4. Sınıf Fen Ve Teknoloji Dersi KİMYA Maddeyi tanıyalım; Maddenin özellikleri Maddenin halleri Maddenin ölçülebilir özellikleri Maddenin değişimi Isı ve sıcaklık Saf madde ve karışımlar
Su ve şeker saf maddedir. Limonata, tuzlu su, şekerli su ve ayran ise karışımdır. Limonata karışımdır; çünkü içinde şeker, su ve limon suyu vardır. Su saf maddedir. Çünkü içinde kendisinden başka bir madde yoktur. Limonata örneğinde olduğu gibi iki ya da daha fazla maddenin özelliklerini kaybetmeden bir arada bulunmaları ile oluşan maddeye karışım denir.
Limonata, ayran gibi en az iki saf maddenin bir araya gelmesiyle oluşan maddelere karışım denir. Deniz, hava, toprak, petrol ikiden fazla saf maddeden oluştukları için birer karışımdır. Karışımları oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmezler. Tuz - su karışımında tuzun, şeker - su karışımında şekerin tadını alırız. Fındık -üzüm karışımında fındık ve üzüm maddeleri özelliklerini korurlar. Şehriyeli pilavda pirinç ve şehriyeleri kolayca fark edebiliriz. Karışımları ayırdığımızda karıştırmadan önceki saf maddeleri elde ederiz. Un - mercimek karışımını elediğimizde eleğin üzerinde mercimek kalır. Un ise akarak altta birikir. Un ve mercimek karışmadan önceki özelliklerini korur.
Bir bardak suya şeker atıp karıştırdığımızda bir süre sonra şeker suyun içine dağılır ve görünmez olur. Bu olaya çözünme denir. Su, şekeri çözmüş, şeker ise suda çözünmüştür. Şekerin su içinde çözünmesiyle oluşan bu karışım çözelti olarak adlandırılır. Şeker çözünen, su ise çözücüdür. Su ile unu karıştırdığımızda un suda çözünemediği için çözelti oluşmaz. Zeytinyağı - su, kum - su, karabiber - su karışımları da çözelti değildir. Çözelti, bir maddenin çözücü içinde dağılmasıyla oluşur.
Çözeltilerin Özellikleri Çözeltiler de bir karışımdır. Çözeltiyi oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmez. Bir katı maddenin su içinde çözünmesiyle oluşan çözeltilerde su tamamen buharlaşınca katılar dipte kalır. Çözeltilerde çözücü madde miktarı çözünen madde miktarından fazladır. Maddeler sıcak suda daha kolay çözünür. Tuzlu suyu ocakta ısıtıp kaynattığımızda su buharlaşmaya başlar. Tuz buharlaşmadığı için çözeltideki tuz oranı artar. Fazla su buharlaştığında çözelti daha tuzlu olur. Buharlaşma sonucu çözeltilerdeki çözücü miktarı azalır, çözünen madde miktarının çözelti içindeki oranı artar.
Erime ve Çözünme Arasındaki Fark Nedir? Şekerin su içinde çözülmesi ile mumun erimesi aynı olay değildir. Erime; katı haldeki bir maddenin ısı alarak sıvı hale geçmesidir. Çözünme ise bir maddenin çözücü bir madde içinde görünmeyecek hale gelmesidir.
Deniz suyu neden tuzludur? Su çok iyi bir çözücüdür. Topraktaki tuzlar yağmur sularıyla çözünür. Yağmur suları akarsularla denizlere taşınır. Denizlerde buharlaşma hızlı olduğundan deniz suyundaki tuz oranı artar. Bu nedenle deniz suyu tuzludur.
Karışımlar Kendilerini Meydana Getiren Maddelere Nasıl Ayrılır? Maddeler birbiri ile her oranda karıştıkları gibi basit fiziksel işlemlerle de ayrılabilir. Ayırma yöntemlerinden bazıları şunlardır: Süzme Yüzdürme Buharlaştırma Mıknatıs ile
Süzme ile ayırma: Katı bir madde ile sıvı bir madde birbirlerinden süzülerek ayrılır. Örneğin suda haşladığınız makarnayı süzmek için süzgeç kullanırsınız. Portakal suyunu da posasından ayırmak için süzme yöntemini kullanırız.
Yüzdürme ile ayırma: Birbirine karışmış farklı yoğunluktaki katı maddeler sıvı içinde yüzdürülerek ayrılır. Annenizi pilav yaparken izlediniz mi? anneniz pirincin içinde bulunan yabancı maddeleri su içerisinde yüzdürerek ayırır. Pirinç dibe çöker, yabancı maddeler su yüzeyinde kalır.
Buharlaştırma ile ayırma: Sıvıların içinde çözünen katı maddeleri ayırmak için buharlaştırma yöntemini kullanırız. Şekerli suyu ısıttığımızda su buharlaşır, kabın dibinde şeker kalır. Aynı şekilde tuzlu suyu kaynattığımızda su buharlaşır, geride tuz kalır. Tuz Gölü'nde yazın su buharlaşır, kıyıda kalan tuz toplanarak kullanılır. Su her sıcaklıkta buharlaşır.
Mıknatıs ile ayırma: Mıknatıs; demir, nikel ve kobaltı çeker. Bu maddeler yabancı maddelerle karıştırıldığında birbirinden mıknatıs yardımıyla ayrılır. Demir talaşını yerdeki tozların içinden mıknatıs yardımıyla ayırabiliriz.