.Ü Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Yeni Yasalar Çerçevesinde Hekimlerin Hukuki ve Cezai Sorumlulu u, T bb Malpraktis ve Adli Raporlar n Düzenlenmesi Sempozyum Dizisi No: 48 fiubat 2006 s.104-117 Türk Ceza Kanunu Aç s ndan Yaralanmalar Prof. Dr. Gürsel ÇET N Yara denince genel olarak fiziksel veya kimyasal bir etkenin vücutta oluflturdu u her türlü hasar anlafl l r. Böyle bir hasar n meydana gelmesine ise Yaralanma ad verilir. Bir yaralanma olgusunun, ister sa l k kurulufluna direkt olarak baflvurmufl olsun, isterse savc l k veya yarg organlar nca gönderilmifl olsun, adli olgu niteli inde olaca aç kt r. Hekimler, tedavi amac ile sa l k kurulufluna baflvuran yaralanma olgular na tedavi amaçl giriflimlere bafllad klar anda, ayn anda adli görevlerinin de bafllam fl oldu unu ak ldan ç karmamal d rlar. Bir yaral ya yap lacak olan müdahale, genellikle aciliyet tafl yacakt r. Dolay s yla hekimin bütün enerjisini bu yönde yo unlaflt rmas normaldir. Ancak ayn anda saptamas, dikkat etmesi ve akl na yazmas gereken baz özellikler vard r. Bunlar n ço u, o anda dikkat edilmedi i takdirde bir daha saptanmas mümkün olmayan bulgulard r. Yaralanma olgular n n hemen tümünde adli aç dan cevapland r lmas gereken baz sorular vard r. Bu sorular, yaral adli mercilerce gönderilmifl bile olsa, ilk anda sorulmam fl olabilir. Ancak hukuksal sürecin bir aflamas nda büyük ihtimalle ortaya ç kacaklard r. Bu nedenle t bbi kay tlar ayr nt l olarak tutulmal ve bu kay tlar, tüm bu sorulara cevap verebilecek bulgular içermelidir. Bu sorular flunlard r: 1) Yara ne tür bir travma, cisim veya aletle oluflmufl veya oluflturulmufltur? Hukukçu, bu sorunun cevab n en k sa zamanda ve en do ru biçimde ö renmek zorundad r. Çünkü bütün hukuksal süreç buna göre flekillendirilecektir. Bunu saptarken iki yol kullanacakt r. Bunlardan biri; yaralanan kiflinin ifadesi, görgü tan klar n n ifadeleri gibi anlat ma dayal bilgiler, ikincisi ise; olay yerinin incelenmesinden ve olaya kar flan kiflilerin muayenesinden elde edilen bulgulard r. Bir yaran n ne tür bir travma, cisim veya aletle olufltu unun saptanabilmesi için, o yaran n k s mlar n n ayr nt l olarak incelenmifl ve kaydedilmifl olmas gereklidir. Bu yap ld ktan sonra yara ne tür özellikler gösteriyorsa ona göre nas l ve neyle olufltu u konusunda t bbi bir kanaat belirtilebilir. fiüphe halinde foto raf n n çekilmesi, sonradan baflkalar taraf ndan da de- erlendirilebilmesi aç s ndan önem tafl r. 104
Türk Ceza Kanunu Aç s ndan Yaralanmalar 2) Kaç adet yara vard r? Birden fazla yara varsa bunlar ayn tür müdür? Hukukçu için çok önemli olan fleylerden biri, yaralar n say s d r. Çünkü yara say s, olay n oluflma tarz n, orijinini ve failin kast n belirlemede kullan lacak önemli göstergelerdendir. Bu nedenle yaralar n say s do ru olarak belirlenmeli ve kaydedilmelidir. Bir kiflinin vücudunda bir yara bulunmas ile iki yara bulunmas aras nda bu aç dan çok büyük farklar ortaya ç kabilir ve hukuksal süreç tamamen de iflebilir. kinci önemli nokta da; birden fazla yara mevcut oldu unda, bunlar n ayn türde olup olmad n n saptanmas d r. Farkl türdeki yaralar, farkl flekillerde yaralanmaya ve/veya farkl faillerin varl na iflaret edebilir. Bu nedenle yaralar ayr nt l biçimde tan mlan rken, ayn özellikleri tafl y p tafl mad klar na dikkat edilmeli ve farkl özellik tafl d klar saptand nda buna dikkat çekilmelidir. 3) Yaralar n lokalizasyonu nedir? Yaralar n lokalizasyonu, yaralanman n tarz n, orijini, failin kast n saptarken kullan lan önemli t bbi bulgulardan biridir. Bir kesici delici alet yaras n n uylu un üst k sm nda oluflu ile kas kta oluflu aras nda hukuki aç - dan çok önemli farkl l klar ortaya ç kabilir. Bu nedenle yaralar n lokalizasyonu tam olarak, anatomik noktalar ve ölçü kullan larak verilmelidir. Yaklafl k lokalizasyon tarifleri veya göz karar uzakl klar verilmemelidir. 4) Yaralanma sonucu kiflide meydana gelen hasar n a rl k derecesi nedir? Her yaralanma olgusunda hukukçunun istisnas z biçimde hekime soraca sorulardan bir tanesi flüphesiz ki mevcut ceza yasas na göre bu yaralanman n a rl olacakt r. Hukuksal sürecin bafllay p bafllamamas, bafllayacaksa ne flekilde olaca, fail hakk nda ne ceza istenece i ve verilece i hep buna göre belirlenecektir. Dolay s yla adli hekimlik görevi içerisinde hekimden istenen önemli bir husus da, ceza kanunundaki ilgili maddeleri, tabirleri ve uygulamay bilmesi ve bu do rultuda bir rapor düzenleyebilmesidir. Bu raporun düzenlenmesinde ço u kez aciliyet de olacakt r. Çünkü örne in gözalt ndaki bir failin tutuklanmas veya tutuksuz yarg lanmas, bu raporun sonucuna ba l olabilecektir. Bu hususa afla da ayr nt l biçimde de inilecektir. E er yaralanma tek bir olaya ba l ysa ve/veya tek bir fail varsa, tüm vücuttaki yaralar n ortak olarak a rl sorulacakt r. Farkl olaylar ve/veya failler varsa, her bir yaran n a rl n n ayr ayr tespiti istenecektir. Yaralanman n a rl n n saptanabilmesi için; baz tespitlerin kesin 105
Prof. Dr. Gürsel ÇET N olarak yap lmas gereklidir. Bat n duvar ndaki bir kesici-delici alet yaras n n, iç organ yaralanmas na yol açmasa bile, peritonu geçmesi ile geçmemesi aras nda a rl k aç s ndan büyük fark vard r. Dolay s yla yap lan tespit ve tan mlamalarda müphem kal nmas, a rl n tespit edilemeyece- i anlam na gelir. Bu konuya yaflamsal tehlikenin tespiti bahsinde tekrar de inilecektir. 5) Yaralanma, ele geçirilen aletle mi oluflmufltur? Bazen erken, bazen de geç dönemde ele geçen bir aletin, kiflinin vücudundaki yaralar oluflturan alet olup olmad sorulabilir. Böyle bir soruya cevap verilebilmesi için; ayr nt l bir yara tan mlamas yan nda, ölçümlerin cetvel ile yap lm fl olmas gerekir. Özellikle kesici-delici alet yaralanmalar nda, vücuttaki yaran n eldeki aletle oluflup oluflmayaca saptan rken, aletin namlu ölçümleri yap lacak ve belirli bilgiler çerçevesinde yara ölçüleri ile karfl laflt r lacakt r. E er yara Bat n sa -üst k s mda 2-3cm uzunlu- unda kesici-delici alet yaras fleklinde tan mlanm fl ise, böyle bir karfl - laflt rman n yap lmas mümkün olmayacakt r. Çünkü 2cm ile 3cm aras nda bu aç dan çok büyük fark vard r. Ayn flekilde yaran n derinli i belirtilmemifl ise, b ça n namlu uzunlu u ile karfl laflt rma yapmak mümkün olmayacakt r. Önemli hususlardan bir tanesi, ateflli silah yaralanmalar d r. Vücutta ateflli silah mermi çekirde i kald ise; bu son derece önemli bir delildir. Çünkü bu mermi çekirde inin karfl laflt rmal tetkiki ile, hangi silahtan at ld tespit edilebilir.mermi çekirde i ç kar ld nda, zimmetle savc l a teslim edilmelidir. Ancak as l problem vücuttan birden fazla mermi çekirde i ç kar ld nda yaflanmaktad r. Bunlar, farkl silahlardan at lm fl olabilir. Bu nedenle farkl torba veya paketlere konmalar ve her birinin üzerine nereden ç kar ld n n yaz lmas gerekir. Aksi halde farkl a rl kta yaralanmalar meydana geldi ise ve hangi silah kimin kulland belli ise kime ne ceza verilece i konusunda s k nt lar ortaya ç kacakt r. 6) Ateflli silah yaralanmas nda at fl mesafesi nedir? Bu soru, tüm ateflli silah yaralanmalar nda s kl kla, ölümlerde ise istisnas z olarak sorulacakt r. Burada yap lmas gereken, mermi çekirde i girifl deli i cilt alt ve çevresinde barut yanma ürünlerine ait bulgular n olup olmad n n, varsa ne oldu unun tarif edilmesidir. kinci önemli nokta, e er girifl deli i elbiseli bölgede ise elbiselerin at lmamas ve koruma alt na al - narak savc ya teslim edilmesidir. Aksi halde at fl mesafesi tayini yap lamayacakt r. Ülkemizdeki birçok ateflli silahla yaralanma ve ölüm olay nda sadece bu nedenle at fl mesafesi tayini yap lamamakta ve olay n tarz ve orijininin saptanmas nda güçlükler yaflanmaktad r. 106
Türk Ceza Kanunu Aç s ndan Yaralanmalar 7) Yaralanma ne zaman meydana gelmifltir? Son derece önemli ve s kl kla sorulan sorulardan biridir. Yara yafl n n tayininde kullan lan birçok yöntem mevcuttur. Ancak uygulamada postmortem incelemeler d fl nda sadece makroskopik görünüm kullan lmaktad r. Bir ekimozun renginin, bir s yr n kabuk gelifliminin, bir aç k yaran n iyileflme sürecinin ayr nt l olarak tan mlanmas gereklidir. TÜRK CEZA KANUNU AÇISINDAN YARALANMALAR Yeni Türk Ceza Kanunu nda insan vücudunda suça konu teflkil edebilecek her türlü fiziksel ve ruhsal travmalar yaralanmalar bahsi alt nda toplanm flt r. Yeni yasada, eski yasadakinden farkl kavramlar ortaya ç kmas nedeni ile hem bu kavramlar ile ilgili uygulamay oturtmak hem de eski uygulamada yaflanan baz sorunlar ortadan kald rmak için uzun çal flmalar yap lm flt r. Bu çal flmalara; Adli T p Kurumu, Adli T p Uzmanlar Derne- i ve Adli T p Derne i öncülük etmifl ve bu kurum ve kurulufllar n temsilcisi olan uzmanlar n editörlü ünde bir uygulama k lavuzu haz rlanarak ilgili bakanl k ve kurulufllarca tüm ülkeye yay larak kullan ma girmifltir. Burada esas olan, standart bir uygulaman n yap lmas d r. Aksi halde ayn a rl ktaki yaralanmalarda hekimler taraf ndan farkl a rl klar belirlenecek, hukukçu buna göre farkl uygulama yapacak ve ceza yarg lamas nda eflitlik ilkesine ayk r, hatal sonuçlar ortaya ç kacakt r. fiimdi Türk Ceza Kanunu ndaki ilgili maddeleri, geçen kavramlar ve yap lan uygulamay gözden geçirelim: Kasten yaralama MADDE 86: (1) Kasten baflkas n n vücuduna ac veren veya sa l - n n ya da alg lama yetene inin bozulmas na neden olan kifli, bir y ldan üç y la kadar hapis cezas ile cezaland r l r. Ceza Kanunu nun 86. Maddesinin 1. F kras, yaralanmalar ile ilgili temel maddedir. Burada adli t p aç s ndan önemli olan; bahsedilen ac ve sa l n ya da alg lama yetene inin bozulmas kavramlar ndan her hekimin yaklafl k olarak ayn fleyi anlamas d r. Baflkas n n vücuduna ac vermek kavram ndan her hekim farkl bir fley anlayabilir. Daha da kötüsü; bunun hemen arkas ndan akla Ne kadar ac? sorusu gelmektedir. Kifliye at lan basit bir tokat veya saç n hafifçe çekilmesi gibi basit travmalar da ac olufltururken, vücutta çok daha a r yaralanmalara yol açan travmalar da ac oluflturacakt r. Ancak bunlar n ayn nitelik ve a rl kta kabul edilerek ayn kategoriye sokulmas ve ayn cezan n uygulanmas mümkün de ildir. 107
Prof. Dr. Gürsel ÇET N Hangi nitelik ve a rl ktaki yaralar n bu madde kapsam na girece i, haz rlanan k lavuzda ayr nt l olarak belirtilmifltir. Adli olgunun fizik muayenesi, gerekli laboratuar tetkikleri, radyolojik incelemeler ve ruhsal muayenesi yap ld ktan sonra, yaralanman n bu madde s n rlar içerisinde kald saptanm fl ise; rapor örneklerinde bahsedildi i flekilde sonuç bölümünde aç k flekilde belirtilecektir. (2) Kasten yaralama fiilinin kifli üzerindeki etkisinin basit bir t bbi müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olmas halinde, ma durun flikayeti üzerine, dört aydan bir y la kadar hapis veya adli para cezas na hükmolunur. Görüldü ü gibi; bu f krada 1. f kradakinden daha hafif a rl ktaki yaralar sözkonusu oldu unda verilecek cezalar düzenlenmifltir. Hem cezalarda indirim sözkonusudur hem de soruflturman n bafllamas, ma durun flikayetine ba l d r. Burada da adli t p aç s ndan önemli olan; Basit bir t bbi müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif nitelikteki yara kavram ndan her hekimin yaklafl k olarak ayn fleyi anlamas d r. Elbette ki bu kavram ceza a rl n n belirlenmesinde kullan lacak bir kriter, hatta bir s n r teflkil edece inden; t bbi düflünüfl mant ndan uzaklaflmadan, de erlendirmede bu noktaya da dikkat etmek gerekecektir. Hangi nitelik ve a rl ktaki yaralar n bu madde kapsam na girece i, k lavuzda ayr nt l olarak belirtilmifltir. Pratik olarak; e er bir yara basit bir t bbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafif nitelikte de ilse, vücuda ac veren veya sa l n ya da alg - lama yetene inin bozulmas na neden olan bir yara oldu u kabul edilebilir ve adli rapor bu flekilde düzenlenebilir. (3) Kasten yaralama suçunun; a) Üstsoya, altsoya, efle veya kardefle karfl, b) Beden veya ruh bak m ndan kendisini savunamayacak durumda bulunan kifliye karfl, c) Kiflinin yerine getirdi i kamu görevi nedeniyle, d) Kamu görevlisinin sahip bulundu u nüfuz kötüye kullan lmak suretiyle, e) Silahla, fllenmesi halinde, flikayete ba l olmaks z n yar s oran nda art r l r. Bu madde daha ziyade hukukçular ilgilendirmektedir. Sadece (b) fl kk ndaki durum hekime sorulabilir. (e) fl kk nedeniyle de bir yaran n ne tür bir alet veya cisimle olufltu u, silahla oluflup oluflmad her zaman hekime sorulacakt r. Bu nedenle yaralar tan mlan rken basitçe kesi, yar k, de- 108
Türk Ceza Kanunu Aç s ndan Yaralanmalar lik ve benzeri k sa tan mlamalar ile yetinilmemeli, boyutlar ölçülerek verilmeli, k s mlar ayr nt l olarak tarif edilmeli, dudaklar n n özelli i, aç lar, varsa kuyruklar tan mlanmal ve ne tür bir alet veya cisim ile meydana getirilmifl olabilece i belirtilmelidir. Dikkat edilirse bir yaralanman n silahla meydana getirilmesi, hem cezada art fla neden olmakta hem de yaralanmay flikayete ba l olmaktan ç - karmaktad r. fiimdi her ikisi de Basit t bbi müdahale ile giderilebilecek nitelikte hafif a rl kta kabul edilecek, dolay s ile flikayete ba l olan, yumrukla oluflmufl göz çevresindeki bir ekimozu ve b çakla oluflmufl bacaktaki cilt-cilt alt n ilgilendiren bir yaray düflünelim. Bu yaralar ayn a rl kta olmakla birlikte, bir tanesinin b çakla meydana getirilmifl olmas, hukuksal aç dan farkl bir uygulamay gerektirecektir. Neticesi sebebiyle a rlaflm fl yaralama MADDE 87: (1) Kasten yaralama fiili, ma durun; a) Duyular ndan veya organlar ndan birinin ifllevinin sürekli zay flamas na, b) Konuflmas nda sürekli zorlu a, c) Yüzünde sabit ize, d) Yaflam n tehlikeye sokan bir duruma, e) Gebe bir kad na karfl ifllenip de çocu unun vaktinden önce do mas na, Neden olmuflsa, yukar daki maddeye göre belirlenen ceza, bir kat art r l r. Ancak, verilecek ceza, birinci f kraya giren hallerde üç y ldan, üçüncü f kraya giren hallerde befl y ldan az olamaz. Görüldü ü gibi bu maddede özel baz durumlar say lm fl ve bu durumlar n saptanmas halinde ceza art r lm flt r. Say lan kavramlar tek tek inceleyelim: Duyulardan veya organlardan birinin ifllevinin sürekli zay flamas : Organdaki veya ekstremitedeki anatomik kay p ve/veya fonksiyonel bozuklu un, o organ veya ekstremitenin kendi anatomik yap s ve/veya fonksiyonuna göre; % 10-50 aras nda olmas halinde duyu veya organ n ifllevinin zay flamas ndan bahsedilir. Yasaya göre bu zay flaman n sürekli (ömür boyu) olmas flartt r. Sinir yaralanmalar nda e er fonksiyon de erlendirilecekse; olaydan sonra 18 Ay geçmedikçe ifllevin sürekli zay flamas ndan bahsedilmemelidir. Bir duyudaki, organdaki veya ekstremitedeki özellikle fonksiyon kayb n n de erlendirilmesi, uzmanl k düzeyinde ve multidisipliner bir çal flma gerektirir. 109
Prof. Dr. Gürsel ÇET N Bu konu ile ilgili olarak k lavuzdan da yararlan labilir. Baz anatomik veya fonksiyonel kay plar n bu aç dan daha kolay de erlendirilebilmesi için baz çizelgeler haz rlanm fl ve de erlendirme mümkün oldu u kadar standart hale getirilmeye çal fl lm flt r. Ancak yine de birçok de erlendirmede hekimin kendi kanaati geçerli olacakt r. Konuflmada sürekli zorluk: Yaralanma sonras kiflinin konuflmas nda, ömür boyu düzelmeyece i düflünülen bir bozuklu un meydana gelmesidir. Konuflma, insan n baflkalar ile anlaflmas n sa layan çok önemli bir ifllev oldu u için kanun koyucu taraf ndan özellikle korunmufltur. Bu amaca uygun olarak, konuflmada zorluk yaratan her türlü merkezi, periferik, nörolojik, anatomik bozukluklar n de erlendirmeye al nmas gerekmektedir. Yüzde sabit iz: Yüz; kifliye cepheden bak ld nda üstte saçl deri s n r (saç dökülen ya da azalan kiflilerde görülebilen frontal bölge dahil ), yanlarda kulaklar dahil olmak üzere kulaklar n arkas ndan inen hayali düz çizgilerin her iki klavikula ile kesiflti i noktalar ile altta fossa jugularisten bafllay p yanlara do ru klavikulalar takip eden çizgiler aras nda kalan bölgedir. Yaralanma esnas nda, yüz s n rlar içerisinde oluflan yaran n iyilefltikten sonra b rakt - iz, gün fl nda veya iyi ayd nlat lm fl bir ortamda, insanlar aras sözel diyalog mesafesinden (1-2 metre) ilk bak flta belirgin bir flekilde fark edilebilir durumda ise yüzde sabit iz den bahsedilir. zin, sabit iz olup olmad n n de erlendirilmesi aç s ndan iyileflme sürecinin tamamlanm fl olmas gerekir. Bu nedenle, adli t p uygulamas nda, bu konudaki de erlendirme; yaralanmadan en az alt ay sonra yap lmaktad r. Hekim gerek görürse bu süre uzayabilir. Anatomik kay plarda, örne in kulak kepçesi kesik veya kopuklar nda e er kopan k s m yerine dikilmemifl ise; sabit iz aç s ndan beklemeye gerek yoktur. Maalesef bugün için kullan mda olan ve yüzde sabit iz de erlendirmelerinde standart sa layacak kriterler mevcut de ildir. Kanun koyucu, yüz bölgesini her an ve her durumda aç k olmas ve sosyal iliflkilerde ilk planda olmas nedeniyle di er vücut k s mlar na göre özel tutmufltur. Ayn nitelikteki bir yaran n di er vücut k s mlar nda oluflu ile yüzde oluflu aras nda, hukuksal aç dan çok büyük fark meydana gelmektedir. Adaletin sa lanmas aç s ndan yukar da belirtilen flartlarda yap - lacak olan muayenede oluflan ve kal c olaca düflünülen yara izinin lk bak flta belirgin bir flekilde fark edilebilir durumda olmas kriteri son derece önem tafl maktad r. 110
Türk Ceza Kanunu Aç s ndan Yaralanmalar Yüzde oluflan sabit izin, plastik cerrahi usullerle düzeltilebilir nitelikte olmas, hukuksal aç dan belli flartlarda fark yaratabilir. Ancak kesinlikle oluflan lezyonun sabit iz aç s ndan de erlendirilmemesini gerektirmez. Çünkü kiflinin böyle bir ameliyat olma zorunlulu u yoktur. Hukuksal süreç hangi aflamada olursa olsun, e er kifli kendi iste i ile ameliyat olmuflsa, de erlendirme son durumuna göre yap l r. Bu durumda kiflinin tazminat haklar sakl kalacakt r. Yaflam tehlikeye sokan bir durum: Bir yaralanma sonras, kiflinin yaflam n n mutlak suretle tehlikeye maruz kalmas, ancak gerek kendi vücut direnci gerekse t bbi yard m ile ölmeden kurtulmas durumunda kullan l r. Önemli olan, olay s ras nda yaflamsal tehlikenin oluflmufl olmas d r. Ölüm olmas gerekmez. Kiflinin sonradan iyileflmesi de bu durumu de ifltirmez. T bbi olarak ortadan kalkan yaflamsal tehlike, hukuksal sonuçlar aç s ndan ortadan kalkmaz. Bir yaralanma olay nda kiflinin yaflam n tehlikeye sokan bir durum olup olmad n n saptanmas, uygulamada hekimlerin maalesef en fazla hata yapt noktad r. Oysa yaflamsal tehlikenin varl ile yoklu u aras nda hukuksal aç dan büyük farklar vard r. Bu durumda hata yap lmas halinde ya ma durun ya da failin büyük bir zarara u rayaca aç kt r. Hekimler genellikle sonradan a r bir tablo ortaya ç kabilece i düflüncesi ve Ne olur ne olmaz fleklindeki bir tutum ile, en basit yaralanmalarda dahi yaflam tehlikeye sokan bir durumun varl ndan bahsetmektedirler. K lavuzda hangi yaralar n yaflam tehlikeye sokaca ayr nt l olarak belirtilmifltir. Pratik olarak; afla daki durumlar n kesin olarak saptanmas halinde yaflam tehlikeye sokan bir durumun varl ndan söz edilebilir: - Kafatas k r klar - lk üç servikal vertebra k r - Kafa içi kanama, kontüzyon, laserasyon, ödem gibi travmatik de iflimler - ç organ yaralanmalar - Büyük damar yaralanmalar - Büyük damar veya iç organ yaralanmas olmasa bile % 20 den fazla kan kayb na iflaret eden klinik tabloya yol açan yayg n ekimoz, hematom ve laserasyonlar. - Medulla spinalis lezyonu - ç organ lezyonu olmasa dahi gö üs ve bat n bofllu una penetre yaralanmalar - 2. derece yan k (% 20 den fazla) - 3. derece yan klar (% 10 dan fazla) 111
Prof. Dr. Gürsel ÇET N - Kuduz hayvan s r - Elektrik çarpmas (Girifl ve/veya ç k fl lezyonu bulunmas veya vücuttan elektrik ak m n n geçti ini gösteren klinik bulgular n varl ) - A r klinik tabloya yol açan zehirlenmeler E er bu durumlardan bir veya birkaç ndan flüpheleniliyor ancak tan kesin olarak konam yorsa, tan n n niçin kesinlefltirilemedi i ve kesinlefltirmek için ne yap lmas gerekti i de belirtilerek geçici bir rapor düzenlenmelidir. Yaflamsal tehlikenin olup olmad n do ru biçimde saptamak için; gerekirse sadece buna yönelik olarak her türlü tetkik yap lmal, gerekli konsültasyonlar istenmeli, gerekiyorsa hasta bir baflka sa l k kurulufluna sevk edilmelidir. Yaflamsal tehlikenin saptanmas nda, flüpheli bulgular ne pozitif ne de negatif yönde kullan lmamal d r. Klinik kay tlar nda Çekilen dört yönlü kafa grafilerinde kafatas nda flüpheli lineer fraktür görüldü fleklindeki ibarelere s kl kla rastlanmaktad r. Böyle bir hasta belli bir süre gözetim alt nda tutulmakta ve klinik durumu tamamen düzelerek taburcu edilebilmektedir. fiimdi bu hastan n yaflam n tehlikeye sokan bir durum oluflmufl mudur yoksa oluflmam fl m d r? flte bu soruya cevap vermek mümkün de ildir! Sadece bu soruya cevap vermek için ad m ad m önce mevcut grafiler üzerinde inceleme yap lmas için konsültasyonlar istenebilir, karar verilemezse grafiler tekrarlanabilir, yine karar verilemezse kemik penceresinde tomografi çekilebilir, özetle kesin tan için her türlü giriflim yap l r. Yaflamsal tehlike, klinik bir tan d r. Saptanm fl olan muayene ve laboratuar bulgular na göre konur. Olay n oluflum flekli bu tan y etkilememelidir. Örne in on katl bir apartman n teras ndan afla itilen ancak afla do ru düflerken son anda korkulu a tutunup as l kalan ve yard ma gelen kifliler taraf ndan kurtar lan, muayenesinde de sadece diz ve dirseklerinde s yr klar saptanan bir olguyu ele alal m. Bu olgu hakk nda düzenlenecek olan adli raporda Yaflam n tehlikeye sokan bir durum olmad belirtilecektir. Çünkü klinik olarak bunun aksini düflündürecek bir bulgu saptanmam flt r. Olaydaki Bir baflkas n öldürmeye teflebbüs etmek fleklindeki suçun tespiti ve buna göre failin daha a r biçimde cezaland r lmas, hukukçular n görev alan na girecektir. Gebe bir kad na karfl ifllenip de çocu unun vaktinden önce do mas : Her türlü tan yöntemi kullan larak, öncelikle çocu un erken do up do mad, kaç ayl k oldu u saptanacak, daha sonra bu erken do um ile travma aras nda iliflki olup olmad na karar verilecektir. Uygulamada s k karfl lafl lan ve tespitinde güçlükler yaflanan bir durumdur. Travma ile erken do um aras ndaki iliflkiyi saptamada kullan labilecek kesin kriterler 112
Türk Ceza Kanunu Aç s ndan Yaralanmalar mevcut de ildir. Bu saptamalar n, konu ile ilgili uzmanl klar düzeyinde yap lmas gerekmektedir. (2) Kasten yaralama fiili, ma durun; a) yileflmesi olana bulunmayan bir hastal a veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyular ndan veya organlar ndan birinin ifllevinin yitirilmesine, c) Konuflma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmas na, d) Yüzünün sürekli de iflikli ine, e) Gebe bir kad na karfl ifllenip de çocu unun düflmesine, Neden olmuflsa, yukar daki maddeye göre belirlenen ceza, iki kat art - r l r. Ancak, verilecek ceza, birinci f kraya giren hallerde befl y ldan, üçüncü f kraya giren hallerde sekiz y ldan az olamaz. Bu maddede yine baz özel durumlar say lm fl ve ceza daha da artt r lm flt r. (b) ve (d) fl klar nda bahsedilen kavramlar aç klayal m: Duyulardan veya organlardan birinin ifllevinin yitirilmesi: Organdaki veya ekstremitedeki anatomik kay p ve/veya fonksiyonel bozuklu un o organ veya ekstremitenin kendi anatomik yap s ve/veya fonksiyonuna göre; % 50 nin üzerinde olmas halinde duyu veya organ n ifllevinin yitirilmesinden bahsedilir. Yasaya göre bu zay flaman n sürekli (ömür boyu) olmas flartt r. Sinir yaralanmalar nda fonksiyon de erlendirilecekse; burada da ifllevin sürekli zay flamas nda oldu u gibi olaydan 18 ay geçmeden ifllevin yitirilmesinden bahsedilmemelidir. Bu konu ile ilgili olarak k lavuzdan yararlan - labilir. Çift olan organlardan bir tanesinin kayb, organ n ifllevinin yitirilmesi olarak kabul edilmektedir. De erlendirme aç s ndan, duyulardan veya organlardan birinin ifllevinin sürekli zay flamas bahsinde söylenenler, burada da geçerlidir. Yüzün sürekli de iflikli i: Yüz s n rlar içerisinde oluflan yaralanman n b rakt iz, o kifliyi önceden tan yanlar n onu tan mas nda duraksamaya yol açacak flekilde yüzün do al görünümünü bozmufl ise (A r yan klar, yüze kezzap at lmas gibi kimyasal yan klar ) yüzün sürekli de iflikli inden bahsedilir. Yüzde sabit iz bahsinde de erlendirme aç s ndan söylenenler, burada da geçerlidir. (3) Kasten yaralaman n vücutta kemik k r lmas na neden olmas halin- 113
Prof. Dr. Gürsel ÇET N de, k r n hayat fonksiyonlar ndaki etkisine göre, bir y ldan alt y la kadar hapis cezas na hükmolunur. Burada bahsedilen k r n hayat fonksiyonlar ndaki etkisi kavram ndan anlafl lmas gereken; Hayati fonksiyonlar de il, günlük yaflamda yap lan ortak, al fl lagelmifl, hareketler ve fonksiyonlar üzerine olan etkidir. Yemek yemek, yürümek, yatmak, elini yüzünü y kamak gibi hareketler bu türdendir. Vücutta Kemik K r lmas n n De erlendirilmesi: Haz rlanan k lavuzlarda her türlü kemik k r na, a rl na göre 1-5 aras nda de iflen puanlar verilmifltir. Vücuttaki kemik k r klar, k r n hayat fonksiyonlar na etkisine göre HAF F (1), ORTA(2-3) ve A IR (4-5-6) olarak s n fland r lm flt r. Bu s n flama yap l rken; daha önceden kullan lan de erlendirme sistemlerinden, uluslar aras travma skorlar ndan, konu ile ilgili kifli, kurum ve kurulufllar n görüfllerinden yararlan lm flt r. Buradaki (6) puan listelerde mevcut olmay p, birden fazla k r klarda yap lan skorlama sonucu elde edilen bir de erdir. Eklem ç k klar da iskelet sistemindeki anatomik bozukluklar oldu undan, yasada bahsedilmemifl olmakla birlikte bu s n flama içerisinde de erlendirilmifltir. Vücutta birden fazla kemik k r bulunmas halinde hayat fonksiyonlar ndaki etkinin saptanmas aç s ndan skorlamaya gidilir. Bunun için flöyle bir hesaplama yap l r: K r lan her bir kemi in derecesi bulunur, bunlar n kareleri al narak toplan r ve ç kan toplam n karekökü al n r. Ç kan sonucun küsüratl olmas halinde; küsürat 0,5 den yüksek ise bir üst derece al n r. Örnek: Kiflide bir tarafta kapal radius k r ve di er tarafta aç k radius k r olsun. Radius k r n n derecesi: 2, Aç k radius k r n n derecesi: 3, kisinin birlikte skorlanm fl derecesi: 2 2 +3 2 = 4+9= 13= 3,6_ 4 Bu yaralanmada k r klar n toplam n n hayat fonksiyonlar na etkisi A IR(4) olarak de erlendirilecektir. Bunlar n d fl nda; difl kay plar, zehirlenmeler ve ruhsal travmalarda nas l bir de erlendirme yap laca na de inece iz: D filer: Difllerin çi neme ve konuflma fonksiyonlar yönünden de erlendirilmesinde; her bir difl çeflidi için puanlama yap l r. Difl kay plar nda puanlar n toplam 15-30 aras nda ise; ifllevin sürekli zay flamas, 30 un üzerinde ise; ifllevin yitirilmesi olarak kabul edilir. Puanlama flöyle yap l r: Kanin(4,5), Kesici(4), Premolar(3),1. ve 2.Molar(3), 3.Molar(0,5). 114
Türk Ceza Kanunu Aç s ndan Yaralanmalar ZEH RLENMELERDE YARALANMA A IRLI ININ DE ERLEND R LMES : Zehirlenme olgular mutlak adli olgulard r.bu tip hastalar n de erlendirilmesi s ras nda; öncelikle, yeterli miktarda kan ve/veya di er vücut s v lar n n al narak, uygun koflullarda saklan lmas bir zorunluluktur. De erlendirmede; zehirlenme olgular nda da di er hastal klarda oldu u gibi kiflisel bulgular, hastan n klinik durumu ve toksik maddenin özel etkileri öncelikle dikkate al nmal d r. Basit T bbi Müdahale le Giderilebilecek Nitelikteki Zehirlenme Olgular : - Yaln zca semptomatik tedavi ile yetinilen olgular - Gözlem süresince her hangi bir komplikasyon saptan lmayan olgular - Gastrik lavaj ve aktif kömür d fl nda tedavi gerektirmeyen olgular Vücuda Ac Veren Veya Sa l n n, Alg lama Yetene inin Bozulmas na Neden Olan Durumlar: Belirlenen yaflamsal tehlike ölçütlerinin bulunmad, ancak basit t bbi müdahale ile giderilemeyecek ölçüde klinik bulgusu olan olgular bu gruptad r. Yaflamsal Tehlike Oluflturan Zehirlenme Olgular : 1) Dozaj: Toksik Doz biliniyor ve güvenilir verilere dayan yorsa, maddenin kan düzeyinin toksik dozda olmas. 2) GKS: 8 ve alt ndaki de erler yaflamsal tehlikenin varl aç s ndan gösterge olmakla birlikte, 9 ve üzerindeki de erler negatif bir gösterge olarak kabul edilmemelidir. 3) Entübasyon endikasyonu 4) Hekim taraf ndan CPR (Cardio-Pulmoner Resusitasyon) uygulanmas. leri yaflam deste i uygulanarak kalp-akci er-beyin canland rma ifllemi uygulanmas. 5) Dializ, Hemoperfüzyon, Hemofiltrasyon, Plazmoferez uygulanm fl olmas 6) Metobolik de erlendirmede: - Aç klanamayan anyon aç yüksek metobolik asidoz durumlar nda intoksikasyon düflünülmelidir. - ph de erinin 7,2 nin alt nda olmas - pco2 de erinin 45 mmhg dan yüksek olmas - K de erinin 6.4mEq/L nin üzerinde ve 2mEq/L nin alt nda olmas 115
Prof. Dr. Gürsel ÇET N 7) Konvülsionlar n olmas 8) Tansion Arterial sistolik komponentin 80mmHg n n alt nda olmas 9) Sinüs ritmi d fl nda ritmi olan ve blok bulunan olgular. Bunlar n d fl nda; Etil alkol, metil alkol, karbonmonoksit, mantar, tar m ilaçlar ile zehirlenmelerde yaflamsal tehlike kriterleri için k lavuzdan yararlan labilir. TRAVMA SONRASI GEL fien RUHSAL PATOLOJ LER N DE ERLEND R LMES : Basit t bbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde patolojiler: Belirgin bir psikiyatrik bozukluk tablosu kriterlerini doldurmayacak (Uluslar aras s n fland rma ve tan mlama kriterlerine göre) her türlü geçici nöropsikiyatrik flikayetler. Alg lama yetene inin bozulmas na neden olan patolojiler: Psikiyatrik bir tan ölçütü kriterlerini dolduran geçici bozukluklar (Psikotik durumlar, demanslar gibi kal c ve a r tablolar hariç) Duyulardan veya organlardan birinin ifllevinin sürekli zay flamas na neden olan patolojiler: Merkezi sinir sisteminin ifllevlerinde kal c olarak zay flama (Kal c post konküzyonel sendrom, genel t bbi duruma ba l kiflilik de iflikli i gibi) Duyulardan veya organlardan birinin ifllevinin yitirilmesine veya iyileflme olana bulunmayan hastal a neden olan patolojiler: Travmatik olaya ba l olarak ortaya ç kan psikozlar, demans, di er nörolojik ve biliflsel ifllev kayb ile seyreden a r, kal c psikiyatrik bozukluk ve sendromlar. Taksirle Yaralama MADDE 89: (1) Taksirle baflkas n n vücuduna ac veren veya sa l n n ya da alg lama yetene inin bozulmas na neden olan kifli, üç aydan bir y la kadar hapis veya adli para cezas ile cezaland r l r. (2) Taksirle yaralama fiili ma durun: a) Duyular ndan veya organlar ndan birinin ifllevinin sürekli zay flamas na, b) Vücudunda kemik k r lmas na, 116
Türk Ceza Kanunu Aç s ndan Yaralanmalar c) Konuflmas nda sürekli zorlu a, d)yüzünde sabit ize, e) Yaflam n tehlikeye sokan bir duruma, f) Gebe bir kad n n çocu unun vaktinden önce do mas na Neden olmuflsa, birinci f kraya göre belirlenen ceza,yar s oran nda art r l r. (3) Taksirle yaralama fiili, ma durun; a) yileflmesi olana bulunmayan bir hastal a veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyular ndan veya organlar ndan birinin ifllevinin yitirilmesine, c) Konuflma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmas na, d) Yüzünün sürekli de iflikli ine, e) Gebe bir kad n n çocu unun düflmesine, Neden olmuflsa, birinci f kraya göre belirlenen ceza, bir kat art r l r. (4) Fiilin birden fazla kiflinin yaralanmas na neden olmas halinde, alt aydan üç y la kadar hapis cezas na hükmolunur. (5) Bilinçli taksir hali hariç olmak üzere, bu maddenin kapsam na giren suçlar n soruflturulmas ve kovuflturulmas flikâyete ba l d r. Görüldü ü gibi; taksirle yaralamalarda, t bbi aç dan kasten yaralamalar n d fl nda bir tan mlama yap lmam flt r. Kavramlar ayn olup sadece cezalar ve kamu ad na dava açma flartlar de iflmifltir. Bu nedenle hekim adli raporu aynen yukar daki gibi düzenleyecek, hukukçu da bu maddelere göre yasal ifllem yapacakt r. KAYNAKLAR: 1. Çetin G. Yaralar, Adli T p, Cilt 1. Ed. Soysal Z, Çakal r C.. Ü. Bas mevi ve Film Merkezi, stanbul, 1999 2. Eralp TC. Karfl laflt rmal Aç klamal çtihatl ve Gerekçeli Yeni Türk Ceza Kanunu ile 765 Say l Türk Ceza Kanunu, Ankara,2005. 3. Yeni Türk Ceza Kanunu nda Tan mlanan Yaralama Suçlar n n Adli T p Aç s ndan De erlendirilmesi ve Adli Rapor Tanzimi çin Rehber, Ed: Balc o lu Y, Güzel S, Çetin G, stanbul, 2005. 117