OLGU SUNUMU: B TİPİ AKUT LENFOBLASTİK LÖSEMİ OLGUSU VE HEMŞİRELİK BAKIMI Berfu Şengöz, Zuhal Çakır 20 23 Mayıs 200 tarihleri arasında Kemer de düzenlenen I.Ulusal Lenfoma ve Myeloma Kongresinde poster olarak sunulmuştur. ÖZET: Bu yazıda B tipi Akut lenfoblastik lösemi tanısı ile indüksiyon tedavisi alan 49 yaşında bir hastada, tedavisi süresince gelişen komplikasyonlarda hemşirelik bakımı ve risk olarak değerlendirilen tanılarda hemşirelik yaklaşımları ele alınmıştır. Tedavisinin 3. günü gelişen septik sok bildirilmiştir. Komplikasyon tedaviyle ilişkili düşünülmüştür. Ayrıca febril nötropeni, ses kısıklığı, ağız içinde dirençli kandida, epistaksis, hematokezya, hepatosplenik mantar, bilinç bulanıklığı ve vajinal ülserasyon bu olguda tedaviyle ilişkili olarak gelişen komplikasyonlardandır. Bu olgu mevcut ve olası komplikasyonlarda hemşirelik bakımının olumlu etkilerinin göz ardı edilmemesi gerektiğini düşündürmektedir. Anahtar Kelimeler: Akut lenfoblastik lösemi, kemoterapi, komplikasyon GİRİŞ: AKUT LÖSEMİ (KAN KANSERİ) Lösemi (kan kanseri) lökositlerin olgun veya genç hücrelerinden kaynaklanan habis bir hastalıktır. Akut ve kronik tipleri vardır. Akut lösemiler blast adı verilen olgunlaşmamış ilkel hücrelerden kaynaklanır ve hastalık hızlı ilerleme gösterir. Akut lösemiler akut lenfoblastik ve myeloblastik, kronik lösemiler kronik lenfositik ve myelositik olmak üzere ikiye ayrılırlar.()(2) Löseminin nedenleri nelerdir? Lösemi yapan nedenler kesin olarak bilinmemekle beraber bazı durumlarda sık görülür. -Yüksek doz radyasyona maruz kalma 2- Kimyasal bir ajan olan ve birçok endüstri kolunda kullanılan benzen gibi kimyasal maddelere uzun süreli maruz kalma 3- Kanser tedavisinde kullanılan bazı kemoteropatik ilaçlar lösemi gelişmesine neden olabilirler. 4- Bazı kromozom bozuklukları ve virüsler lösemi gelişimine neden olabilirler. Kan kanserleri kalıtsal (kuşaktan kuşağa geçen) ve kişiden kişiye geçen (bulaşıcı) bir hastalık değildir. () Akut kan kanseri sıklıkla ani başlayan halsizlik, çabuk yorulma, solukluk, kilo kaybı, yüksek ateş ve kanama oluşması ile kendisini gösterir. Tedavi edilmediği zaman kısa sürede ölüme yol açarken bugün modern tedavi yöntemleri ile hastaların bir bölümü tamamen hastalıklarından kurtulabilmektedirler.() Kronik lösemi yavaş ilerleyen bir hastalıktır. Sıklıkla halsizlik, çabuk yorulma şikayetleri görülürken bazı hastalarda hiçbir şikayet olmayabilir, yapılan bir kan sayımında hastalık tesadüfen saptanabilir.() AKUT LENFOBLASTİK LÖSEMİ (ALL) Akut lenfoblastik lösemi, lenfoblastların anormal bir şekilde kontrolsüz ve aşırı çoğalmasından oluşur. Lenfoblastlar kemik iliğinde çoğalır ve buradan kana ve beyin-omurilik gibi diğer organlara geçerler.
Lenfoblastların olgun hücreler (lenfosit) meydana getirememeleri nedeniyle bağışıklık sistemi bozulur. Biriken lenfoblastlar eritrosit, granülosit ve trombosit gibi diğer olgun hücrelerin yapılmasını da bozarlar. Bu nedenle kansızlık, lökopeni ve trombositopeni meydana gelir.() ALL de hangi şikayetler görülür? Lenfoblastların kemik iliğinde kan yapımını engellemesi nedeniyle anemi ve buna bağlı olarak halsizlik, çabuk yorulma, hareketle artan nefes darlığı ve solukluk meydana gelir. Trombositlerin sayısında yetersizliğe bağlı olarak, ciltte morluk oluşması, toplu iğne başı büyüklüğünde kırmızı yaygın döküntüler, burun ve diş eti kanamaları görülür. Artan lenfoblastlar bağışıklık sistemindeki hücrelerinde yapımını bozduğu için yüksek ateş, bademcik iltihabı ve zatürre görülebilir. Lenfoblastların lenf bezleri, dalak ve karaciğerde birikmesine bağlı olarak bu organlarda büyüme saptanabilir. Lenfoblastlardaki artış kemikeklem ağrılarına, baş ağrısına, iştahsızlık, bulantı, kusma ve kilo kaybına neden olur.() ALL de tanı nasıl konur? Kan sayımında kansızlık ve trombosit sayısında düşüklük sıklıkla saptanır. Periferik yaymada blastların görülmesi tanıyı destekler (Şekil-). Kesin tanı için kemik iliği biyopsisi yapılması gerekir. Biyopsi örneği özel boyalarla boyanır ve akım sitometrisi (flow cytometry) ile incelenir. Kromozom anomalliklerinin tayini için genetik inceleme yapılır(). Şekil - ALL de lenfoblastlar ALL nin nedeni nedir? Lösemi nedenleri henüz tam olarak aydınlatılmamıştır. Sitogenetik ve moleküler tekniklerdeki yeni gelişmelerle; genetik yatkınlıklar, radyasyon, benzen ve türevleri (bali, vs.), böcek ilaçları gibi kimyasal maddeler, bazı kalıtsal hastalıklar ve bazı viral hastalıkların hep birlikte lösemiye neden oldukları çalışmalarla gösterilmiştir. Lösemi her yaşta görülmektedir. En sık çocukluk çağında 2-5 yaşlarında artmaktadır. yaşın altında, 0 yaşın üstündeki yeni vakalarda tedaviye cevap azalmaktadır. (2) 2
You are reading a preview. Would you like to access the full-text? Access full-text
Devam eden kilo kaybı, iştahsızlık ve yutma güçlüğü görüldüğü taktirde bildirmesi ENFEKSİYON VE TRAVMALARIN ÖNLENMESİ Kalabalık ve hasta kişilerin bulunduğu ortamlara girmemesi Patojenlerle teması azaltmak için el yıkama ve diğer hijyen tedbirlerini uygulaması Besinler yoluyla kontaminasyonu önlemek için sebze ve meyveleri sirkeli su ile iyice yıkamaları, uygun pişirme ve saklama yöntemlerini kullanmaları Yumuşak diş fırçası kullanarak günde birkaç kez ağız ve diş temizliği yapması, diş ipi kullanmaması Diş tedavisi gereksinimi varsa mutlaka yaptırması (Kemoterapi tedavisine başlamadan önce primer hekiminin kontrolünde) Ateş, titreme, idrarda yanma, kötü kokulu idrar, vajinal veya rektal akıntı, cilt lezyonları gibi bulgular görüldüğünde bildirmesi Gerekli durumlarda dışarıda maske takması Özellikle trombosit sayısının düşük olduğu zamanlarda ağır egzersiz ve temas sporlarından kaçınması Traş bıçağı yerine traş makinesi kullanması Vajinal veya rektal suppozituar, vajinal tampon veya lavman uygulanmaması Konstipasyon nedeniyle oluşabilecek ıkınma ve zorlanmayı önlemek için lifli gıdalar alması, gerekirse reçete edilmiş hacim etkili laksatifleri kullanması Trombositlerin fonksiyonunu bozacak aspirin, non-steroid antienflamatuar ve antikoagulan ilaçlar almaması Burun kanaması, rektal kanama, kanlı kusma, uzun ve fazla menstürasyon kanaması, kanlı idrar, diş eti kanaması, ciltte oluşan bere ve çürükler gibi belirtiler görüldüğünde mutlaka bildirmesi Baş ağrısı, görmede değişiklikler ve davranış değişikliklerine karşı dikkatli olması ve fark edildiğinde bildirmesi AKTİVİTE VE DİNLENME Evde yeterli dinlenme periyotları planlaması, yorgunluğu önlemesi ve enerjiyi koruması Sosyal aktivitelerden kendini soyutlamaması Kontrollerin önemi ve ne zaman kontrollere geleceği konularında eğitim verilmelidir. Sonuç: Kilo kaybı duran hastanın iştahında artma gözlenmiştir. 2 seans Radyoterapi tedavisinin ardından 3. kür kemoterapi tedavisine başlanmıştır. Hasta yaşam kalitesi ve tedaviye yanıt açısından ele alındığında; günlük yaşam aktivitelerini kendisi yapabilmekte, günlük kısa yürüyüşler yapabilmekte, tedavi sürecinde olumlu yanıtlar alınabilmekte, semptom yönetimini etkin yapabilmektedir. Tartışma: Tüm kanserlerin %8 ini oluşturan lösemiler, çocuklarda ve genç erişkinlerde daha fazla görülür. Klinikte daha ileriki yaşlarda da löseminin tanılandığı gözlenmiştir.() Lösemi tedavi edilmezse ölümcüldür. 5 yıllık yaşam insidansı %20 dir.() Tedavi edilen lösemilerde prognoz hastanın vücut direnci, psikolojisi ve hemşirelik bakımına göre farklılıklar gösterir. Ölüm genellikle febril nötropeni ve buna bağlı gelişebilecek komplikasyonlar nedeniyledir. Bu vakada gelişen febril nötropeniye hemşirelik bakımı olarak el yıkama, eldiven giyme, ziyaretçi kısıtlaması, maske kullanımı, nötropenik diyet, non-kritik medikal cihazların
ayrılması, soğuk algınlığı, grip, nezle şüphesi olan sağlık personelinin hasta bakımına katılmaması ve hastaya tek hemşirenin bakması sağlanmıştır. Bu önlemlere rağmen gelişen sepsis nedeniyle hasta kısa bir süre yoğun bakımda izlenmiştir. Bu süreçte hasta ve hasta yakınları psikolojik olarak desteklenmiştir. Nötropeniye sekonder fungal enfeksiyon sonucu gelişen yüksek ateşe hemşirelik bakımı olarak; bol sıvı alımına teşvik, ılık uygulama, ılık duş aldırılması, oda ısısının ayarlanması, hasta üzerindeki fazla giysilerin çıkarılması sağlanmıştır. Vakada enfeksiyon ve kanamaya neden olabilecek önemli durumlardan biri hemoroidal hastalıktı. Bundan dolayı hastanın diyare ve konstipe olmaması için; sıvı alımı arttırıldı, diyeti düzenlendi, oda içinde mobilize olması sağlandı, 3x % 0 povidon iyotlu solüsyon ile oturma banyosu yapıldı, bunlara rağmen hastada diyare gelişti, tedavisinde farmakolojik ajanlardan yararlanıldı, asepsi ve antisepsi ilkelerine uyuldu. Verilen hemşirelik bakımıyla, hastanın tedavisi süresince gelişen komplikasyonları minimale indirilmiştir. Lösemide psikolojik desteğin prognozu olumlu yönde etkilediği bilinmektedir, hastanın hastalık sürecini kabullenmesi ve bakımına katılması yapılan hemşirelik bakım planıyla sağlanmıştır. Hastaya özel yapılan bakım planı, hasta ve hasta yakınlarının birebir eğitimi hemşirelikte hizmet kalitesinin yükseltilmesini ve bakımın sistemli yapılmasını sağlamaktadır. Kaynaklar:. http://hematolojika.com, 20.08.09 2. http://www.losev.org.tr, 28.2.09 3. Kan Hastalıkları, Öztürk A.,. Baskı, Yıl-2008, İstanbul SantaFarma İlaç Yayını 4. Dahili Tıp Bilimleri Dergisi, Hematoloji, Özkalemkaş F.,Yıl-2004, Cilt-2, Sayı- 5. http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/tez/pdf/cocuk_sagligi/dr_neval_mutlu.pdf 6. Birol, L.,Akdemir,N.,Bedük,T. İç Hastalıkları Hemşireliği,5.Bs.,Ankara,Vehbi Koç Vakfı Yaymları,No.6,995. 7. Birol,Leman Hemşirelik Süreci: Hemşirelik Bakımında Planlı Yaklaşım,6. Baskı 2004. 8. Akaemir,N.,Birol,L."İç Hastalıkları Ve Hemşirelik Bakımı". Baskı,İstanbul,Vehbi Koçvakfı Yaymları,No7-2003 9. Albayrak, N. Hemşirelik Bakım planları.baskı,ankara,alter Yayıncılık 2007 0. Akdemir, N.&Birol, L.(2004). Kan Hastalıkları Ve Hemşirelik Bakımı. İç Hastalıkları Ve Hemşirelik Bakımı. 2. Basım,S:483-538, Sistem Ofset. Birol, L.(2000). Hemşirelik Süreci. Hemşirelik Bakımında Sistematik Yaklaşım. Bozkaya Matbaacılık 2. Birol, L., Akdemir,N.& Bedük,T.(997). Kan - Lenf Nodu Hastalıkları Ve Hemşirelik Bakımı. İç Hastalıkları Hemşireliği. 6.Basım,S:325-378 Vehbi Koç Vakfı Yayınları