Eitim Fakültesi Dergisi http://kutuphane. uludag. edu. tr/univder/uufader. htm Çoklu-Ortaml Yazlmlarn Franszcann Yabanc Dil Olarak Öretimindeki Yeri ve levleri * Erdoan Kartal Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi, Fransz Dili Eitimi Anabilim Dal ekartal@uludag.edu.tr Özet. Bu çal mada, günümüzde hemen hemen her alanda kullanlan bili imileti im teknolojileri ve onlarn bir uzants olarak kabul edilen çoklu-ortaml yazlmlarn; dil öretimi için tasarlanm CD-Rom ve nternet sitelerinin, Franszcann yabanc dil olarak öretimindeki yeri ve i levleri ele alnm tr. Anahtar Kelimeler: Bilgisayar Destekli Dil Öretimi, Çoklu-ortaml Yazlmlar (CD-Rom ve nternet Siteleri), Yabanc Dil Olarak Franszca Öretimi. Summary. In this study, it is the researcher s aim to analyse the place and functions of informative and communicational technologies employed nearly in every domain in our times, multimedia aids, in its clearest sense (language teaching CD-ROMs and the Internet sites) in teaching French as a foreign language. Key Words: Computer Assisted Language Learning (CALL), Multimedia Aids (CD-ROMs and Internet Sites), Teaching French as a Foreign Language. 231
232 E. Kartal / Eitim Fakültesi Dergisi XVIII (2), 2005, 231-244 1.Giri! 20.yüzylda meydana gelen bilimsel ve teknolojik geli meler etkisini, toplumsal ya am, ekonomi ve ileti im alanlarnda olduu kadar eitim/öretim alannda da göstermi tir. Özellikle ses (gramofon, radyo, kaset çalar...), görüntü (yans makinesi, tepegöz...) ya da her ikisini birlikte sunabilen (sinema, televizyon, video ) görsel-i itsel düzeneklerin birer ders arac ve ancak bu düzenekler araclyla çalnabilen plak, manyetik bant, film, kaset gibi kimi ürünlerin ise birer ders materyali olarak kullanm oran her geçen gün biraz daha artm tr. Dier yandan, eitimbilimciler ve öretmenler de durmakszn söz konusu düzenek ve materyalleri nasl daha etkili ve verimli kullanabileceinin çabas ve aray içerisinde olmu lardr. Eitimin her dal gibi yabanc dil öretiminde de bu çaba ve aray lar dün olduu gibi bugün de sürmektedir. Yabanc dil öretiminde kullanlan yöntem ve yakla mlarn tarihsel geli imine baktmzda, neredeyse tamamnn, teknolojik bulu ve bilimsel geli melere ko ut olarak ortaya çktn görmekteyiz. Hiç üphesiz bili im alanndaki geli meler, henüz geride braktmz 20.yüzyln ve günümüzün en önemli geli melerinden biridir. Günümüz bili im-ileti im teknolojilerinden çok önce, yukarda saydmz ses ve resim ya da her ikisini bir arada üretip yaymaya yarayan bir çok teknolojik bulu tan faydalanan dil öretim alan, söz konusu özellikleri bir bütün olarak bünyesinde barndran "Ki isel Bilgisayar" (PC) teknolojisini (ses + görüntü + kayt + etkile im = çoklu-ortam), dil öretimindeki dier geli melerin nda 1980 li yllarn ortalarndan itibaren sklkla kullanmaya ba lar. Yabanc dil öretmenleri ve bilgisayar programclar bir araya gelerek ngilizce, Franszca, spanyolca ve Almanca gibi yeryüzünde konu ulan belli ba l büyük dillerin öretiminde kullanlmak üzere farkl i levleri olan yazlmlar geli tirirler. 90 l yllarla birlikte ileti im ve bilgisayar alarnn, ksacas nternetin bütün dünyada yaygnla p kullanlmasyla, söz konusu a üzerinde de her dilden öretim siteleri tasarlanr. Böylelikle bu alanda da bireysel ve uzaktan eitim olana domu olur. Çevirim içi (nternet siteleri) ve çevirim d (CD-Romlar) çokluortaml ürünler (produits multimédias) olarak adlandrlan bu yazlmlarn dil öretiminde kullanlmas, Cembalo (2001) nun da i aret ettii gibi, alana yeni bir umut ve heyecan getirmekle birlikte beraberinde a knlk ve hayal krkl da ya atr. Gerçekten de çoklu-ortaml yazlmlarn, yabanc dil öretimi dahil, eitimin hemen her alannda kullanlmasn, kimileri Gutenberg in matbaay bulu uyla gerçekle tirdii devrime e tutarken kimileri de bu yazlmlarn salt tüketime yönelik bir aldatmacadan ibaret olduunu ileri sürmektedir (Lancien, 1998).
2. Amaç Bütün bu süreç ve savlar da göz önünde bulundurarak çal mamzda, "çoklu-ortaml yazlmlarn Franszcann yabanc dil olarak öretimindeki yeri ve i levleri nelerdir?" ana sorunsal ekseninde temelde a adaki sorulara yant aranmas amaçlanmaktadr : - Çoklu-ortaml yazlmlar nasl bir süreç sonunda ortaya çkm tr, bu yazlmlarn yabanc dil öretimi ve dier bilimlerle olan balantlar nelerdir?; - Yabanc dil olarak Franszca öretimine getirdikleri yenilikler nelerdir?; - çerik ve i levleri bakmndan yararlar nelerdir, snrlar nerelere kadardr?; - Kullanlan dier yöntem ve yakla mlardan belli ba l farkllklar nelerdir?. 3.Yöntem 3.1. Bütüncenin Olu!turulmas* Ara trmamzn bütüncesini, yabanc dil olarak Franszcay örenmeye yeni ba layan (débutant), snrl ve yanl da olsa bu dilde bir edinimi olan (fauxdébutant) ya da ortalama (intermédiare) düzeydeki örenciler için geli tirilmi Franszca (langue générale) yazlmlar (CD-Rom) ve nternet Siteleri olu turmaktadr. 3.2. Yaz*l*mlar*n Seçimi Tanmlanan bütünce kapsamnda, Charles-de-Gaulle Üniversitesi (Lille Fransa) Çoklu-ortaml Bireysel Dil Örenim Merkezi nin (Centre de Ressources en Langues) Franszca modülündeki CD-Rom ve Internet Siteleri derlenerek, amaç, yap, içerik ve i levlerine göre snflandrlm tr. Ardndan çözümlenmek üzere a adaki yazlm ve siteler seçilmi tir: a. Cd-romlar - Tempo - Funambule - Tell me more - Pour tout dire - Je vous ai compris 233
b. Siteler - Accord - Funambule en ligne - Bonjour de France - Civilisation Française 3.3. Çal*!man*n Yap*land*r*lmas* Çal mamz üç ana bölüm olarak yaplandrld. Her bölüm, birbiriyle ilintili iki alt bölümden olu maktadr. Birinci bölümde, sonraki bölümlerde çözümlenecek yazlm ve sitelere k tutmas bakmndan, bili im-ileti im teknolojileri ve onlarn uzants saylan bugünkü çoklu-ortaml yazlmlarn nasl bir süreç sonunda ortaya çktklar ve yabanc dil öretimindeki kullanm evreleri tümdengelim bir yakla mla incelenmektedir. kinci bölümde, konumuz snrlar ve amaçlar dorultusunda seçilen, ayn zamanda çal mamzn da gövdesini olu turan CD-Rom ve nternet siteleri, geli tirdiimiz ölçekler (grille d analyse) (Ek.1 ve 2) araclyla çözümlenerek, içerik, teknik ve pedagojik bakmdan deerlendirilmektedir. Çal mamzn üçüncü ve son bölümünde ise Franszca öretiminde kullanlan yöntemlerin genel bir deerlendirmesi yaplarak, bu yöntemler, amaç, içerik, uygulama ve i levsellikleri bakmndan bir önceki bölümde çözümlenen CD-Rom ve nternet siteleriyle kar la trlmaktadr. 4. Bulgular ve Yorumlar Çoklu-ortaml yazlmlarn soy aacndan, bu yazlmlarn içerik çözümlemesine ve dil öretiminde kullanlan dier yöntem ve yakla mlarla olan ili kilerine kadar uzanan bir evrende gerçekle tirdiimiz bu ara trmada, söz konusu yazlmlarn Franszcann yabanc dil olarak öretimindeki yeri ve i levlerine dair kimi bulgular elde ettik. Sonuç olarak; bu yazlmlarn alan için iyi bir birikim olu turduu ancak kimi eksikliklerinin de olduu görülmü tür. 4.1. Teknoloji ve Dil Öretimi Teknolojik bulu larn dil öretiminde kullanlmas, bu alanda her seferinde kavram, terminoloji ve yöntem karga asna yol açm tr (bkz. Ek. 3). Dil öretim alan teknolojiyle ilk olarak 19. yüzyln birinci çeyreinde ortaya çkan Davran ç Ruhbilim ve onun dilbilimdeki yansmas olarak kabul 234
edilen Amerikan Yapsalclnn birliktelii sayesinde tan r. Bu iki kuramdan hareketle geli tirilen Programl Öretim ve Duy-Konu (Audio- Lingual) Yöntemleri ve bu yöntemlerin uygulama düzenekleri saylan Öretim Makineleri ve Dil Öretim Laboratuarlar 1950 li yllara damgasn vurur. 60 l yllarn ba nda Noam Chomsky (1959) nin Yapsalc ve Davran ç örenme teorilerini yermesi bu alanda yank bulurken Programl Öretim ve Yapsalc Dilbilimin de sonunu getirir. 1960 larn sonuna doru bili im alannda ya anan geli meler ve bu geli melerin eitim alanndaki yöntembilimsel dönü ümü saylan Bilgisayar Destekli Öretim (BDÖ) yöntemi alana yeni bir nefes aldrsa da Programl Öretime özgü kimi sorun ve açmazlar burada da kendini gösterir. 1970 lerin ba nda BDÖ yerini, Jean Piaget nin öncülüünü yapt bili sel (cognitif) bilimler ve bilgisayar mühendisliindeki (özellikle Yapay Zeka alanndaki çal malar) geli melerin sonucunda ortaya çkan LOGO yazlm ve Yapay Zeka Destekli Bilgisayarl Öretim gibi uygulamalara brakr. 80 li yllarda mikro-bili imin, özellikle ki isel bilgisayarlarn (PC) yaygnla mas alana yeni bir dinamizm getirir. Ki isel bilgisayarlar ba langçta lazer-disk (vidoédisque) çalan U-Matic gibi düzeneklere eklenerek bunlar kumanda etmek için kullanlr. Bu düzenekle birlikte, önceki teknolojilere oranla daha esnek bir bireysel örenme olana sunan "etkile im" (interactivité) kavram ortaya çkar. 1990 larn ba nda, "ses-metin-görüntü" üçlüsünü saysal (numérique) olarak bir arada sunabilen CD-Romlarn üretilmesi ve depolanan bu veriler arasndaki etkile imi, yani bir veriden dierine geçebilme, balant olu turabilme, istenildii kadar çoaltp yayabilme, kaydedebilme ve benzeri i lemlere olanak salayan "hypertext" tekniinin icad bugünkü etkile imli çokluortaml yazlmlarn domasna yol açar. Çoklu-ortaml yazlmlar yalnzca disket, CD-Rom ya da hard-disk gibi saysal veri depolamaya yarayan çevirim d (hors line) araçlardan ibaret deildir. Dünyann dört bir yanndaki bilgisayarlarn ve saysal veri bankalarnn (vidéotex) ortak bir protokol (HTTP-Hypertext Transfer Protocol) ve bilgisayar dili (HTML-HyperText Markup Language) çerçevesinde birbirlerine ileti im hatlar (radar, telefon, uydu ya da dorudan) araclyla balanmasyla ortaya çkan uluslararas dev adaki, yani nternet üzerindeki siteler de birer çoklu-ortaml yazlm saylmaktadr. Zira bu siteler de içerik olarak "ses-metin-görüntü" üçlüsünün birer saysal bile enidir. Ancak tüm veriler servis salayc olarak adlandrlan bir bilgisayar (serveur) üzerinde depolanmaktadr ve CD-Rom ve benzeri çevirim d araçlardan farkl olarak, kullanclar buradaki verilere uzak balant yoluyla (telefon hatt gibi) ula abilmektedirler ve söz konusu veriler sadece 235
Internet Explorer ya da Netscape Navigateur gibi tarayc (browser) programlar araclyla incelenebilmektedir. 1950 lerin sonuna doru savunma amaçl tasarlanan askeri ara trma projesi "ARPA" (Advanced Research Projects Agency) kapsamnda temelleri ilk olarak Amerika Birle ik Devletleri nde atlan nternet, o günkü adyla ARPANET, ba langçta ordu ve Amerikan üniversitelerindeki ara trmaclar tarafndan ileti im amaçl kullanlmaktayd. Ancak bili im ve ileti im alanndaki geli melere ko ut olarak bu yerel a da büyüdü ve dünyann dört bir yanna kök sald. Bugün, nternet ve onun salamakta olduu Web (World Web Wide), elektronik posta, tart ma gruplar (forum), e zamanlartzamanl sohbet odalar (chat), video-konferans, dosya gönderme protokolü (File Transfere Protocol ) gibi servisler, ba ta ileti im, bilgi, ticaret ve eitim olmak üzere pek çok alanda giderek artan bir younlukla kullanlmaktadr. Özellikle uzaktan eitim ve bireysel (otonom) örenme alannda kullanlan nternet teknolojisi (Baron, 1996), dil öretimi balamnda da pek çok uygulamaya olanak salar. Ancak, dil öretimi için tasarlanan ve Web üzerinden sunulan Site ya da Sayfalar (Mangenot, 1998), yapsal olduu kadar içerik ve amaç bakmndan da birbirlerinden oldukça farkldrlar. Bu farkllklara ramen, her türlü otantik dokümana, yani yazl, görsel ya da i itsel, snf için tasarlanmam ancak bir ileti im i levini, bir bilgiyi ya da bir dil kavramn kar lamak üzere hazrlanan her türlü belgeye (Ataseven, 1988) ula abilme, e zamanl ya da artzamanl olarak o dili konu an insanlarla ileti im kurup, pratik yapabilme ve dei ik türdeki benze im (simulation) ve etkinliklere olanak salad için nternet ve araçlarnn alan için iyi bir eitim teknolojisi olabilecei pek çok ara trmacnn ortak kansdr. 4.2. CD-Rom ve Sitelerin Çözümlenmesi 4.2.1. CD-Romlar Franszca öretimi için tasarlanan CD-Romlar yap bakmndan genellikle bu alanda kullanlan dier ders (metotlar) ve al trma kitaplar, ses ve video kasetleri gibi materyal ve araçlarla benzerlik göstermektedir. Ders, ünite ya da modüller genellikle ksa bir video filmle ba layp (filmler çounlukla otantik olamayp özellikle o ders için kurgulanm lardr), film üzerine yaplan dei ik etkinliklerle sürerek peki tirme amaçl al trmalarla sona ermektedir. Modüllere peki tirme amaçl eklenen dokümanlarn da otantik olmayp özellikle o yazlm için üretildikleri gözden kaçmamaktadr. Çünkü 236
söz konusu dokümanlarn neredeyse hiçbiri ne Franszlarn günlük ya amlarna ne de Fransz uygarlna herhangi bir göndermede bulunmamaktadr. CD-Romlarda sunulan al trma ve etkinlikler tür olarak bir yazlmdan dierine farkllk göstermektedir. Ancak bunlarn hemen hemen tamam anlama, özellikle sözlü anlama ve Franszcann i leyi iyle ilgili genel dilbilgisi kurallar üzerine kurgulanm tr. Sözlü ve yazl anlatmla ilgili al trma ve etkinlikler yok denecek kadar az olduu gibi ileti imsel (communicatif) olduklar da söylenemez. Yabanc dil öretiminde yazlm üretmek için geli tirilen Speaker adl yazarlk sistemiyle (système-auteur) hazrlanan CD-Romlar (Je vous ai compris ve Pour tout dire) ve dier programlama dilleri araclyla tasarlanan, kullanma hazr (prêt-à- porter) diye adlandrlan CD-Romlar (Tempo, Tell me more...) arasndaki fark oldukça belirgindir. kinci grup CD- Romlar, dilsel içerik, etkile im ve pedagojik bakmdan birinci gruba oranla daha zayf kalmaktadr. Bu yazlmlardaki modül ya da dersler tematik olarak herhangi bir ba içermeyip, sözcük ve dilbilgisi öretimini ön plana çkaran ancak ileti im odakl olmayan biçimsel (formel) bir dil anlay yla hazrlanm tr. Etkile im ise ancak resim ve metinler üzerinde gerçekle - tirilebilen kimi küçük müdahalelerle (manipülasyon) snrl kalmaktadr. Dier yandan, Speaker ile üretilen CD-Romlar ise a ada belirtilen noktalarda dier yazlmlara oranla göreceli bir zenginlik sunarlar: -Bu CD-Romlarda, modül ya da dersler arasnda herhangi bir tematik ba olmamasna ramen içerik olarak, dilbilimsel ve pedagojik bir ilerleyi sergilenmektedir; -Al trma ve etkinlikler çounlukla sözlü ve yazl anlamaya odakldr; -Çoklu-ortam özellikleri bakmndan dier CD-Romlara oranla, örencinin kendi ba na çal masn kolayla trabilecek pek çok arka plan verisi (içindekiler, sözlük, dilbilgisi fi leri, diyalog ve metinlerin dökümü vb.) sunulmaktadr; -Etkile im ise birbirinden farkl benze imler, diyaloglar ve çe itli müdahaleler araclyla gerçekle mektedir. 4.2.2. Siteler nternet siteleri, CD-Romlar kadar tam ve bada k bir yap içermezler. Üzerine ünite veya ders kurgulanacak metin, ses kayd ya da video filmi gibi herhangi bir esas (kaynak) doküman sunmadklar gibi, dersler genellikle 237
"kendi düzeltmeli" (auto-correctif) al trmalar ve hypertext balantlaryla pedagojik bakmdan az kullan l, daha çok halka yönelik tasarlanm sitelere yaplan göndermelerden ibarettir. Sunulan al trmalarn neredeyse tamam "Bo luk doldurma", "Çoktan seçmeli", "Yanl -doru" gibi geleneksel (yapsal) al trmalar türünde olup, sözcük, dilbilgisi, fonetik ve kültür öretimi amacyla hazrlanm tr. Örencilerin kendilerini sözlü ya da yazl olarak ifade etmelerine olanak tanmayan bu al trmalar daha çok yazl anlama yetisini güçlendirmeye yöneliktir. Sitelerdeki öretim yöntemi iki temel i leyi üzerine kurgulanm tr: 1. Al trmalara yant verirken elde edilen dorudan ya da dolayl dönütler (feed-back); 2. levsel ve pedagojik yönlendirmeler ve arama motoru, elektronik posta, dier sitelere gönderme, sözlük gibi tamamlayc araçlardan olu an arka plan yardmlar (bunlar nternetin sunduu olaan imkanlar olarak da tanmlayabiliriz). Etkile im ise site içi dola m, hypertexte balantlaryla ba ka sitelere gönderme ve al trmalara dein yönergelerin uygulanmasyla gerçekle mektedir. Çözümlemeler neticesinde, sitelerin içerik ve yap bakmndan CD-Romlar kadar bir bütünlük sunmadklar sonucuna vardk. Neyin ya da nelerin, hangi düzeyde ve kime (public visé) öretilecei önceden açklkla belirtilmemekle birlikte örenciler balantlar araclyla sklkla, eitsel nitelik ta mayan ba ka sitelere doru yönlendirilmektedir. Bütün bu saydklarmz örencinin tek ba na çal masn güçle tirebilir ve çal ma annda uyum sorunlarna yol açabilir. Dolaysyla bu tür siteleri örencilerin kendi ba larna, yani bamsz (otonom) olarak kullanlabilmeleri için her durumda bir yol göstericinin (tuteur /moniteur) varl kaçnlmaz görünmektedir. 4.3. Çoklu-ortaml* Yaz*l*mlar ve Dil Öretim Yöntemleri Çoklu-ortaml yazlmlarla ortaya konan öretim teknikleri ve bu araçlar etrafnda olu turulan yönteme gelince; geçmi te kullanlan dil öretim teknik ve yöntemlerine ait kimi görü lerin seçmeci (eklektik) bir yakla mla yeniden ele alnd gözlenmektedir. Öretim kuram olarak, 1950 lilerin ba nda ortaya çkan Duy-konu Yönteminin özünü olu turan Davran ç Yakla m (uyarc-tepki-peki tirme) çoklu-ortaml yazlmlarda kendini yeniden göstermektedir. Dilsel anlay olarak ise, bir sonraki ku an, yani 1960 ve 70 li yllarn Yapsalc-Global Görsel- itsel (SGAV) Yöntemlerine özgü biçimsel (formel) dil anlay olduu gibi benimsenmi tir. Öyle ki leti imsel Yönteme özgü kimi 238
benze imleri (simulation) saymazsak, sunulan etkinlik ve al trmalarn neredeyse tamamnn yapsal al trmalardan ibaret olduu söylenebilir. Ayrca bu araçlar günümüz leti imsel Yöntemlerine ait kimi özellikleri de bünyelerinde barndrrlar. Bunlar u ekilde sralanabilir : -Gerektiinde anadile ba vurulmas; -Dilbilgisi kurallarnn tümdengelim bir yakla mla açklamal olarak tablolar araclyla özetlenerek sunulmas; -Örencinin bu araçlarla çal rken göstermi olduu performans, çal mann ba nda konulan hedeflere göre kyaslayan ve çal ma boyunca sürekli iyile tirmeyi hedefleyen olu turucu (formatif) bir ölçmedeerlendirme sisteminin kullanlmas. Dil öretiminde, çoklu-ortaml yazlmlarla yürütülen öretim yöntemini önceden kullanlm ya da halen kullanlmakta olan dier yöntem ve yakla mlardan farkl klan en önemli unsur, bu yazlmlarn her eyden önce bireysel (otonom) örenim için tasarlanm olmalardr. 5. Sonuç Biz çal mamz tamamlarken, her zaman olduu gibi bili im alanndaki geli meler de tüm hzyla sürüp gitmektedir. Nitekim 2000 li yllara Windows letimi Sisteminin yeni sürümü Windows 2000 ve DVD (Dijital Vido Disk) teknolojisi gibi iki büyük geli meyle girildi. DVD, CD-Romla ayn boyutta olmasna ramen CD-Romun 5 ya da 6 kat kadar veriyi (metinses-görüntü) dijital olarak depolayabilmektedir. Bu da yakla k bir hesapla 4 saatlik VCD (Video CD-Rom) ve VHS den daha kaliteli bir görüntü demektir. Dier yandan, bir çok dili (3 dilden 5 dile kadar) bir arada depolayp sesli ve alt yazl olarak sunabilme özelliiyle yazlmclar cezbeden bu yeni teknoloji CD-Romun da tahtn sallamaktadr. Bili im alannda 2000 li yllara damgasn vuran dier bir geli me ise hzl Internet balants olarak adlandrlan ADSL (Asymetric Digital Subscriber Line) nin yaygnla masdr. Bu yeni balant biçimi klasik modem ve telefon hattyla yaplan balantdan 10 kat daha hzl olup (2048 Kb/sn) bu alanda devrim saylabilecek yeniliklerden biridir. Bu sayede A üzerindeki büyük veri bankalarna ve eitim amaçl tasarlanm olsun ya da olmasn, her türlü belge ve bilgiye annda ula abilme ve inceleyebilme imkan domu tur. Bili im-ileti im teknolojileri ve kendi kendine (bireysel) örenme arasndaki bant yadsnamaz bir gerçektir. Yerel (Intranet) ve uluslararas (Internet) bili im alarnn yaygnla masyla istenilen her tür bilgiye kolayca 239
ula lmas, okul d (parascolaire) eitim yazlmlarnn gün geçtikçe daha da çe itlenmesi gibi etkenler, eitim alann git gide öretmen merkezli olmayan, öretmenin sadece yol gösteren ve yönlendiren bir tutum üstlendii salt ya da ksmi bireysel örenmeye doru kaydrmaya ba lam tr. Ancak bütün bu geli meler ve teknolojik olanaklar bize eitimin fiziksel, maddi ve özellikle de insani bir çevrede gerçekle mesi gerektii olgusunu hiç bir zaman unutturmamaldr. Bu sebeple, her ne olursa olsun öretmenin rolü geli ip dei meli ancak hiç bir ekilde yok olmamaldr diye dü ünüyoruz. Son olarak unu söyleyebiliriz ; bili im ve ileti im teknolojilerinin toplum hayatndaki rolü ve önemi günümüzde, özellikle de i ve eitim alannda, gittikçe artmaktadr. Bir yandan fiyatlarn daha cazip hale gelmesi, dier yandan kullanm kolayl bu yeni teknolojilerin her yere girmesini salam tr. Öyle ki bu durumu tanmlarken bilgisayar artk ayaa dü tü ifadesinin kullanlmas abartl saylmaz sanrz. Ki isel bilgisayarlarn yaygnla mas, nternet balantsnn en ücra yerlere kadar ula mas, abone saysnn gün geçtikçe artmas ve özellikle cep telefonu kullanmnn bir salgn halini almas bunun en iyi kantdr diye dü ünüyoruz. Ama bir ey oldukça açk ve kesin : bu da bili im ve ileti im teknolojilerinin kendilerinden önceki bütün teknolojiler gibi, reddedilmemesi gerektii ancak seçimi, uyarlanmas ve kontrolünün çok iyi yaplmasdr. Tam bu noktada bu yeni yazlmlarn seçimi ve nasl kullanlacana dair öretmenlerin kafasndaki sorular da yantlarn bulacaktr diye dü ünüyoruz. * Bu çal4ma, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yabanc Diller Eitimi (Fransz Dili Eitimi) Anabilim Dal nda Prof. Dr. Neriman Eratalay yönetiminde gerçekle4tirilen Doktora Tezinin özetidir. Kaynakça a- CD-Romlar Canier, Y., Ch. Lavenne et A. Vetter (2000). Tempo, Paris, Didier. Chevalier, Y., B. Derville et D. Perrin (1996). Je Vous ai Compris 1, 2 et 3, Paris, Neuro-Concept. Deparis, F. et M. Thibeault (1997). Pour Tout Dire 1 et 2, Paris, Neuro-Concept. Muller, B. et al. (1998). Tell Me More 2, Paris, Auralog. Soulard, F. et D. Anhoury (2000). Funambule: Le Français en Action, Paris, Didier (FIPF et TV5), 240
b- 6nternet Siteleri Accord, <http://didieraccord.com>, 18/01/2002 Bonjour de France, <http://www.bonjourdefrance.com>, 18/01/2002 Civilisation Française, <http://www.cortland.edu/flteach/index.html>, 18/01/2002 Funambule en Ligne, <http://www.funambule.com>, 18/01/2002 c- Eserler Ataseven, Füsün (1988). "Dei en Snf çi Öretim Ortamlar ve `arklarn Yabanc Dil Öretiminde Araç Olarak Kullanlmas"in Hacettepe Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, Say 3, ss. 198-198. Baraon, G.-L. et E. Bruillard (1996). L Informatique et ses Usages dans l'education, Paris, PUF. Cembalo, Sam Michel (2001). "Les TIC et l orale" in Le Français Dans le Monde, Numéro Spécial Recherches et Applications: "Oral: Variabilité et Apprentissage", Paris: Clé International, Janvier 2001:143-152. Lancien, Thierry (1998). Le Multimédia, Paris, Clé International. Mangenot, François. "Classification des apports d Internet à l apprentissage des langues" in ALSIC (Apprentissage des Langues et Systèmes d'information et de Communication), Vol.1, Numéro 2, Décembre1998c:133-146. <http://alsic.u-strasbg.fr/menus/frameder.htm>, 23/02/2002 Chomsky, Noam (1959). "A Review of B. F. Skinner's Verbal Behavior" in Language, 35, No : 1, pp. 26-58. 241
Ek 1: CD-Romlarn çözümlenmesinde kullanlan ölçek (grille d analyse) 1.1. Teknik ve eitsel özellikleri Yaz*l*m*n ad* Yay*m tarihi Yazar Programc* Yay*mc* Gerekli donan*m Hedef dil Yönergelerin dili Ürün (support) Yaz*l*m*n türü Alan Hedef kitle Düzey Dilsel beceri (a*rl*kl* olan) Amaç (lar) Yakla!*k öretim zaman* 1- YAZILIMIN GENEL YAPISI - Franszca - CD-Rom / Disket / Sabit disk - Salt ders / Görsel-i itsel bir dokümann i lenmesi - Genel Franszca/ Özel alan Franszcas - Yeniyetmeler/ Yeti kinler/ Öretmenler - Ba langç/ Orta/ leri - Sözlü anlama/ Sözlü anlatm - Yazl anlama/ Yazl anlatm - Sözcüksel/ Dilbilgisel / Sesletimsel /Kültürel - (saat olarak) 1.2. 6çerik - (genel yap) 2. YAZILIMIN ÇÖZÜMLENMES6 2.1. Kaynaklar -Video/ Ses kaytlar/ Metinler/ Resim/ Dierleri 2.2. Al*!t*rmalar/ Etkinlikler 2.3. Gezinme/ 6zlenen eitsel yol 2.4. Dönüt ve Ölçme- Deerlendirme 2.5. Tamamlay*c* (yard*mc*) arka plan araçlar* -Sorular (Çoktan seçmeli, Bo luk doldurma, Yeniden kurma, E leme) /Tekrarlama/ Dönü türme/ Yönlendirilmi okuma/ mleme/ Sesli dikte /Benze im/ Oyun (Bulmaca, asmaca vb.) / Sözcük-Resim birle tirme/ Dier - Önceden belirlenmi /Yönlendirilmi / Serbest - Dorudan (kapal uçlu sorular için) - Dolayl (açk uçlu sorular için) - Dilbilgisi fi leri/ Sözlük/ Filmlerin yaz dökümü/ Çeviri / Balamsal yardmlar/ Alt yaz / Dier 3. B6RED6M (SENTEZ) / OLASI KULLANIM DURUMLARI 242
Sitenin ad* 6!lenen doküman(lar)*n türü Yazar-Tasar*mc* Sitenin ait olduu sektör Tasarlanma tarihi Sitenin adresi Güncelleme Gerekli donan*m Fiyat* Hedef dil Alan Hedef kitle Düzey Dilsel beceri (a*rl*kl* olan) Amaç (a*rl*kl* olan) Sözlü dil Genel yap*/ 6çerik Al*!t*rmalar/ Etkinlikler Yönlendirme (guidage) Eitsel amaçl* arka plan araçlar* Ek- 2: Sitelerin çözümlenmesinde kullanlan ölçek 1. S6TEN6N TEKN6K ÖZELL6KLER6 -Resim+ses+ metin / Ses + metin/ Resim +metin/ Sadece metin -Dernek ya da özel kurulu lar/ Resmi (devlet) / lk ya da orta öretim kurumlar/ Üniversite/ Proje/ Yaynevi - Düzenli olarak güncelleniyor ya da hiç bir zaman güncellenmiyor - Ücretsiz ya da ödemeli 2. EF6TSEL ÖZELL6KLER6 - Franszca/ ngilizce /Almanca/ spanyolca - Genel Franszca/ Özel alan Franszcas - Yeniyetmeler/ Yeti kinler/ Herhangi bir dilsel topluluk - Ba langç/ Orta/ leri - Sözlü anlama/ Sözlü anlatm - Yazl anlama/ Yazl anlatm - Sözcüksel/ dilbilgisel/ sesletimsel/ kültürel/ ileti imsel - Var/ Yok 3. S6TEN6N ÇÖZÜMLENMES6 - Geleneksel yapsal al trmalar/ Benze im/ Oyunlar - levsel yönlendirme (Gezinim/ Yükleme) - Eitsel yönlendirme : a- Yönergeler b- Yardmlar c- Yanl larn tekrar ele alnmas ve eitsel dönüt -Dilbilgisi fi leri /Sözlük/ Ses kaytlar ya da filmlerin yaz dökümü/ Çeviri/ Arama motorlar/ Tart ma odalar/ Elektronik posta/ Program ya da belge indirme 4. B6RED6M (SENTEZ) / OLASI KULLANIM DURUMLARI 243
Ek- 3: Çoklu-ortaml araçlarnn soy aac 1930 Davran c Ruhbilim Amerikan Yapsalcl Saussure ün Yapsalcl 1940 Datmsalclk 1950 Programl Öretim ve Öretme Maknlar Duy-Konu Yöntemi ve Dil Laboratuvarlar 1960 Bilgisayar Destekli Öretim (BDÖ) Yapsalc-Global Görsel- itsel Yön. ve TV araclyla Dil Öret. Yön Chomsky nin Yapsalclkla ilgili ele tirisinin yaymlanmas Yapay Zeka (YZ) Jean Piaget nin Bili selcilii 1970 BDÖ + YZ = YPBDÖ LOGO Video Bili sel Yakla m Edin dilbilimi 1980 Mikro-Bili im Lazerdisk 1990 Windows 3.1 Internet A CD-ROM Eylemsel- levsel Yakla m 1995 ETK6LED6ML6 ÇOKLU-ORTAM Avrupa Konseyi Yabanc* Dil Eitimi Ortak Çerçeve Program* 2000 Cd-Romlar ve Dil Öretim Siteleri Çoklu-ortaml* Dil Öretim Merkezleri Windows XP ADSL DVD 244