iç in d e k il e r ö n s ö z... v İÇİN D EKİLER... IX KISALTM ALAR LİSTESİ... XVII G İR İŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM UYUŞTURUCU SORUNU, POLİTİKA VE KURUM SAL YAPILAR 1.1. BAŞLICA UYUŞTURUCU MADDELER VE ETKİLERİ... 6 1.1.1. Esrar... 7 1.1.2. Ecstasy... 7 1.1.3. Kokain/Crack...8 1.1.4. Eroin... 8 1.1.5. Metamfetamin...9 1.2. UYUŞTURUCU MADDELERİN TARİHÇESİ...9 1.2.1. Afyon Savaşları ve Uyuşturucu Maddelerin Siyasi Amaçlar için Kullanımı...10 1.2.2. Esrarın Tarihçesi... 11 1.2.3. Kokainin Tarihçesi... 11 1.2.4. Amfetaminin Tarihçesi...12 1.2.5. Ecstasinin Tarihçesi... 12 1.2.6. Afyonun Tarihçesi... 12 1.2.6.1. Morfinin Tarihçesi... 13 1.2.6.2. Eroinin Tarihçesi...13 1.3. ULUSLARARASI KONTROL MEKANİZMALARININ DOĞUŞU...14 1.3.1. Bazı Önemli Uluslararası Uyuşturucu Mekanizmaları...16 1.3.1.1. Şanghay Afyon Antlaşması (1909)...17 1.3.1.2. Lahey Afyon Anlaşması (1912)... 17 1.3.1.3. Lahey Afyon Konferansı (1914)... 17 1.3.1.4. Birinci Cenevre Afyon Anlaşması (1925)... 17
1.8.6. 1926 yılından 2004 yılına, Türk Ceza Kanununda Uyuşturucu Madde Bulundurma ve Kullanma Suçları...49 1.9. TÜRKİYE'DE KURUMSAL YAPI...52 1.9.1. Uyuşturucu Kullanımının Önlenmesi ile Görevli Kurum ve Kuruluşlar...54 1.9.2. Tedavi ve Rehabilitasyon Alanında Görevli Kurumlar...54 1.9.3. Araştırma Alanında Görevli Kurumlar... 55 1.9.4. Kolluk-Suç Boyutu ile Mücadelede Görevli Kurumlar...55 İKİNCİ Bölüm TÜRKİYE VE AVRU PA ÜLKELERİ M UKAYESESİ 2.1. UYUŞTURUCU KULLANMA VE KULLANMAK İÇİN BULUNDURMA FİİLİNİN HUKUKİ DURUMU... 57 2.2. ELE GEÇİRİLEN UYUŞTURUCU MİKTARLARI...64 2.2.1. Ele Geçirilen Kubar Esrar Miktarı Bakımından Değerlendirme...64 2.2.2. Ele Geçirilen Toz Esrar Miktarı Bakımından Değerlendirme... 66 2.2.3. Ele Geçirilen Kokain Miktarı Bakımından Değerlendirme... 67 2.2.4. Ele Geçirilen Eroin Miktarı Bakımından Değerlendirme... 68 2.3. UYUŞTURUCU OLAY SAYILARI...69 2.4. UYUŞTURUCU KULLANMA YAYGINLIĞI ORANLARI... 71 2.5. TEDAVİ MERKEZİ SAYISI BAKIMINDAN AVRUPA VE TÜRKİYE... 73 2.6. UYUŞTURUCU KULLANIMI BAĞLANTILI ÖLÜM ORANLARI...74 Üçü n cü Bölüm SUÇ OLM AKTAN ÇIKARM AYA KARŞI VE TARAF OLAN GÖRÜŞLER 3.1.Genel Bakış... 77 3.1.1. Legalleşme Yanlılarınca ileri Sürülen iddialar...78 3.1.2. Cezalandırıcı Yaklaşımı Savunanlarca ileri Sürülen İddialar... 80 3.2...UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA NEDENLERİ ÜZERİNE İDDİALAR...90 3.3. BASAMAK TEORİSİ (STEPPING STONE / GATEWAY THEORY)... 93 3.4. BUGÜNÜN KULLANICISI GELECEĞİN SATICISI M IDIR?...95
1.3.1.5. İkinci Cenevre Afyon Anlaşması (1931)... 18 1.3.1.6. Bangkok Anlaşması (1931)...18 1.3.1.7. Üçüncü Cenevre Anlaşması (1936)...18 1.3.1.8. Paris Protokolü (1948)... 18 1.3.1.9. New York Afyon Konferansı (1953)...19 1.3.1.10.Tek Sözleşmesi (1961)... 19 1.3.1.11..Psikotrop Maddelere Dair Sözleşme (1971)...19 1.3.1.12.Viyana Sözleşmesi (1988)...19 1.4. AVRUPA'DA UYUŞTURUCU SORUNUNUN BOYUTLARI...19 1.4.1. Kaçakçılık Sorunu...20 1.4.2. Kullanım Sorunu... 22 1.5. AVRUPA'NIN UYUŞTURUCU POLİTİKASI... 23 1.6. AVRUPA'NIN KURUMSAL YAPISI...27 1.6.1. Avrupa Uyuşturucu Politikasını Etkileyen Kurumsal Yapı...27 1.6.1.1. Dünya Sağlık Örgütü...28 1.6.1.2. Pompidou Grubu...28 1.6.1.3. Paris Paktı...28 1.6.1.4. Uluslararası Narkotik Kontrol Kurulu (INCB)...29 1.6.1.5. Europol...29 1.6.1.6. Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı izleme Merkezi...29 1.6.1.7. Avrupa Güvenlik ve işbirliği Teşkilatı (AGİT)...30 1.6.1.8. İnterpol... 30 1.6.1.9. Güneydoğu Avrupa işbirliği Girişimi (SECİ)... 31 1.6.1.10. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC)...31 1.7. TÜRKİYE'DE UYUŞTURUCU SORUNUNUN BOYUTLARI...31 1.7.1. Kaçakçılık Sorunu... 32 1.7.2. Kullanım Sorunu... 34 1.8. TÜRKİYE'NİN UYUŞTURUCUYLA MÜCADELE POLİTİKASI... 38 1.8.1. Cumhuriyet Öncesi Dönem...40 1.8.2. 1923-1996 Arası Dönem...41 1.8.3. 1996-2000 Arası Dönem...43 1.8.4. 2000-2006 Arası Dönem... 44 1.8.5. 2006 ve Sonrası Dönem... 46
4.1.1.2. Yetişkinlerde Uyuşturucu Madde Kullanma ve Nedenleri...149 4.1.2. Uyuşturucu Madde Kullanmaya Devam Nedenleri...150 4.1.3. Cezalandırıcı Yaklaşımın İlk Kullanma Davranışına Etkisi... 153 4.2. ESRAR DİĞER UYUŞTURUCULARA GEÇİŞTE BASAMAK M IDIR?... 156 4.3. HER KULLANICI GELECEKTE BİR UYUŞTURUCU SATICISI M IDIR?... 159 4.4. TCK 2004 YILI DEĞİŞİKLİĞİ ile getirilen yenilikler... 161 4.4.1. Cezanın Yasa Metninden Çıkarılması Neleri Nasıl Etkilemiştir?...162 4.4.1.1. Kolluk Üzerine Etkisi...163 4.4.1.2. Toplumun Algısına Olan Etkisi...164 4.4.1.3. Cezanın Toplumdaki Caydırıcılığı Üzerine Etkisi... 164 4.4.2. Tedavi ve Denetimli Serbestlik Tedbirinin İlk Kullanım Üzerine Etkisi... 165 4.4.3. Uyuşturucu Türüne Göre Ceza Düzenlemesi... 167 4.5. BULUNABİLİRLİK DURUMU VE ETKİSİ...169 4.5.1. Bulunabilirliğin Kullanıma Meyilli Olan Grup Üzerine Etkisi...171 4.5.2. Bulunabilirliğin Tüketilen Uyuşturucu Miktarına Etkisi... 171 4.5.4. Bulunabilirliğin Uyuşturucunun Fiyatı Üzerine Etkisi...171 4.5.5. Bulunabilirliğe Karşı Kolluk Mücadelesinin Önemi...172 4.6. ESRARIN KULLANIMIN SERBEST BIRAKILMASI ÜZERİNE GÖRÜŞLER...175 4.7. UYUŞTURUCU KULLANMA VE BULUNDURMA SUÇUNDA MÜKERRERLİK...178 4.8. CEZA ADALET SİSTEMİNDE UYUŞTURUCU KULLANMA SUÇU UYGULAMALARI... 183 4.8.1. Kolluk Uygulamaları...183 4.8.1.1. Kolluk Mücadelesinin Caydırıcı Etkisi... 184 4.8.1.2. Kolluk Mücadelesinin Tedavi Başvurularına Katkısı...184 4.8.1.3. Sokakta Kolluk Mücadelesini Teşvik Edici Önlemler...185 4.8.1.4. Kullanma Suçundan Sanığına Tutuklama Verilmemesinin Kolluk Görevlilerinin Motivasyonuna Etkisi...187 4.8.1.5. Trafikte Uyuşturucu Madde Testi Düzenlemesinin Uyuşturucu Kullanımına Etkisi...188 4.8.2. Savcılık Uygulamaları...188 4.8.3. Mahkeme Uygulamaları...190 4.8.4. Kamu Yararına Çalışma Cezası... 193
3.5. KULLANIMI SUÇUNDA 2004 YILI ÖNCESİ VE SONRASI HUKUKİ DURUM... 96 3.6. KULLANMA VE BULUNDURMA SUÇUNDA KANUNUN UYGULANM ASI...104 3.6.1. Uyuşturucu Kullanan ya da Bulunduranlar ile ilgili Türk Ceza Adalet Sistemi... 105 3.61.1. Soruşturma işlemleri... 106 3.8.1.2. Kovuşturma işlemleri... 106 3.6.2. Tedavi ve Denetimli Serbestlik Tedbirinin Uygulamasında Tedavi Merkezleri Yönünden Yaşanan Sorunlar... 108 3.6.3. Kolluk Birimlerin Rolü... 109 3.6.4. Cezalandırıcı Yaklaşımın Caydırıcı Etkisi... 111 3.7. BULUNABİLİRLİK KOLAYLIĞI VE FİYATI... 112 3.8. KULLANMA VE BULUNDURMA SUÇUNUN TEKRARI... 114 3.9. TÜRKİYE'DE ESRARIN SERBEST BIRAKILMASI ÜZERİNE YORUMLAR...117 3.10. KOLLUK VE TEDAVİ SEKTÖRÜNE AYRILAN KAYNAK DENGESİ... 123 3.10.1. Bazı Ülkelerde Uyuşturucu ile Mücadeleye Ayrılan Bütçenin Mücadele Alanlarına Göre Dağılımı...124 3.10.2. Kolluğa Ayrılan Bütçenin Terörizmle Mücadeleye ve Siyasi istikrara Katkısı... 127 3.10.3. Uyuşturucu Madde Yakalamalarında Ödenen Muhbir ve Müsadir ikramiyesi...128 3.11. DENETİMLİ SERBESTLİK UYGULAMASININ KULLANICI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ... 131 3.12. KULLANICILARIN MADDEYE ERİŞEMEDİKLERİNDE GÖSTERECEKLERİ DAVRANIŞ DURUMLARI...134 3.13. KULLANICIYI ETİKETLEME / STIGMA ETKİSİ... 135 3.14. CEZA İNFAZ KURUMLARINDA MADDE BAĞIMLILIĞI TEDAVİSİ... 136 3.15. ZORUNLU TEDAVİ... 139 Dö r d ü n c ü B ö lü m TARAFLARIN GÖRÜŞLERİ 4.1. UYUŞTURUCU MADDEYİ İLK KEZ KULLANMA VE BAĞIMLILIK SÜRECİ... 144 4.1.1. Uyuşturucu Madde Kullanımına Başlama Evreleri ve Başlama Nedenleri... 145 4.1.1.1. Çocuk yaşta deneme ve nedenleri... 145
ihtisas Savcıları ve Mahkemelerine İhtiyaç Vardır...226 Sektörler Arası Kaynak Dengesizliği Tespit Edilememiştir...226 ÖNERİLER...227 Türk Ceza Kanunun 188,191 ve 192. Maddeleri Tekrar Yazılmalıdır...227 Soruşturma ve Kovuşturma Birimlerine ihtisaslaşma Getirilmelidir...228 Kolluğun Ödüllendirme Sistemi ve Anlayışı Değiştirilmelidir...229 Tıbbi Tedavi Sonrası Sosyal Rehabilitasyon Desteklenmelidir...230 Tedavi, Rehabilitasyon ve Danışma Alanında Özel Girişimlerin Yer Alması İçin Gerekli Yapı Sağlanmalıdır...231 Tıbbi ve Sosyal Rehabilitasyon Sonrası istihdam Sağlayacak Projeler Geliştirilmeli ve Desteklenmelidir... 231 Tedavi Kapasitesi ivedilikle Güçlendirilmelidir... 232 istisnai Hallerde Zorunlu Tedavi Seçeneği Değerlendirilmelidir... 233 Kalıcı ve Sistemli Bir Araştırma Yapısı Oluşturulmalıdır... 234 Esrar Hakkında Yanlış Bilinenlerin Düzeltilmesine Yönelik Çalışmalar Yapılmalıdır... 235 E K...237 K A YN A K Ç A... 239
4.9. DİNİ VE AHLAKİ DEĞERLERİN UYUŞTURUCU KULLANIMINA ETKİSİ...194 4.10. KAMU HARCAMALARINDA KURUMLAR ARASI DAĞILIM... 196 4.11. KULLANICI GÖZÜYLE DENETİMLİ SERBESTLİK...199 4.12. UYUŞTURUCUYA ERİŞİLEMEME HALİNDE KULLANICI DAVRANIŞLARI... 202 4.13. KOLLUK MÜCADELESİNİN KİŞİYİ ETİKETLEME VE TEDAVİ BAŞVURUSUNA ETKİSİ...204 4.14. KULLANICI GÖZÜYLE CEZAEVİ ORTAMININ UYUŞTURUCU KULLANIMINA ETKİSİ... 206 B e şin ci Bö lü m SONUÇ VE Ö NERİLER SONUÇ... 211 Kolluk Mücadelesi Caydırıcıdır... 213 Legalleşme Kullanıcı Sayısında Artışa Neden O lur... 214 Cezalandırıcı Yaklaşım Erken Evrede Tedavi Başvurusu Sağlar...215 Ceza ve Tutukevleri Tedavi Başarısına Olumlu Katkı Yapar...215 Kolluk Mücadelesi Ülkelerin Ekonomik ve Siyasi İstikrarına Olumlu Katkı Yapar...216 Etiketleme Hastalıkla Mücadeleye Olumlu Yansır...216 Esrar Kullanımı Hafife Alınmayacak Kadar Önemlidir...217 Legalleşme Yanlısı Politika Sorunu Derinleştirmektedir... 218 Legalleşme ile Uyuşturucu Şebekeleri Çökertilemez...219 Uyuşturucuya Erişilebilirlik Kolaylığı Kullanım Yaygınlığını Arttırır... 220 Legalleşme, Tedaviye Harcanan Kaynağın Artmasına Yol Açmaktadır...220 Liberal Politikaya Sahip Avrupa Ülkelerinde Beklenen iyileşme Görülmemiştir... 221 Liberal Politikada Çocukların Uyuşturucudan Korunması Zordur... 221 Uyuşturucu Kullanımı Kişisel Tercih Olarak Bakılamayacak Kadar Önemli Bir Halk Sağlığı Sorunudur... 222 Tedavi ve/veya Denetimli Serbestlik Tedbirinin Uygulamasında Sorunlar Vardır... 223 Kaçak Kenevir Ekimi Suçunun Cezasının Düşük Olması Olumsuz Sonuçlar Doğurmaktadır... 224 TCK m. 191 ve m. 192'de Yapılan Değişiklik Uygulama Sorunlarına Neden Olmuştur... 224