LANGE t p kitaplar Kan Hastal klar n n Patofizyolojisi Çeviri Editörleri Franklin Bunn, MD Harvard Medical School Hematology Division Brigham and Women s Hospital Jon C. Aster, MD, PhD Professor, Department of Pathology Harvard Medical School Staff Pathologist Department of Pathology Brigham and Women s Hospital Prof. Dr. Teoman SOYSAL stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi Hematoloji Bilim Dal, stanbul Prof. Dr. Hale ÖREN Dokuz Eylül Üniversitesi T p Fakültesi Pediatrik Hematoloji Bilim Dal, zmir Prof. Dr. Muzaffer DEM R Trakya Üniversitesi T p Fakültesi Hematoloji Bilim Dal, Edirne Prof. Dr. brahim HAZNEDARO LU Hacettepe Üniversitesi, T p Fakültesi Hematoloji Bilim Dal, Ankara Prof. Dr. Fahir ÖZKALEMKAfi Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Hematoloji Bilim Dal, Bursa Prof. Dr. Zahit BOLAMAN Adnan Menderes Üniversitesi T p Fakültesi Hematoloji Bilim Dal, Ayd n Prof. Dr. Mehmet SÖNMEZ Karadeniz Teknik Üniversitesi T p Fakültesi Hematoloji Bilim Dal, Trabzon Çeviren Uzm. Dr. Samim SAKACI istanbul t p kitabevi
İstanbul Medikal Yayıncılık ÇEVİRİ ESERLER dizisi Kan Hastalıklarının Patofizyolojisi Çeviri Editörleri: Prof. Dr. Teoman Soysal, Prof. Dr. Hale Ören, Prof. Dr. Muzaffer Demir, Prof. Dr. İbrahim Haznedaroğlu, Prof. Dr. Fahir Özkalemkaş, Prof. Dr. Zahit Bolaman, Prof. Dr. Mehmet Sönmez Çeviri: Uzm. Dr. Samim SAKACI Orjinal esere ait bilgiler Adı: Pathophysiology of Blood Disorders Yazarları: H. Franklin Bunn - Jon C. Aster Orjinal ISBN: 978-0-07-171378-8 Yayınevi: McGraw-Hill 1. Baskı 2013 ISBN - 978-605-4499-54-0 2013 İstanbul Medikal Sağlık ve Yayıncılık Hiz. Tic. Ltd. Şti. 34104, Çapa-İstanbul-Türkiye www.istanbultip.com.tr e-mail: info@istanbultip.com.tr Adres: Turgut Özal Cad. No: 4/A Çapa-İST. Tel: 0212.584 20 58 (pbx) 587 94 43 Faks: 0212.587 94 45 w w w. i s t a n b u l t i p. c o m. t r Yasalar uyarınca, bu yapıtın yayın hakları İstanbul Medikal Sağlık ve Yayıncılık Hiz. Tic. Ltd. Şti. ye aittir. Yazılı izin alınmadan ve kaynak olarak gösterilmeden, elektronik, mekanik ve diğer yöntemlerle kısmen veya tamamen kopya edilemez; fotokopi, teksir, baskı ve diğer yollarla çoğaltılamaz. UYARI Medikal bilgiler sürekli değişmekte ve yenilenmektedir. Standart güvenlik uygulamaları dikkate alınmalı, yeni araştırmalar ve klinik tecrübeler ışığında tedavilerde ve ilaç uygulamalarındaki değişikliklerin gerekli olabileceği bilinmelidir. Okuyuculara ilaçlar hakkında üretici firma tarafından sağlanan her ilaca ait en son ürün bilgilerini, dozaj ve uygulama şekillerini ve kontrendikasyonları kontrol etmeleri tavsiye edilir. Her hasta için en iyi tedavi şeklini ve en doğru ilaçları ve dozlarını belirlemek uygulamayı yapan hekimin sorumluluğundadır. Yayıncı ve editörler bu yayından dolayı meydana gelebilecek hastaya ve ekipmanlara ait herhangi bir zarar veya hasardan sorumlu değildir. Yayına hazırlayan İmy adına grafikerler Editörler Çeviri Kapak Baskı ve cilt İstanbul Medikal Sağlık ve Yayıncılık Hiz. Tic. Ltd. Şti. Mesut Arslan, Tuğçe Yıldırım Teoman Soysal, Hale Ören, Muzaffer Demir, İbrahim Haznedaroğlu, Fahir Özkalemkaş, Zahit Bolaman, Mehmet Sönmez Samim Sakacı İmy Tasarım/Orjinal Adapte Promat Örnek Mah. 1673 Sok. No: 34 Esenyurt/Büyükçekmece/İst. Tel: 0212 622 63 63
çindekiler Katk da bulunanlar vii Önsöz ix Çeviri Editörünün Önsözü 1. Kan ve Hematopoetik Dokulara Giriş Jon C. Aster 1 2. Hematopoez David Scadden ve Jon C. Aster 14 KISIM I ANEMİ VE ERİTROSİT BOZUKLUKLARI 29 3. Anemilere Genel Bakış H. Franklin Bunn 30 4. Kemik İliği Yetmezliğine veya İnfiltrasyonuna Bağlı Anemiler H. Franklin Bunn 42 5. Demir Homeostazı: Demir Eksikliği ve Aşırı Yüklenmesi H. Franklin Bunn ve Matthew M. Heeney 51 6. Megaloblastik Anemiler H. Franklin Bunn ve Matthew M. Heeney 63 7. Kronik Hastalık Anemileri H. Franklin Bunn 75 8. Talasemi H. Franklin Bunn ve David G. Nathan 81 9. Orak Hücre Hastalığı H. Franklin Bunn 95 10. Eritrosit Membranı ve Metabolizması ile İlişkili Hemolitik Bozukluklar H. Franklin Bunn ve Samuel E. Lux 110 11. Edinsel Hemolitik Anemiler H. Franklin Bunn 122 12. Eritrositoz H. Franklin Bunn 133 KISIM II HEMOSTAZ VE TROMBOZ 141 13. Hemostaza Genel Bakış H. Franklin Bunn ve Bruce Furie 142 14. Trombosit Bozuklukları H. Franklin Bunn ve Bruce Furie 157 15. Kalıtsal Pıhtılaşma Bozuklukları H. Franklin Bunn ve Bruce Furie 170 16. Edinsel Pıhtılaşma Bozuklukları H. Franklin Bunn ve Bruce Furie 179 17. Trombotik Bozukluklar H. Franklin Bunn ve Kenneth A. Bauer 188 KISIM III LÖKOSİT BOZUKLUKLARI 199 18. Lökosit İşlevi ve Malign Olmayan Lökosit Bozuklukları Jon C. Aster ve Nancy Berliner 200 19. Hematolojik Malignitelere Giriş Jon C. Aster ve Mark Fleming 216 20. Miyeloproliferatif Hastalıklar ve Miyelodisplastik Sendromlar Jon C. Aster ve Daniel J. DeAngelo 229 21. Akut Lösemiler Jon C. Aster ve Daniel J. DeAngelo 244 22. Hodgkin Dışı Lenfomalar ve Kronik Lenfositik Lösemiler Jon C. Aster ve Arnold Freedman 260 iii
iv İçindekiler 23. Hodgkin Lenfoma Jon C. Aster ve Arnold Freedman 279 24. Multipl Miyelom ve İlişkili Bozukluklar Jon C. Aster 287 KISIM IV TRANSFÜZYON TIBBI 301 25. Kan Transfüzyonu H. Franklin Bunn ve Richard Kaufman 302 26. Hematopoetik Kök Hücre Transplantasyonu Jon C. Aster ve Joseph H. Antin 314 Soruların Yanıtları 325 İndeks 327
Katk da Bulunanlar Joseph H. Antin, M.D. Dana Farber Cancer Institute Kenneth A. Bauer, M.D. Beth Israel Deaconess Medical Center Nancy Berliner, M.D. Director of Hematology Brigham and Women s Hospital Daniel J. DeAngelo, M.D., Ph.D. Associate Dana Farber Cancer Institute Mark D. Fleming, M.D., PhD. Professor of Pathology Children s Hospital Boston Arnold S. Freedman, M.D. Associate Department of Medical Oncology Division of Hematologic Malignancies Dana Farber Cancer Institute Bruce Furie, M.D. Beth Israel Deaconess Medical Center Richard M. Kaufman, M.D. Assistant Professor of Pathology Medical Director, Adult Transfusion Service Brigham and Women s Hospital Matthew M. Heeney, M.D. Assistant Professor of Pediatrics Hematology/Oncology Fegan 704 Children s Hospital Boston Samuel E. Lux IV, M.D. Professor of Pediatrics Division Hematology/Oncology Children s Hospital Boston Boston, Massachusetts David G. Nathan, M.D. Professor of Pediatrics Dana Farber Cancer Institute David T. Scadden, M.D. Center for Regenerative Medicine v
Önsöz Kan ve kan hastalıkları eğitimi tıp öğrencileri ve hekimler için meslek hayatının bütün evrelerinde özel bir önem taşır. Çok az sayıda uzmanlık alanı tıbbın diğer disiplinleri üzerinde bu kadar geniş bir etkiye sahiptir. İşinin ehli bir hematoloji uzmanı patoloji, iç hastalıkları, çocuk hastalıkları ve cerrahi konusunda iyi bir temele sahip olmak zorundadır. Diğer yandan, pratisyen hekimler ve diğer uzman hekimler de sıklıkla anemi, kanama, tromboz ve hematolojik maligniteleri olan hastalarla karşılaşırlar. Hematolojinin laboratuar tıbbıyla olan yakın ilişkisi çoğu öğrenciye ek fayda sağlamaktadır. Çok az tıp disiplini bu kadar büyük bir güvenilir ve öğretici tanı testi zenginliğine sahiptir ve hiçbiri bu kadar güçlü bir çağdaş moleküler biyoloji, hücre biyolojisi ve moleküler patoloji desteğine sahip değildir. Kitabımız tıp öğrencilerine, kan hücrelerinin ve hemostazın düzenlenişi ile işlevinin zemininde yatan fizyolojik ilkeleri ve kan hastalıklarının gelişmesinden sorumlu patofizyolojik mekanizmaları tanıtmak için tasarlanmıştır. Bizler uygulamadan çok ilkelere eğildik. Bu nedenle, tanısal test ve işlemlerle ilgili teknik ayrıntıları ve özgül ilaçlar ve ilaç dozlarıyla ilgili derlenmiş bilgileri vermekten kaçındık. Bunun yerine, tanı ve tedavi ile ilgili konular esas olarak bir patogenez çerçevesi kapsamında ele alınmıştır. Kitabın düzenlenişi ve içeriği Harvard Tıp Fakültesi ndeki eğitimlerinin ikinci yılında olan öğrencilere verilen 3 haftalık bir hematoloji kursuna dayanmaktadır. Bütün bölüm yazarları bu kursta eğitim veren konuşmacılardır ve şekillerin çoğu doğrudan onların ders notlarından alınmış veya uyarlanmıştır. Bütün ortak yazarlı bölümlerin ilk taslaklarını yazdık, sonra meslektaşlarımızdan gelen katkılarla ayrıntılı bir şekilde zenginleştirerek yeniden gözden geçirdik. Ayrıca her bir yazar diğer yazarların hazırladığı bölümleri özenle tekrar inceledi. Bu kitapta yer alan bütün şekiller tek bir sanatçı tarafından yeniden çizildi ve tarafımızdan kontrol edildi. Bu önlemlerin kitabımızın tarz açısından tekbiçimli ve anlaşılır olmasını sağladığını ve ona yüksek düzeyde bilimsel özen ve klinik önem kattığını ümit ediyoruz. Kitabımızın hazırlanmasında emek veren çok sayıda kişiye teşekkür borçluyuz. McGraw-Hill yayınevinden James Shanahan, Karen Edmonson ve Armen Ovsepyan kitabın öğrenciler için nasıl daha yararlı ve ilginç hale getirilebileceği konusundaki rehberlikleri de dahil olmak üzere yazı işleriyle ilgili kritik tavsiyelerde bulundular. Jessica Hughes ve Muriel Goutas çok değerli bir sekreterlik hizmeti sağladılar. Dr. Jeff Kutok (Brigham and Women s Hospital) ve Carola von Kapff kitapta kullanılan bazı periferik kan yayması resimlerini sağlayarak katkıda bulundular. Yayınlanmasından yaklaşık 10 ay kadar önce bu kitabın bir taslağı 180 Harvard Tıp Fakültesi öğrencisine (2012 sınıfı) dağıtıldı. Teknik ve kavramsal hataları yakalamak konusunda öğrencilerin çoğu dikkate değer derecede özenli ve zekice davrandı. Kitabın son halinde önemli ilerleme sağlayan katkılarından dolayı onlara teşekkür borçluyuz. Son olarak da, bizlere olan sevgi ve katkıları için, eşlerimiz Erin Malone ve Betsy Bunn a teşekkür ederiz. H.Franklin Bunn Jon C. Aster Ağustos 2010 vii
Çeviri Editörlerinin Önsözü Kan Hastalıklarının Patofizyolojisi kitabı hematolojinin temel konularını içermekte olup tüm hekimlerin konu hakkında temel gereksinimlerine yanıt vermek üzere güncellenmiştir. Bu kitap özellikle tıp öğrencileri, iç hastalıkları araştırma görevlileri ve uzmanları, erişkin ve pediatrik hematoloji yan dal araştırma görevlileri ve hematologlar, aile hekimleri, patologlar, cerrahlar, çocuk hastalıkları uzmanları ve onkologlara yöneliktir. Kitap kan hücrelerinin fizyolojisi, hemostaz mekanizmaları ve işleyişler ile kan hatalıklarının oluşumu altında yatan patofizyolojik mekanizmaları içermektedir. En önemli özelliklerinden biri de pratiğe yönelik olmasıdır. Her bölümün arkasında konuya ilişkin pekiştirici sorular yer almaktadır. Türk Hematoloji Derneği Yönetim Kurulu hiçbir maddi kaygı taşımaksızın bu özgün eserin Türkçesini 6 ay gibi kısa bir sürede hazırladı. Çeviri editörlüğünde birlikte görev yaptığım değerli çalışma arkadaşlarım, THD yönetim kurulu üyeleri Prof. Dr. Hale ÖREN, Prof. Dr. Muzaffer DEMİR, Prof. Dr. Fahir ÖZKALEMKAŞ, Prof. Dr. Zahit BOLAMAN, Prof. Dr. İbrahim HAZNEDAROĞLU ve Prof. Dr. Mehmet SÖNMEZ, çevirisini yapan değerli dostum Uzm. Dr. Samim SAKACI ve İstanbul Tıp Kitabevi çalışanlarına özverili çalışmalarından dolayı teşekkür ederim. Hematoloji alanındaki klasik kaynaklardan biri olan bu kitabın okuyucularına yararlı olması dileklerimle Çeviri Editörleri Kurulu Adına Prof. Dr. Teoman SOYSAL Türk Hematoloji Derneği Başkanı viii