söyleþi interview söyleþi - interview SÖYLEÞÝ(*) Ernst WELTEKE INTERVIEW Ernst Welteke is currently the Guvernor of the Central Bank of Essen State of Germany. He was recently elected as the Guvernor of the Central Bank of the Federal Republic of Germany and he will start to work in September 1999. This interview held in Ýstanbul with Mr. Welteke was also broadcasted partially on NTV. As hoping that this interview will be an interesting one, we re publishing whole of it in Ýktisat/Ýþletme ve Finans. In this interview the subjects such as the meaning of Turkey for both Germany and the European Union, the independence of the central banks, the economic stagnation that prevails in Europe, the existing situation of the global economic crisis, the position of Euro against US dollar, as well as the relations between Turkey and the European Union took part. We think you will find the opinions of Mr. Welteke as interesting. Halen Federal Almanya Cumhuriyeti Essen Eyaleti Merkez Bankasý Baþkaný olan Ernst Welteke, Federal Almanya Cumhuriyeti Merkez Bankasý Baþkanlýðýna seçilmiþ olup, bu görevine Eylül 1999 da baþlayacaktýr. Ernst Welteke ile Ýstanbul da gerçekleþtirdiðimiz bu söyleþi NTV de özet olarak yayýmlanmýþtýr. Söyleþinin tamamýnýn ilgi çekeceðini umarak Ýktisat/Ýþletme ve Finans Dergisi nde yayýnlýyoruz. Welteke ile yapýlan bu söyleþide; Türkiye nin, Almanya ve Avrupa için ne ifade ettiðini, Merkez Bankalarýnýn baðýmsýzlýðý hususunu,avrupa da yaþanan iktisadi durgunluðu, küresel iktisadi krizi, Euro nun dolar karþýsýndaki durumunu ve Türkiye-Avrupa Birliði iliþkilerini konuþtuk. (*) Bu söyleþi Genel Yayýn Yönetmenimiz Ali BÝLGE tarafýndan 7 Haziran 1999 tarihinde Ýstanbul da yapýlmýþtýr. 6
ÝKTÝSAT ÝÞLETME ve FÝNANS - Sayýn Baþkan, öncelikle Türkiye de bulunma amacýnýzý sormak istiyorum... EURO dan, Avrupa Merkez Bankasý ndan sonra Frankfurt Borsasý için yeni bir konstruksiyondan söz edebilir miyiz bugün? WELTEKE: Ýstanbul a geliþ amacým bir yandan Türkiye deki ekonomik durumu yerinde görmek, bu konuda çeþitli görüþmelerde bulunmak ve Türkiye nin Avrupa Birliði ni aday olabilmesi konusunda ne tür çabalar harcadýðýný yerinde incelemek. Diðer taraftan da Türkiye ye geliþ amacým Avrupa nýn finans merkezi olarak Frankfurt u tanýtmak ve bu finans merkezinde ne tür çabalarýn harcandýðýný burada tanýtmak ve Frankfurt hakkýnda bilgi vermek üzere geldim. - Siz yakýnda Alman Merkez Bankasý Baþkaný olacaksýnýz Sayýn Welteke. Türkiye, Avrupa açýsýndan, Almanya açýsýndan Bundesbank baþkaný gözüyle neyi ifade ediyor? Ne önem atfediyorsunuz bize? Sizce; Türkiye Avrupalý mý? Welteke: Türkiye hep Avrupa ülkesi olarak biliniyor. Ayný zamanda Türkiye Avrupa kültür merkezinin temelinde yer alýyor. Bununla da esas olarak üzerinde durduðumuz konu Türkiye nin Avrupa Birliði ne üye olabilmesi için gerekli olan ekonomik koþullarýný yerine getirip getiremediðidir. Daha ileriki aþamada da Avrupa Para Birliðine girecek yeterli güçte olup olmadýðýdýr. Ayrýca Türkiye ile Almanya arasýnda son derece yoðun ticari iliþkiler ve ekonomik iliþkiler sözkonusudur. Ve Almanya da çok sayýda Türk vatandaþý da çalýþmaktadýr. Bütün bu nedenlerden dolayý da Türkiye ile Almanya arasýnda son derece yakýn iliþkiler sözkonusudur. - Son zamanlarda uluslararasý piyasalarda para politikasý belirleyicilerinin görüþ çerçevelerinde bazý önemli deðiþiklikler göze çarpýyor. Örneðin, daha önceleri enflasyonu büyük tehlike olarak görenler deflasyonu önemli ve çözümü güç bir tehlike olarak deðerlendiriyorlar. Siz bu tartýþmanýn neresindesiniz? Nasýl bakýyorsunuz bu tartýþmaya? Welteke: : Para biriminin istikrarlý olabilmesi için hem enflasyonun olmamasý gerekir, ayný anda da deflasyonun olmamasý gerekir. Þu anda Federal Alman Merkez Bankasý açýsýndan baktýðýmýz zaman, hem enflasyon için hem de deflasyon için herhangi bir tehlike göremiyoruz. Piyasalarýmýz gayet istikrarlý geliþmeye devam ediyor. Avrupa Para Birliði içindeki enflasyon oraný þu anda yüzde 1 7
söyleþi interview Ernst WELTEKE; 21 Aðustos 1942 yýlýnda Hesse de doðdu. 1965-1971 yýllarý arasýnda Geothe Universitesi nden ekonomi alanýnda diploma aldý. 1972 yýlýnda Hesse eyaleti baþbakanlýk ofisinde asistan olarak çalýþmaya baþlayan Welteke, 1974-1985 yýllarý arasýnda Hesse Eyaleti Parlementosunda üyelik yaptý. 1984-1991 döneminde Hessen Eyaletinde Sosyal Demokrat Parti grubunun liderliðini yürüten Ernst Welteke, 1991-1994 döneminde Hesse Eyaletinde Ekonomi, Ulaþým ve Ernst WELTEKE; Teknoloji bakanlýðý görevinde bulundu. 94-95 döneminde Hesse Eyaletinde maliye bakanlýðý görevini yürüten Welteke Nisan 1995 de Hessen Eyaleti Merkez Bankasý Baþkaný ve Bundesbank Merkezi Bankacýlýk Konseyi üyesi oldu. Welteke, 1999 Eylül ünde Federal Almanya Cumhuriyeti Merkez Bankasý Baþkanlýðý görevini üstlenecek.. civarýnda. Dolayýsýyla enflasyon ve deflasyon konusunda herhangi bir endiþemiz yok. - Önümüzdeki dönemde dünya ekonomisi için sormuþtum bu soruyu? Welteke: Uluslararasý düzeyde de önümüzdeki dönemde bir deflasyon tehlikesini þu an için öngörmüyoruz. Bir deflasyon olabilmesi için birkaç dönem arka arkaya ekonomik faaliyetin düþmesi gerekir. Ayný zamanda menkul kýymetler ve gayri menkul fiyatlarýnýn da sürekli düþmesi gerekir. Sizinle birlikte þu anda dünya piyasalarýný görüyoruz. - Sizce dünyada Merkez Bankacýlýðý klasik anlamda önemini ve anlamýný yitiriyor mu? Merkez Bankalarýnýn baðýmsýzlaþtýrýlmasýna iliþkin akademik konsensus yalpalýyor mu? Global süreçler nasýl bir merkez bankasý tanýmlýyor? Özellikle Euro dan, özellikle Avrupa Merkez Bankasý ndan sonra. 8 Welteke: Demokrasi teorisi açýsýndan baktýðýmýz zaman Merkez Bankalarýnýn politik açýdan baðýmsýz olmalarýný anlamakta güçlük çekebiliriz belki. Fakat mevcut duruma baktýðýmýz zaman ve ayný zamanda akademik araþtýrmalardan çýkan sonuçlara baktýðýmýz zaman, siyasi etkilerden baðýmsýz olan merkez bankalarýnýn istikrara çok daha büyük bir katký saðladýklarý ortadadýr. Dolayýsýyla, dünyada da merkez bankalarýnýn gittikçe daha baðýmsýz olacaklarýna inanýyorum. Daha baðýmsýz bir statü kazanacaklarýna inanýyoruz ve o oranda da baþarýlý olacaklarýna inanýyoruz. - Sayýn Baþkan, Avrupa için bu yýl yüzde 2 büyüme hýzý öngörülüyor. Malumunuz ekonomiler oldukça yavaþladý ve enflasyonda da (0) sýfýra yaklaþýlmakta. Küresel kriz tüm dünyada kendini olabildiðince hissettiriyor. Güney Doðu Asya, Rusya, Japonya ve Latin Amerika ekonomileri ciddi bir sarsýntý içindeler. Ciddi büyüme gösteren
ÝKTÝSAT ÝÞLETME ve FÝNANS...Avrupa daki büyüme hýzý beklentilerimizin gerisinde. Avrupa da þu anda karþý karþýya kaldýðýmýz en büyük sorun da 16 milyon civarýnda olan iþsiz sayýsý... ekonomi Amerikan ekonomisi. ABD adeta dünyayý yüklenmiþ gözüküyor. Önümüzdeki dönemde Avrupa da yeniden büyüme artabilir mi, bunu bekliyor musunuz? Ayrýca sizce dünya krizi dönme eðilimine girdi mi? Avrupa da büyümeyi hýzlandýrmak için parasal politikalarda deðiþiklik sözkonusu olabilir mi? Para arzýný daraltma ya da geniþletme konusunda neler söyleyeceksiniz? Welteke: Çok sayýda zor soru sordunuz. Çok doðru. Avrupa daki büyüme hýzý beklentilerimizin gerisinde. Avrupa da þu anda karþý karþýya kaldýðýmýz en büyük sorun da 16 milyon civarýnda olan iþsiz sayýsý. Fakat, sadece para politikalarýyla konjonktür politikasýnýn yeniden canlandýrýlmasýna katký çok azdýr. Para politikasý konjonktür politikasýnýn canlanmasý için elinden geleni yapabileceðini yapmýþ durumda. Þu anda çok düþük nominal ve reel faiz oranlarý ile karþý karþýyayýz. Avrupa da yeniden faiz oranlarý yüzde 2.5 civarýnda. Ve bu bütün Avrupa Birliði ülkeleri için de geçerli. Bu geçmiþten bu yana yaþanan oldukça düþük bir düzey. Fakat esas olarak burada yapýlarýn deðiþtirilmesi gerekli. Yeniden yapýlanma sürecine girilmesi gerekiyor ve bu da esas olarak politikanýn görevlerinin baþýnda yer alýyor. Buradaki politikalarýn deðiþikliði sonucu özellikle istihdam piyasalarýnda daha büyük bir esnekliðin ve mobilitenin saðlanmasý gerekiyor. Konjonktürü canlandýrmak ve iþsiz sayýsýný azaltmak için. Buna ek olarak özellikle kendi iþini kurmak isteyen kiþilere de destek vermek gerekiyor. Eskiye oranla daha artan bir biçimde destek verilmesi gerekiyor. Örneðin küçük ve orta boy iþletmelerin finansmaný konusunda bazý çabalarýn harcanmasý gerekiyor. Bu küçük ve orta boy iþletmelere destek verilmesi gerekiyor. Araþtýrma ve geliþtirmeye yapýlan yatýrýmlarýn da artýrýlmasý gerekiyor. -Amerikan Federal Rezerve Bank ýn baþkaný Alan Grenspan bir süre önce krizin dönme eðiliminde olduðunu ifade etmiþti. Siz de global krizin dönme eðiliminde olduðunu söyleyebilir misiniz? Bu konuda neler söyleyeceksiniz? Welteke: Evet, özellikle Güneydoðu Asya ülkelerinde yaklaþýk iki sene önce krizin ortaya çýktýðýný görmüþtük. Oradan geliþmiþti ve oradan Latin Amerika ülkelerine ve Rusya ya sýçramýþtý. Fakat aradan geçen zaman içinde bu ülkeler beklenenden daha iyi kendilerini toparlayabildiler ve bu toparlanma eðiliminin de diðer geliþmekte olan piyasalarada yansýyacaðýný ve krizden bu þekilde çýkacaðýmýzý düþünüyoruz. - Bir tahmininiz var mý? Welteke: Hayýr. Maalesef ben bir müneccim deðilim, dolayýsýyla geleceðe yönelik tahmin yapmak, þu aþamada biraz zor geliyor. 9
söyleþi interview - Dünya Bankasý ve IMF raporlarýna dayanarak sormuþtum, oralarda yapýlan bazý projeksiyonlarda önümüzdeki yýlýn ikinci çeyreðinden sonra bazý düzelmelerin olabileceði ifade ediliyor. Bu noktadan hareket ederek sormuþtum... Welteke: Federal Almanya ya bakacak olursak bu yýlýn ikinci yarýsýnda ekonomik faaliyetlerin geliþeceðini, olumlu yönde geliþeceðini tahmin ediyoruz. Çünkü kamu açýklarýnýn azaldýðýný görüyoruz. Yerel yönetimlerde önemli geliþmelerin, iyileþmelerin olduðunu görüyoruz. Tüketim artýyor. Maaþ ve ücretlerin artýþý sonucunda da tüketim artýyor ve inþaat sektöründeki gerileme de durdurulmuþ gibi görünüyor. Dolayýsýyla Almanya için en azýndan ikinci yarý yýlda daha iyi bir geliþme bekliyorum. - Sayýn Baþkan, uluslararasý kriz baþladýðýndan bu yana uluslararasý yazýnda ve tartýþma platformunda büyüklerin, G-7 lerin bu krizden çýkýþ için gerekli liderlik rolünü oynamadýklarý konusunda ciddi tartýþmalar ve eleþtiriler oldu. Siz bu konuda neler söyleyeceksiniz? Zenginler gerekli katkýda bulundular mý dünya krizinden çýkmak için? Ayrýca bir liderlik sorunu olduðunu düþünüyor musunuz? Yeni mekanizmalara ihtiyaç olduðunu düþünüyor musunuz? Welteke: Evet, dünya çapýnda yeni bir finans mimarisinden bahsedilmekte. Þu anda, önümüzdeki aylarda Köln de yapýlacak G-7 ülkeleri toplantýsýnda bu konuyla ilgili çeþitli açýklamalarýn yapýlacaðýný tahmin ediyorum. Fakat yeni kurumlarýn oluþturulmasýndan ziyade, mevcut kurumlarýn görevlerinin yeniden tanýmlanmasý ve bunlarýn doðru bir þekilde yerine getirilmesi 10 gerekmektedir. Yoksa kurumlara baktýðýmýz zaman, IMF,Dünya Bankasý, OECD, Dünya Ticaret Örgütü gibi çeþitli uluslararasý, finans ve ticari örgütler sözkonusu. Bunlar vardýr. Yeni örgütler yerine mevcut örgütlerin görev tanýmý gerekir. Geçtiðimiz günlerde, Federal Alman Merkez Bankasý Baþkaný sayýn Titmayer in yaptýðý bir öneriyi de eklememe müsaade edin. Bu öneriye göre; yeni bir finans kurumunun kurulmasý ve bu finans kurumunun amaçlanan bu iþbirliði sayesinde de bu amaca doðru önemli bir adým atabileceðimize inanýyoruz. - Uluslararasý piyasalar ve aktörler geçen bu 5 aylýk sürede...federal Almanya ya bakacak olursak bu yýlýn ikinci yarýsýnda ekonomik faaliyetlerin olumlu yönde geliþeceðini tahmin ediyoruz. Kamu açýklarýnýn azaldýðýný, yerel yönetimlerde önemli geliþmelerin, iyileþmelerin olduðunu görüyoruz. Tüketim artýyor. Maaþ ve ücretlerin artýþý sonucunda da tüketim artýyor ve inþaat sektöründeki gerileme de durdurulmuþ gibi görünüyor...
ÝKTÝSAT ÝÞLETME ve FÝNANS EURO yu ne ölçüde kabul ettiler, içlerine sindirdiler? Geçen 5 aylýk süre EURO açýsýndan ve Avrupa Merkez Bankasý açýsýndan nasýl geçti bunu deðerlendirir misiniz? Ne tür güçlüklerle karþý karþýya kaldýnýz? Ayrýca beklediðiniz tablo bu muydu? Dolar karþýsýnda 1.8 den 1.05 lere düþtü EURO. Bu konudaki deðerlendirmenizi alabilir miyiz? Welteke: EURO 5 ay önce çok baþarýlý bir þekilde devreye girdi. Hemen hemen hiç bir sorun yaþanmadý ve çok kýsa bir zaman sonra, bir kaç hafta içinde bütün piyasalar EURO ya alýþtýlar. Dolar karþýsýnda düþmesi, ihracatý destekliyor. Bu þekilde de bir katký saðlýyor konjonktüre. Avrupa Para Birliði ne geçmeseydik, þu anda dolarýn çok güçlü olmasýndan dolayý diðer ulusal para birimleri büyük Bundesbank Binasý oranda deðer kaybedeceklerdi. Daha da çok düþecekti ve Avrupa daki para birimlerinin kendi aralarýndaki kur farklýlýklarý daha da belirginleþecekti. Þu an ABD deki konjoktürden dolayý bir faiz artýþýný da bekliyoruz. Dolayýsýyla bu da EURO nun deðerini etkileyecektir. Kosova daki savaþ da çok önemli diðer bir faktör. Eminim ki Kosova savaþý bittikten sonra EURO nun dolar karþýsýnda paritesi tekrar yükselme dönemine girecektir... - Sayýn Baþkan, yaklaþýk yýl önce, Lüksemburg da alýnan kararlarý Türkler kendilerinin Avrupadan dýþlanmasý olarak yorumladýlar. Ve bu süreç sonrasýnda Avrupa Birliði ve özellikle Almanya ile Türkiye arasýndaki iliþkiler önemli ölçüde gerildi. Sizin ziyaretinizi -ve sanýyorum ardýndan Dýþiþleri Bakanýnýz gelecek,- bu sürecin yumuþamaya baþladýðýna dair iþaretler olarak algýlayabilir miyiz? Welteke: Ýliþkilerde bir yumuþama olup olmayacaðýný þu anda bilmiyorum. Ama en azýndan Türklerle Almanlarýn çok daha yakýn bir þekilde iliþkilere devam etmelerinin daha iyi olacaðýný ve her iki taraf için de yararlý olacaðýna inanýyorum. - Sayýn Baþkan, açýklamalarýnýz için teþekkür ediyoruz. Welteke: Gerçekleþtirdiðimiz bu güzel söyleþi için ben de size teþekkür ediyor, yayýn hayatýnýzda baþarýlar diliyorum. 11