TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Dr. Ayşegül Bayır Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp A.D.
AMAÇ Hastane dışında gelişen kardiyo-pulmoner arrest durumunda TYD ilkelerini bilmek. Recovery (iyileşme) pozisyonunu bilmek. Kardiyak kompresyon ilkelerini bilmek Temel hava yolu açma manevralarını bilmek. Hava yolunda yabancı cisim uygulamalarını bilmek.
Temel yaşam desteği (TYD) solunumu ve/veya kalbi durmuş olan bir kişinin solunumu ve kardiyak fonksiyonları geri dönene kadar yapılan hayat kurtarıcı işlemler zincirine verilen addır. TYD Ekipman gerektirmez!!! TYD uygulamaları sırasında beynimiz, ellerimiz, gözümüz çalışır.
Önce güvenlik! Tehlikeleri uzaklaştır! Önlem Al!
İLK DEĞERLENDİRME İyi misiniz?/ Nasılsınız? YANIT VAR HASTA KONUMUNU KORU/RECOVERY POZİSYONU YANIT YOK YARDIM ÇAĞIR-------112??
Recovery (İyileşme- Derlenme Pozisyonu)
C-Circulation
0-1 dakika prognoz iyi, kardiyak irritabilite olabilir 0-4 dakika Geri dönüşsüz beyin hasarı beklenmez 4-6 dakika Beyin hasarı görülebilir 6-10 dakika Beyin hasarı olasılığı yüksek 10 dakika İrreversible beyin hasarı
Ardışık 30 kompresyon. Derinlik 4-5 cm. Her kompresyondan sonra göğsün relaksasyonuna izin ver. Ellerini relaksasyon sırasında göğüs kafesi ile temas halinde tut. Kompresyon sırasında dirsekler bükülmemeli, omuzdan güç alınmalı.
A-Airway Solunumu olmayan hastada uygun pozisyon supin pozisyonu dur. Aksi ispat edilene kadar tüm hastalar servikal travması var olarak kabul edilir. Hava yolu açılır. hava yolu obstruksiyonunun en sık nedeni dil dir.
Ağız içinde görülebilen mesafedeki tıkayıcı maddeler (kan, kusmuk, yabancı cisim veya diş) ağız içini süpürme hareketi ile temizlenir.
Eğer servikal travma şüphesi varsa jaw thrust manevrası uygulanır.
Servikal travma düşünülmeyen hastalarda Head tilt-chin lift manevrası uygulanır.
B-Breathing Bak Dinle Hisset Solunum yoksa 2 kez ağızdan ağıza veya ağızdan buruna soluk ver.
Ağızdan buruna solunum : Trismus, ağızda yaralanma, suda boğulma vakalarında tercih edilir. Ağızda diş eksikliği veya anormal çene ve diş yapısı gibi nedenlerle ağızdan ağıza solunum teknik olarak zor ise, Ağız içindeki tıkayıcı materyal çıkarılamadı ise, Kurtarılan kişi çocuksa ve kurtarıcının ağzı çocuğun ağzına yeterli kurtarıcı nefes verecek kadar oturmuyorsa ağızdan buruna solunum tercih edilir.
Eğer göğüs kafesi yükselmiyorsa hava yolu pozisyonu uygun değildir. Tekrar kontrol edilir. Ardışık iki solunum yaptırdıktan sonra 2 sn içinde tekrar 30 kardiyak kompresyon yapılır.
30 kompresyon/2 ventilasyon 5 siklus tamamlandıktan sonra 10 sn. den daha kısa sürede solunum ve dolaşım kontrolü yapılır. Bak, dinle, hisset? Karotis nabzı?
(AED) Otomatik Eksternal Defibrilatör
Dolaşım var solunum yoksa sağlık ekipleri gelene kadar dakikada 10 solunum desteğine devam edilir. Kardiyak kompresyon yapılmaz. Her 2 dakikada bir nabız kontrolü yapılır. Solunum ve dolaşım gelirse sağlık ekipleri gelene kadar her 2 dakikada nabız ve solunum kontrol edilir.
TYD ne zaman sonlandırılmalı? Yeterli ventilasyon ve dolaşım sağlanırsa, Diğer bir uygulamacıya devir edilecekse, Kurtarıcı tek kişi olup devam edemeyecek derecede yorulmuşsa, Yeterli 30-40 dk. lık TYD uygulamalarına rağmen spontan solunum ve kardiyak atım geri dönmemişse (hastada hiçbir şekilde cevap alınamamışsa) son verilebilir.
TYD nin yapılmadığı durumlar Belirgin irreversible ölüm bulgularının olması (ölüm morluğu, ölüm katılığı) Tıbben tedavisi imkansız durumlara bağlı arrestlerde (dekapitasyon, major beyin travması) Tedavi edilemeyen hastalıkların terminal dönemi
TYD nin uzatılması gereken durumlar Hipotermiler ve donmalara bağlı kardiyopulmoner arrestler. Boğulmalara bağlı kardiyopulmoner arrestler. Elektrik ve yıldırım çarpmalarına bağlı kardiyopulmoner arrestler. Zehirlenmeler ve travma.
Yabancı Cisim Aspirasyonu Kısmi Tıkanıklıkta: Hasta öksürür.öksürerek çıkarmasına yardımcı olunur. Tam tıkanıklıkta: Hasta eli ile boğazını tutar, konuşamaz, ses çıkaramaz, öksüremez.
Hastada tam obstrüksiyon bulguları varsa, hastanın şuuru açık ve siyanoze ise sırta vurma/abdominal itme (Heimlich manevrası) manevraları ardışık 5 er kere uygulanır.
Hastanın arkasına geçilir. Bir el ile göğsüne destek verilerek öne doğru eğilir. Diğer el ile iki skapula arasına 5 kez kuvvetli bir şekilde vurulur. Eğer yabancı cisim bu şekilde çıkarılamadı ise abdominal thurust manevrası uygulanır. Hastanın arkasına geçilerek eller hastanın koltuk altlarından geçirilip, önde yumruk yapılır. Hasta öne doğru hafifçe eğilir.
Yabancı cisimi çıkarma çabaları sırasında hasta şuurunu kaybederse hemen yere yatırılıp TYD uygulamaya başlanır. Bebekler bir kol üzerine önce yüzükoyun yatırılıp, diğer el ile skapulalar arasına 5 kez vurulur. Sonra bebek sırt üstü kol üzerine yatırılır ve epigastrik bölgeye yukarıya ve arkaya doğru 5 kez kuvvetli, bir şekilde vurulur.işleme yabancı cisim çıkarılana kadar devam edilir.
Çocuklar diz üzerine yatırılarak sırta vurma ve abdominal itme hareketi uygulanır. Gebelerde abdominal itme hareketi uygulanmaz. Yerine göğüs itme hareketi uygulanır.