SAĞLIK ALANINDA KAMU-ÖZEL ORTAKLIĞI Prof.Dr.Kayıhan Pala Bursa Tabip Odası Yönetim Kurulu Başkanı
3359 Sayılı «Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu» (7/5/1987) Madde Ek/7 (3/7/2005-5396/1) Sağlık tesislerinin yapımına Yüksek Planlama Kurulu, yenilenmesine Sağlık Bakanlığı karar verir. İhaleyi alan firmaya bedelsiz Hazine arazisi devredilir. Yapım işleri kira, yenilemeler ise hizmet ve alanların devri karşılığında yapılır. Kira ödemeleri döner sermayeden karşılanır. Sözleşme süresi 49 yıla kadar çıkabilir. Bu kapsamdaki işlerden Damga Vergisi ve Harç alınmaz. Bu kapsamda yapılacak ihaleler Kamu İhale ve Devlet İhale yasasına tabi değildir.
Hangi tesisler yapılabilir? Entegre sağlık kampüsü, eğitim araştırma hastanesi, devlet hastanesi, özel dal hastanesi, gün hastanesi, sağlık ocağı, klinik otel, rehabilitasyon merkezi, kanser araştırma merkezi, aşı eğitim merkezi, aşı üretim merkezi, aşı araştırma geliştirme merkezi, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezi, toplum sağlığı merkezi, organ ve doku bankası, bölgesel kan merkezi, kan ürünleri üretim tesisi, ağız ve diş sağlığı merkezi, tüm kara, hava ve deniz teçhizatları dâhil olmak üzere 112 acil servis komuta kontrol merkezi ile destek birimleri dâhil ilgili tesisin her türlü bölümleri ve bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla, Bakanlığın yapmak ve yaptırmakla yükümlü olduğu ek binalar dâhil sağlıkla ilgili diğer tüm tesisler.
KAMU ÖZEL ORTAKLIĞI İHALELERİNİN SONUÇLARI İhale Kira Bedeli 25 Yıllık Toplam Kira Sabit Yatırım Tutarı Fazla Ödeme (25 yıl için) Kayseri 137.730.000 3 Milyar 443 Milyon 250 Bin TL 427 Milyon 454 Bin 111 TL 3 Milyar 15 Milyon 795 Bin 889 TL Ankara-Etlik 276.000.000 6 Milyar 900 Milyon TL 1 Milyar 97 Milyon 491 Bin 420 TL 5 Milyar 802 Milyon 508 Bin 580 TL Ankara-Bilkent 240.000.000 6 Milyar TL 1 Milyar 97 Milyon 491 Bin 420 TL 4 Milyar 902 Milyon 508 Bin 580 TL Elazığ 94.837.104 2 Milyar 370 Milyon 927 Bin 600 TL 218 Milyon 445 Bin 768 TL 2 Milyar 152 Milyon 481 Bin 832 TL Yozgat 54.750.000 1 Milyar 368 Milyon 750 Bin TL 122 Milyon 771 Bin 927 TL 1 Milyar 245 Milyon 978 Bin 73 TL Manisa 64.250.000 1 Milyar 606 Milyon 250 Bin TL 122 Milyon 788 Bin 993 TL 1 Milyar 483 Milyon 461 Bin 7 TL Konya-Karatay 88.791.634 2 Milyar 219 Milyon 790 Bin 850 TL 246 Milyon 20 Bin 811 TL 1 Milyar 973 Milyon 770 Bin 39 TL İstanbul-İkitelli 258.900.000 6 Milyar 472 Milyon 500 Bin TL 548 Milyon 49 Bin 141 TL 5 Milyar 924 Milyon 450 Bin 859 TL Mersin 140.900.000 3 Milyar 522 Milyon 500 Bin TL - - Adana 115.500.000 2 Milyar 887 Milyon 500 Bin TL - - 1.471.658.738 - - - - - - - - - - - - - Gaziantep Bursa İzmir-Bayraklı YILLIK TOPLAM 25 YILLIK TOPLAM 36.791.468.450 TL 3.880.513.591 TL./8 ihalede 26 Milyar 500 Milyon 954 sabit yatırım tutarları Bin 859 TL/Toplam Fazla toplamı ödeme tutarı
Klasik ihale yönteminden farklı Erzurum da acil, ameliyathane ve laboratuar birimi olan 1.200 yataklı hastane ihalesinde 260 Milyon TL yaklaşık maliyet öngörüldü, ihale 193.270.612 TL bedelle tamamlandı Kayseri nin 1.5 yıllık kirasıyla 1.200 yataklı hastane yapılabiliyor!... Kayseri için (toplam 1583 yatak) devletin belirlediği arsa ve işletme bedeli dahil sabit yatırım tutarı 427.454.111 TL Kayseri için şirketlere 25 yılda ödenecek kiralar toplamı ise 3.443.250.000 TL. Aradaki fark 3 Milyar 15 Milyon 795 bin 889 TL!
Kamu-özel ortaklığının kamu sektörü ile karşılaştırılması Sermaye maliyeti: Kamu-özel ortaklığı daha pahalı İnşaat maliyeti: Kamu-özel ortaklığı daha pahalı ya da aynı İşletme/çalıştırma maliyeti: aynı İşlem maliyeti: Kamu-özel ortaklığı daha pahalı Değişkenlik: Kamu-özel ortaklığı daha riskli Kaynak: David Hall (April 2010). PPPs and public infrastructure. Public Services International Research Unit (PSIRU) University of Greenwich, UK www.psiru.org.
İngiltere de KÖO Uygulamasının Sonuçları İngiltere de Parlamento 2011 Nisan ayında; yolsuzluk, hatalı muhasebeleştirme, kamu maliyesi açısından ciddi risk oluşturması, kamu yararına aykırı uygulamalar konusunda yoğun şikâyetlerin olduğu KÖO uygulamasına yönelik Araştırma Komitesi kurulmasını kararlaştırdı.
KÖO: KANADA DENEYİMİ Kamu-özel ortaklığı çerçevesinde çalışan hastaneler, Kanada nın genel sağlık hizmetleri sistemini eriten, özel ve kâr amaçlı hizmetler vermektedir. Burada hizmetin odak noktasını insanın sağlığı değil, elde edilecek kâr oluşturmaktadır. İktisatçı Hugh Mackenzie nin Haziran 2009 da hazırladığı Önce Kötüydü, Şimdi Daha da Kötü başlıklı rapora göre, KÖO ler için yapılan özel borçlanma kamu kesimi borçlanmasına göre %83 daha pahalıya gelmektedir.
KÖO HASTANELERİNİN MALİYETİ YÜKSEK! Edinburgh Üniversitesi nden Prof.Allyson Pollock a göre hükümetler bir KÖO hastane için iki hastane karşılığı harcama yapmak zorundadır. İskoç iktisatçılar Jim ve Margaret Cuthbert de üç kamu hastanesi için gereken kaynakla ancak bir PFI (veya KÖO) yapılabileceğini belirtmektedir. 2008 yılında Ontario da Genel Denetçi, Brampton daki William Osler KÖO hastanenin inşaatının herhangi bir kamu hastanesine göre 194 milyon dolar (2003 dolar değeri üzerinden) daha pahalıya geldiğini tespit etmiştir.
KÖO da fazla ödeme söz konusudur! İngiliz şirketi Carillion Ontario Brampton William Osler KÖO hastane ile Ottawa daki Royal Ottawa KÖO hastanenin parçası BK deki Swindon KÖO veya PFI hastanesini finanse ve inşa etmiştir. Baştaki tahmini maliyet 330 milyon pound olarak öngörülmüşken gelen eklerle birlikte maliyet 720 milyon pound olarak gerçekleşmiştir.
Sermayenin Sağlık Alanına İlgisi 2010-2020 döneminde; sağlık hizmetlerinin altyapısı için yaklaşık olarak 3.6 trilyon dolar harcama yapılacağı tahmin ediliyor. Aynı dönemde altyapı harcamalarının dışında toplam sağlık harcamalarının 68.1 trilyon dolara ulaşması bekleniyor.
Dev kârlar Birleşik Krallıkta ilk 12 PFI hastane projesi hissedarlarına ortalama %58 getiri sağlamıştır. İngiltere deki bir tıp dergisinde 1999 yılında yayınlanan bir makale, bu ülkedeki KÖO hastanelerin yılda yüzde 15-25 oranında kâr ettiklerini belirliyordu. İskoç hükümet yetkililerine göre bir KÖO konsorsiyumu 70 milyon pounda mal olan bir hastaneden 90 milyon pound kâr etmektedir.
KÖO HASTANE SÖZLEŞMELERİNİN GİZLİLİĞİ?!... KÖO hastane sözleşmeleri genellikle gizli, kamu denetiminden uzaktadır. Uluslararası bir neoliberal kurum olan Uluslararası Para Fonu (IMF) bile PPP finansmanında saydamlık gerektiğine işaret ediyordu. Ontario Sağlık Koalisyonu KÖO Brampton hastanesi sözleşmesi için mahkemeye gitmiştir. Başvuru sonucunda, 2000 sayfalık sözleşmeyi görme haklarının olduğunu kabul ettirmişlerdir. Ne var ki sözleşmenin ana bölümleri ya çıkartılmıştı ya da üzeri çizilmişti.
KAMU HASTANELERİNDEKİ MALİYETLERİN VE İNDİRİMLERİN ŞİŞİRİLEREK YANSITILMASI Haziran 2010 da Québec Genel Denetçisi (GD) Renaud Lachance, Québec KÖO ajansının Montréal Üniversitesi hastanesi araştırma merkezi için yanlı bir maliyet analiz veya para karşılığı elde edilen değer raporu hazırladığını ortaya koymuştur. GD, Ontario daki Brampton KÖO hastanede kamusal tedarik yaklaşımıyla ilgili maliyet tahminlerinin projenin ömrü dikkate alındığında 634 milyon dolar şişirildiğini belirlemiştir. Böylece, aslında hiç de öyle olmadığı halde kamu hastanesi KÖO e göre çok daha pahalı gösterilmiştir.
KÖO HASTANE SÖZLEŞMELERİ ÇOK UZUN SÜRE GEÇERLİ! Uzun vadeli 30 yıl veya daha uzun sözleşmeler hem demokratik değildir hem de yanıltıcıdır. Uzun vadeli sözleşmelerde çoğu kez sözleşmenin sonuna itilen ek giderler yer alır. 30 yıllık bir sözleşme demokratik değildir; çünkü bir siyasetçinin faal olabileceği sürenin ötesindedir. Öyle ki, önemli giderler gündeme geldiğinde bu işlerin altındaki siyasetçiler çoktan sahneden çekilmiş olacaktır ve zamanında yapılan yanlışların faturası da torunlarımıza çıkacaktır.
«RESMİ YETKİLİLER» KÖO HASTANE KONSORSİYUMLARINA ÇOK YAKIN GÖRÜNEBİLİYOR Tony Blair in eski sağlık işleri danışmanı Simon Stevens daha sonra bir ABD şirketi olan United Health ın Avrupa kolu başkanı olmuştur. Eski Sağlık Bakanı Patricia Hewitt Bupa, Alliance Boots ve Cinven den 25 özel hastane satın alan özel bir şirkete danışmanlık yaparak 100 bin poundun üzerinde para kazanmaktadır. 2006 ile 2009 yılları arasında BK deki 37 kamu görevlisi kamudan ayrıldıktan sonra iki yıl içinde özel sektörde iş bulmuştur.
HASTANE ÇALIŞANLARI İŞLERİNDEN ÇIKARILIYOR! Şirketlerin KÖO hastanelerinden kâr elde edebilmelerinin tek yolu hastane personelinden kısıntıya gitmektir. (bir KÖO te) ödenen 1 milyon dolarlık her borç 10 hemşirenin işinden olması anlamına gelir İngiltere Tabipler Birliği ne göre (BMA), sağlık hizmetlerine ayrılan büyük fonlar buradan alınmaktadır hasta bakımı için gereken kaynaklar buradan çekilerek özel şirketlere sunulmaktadır.
İngiliz Tabipler Birliği ziyareti (Mart 2013) Şimdiye kadar 7 hastane birliği ile ilgili ciddi finansal sorunlar baş göstermiş durumda: Dartford and Gravesham NHS Trust, Sherwood Forest Hospitals NHS Foundation Trust, South London Healthcare NHS Trust, Norfolk and Norwich University Hospitals NHS Foundation Trust, Barking, Havering and Redbridge University Hospitals NHS Trust, Peterborough and Stamford Hospitals NHS Foundation Trust ve St Helens and Knowsley Hospitals NHS Trust. Hükümet tarafından bu hastanelerin hizmetlerini sürdürebilmeleri için ek ödeme almaya gereksinimleri olduğu açıklandı.
Kirayı ödemek için işten çıkarmalar başladı! Nisan 2011 de yayımlanan Avam Kamarası raporunda Quenn Alexandra hastanesinin, kira ödemelerinin neden olduğu mali güçlükleri aşmak için 700 personeli işten çıkardığı belirtildi Peterborough ve Stamford Hastaneleri Birliği kira ödemelerine bağlı olarak hekimler ve hemşireler de dahil 300 kişiyi işten çıkardı. http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-hampshire-1267733
KÖO SİSTEMİNDE HASTALARIN HASTANE HİZMETLERİNE ERİŞİMİ GÜÇLEŞİYOR KÖO hastaneler Kanada nın kimi yörelerinde toplam hastane yatak sayısını azaltmış, böylece erişilebilirliği sınırlamıştır. Ayrıca, birçok KÖO hastane hastalardan çok uzak mekânlarda bulunmaktayken kamu hastaneleri hastalar için daha fazla yatak ve daha fazla hizmet sağlamaktadır. DAHA AZ YATAK VE KÖO HASTANELER Daha fazla sayıda yatak sözü vermelerine karşın KÖO hastanelerde yerlerini aldıkları kamu hastanelerinden daha az sayıda yatak bulunmaktadır.
HASTANE YATAK SAYILARI AZALIYOR British Columbia ve Ontario Sağlık Koalisyonları, genel nüfusta artış olmasına karşın, bu illerde yeni açılan KÖO hastanelerin daha önceki kamu hastanelerinden daha az yatak kapasitesine sahip olduğunu saptamıştır. Ontario Genel Denetçisi 2008 yılında Brampton daki William Osler KÖO hastanenin yalnızca 479 yatakla hizmete girdiğini (toplamda 608 yatak) belirlemiştir. Oysa kamu hastanesinin yenilenmesi çerçevesinde öngörülen yatak sayısı 716 idi.
Sağlık Bakanlığı na ait mevcut 4.548 yatak kapasitesi 3.792 ye düşmektedir.
ÇOK UZAKLARDA, ERİŞİLEMEZ VE MERKEZİLEŞMİŞ KÖO HASTANELER Daha küçük kamu hastaneleri KÖO ler yüzünden kapandıkça acil hastane bakım hizmetleri de giderek daha erişilmez olmaktadır. Ontario ve British Columbia daki KÖO hastaneler kentsel yerleşimlerde bulunmaktadır veya belirli bir bölgenin tümüne hizmet verecek büyük hastane olarak tasarlanmıştır. Daha küçük ve kırsal kesimlerdeki kamu hastaneleri ya yeni KÖO lerin açılmasından önce veya bu sırada kapanmıştır. Küçük yerleşimlerdeki hastalar en yakın KÖO hastaneye ulaşmak için zaman zaman saatler süren yolculuklar yapmak zorunda kalmaktadır.
KÖO modeli tüm dünyada giderek geçersizleşmektedir Birleşik Krallık 8 PFI (veya KÖO) hastaneden vazgeçmiştir. Sheffield deki PFI kadın hastanesi kamu finansmanı kapsamına dönmüştür. Southend Hastanesi NHS Vakfı 2007 yılı sonunda PFI veya KÖO sistemini terk ederek gene kamu finansmanına dönmüştür. Beş yıllık planlama döneminden sonra giderek yükselen maliyetler nedeniyle Londra daki KÖO Royal Brampton Hastanesinden vazgeçilmiştir. Bombardier başkanı ve CEO su Pierre Beaudoin 2010 yılı Mayıs ayında KÖO finansmanının çok daha pahalı olduğunu ve iyi bir çözüm oluşturmadığını açıklamıştır.
Türkiye de «Şehir Hastaneleri» için sorun alanları Yer seçimi Yurttaşların ulaşım ve erişim sorunları Coğrafi erişilebilirlik Ekonomik erişilebilirlik Finansman yöntemi Taşınacak kamu hastanelerinin ödeme güçlüğü Hazine garantisi İflas durumunda B planı? Taşınacak kamu hastanelerinin boşaltacağı yerleşkeler? Taşınacak kamu hastanelerindeki hizmetlerin sunulması ile ilgili imtiyazlar
Yüksek İhtisas hastanesi Onkoloji Hastanesi Göğüs hastalıkları Hastanesi taşınacak http://www.kamuozel.gov.tr/koo/?q=tr/content/bursa-entegre-sa%c4%9fl%c4%b1k-kamp%c3%bcs%c3%bc
Açık Eksiltme Sonucu (Bursa) 5 Aralık 2012 Bursa Entegre Sağlık Kampüsü Yapım İşleri ile Ürün ve Hizmetlerinin Temin Edilmesi işine ait açık eksiltme ihalesi 06.12.2012 tarihinde yapılmış olup en avantajlı teklif sahibi Şentürkler Müh. Müteahhitlik İnş. Taahhüt Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. Sıla Danışmanlık Bilişim Eğitim İnş. Taahhüt Tic. ve Sağlık Hizmetleri Limited Şirketi Medical Park Sağlık Hizmetleri A.Ş. İş Ortaklığı'dır. İhale komisyonunca, Şentürkler Müh. Müteahhitlik İnş. Taahhüt Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. Sıla Danışmanlık Bilişim Eğitim İnş. Taahhüt Tic. ve Sağlık Hizmetleri Limited Şirketi Medical Park Sağlık Hizmetleri A.Ş. İş Ortaklığı firmasının finansman modeli, proje teklifi vb. konularda detaylı incelemeler başlatılmış olup ihale süreci halen devam etmektedir. http://www.kamuozel.gov.tr/koo/?q=tr/content/a%c3%a7%c4%b1k-eksiltme-sonucu-bursa (Erişim tarihi: 15/11/2013)
KAMU-ÖZEL ORTAKLIĞI UYGUN BİR YÖNTEM DEĞİL! Bursa Tabip Odası tarafından açılan Bursa Ziraat Mühendisleri Odasının müdahil olduğu, Bursa Büyükşehir Belediyesinin Samanlı Mahallesi Uygulama Planı ve plan hükümlerinde değişiklik yapılmasına ilişkin 16.12.2010 tarih ve 1072 sayılı kararının, entegre sağlık kampüsü çalışmalarında meslek kuruluşlarının, üniversitelerin görüşünün alınmadığı, yer seçiminin hatalı olduğu, tarım toprağının korunmadığı, bu konuda DSİ ve Çevre ve Orman Bakanlığı itirazlarının dikkate alınmadığı gerekçeleriyle iptali istemiyle açılan dava sonucunda mahkeme oy birliği ile uygulanması halinde telafisi güç zararlar doğabileceği gerekçesiyle yürütmenin durdurulmasına karar vermiştir.
«Bursa Şehir Hastanesi» Bursa şehir merkezi yeni kamu hastane yatırımları için çok fazla zaman kaybetmiş bulunmaktadır. Daha fazla zaman kaybına yol açmayı önlemek için, siyasi karar vericileri başta yer seçimi ve finansman yöntemi olmak üzere Bursa Şehir Hastanesi ile ilgili konunun tüm ayrıntılarını açıklıkla ve şeffaf bir biçimde tartışmaya davet ediyoruz. Bursa Tabip Odası kentteki sağlıkla ilgili karar süreçlerinin katılıma açık olması gerektiğini, saydamlığın ve hesap verebilirliğin sağlanmasının demokrasinin olmazsa olmaz koşulları olduğunu bir kez daha anımsatmayı bir görev bilmektedir
Sonuç ve öneriler Sağlık alanında Kamu-Özel Ortaklığı uygun bir finansman yöntemi değildir. Bu yöntemle yurttaşın cebinden küresel sermayeye kaynak aktarılmaktadır. Sağlık Bakanlığı bu yöntemden hemen vaz geçmeli, devlet hastanelerinin kamu finansmanı ile yapılması/yenilenmesi sağlanmalıdır. Üniversiteler, sendikalar, meslek örgütleri ve sivil toplum kuruluşları eşitlik, adalet ve verimlilik için taraf olmalı, Hükümetin bu girişimden vaz geçmesi için çaba göstermelidir.
Arsa Hazine den, kira döner sermayeden, yetmedi hizmetleri de verelim, artanı da KDV den düşelim.
teşekkürler