ANKET FORMU SAYIN DİN GÖREVLİSİ ANKET NO: Bu anket formu, Elazığ Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı'nda doktora tezi için hazırlanmıştır. Anket, mesleğinizdeki ve sosyal hayattaki durumlarınızı tespit etme amacını taşımaktadır. Bilimsel nitelik taşıyan bu araştırmanın herhangi bir yönetsel veya siyasal yönü yoktur. Sorulara vereceğiniz cevapların istatistiksel değerlendirilmesi yapılacağı için lütfen anket formuna adınızı, soyadınızı veya kimliğinizi belirten hiç bir şey yazmayınız. Bu ankette 85 adet soru bulunmaktadır. Sorulara mümkün olduğu kadar tek seçenekle cevap vermeye çalışınız. Birden fazla cevap verebileceğiniz durumlarda ise lütfen 3 seçeneği geçmeyiniz. Sorulara eksiksiz, gerçekçi ve içtenlikle cevap vermeniz bu araştırmanın amacına ulaşmasına katkıda bulunacaktır. Soruları, parantez içindeki boşluklara X işareti koyarak cevaplandırınız. Örnek: (X) Verilen şıklarda size uygun cevaplar olmadığı takdirde, başka (belirtiniz)... şeklindeki boşluklara cevabınızı yazabilirsiniz. Cevap için boş bırakılan yerler yetmediği takdirde, anket formunun boş olan kısımları da cevap için kullanılabilir. Sorulara vereceğiniz cevaplarla yapacağınız değerli yardım ve katkılarınız için şimdiden teşekkür ederiz. Saygılarımızla. Prof. Dr. Mahmut ATAY Araştırma Yöneticisi Arş. Gör. M. Cengiz YILDIZ Araştırmayı Hazırlayan SORULAR 1.Yaşınız? 1.( ) 20 yaş ve aşağısı 2.( ) 21-25 yaşları arası 3.( ) 26-30 yaşları arası 4.( ) 31-40 yaşları arası 5.( ) 41-50 yaşları arası 6.( ) 51-60 yaşları arası 7.( ) 61 yaş ve yukarısı 2.Medeni durumunuz? 1.( )Bekâr 2.( )Evli 3.( )Boşanmış 4.( )Eşi ölmüş (dul) 3.Doğum yeriniz? 1.( )İl merkezi 2.( )İlçe merkezi 3.( )Kasaba 4.( )Merkez köy 5.( )İlçe köy 4.Öğrenim durumunuz? 1.( )İlkokul mezunu 2.( )Ortaokul mezunu 3.( )Lise ve dengi okul mezunu 4.( )İmam-hatip okulu/lisesi mezunu 5.( )Yüksekokul/üniv. mezunu 9.( )Başka (belirtiniz)... 5.Ünvanınız? 1.( )Müftü 2.( )Vaiz 3.( )İmam-hatip 4.( )Müezzin-kayyım 5.( )Kur'an kursu öğreticisi 6.Babanızın mesleği nedir?... 7.Çocuk sayınız kaçtır ve hanenizde toplam kaç kişi barınıyor?... 8.Aylık maaşınız ne kadardır? 1.( ) 19 milyon ve aşağısı 2.( )20-25 milyon arası 3.( ) 26-30 milyon arası 4.( ) 31-35 milyon arası 5.( ) 36-40 milyon arası 6.( ) 41-50 milyon arası 7.( ) 51-60 milyon arası 8.( ) 61 milyon ve yukarısı 9.Maaş dışında geliriniz var mı, varsa belirtiniz? 1.( )Yoktur 2.( )Kira alıyorum 3.( )Eşim çalışıyor 4.( )Köyümden geliyor 5.( )Ek iş yapıyorum (belirtiniz)... 10.Kazancınızı en çok nereye harcıyorsunuz? 1.( )Yiyecek-içeceğe 2.( )Ev kirasına 3.( )Giyim-kuşama 4.( )Beyaz eşyaya 5.( )Eğlenceye 6.( )Çocukların okul masrafına 7.( )Yapı kooperatifine 9.( )Başka (belirtiniz)... 11.Oturduğunuz evin durumu nedir? 1.( )Kira 2.( )Lojman/cami lojmanı
425 3.( )Kendi evim 9.( )Başka (belirtiniz)... 12.Meslekteki kıdem durumunuz nedir? 1.( ) 1 yıldan az 2.( ) 1-5 yıl arası 3.( ) 6-10 yıl arası 4.( ) 11-15 yıl arası 5.( ) 16-20 yıl arası 6.( ) 21-25 yıl arası 7.( ) 26-30 yıl arası 8.( ) 31 yıl ve daha fazla 13.Din görevliliği mesleğini seçmenizdeki en önemli sebep aşağıdakilerden hangisidir? 1.( )Aile ve çevremin yönlendirmesi 2.( )Daha iyi bir işi bulamama 3.( )Dinsel hissiyatımdan dolayı 4.( )İyi bir kazanç sağlaması 5.( )Eğitimime uygun olması 6.( )Toplumdaki saygınlığı 14.Sizce bir din görevlisinde bulunması gereken en önemli özellik ne olmalıdır? 1.( )Dinsel konularda bilgili olmak 2.( )Dinine hizmet etmeyi en önemli amaç olarak görmek 3.( )Her konuda topluma örnek olmak 4.( )Arapça bilmek, Hafız olmak ve Kur'an'ı çok iyi okumak 15.Genel olarak mesleğinizden memnun musunuz? 1.( )Memnunum 2.( )Kısmen memnunum 3.( )Memnun değilim 16.Mesleğinizden memnuniyetinizin en önemli sebebi aşağıdakilerden hangisidir? 1.( )İtibarının yüksek olması 2.( )Manevi yönden tatmin edici olması 3.( )Mesleğin güvenli olması 4.( )Yeteneklerimi sergileme imkânı tanıması 5.( )Cemaat ortamının hoşnutluk vermesi 6.( )Yükselme imkânının olması 7.( )Ücret ve yan gelirinin iyi olması 8.( )Boşta gezmekten iyidir 17.Mesleğinizin hoşlanmadığınız yanları aşağıdakilerden hangisidir? 1.( )Yükselme imkânı az 2.( )Mesleğin bazı insanlar tarafından küçük görülmesi 3.( )Amirlerimizin tutumları 4.( )İtibarı düşük 5.( )Sık sık cemaatle karşı karşıya gelinmesi 6.( )Meslekteki arkadaşlarla geçimsizlik 7.( )Ücret düşük 8.( )Yıpratıcı ve sıkıcı bir meslek 18.Sizce din görevlileri, mesleklerinin şerefini ve itibarını koruyup vazifelerini samimi bir şekilde ve hakkıyla yapabiliyorlar mı? 19.Din görevlisi olarak toplumda itibarlı bir yerinizin olduğunu düşünüyorsanız bunun nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? 1.( )İtibarı olan bir meslek değildir 2.( )Din gibi, insan hayatındaki en hassas bir konuda hizmet vermem 3.( )Dinsel konularda bilgi sahibi olmam 4.( )Her dinde, din adamlığı konumu itibarlı bir konumdur 20.Sizce din görevlileri, halkın her türlü dinsel ihtiyaçlarını karşılayabiliyorlar mı? 21.Mesleğinizin din görevlisi olduğunu zaman zaman gizlemek istediğiniz oluyor mu? Neden? 1.( )Hayır 2.( )Evet (belirtiniz)... 22.Din görevliliğinden ayrılmayı düşündüğünüz oluyor mu? 1.( )Çoğu zaman 2.( )Bazen 3.( )Hayır, hiçbir zaman 23.Tanıdığınız ve bildiğiniz din görevlileri aşağıdaki kategorilerden en çok hangisine girer? 1.( )Ahlak ve bilgi yönünden yeterli ve saygıdeğer 2.( )Ahlaken saygıdeğer, ancak, bilgi olarak yetersiz 3.( )Bilgi olarak yeterli, ancak, yaşantı olarak eksikliği olan 4.( )Bilgi ve yaşantı olarak birçok eksikliği olan 24.Bir din görevlisinin mesleğinde başarılı olabilmesi için, öncelikle hangi bilgileri kazanmış olması
426 lazımdır? 25.Mesleğinizde başarılı olabilmeniz için sahip olduğunuz bilgileri yeterli buluyor musunuz? 26.Mesleğe girdiğinizde Kur'an'dan kaç sayfa ezberiniz vardı? Şimdi durum nedir? 27.Kur'an'dan yeterince ezberiniz olmadığından dolayı kendinizi rahatsız hisseder misiniz? 1.( )Sık sık 2.( )Bazen 3.( )Hiçbir zaman 28.Ezberlerinizi çoğaltmak için bir çabanız oldu mu? Olduysa nasıl? 1.( )Hayır 2.( )Evet (belirtiniz)... 29.Sizi görevinizle ilgili olarak eleştiren olunca tutumunuz ne olur? 1.( )Önemsemem 2.( )Eleştiren kişinin bilgisi ve samimiyetine göre bu eleştiriyi göz önüne alırım 3.( )Eleştirilen bir tarafım varsa düzeltirim 30.Sizi tenkit edenler genelde kimlerdir? 1.( )Tenkit eden yok 2.( )Bilgi ve takvaca bizden üstün olanlar 3.( )Her cemaatte mevcut olan bazı tipler 4.( )Dinle ilgisi olmayanlar 5.( )Meslektaşlarım 9.( )Başka (belirtiniz)... 31.Size göre genelde din görevlilerinden hangi konuda şikâyet olmaktadır? 1.( )Şikayet yok 2.( )Şikayet konusu (belirtiniz)... 32.Göreve başladığınız zamanki mesleksel bilgi durumunuz ile şimdiki bilgi durumunuz arasında herhangi bir değişme görüyor musunuz? 1.( )Bilgilerim değişmedi 2.( )Bilgilerim azaldı 3.( )Bilgilerim arttı 33.Mesleğinizde yeni şeylere ihtiyaç duyuyorsanız genellikle bu ihtiyaç hangi konuda veya konularda olmaktadır? 1.( )İhtiyaç duymam 2.( )Fıkıhla ilgili konular 3.( )Güncel konular 4.( )Kur'an'ın okunmasıyla ilgili konular 5.( )Kıssa ve menkıbeler 6.( )İbadetle ilgili konular 7.( )İslam tarihi ve Asr-ı Saadet dönemi ile ilgili konular 34.Dinsel bilgilerinizi en çok kimden veya nereden öğrendiniz? 1.( )Kendim okuyarak öğrendim 2.( )Anne ve babamdan öğrendim 3.( )Din görevlilerinden öğrendim 4.( )İlkokul, ortaokul ve liseden öğrendim 5.( )İmam-hatip okulundan/lisesinden öğrendim 6.( )Kur'an kursundan öğrendim 35.Resmi göreviniz dışında herhangi bir dinsel hizmetiniz oluyor mu? Oluyorsa nedir? 1.( )Hayır 2.( )Evet (belirtiniz)... 36.Arkadaşlarınızla sohbetlerinizde ağırlıklı olarak hangi konular ele alınmaktadır? 1.( )Siyasal konular 2.( )Güncel konular 3.( )Dinsel konular 4.( )Spor ve magazin konuları 5.( )Ailesel konular 6.( )Ekonomik konular 37.Mevlit, hatim ve cenaze gibi dinsel merasimler ile ilgili düşünceleriniz nelerdir? 38.Kur'an okuma karşılığında para alınmasıyla ilgili düşünceleriniz nelerdir? 39.Ahlaksal ve dinsel yaşayış bakımından kendinizi nasıl buluyorsunuz? 1.( )Yetersiz 2.( )Kısmen yeterli 3.( )Yeterli 4.( )Mükemmel
427 40. Mazeretsiz olarak bir gün görevinize gitmediğinizi düşünün. O zaman neler hissedersiniz? 1.( )Amirlerimin ikaz etmesi veya soruşturma açacağını düşünüp endişelenirim 2.( )Cemaatin tepkisinden çekinirim 3.( )Görevimi kötüye kullandığımdan dolayı vicdan azabı duyarım 41.Size sorulan fıkıhla ilgili soruların tamamına cevap verebiliyor musunuz? Cevap veremediğiniz durumlarda ne yapıyorsunuz? 42.Sizce günümüzde çözümlenmesi gereken fıkıhla ilgili meseleler var mıdır? Varsa bunlara nasıl bir çözüm getirilmesi gerekir? 1.( )Hayır 2.( )Evet (belirtiniz)... 43.Ezanın makamla okunmasıyla ilgili düşünceleriniz nelerdir? 44.Aylık olarak çıkan Diyanet ve Hakses dergilerini okur musunuz? 1.( )Hayır 2.( )Bazen 3.( )Her zaman 45. Bu dergilerin içeriğini nasıl buluyorsunuz? 1.( )Çok iyi 2.( )Vasat 3.( )İyi değil 46. Sizce Kur'an kurslarında verilen eğitim yeterli midir? Yeterli değilse neden? 47.(İmam-hatip ve müezzin-kayyım için) Yaz dönemindeki kurslar dışında çocuklara Kur'an dersi verdiğiniz oluyor mu? 1.( )Evet 2.( )Hayır 48.İmam-hatip okulundan/lisesinden mezun olan bir kişinin edinmiş olduğu bilgiler, din görevliliğini icra etmede sizce yeterli midir? 49.Vaaz ve hutbe konularının seçimi ve hazırlanmasında ne gibi hususların öncelikle göz önüne alınmasını istersiniz? 1.( )Cemaatin seviyesi 2.( )Cemaatin problem ve ihtiyaçları 3.( )Güncel konular 4.( )Fıkıhla ilgili konular 5.( )Allah'a imanla ilgili konular 6.( )İbadetle ilgili konular 7.( )Ahiret hayatı ile ilgili konular 8.( )Diğer dinlerle ilgili konular 50.Merkezi sistemle vaaz konusundaki görüşleriniz nelerdir? 51.Bu mesleğe girmeden önce size istediğiniz bir mesleğe girme imkânı verilseydi hangi mesleği seçerdiniz? 1.( )Başka bir mesleği seçmezdim 9.( )İstenen meslek (belirtiniz)... 52.Sizce köyde mi şehirde mi görev yapmak daha avantajlıdır? Neden? 1.( )Köyde (belirtiniz)... 2.( )Şehirde (belirtiniz)... 53.Çocuğunuzun hangi mesleği seçmesini istersiniz veya isterdiniz? 54.Çocuğunuzu İmam-hatip okuluna/lisesine göndermek ister misiniz veya gönderdiniz mi? Neden? 1.( )Evet (belirtiniz)... 2.( )Hayır (belirtiniz)... 55.İlkokul, ortaokul ve liselerde okutulan din dersleri sizce yeterli midir?
428 56.Boş zamanlarınızı nasıl değerlendirirsiniz? 57.En fazla okuduklarınız aşağıdakilerden hangisidir? 1.( )Gazete 2.( )Kitap 3.( )Dergi 4.( )Mesleksel Yayın 5.( )Hepsi 6.( )Hiçbiri 58.Evinizde hangi kitaplar bulunur? 1.( )Kur'an mealleri 2.( )İlmihal kitapları 3.( )Hadis kitapları 4.( )Tefsir kitapları 5.( )Düşünsel-siyasal kitaplar 6.( )Bunların hepsi 7.( )Hiç yok 9.( )Başka (belirtiniz)... 59.Radyo ve televizyondaki dinsel yayınları nasıl buluyorsunuz? 1.( )Yeterli 2.( )Kısmen yeterli 3.( )Yetersiz 60.Televizyon izliyor musunuz? İzliyorsanız en fazla hangi programları takip ediyorsunuz? 1.( )İzlemiyorum 2.( )Müzik-eğlence prog. 3.( )Yabancı dizi-sinema 4.( )Haber ve haber prog. 5.( )Dinsel yayınlar 6.( )Yerli dizi-sinema 7.( )Belgesel/kültür-sanat prog. 8.( )Spor prog. 9.( )Başka (belirtiniz)... 61.Toplumumuzda yaygın olan dinsel cemaatler nasıl açıklanabilir? 1.( )Diyanet'in din hizmetlerinin yetersiz kalmasıyla 2.( )Toplumda demokratik bir ortamın oluşmasıyla 3.( )İnsanların bir kimlik bunalımı yaşamalarının sonucu belli bir grup içine girme istekleriyle 4.( )Genel olarak dünya çapında dine karşı bir eğilim olmasıyla 62.Dinsel cemaatlerin toplumumuzdaki en önemli işlevi aşağıdakilerden hangisidir? 1.( )Herhangi bir hizmetleri yoktur 2.( )Kişilerin bir grup veya toplulukla bütünleşmelerini sağlıyorlar 3.( )Sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlıyorlar 4.( )Dinin daha iyi anlaşılmasını sağlıyorlar 5.( )Psikolojik olarak insanların daha güvenli bir yaşam sürmelerini sağlıyorlar 63.Günümüz Türkiye'sinde dinsel hayat alanında bir gelişme ve ilerleme olduğu görüşüne katılıyor musunuz? 1.( )Hayır 2.( )Kısmen 3.( )Evet 64.(Cevabınız "evet" veya "kısmen" ise) Bu gelişmede Diyanet İşleri Başkanlığı'nın etkisi var mıdır? 1.( )Hayır 2.( )Kısmen 3.( )Evet 65.Dindar insan denilince aklınıza gelen ilk şey nedir? 66.Sizce dindarlık, sadece camiye devam etmek midir? Değilse nasıldır? 67.Alevilerin, Diyanet İşleri Başkanlığı içinde temsili konusundaki görüşleriniz nelerdir? 68.Din-Siyaset ilişkileri konusundaki görüşleriniz nelerdir? 69.Laiklik anlayışınızı aşağıdaki seçeneklerden hangisi en iyi ifade etmektedir? 1.( )Laiklik din ve vicdan hürriyetinin teminatıdır, o olmadan dini yaşama imkânı yoktur 2.( )Laiklik herkesin inancına saygı göstermektir, ancak, ülkemizde yanlış uygulanmaktadır 3.( )Laiklik hiçbir dini kabul etmemek, yani dinsizliktir 4.( )Laiklik din ve dünya işlerinin birbirinden ayrılmasıdır 70.Siyasal tercihinizi yaparken ilk planda neyi göz önüne alırsınız? 1.( )Ücretlerimizde ve özlük haklarımızda düzenleme yapılıp-yapılmayacağını 2.( )Ülkenin kalkınmasının hedef alınıp-alınmadığını 3.( )Oy verdiğim partinin dinsel hassasiyete sahip olup-olmadığını
429 71.Cuma günü hakkındaki düşünceniz nedir? 1.( )Cuma günü resmi tatil olmalı 2.( )Cuma namazı kılabilmek için öğlen tatili uzatılmalı 3.( )Bugünkü uygulama aynen devam etmeli 72.Asr-ı Saadet dönemi ve toplumu en ideal dönem ve toplum olarak ele alındığında, günümüzde o seviyeye ulaşmak için nasıl bir yol izlenmeli? 1.( )Eğitim ve öğretimin yaygınlaşması yoluyla bir değişim yaşanması 2.( )İrşat ve tebliğ faaliyetlerinin yaygınlaşması yoluyla bir değişim yaşanması 3.( )Tepeden inmeci bir yaklaşımla toplumsal hayatın yeniden düzenlemesi 4.( )Siyasal bir oluşumun iktidarda bulunması yoluyla bir değişim yaşanması 9.( )Başka(belirtiniz)... 73.Aşağıdaki eşyalardan hangilerine sahipsiniz? 1.( )Renkli TV 2.( )Video 3.( )Bulaşık makinesi 4.( )Otomatik çamaşır makinesi 5.( )Araba 6.( )Koltuk takımı 7.( )Hiçbiri 9.( )Başka (belirtiniz)... 74.Bugünkü şartlar göz önünde bulundurulduğunda aldığınız maaşı nasıl görüyorsunuz? 1.( )Çok düşük 2.( )Düşük 3.( )Yeterli 4.( )Fazla 75.Diğer meslek mensuplarıyla karşılaştırdığınızda bir din görevlisi olarak refah seviyenizi nasıl görüyorsunuz? 1.( )Çok düşük 2.( )Düşük 3.( )Orta 4.( )Yüksek 76.Din görevlilerine verilen din hizmetleri tazminatı sizce yeterli midir? Yeterli değilse başka ne gibi tazminatlar verilebilir? 77.Elinize önemli bir miktarda para geçmiş olsa bunu nasıl değerlendirirsiniz? 78.Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından tavsiye edilen hutbeleri nasıl buluyorsunuz? 1.( )Çok etkili 2.( )Cemaati etkilemekten ve yeni bilgiler vermekten uzak 3.( )Gereksiz konular işleniyor 9.( )Başka (belirtiniz)... 79.(İmam-hatipler için) Tavsiye edilen hutbeleri okumadığınızdan dolayı bir yaptırıma maruz kaldınız mı? Eğer kaldınızsa boyutları nedir? 1.( )Hayır 2.( )Evet (belirtiniz)... 80.(Vaiz ve imam-hatipler için) Muamelatla ilgili bazı ayetlerden vaaz ve hutbelerde bahsetmemeniz için size telkinde bulunuluyor mu? Bulunuluyorsa neden ve bunlar hangi ayetlerdir? 1.( )Hayır 2.( )Evet (belirtiniz)... 81.Diyanet İşleri Başkanlığı teşkilatının, "din hizmeti"nin gereklerine göre oluşmuş olduğunu söyleyebilir misiniz? 9.( )Başka (belirtiniz)... 82.Diyanet İşleri Başkanlığı'nın, toplumdaki dinsel yönelişleri kontrol eden devletin bir kurumu olduğu bazı çevrelerce dile getiriliyor. Bu konudaki görüşünüz nedir? 83.Diyanet İşleri Başkanlığı teşkilatının tabanıyla (imam-hatip, müezzin-kayyım, Kur'an kursu öğreticisi vs.) olan ilişkilerini nasıl buluyorsunuz? 84.Diyanet İşleri Başkanlığı'nın teşkilat kanunu hakkında bilgi sahibi misiniz? 1.( )Evet, tamamıyla 2.( )Kısmen bilgim var 3.( )Hayır, hiçbir bilgim yok 85.Anket sorularının dışında açıklamaya ihtiyaç duyduğunuz hususlar varsa belirtiniz.