kurumlar Vergisi Beyannamesinin 2005 yılındaki verilme süresinin sonu itibariyle tasfiyesi henüz sonuçlanmamış olanlar, 31/12/2003 ve 31/12/2004 tarihli bilançolarını, düzeltmeye tabi tutarak 2004 tasfiye dönemine ait beyanname ekinde vereceklerdir. Ancak, tasfiyesi 2004 yılına ilişkin beyanname verme süresinden önce sonuçlananlar, 31/12/2003, 31/12/2004 ve (düzeltme şartları devam ediyor olmak şartıyla) 2005 kıst dönemine ilişkin bilançolarını düzelterek tasfiye beyannamesinin verilme süresi içerisinde tasfiye beyannamesiyle birlikte; beyanname verme süresinden sonra ve 2005 yılı içinde sonuçlananlar ise 31/12/2003 ve 31/12/2004 tarihli bilançolarını 2004 yılına ait beyanname verme süresi içerisinde, (düzeltme şartları devam ediyor olmak şartıyla) 2005 kıst dönemine ilişkin bilançoyu ise tasfiye beyannamesinin verilme süresi içerisinde enflasyon düzeltilmesine tabi tutacaklar ve düzeltilmiş bilançoları tasfiye beyannamesi ekinde vereceklerdir. 12. Yapılmakta Olan Yatırımlarda Enflasyon Düzeltmesi (9) numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinin (2.13) bölümünde, bilançoda yer alan yapılmakta olan yatırımlara ilişkin kıymetlerin düzeltme işlemlerinin nasıl yapılacağı açıklanmıştır. 31/12/2003 tarihi itibariyle bilançoda yer almayan, ilgili aktif hesabına bilanço tarihinden önce aktarılmış bulunan ve yapılmakta olan yatırımlar hesabından gelmiş olan değerlerin düzeltmeye esas tarihi olarak, söz konusu değerlerin aktifleştirme tarihlerinin değil, yapılmakta olan yatırımlar hesabının kullanıldığı tarihlerin alınması gerekmektedir. Buna göre söz konusu değerlerin düzeltilmesi iki aşamada gerçekleştirilecektir. Öncelikle her harcama, harcamanın gerçekleştiği ay sonu itibariyle aktifleştirme tarihine kadar, sonra da aktifleştirilen bedel kül halinde 31/12/2003 tarihine kadar düzeltilecektir. 13. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşlerinde Enflasyon Düzeltmesi Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerinde enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler, Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendinin üçüncü fıkrasında ve geçici 25 inci maddesinin (ı) bendinde yer almakta olup, konuya ilişkin açıklamalar 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, (9) sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Sirküleri ve 12 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde yapılmıştır. Yıllara yaygın inşaat ve onarma işlerine ilişkin olarak 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ ekindeki (2) numaralı Parasal Olmayan Kıymetler listesinde yer verilen yıllara yaygın inşaat ve onarma maliyetleri ile hakedişler, Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca deftere kayıt tarihi esas alınarak düzeltme işlemine tabi tutulacaktır. Tek Düzen Muhasebe sistemine göre söz konusu işlerle ilgili maliyetler, yansıtma hesapları yoluyla 170-177 numaralı hesaplara intikal ettirilecek, düzeltmeye esas tarih olarak da ilgili maliyet hesaplarına kayıt tarihi esas alınacaktır.