BANKA MUHASEBESİ İHRACAT KREDİLERİ, TÜREV FİNANSAL ARAÇLAR ve EVALÜASYON
Türev Ürünler Döviz kuru üzerinden oluşabilecek zararları önlemek veya en aza indirmek amacıyla yapılan işlemlerin yer aldığı piyasalara vadeli ya da diğer adıyla türev piyasalar adı verilmektedir. Türev piyasalarda yer alan türev ürünler genel olarak forward, futures, opsiyonlar ve swaptan oluşmaktadır. Futures işlemleri; vadeli işlem piyasalarının temelini oluşturur, borsalarda işlem görür, vadesi, işlem miktarı, teminatlar, fiyat gibi işlem kriterleri, ilgili borsalar tarafından belirlenir. Forward işlemleri; tezgah üstü piyasalarda işlem görür; fiyat, vade, miktar gibi işlem kriterlerinin standart olmayıp taraflarca karşılıklı belirlenir. Opsiyon sözleşmelerinde ise genellikle organize borsalarda işlem yapılır; belirli koşullarda fiyat, vade, miktar açısından standartlaşmamış alım ve satım yapılır. Swap işlemlerinde ise iki tarafın belirli bir zaman diliminde ödemelerini karşılıklı olarak değiştirmesi söz konusudur. Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 2
Türev Ürünler Örnek; X Bankası A.Ş. gelecekte ABD dolarında artış beklediğinden Y Bankası A.Ş. ile 15.03.2005 tarihinde 1 $=2 TL üzerinden 6 ay vadeli 100.000 $ alım sözleşmesi yapmıştır. 15.03.2005 1 $=1,5 TL 15.09.2005 1 $=1,9 TL dir. X Bankası A.Ş. nin forward işlemine ilişkin yevmiye kayıtlarını yapınız. Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 3
Türev Ürünler 15.3.2005 Borç Alacak 964 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Ürünlerden Alacaklar 200.000 TL 965 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Ürünlerden Alacaklar 100.000 USD 966 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Ürünlerden Borçlar 200.000 TL 967 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Ürünlerden Borçlar 100.000USD Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 4
Türev Ürünler 30.09.2005 Borç Alacak 872 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Araçlardan Zararlar 10.000 TL 011 Efektif Deposu 100.000 USD 292 Efektif Alım/Satım Hes. 190.000 TL 010 Kasa Hesabı 200.000 TL 293 Efektif Vaziyeti 100.000 USD Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 5
Türev Ürünler Sözleşme kapanış kaydı; 15.9.2005 Borç Alacak 966 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Ürünlerden Borçlar 200.000 TL 967 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Ürünlerden Borçlar 100.000 USD 964 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Ürünlerden Alacaklar 200.000 TL 965 Alım Satım Amaçlı Türev Finansal Ürünlerden Alacaklar 100.000USD Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 6
İhracat Kredileri İhracat, yasak mallar dışında her türlü ürünün ihracat ve gümrük mevzuatı kapsamında yurtdışına veya serbest bölgelere veya yetkili gümrük antreposuna çıkartılması ve bedellerinin kambiyo mevzuatı kapsamında yurda getirilmesidir. İhracatçı, iç piyasada ticaret yapma yetkisine sahip, ana sözleşmesinde dış ticaret yapar ibaresi olan ve ihracatçı birliklerine üyelik yaptırmış gerçek ve tüzel kişilerdir. a. İmalatçı ihracatçı firma b. İhraç kaydı ile satış yapan firma c. İhracatçı firma Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 7
İhracat Kredileri İhracat kredileri; a)bankanın kendi kaynağından kullandırılan döviz kredileri, b)yurtdışından temin edilen prefinansman kredileri, c)eximbank kaynaklı sevk öncesi ihracat kredileri olarak sınıflandırılır. TL ve döviz olarak kullandırılan bu krediler kullananlara ihracat taahhüdü yüklemektedir. Ülkeye getirilen ihracat bedelleri döviz alım belgesine bağlanarak ihracat taahhüdü kapatılır. Kredi kullananlar ihracatı gerçekleştirmez veya ihracat taahhüdü yerine getirmez ise istisna edilen yükümlülükler cezai faizi ile birlikte alınır. Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 8
İhracat Kredileri Prefinansman kredileri; ihracat, ihracat sayılan işlemler ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili mal ve hizmet alımının finansmanında kullanılmak üzere firmaca bizzat yurtdışındaki alıcıdan ya da uluslararası piyasalardan temin edilen ve Türkiye deki bankalar aracılığıyla Türkiye ye getirilerek alışı yapılmak suretiyle kullanılan azami bir yıl vadeli kredilerdir. Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 9
İhracat Kredileri Türk Eximbank ihracatçı ve ihracat bağlantılı mal üreten imalatçı firmalara, özellikle ihracata hazırlık döneminde finansman gereksinimlerinin karşılanması amacıyla, kısa vadeli ihracat kredileri tahsis etmektedir. Bu krediler TL ve döviz cinsinden, bankalar aracılığıyla veya doğrudan Türk Eximbank tarafından firmalara kullandırılmaktadır. Ayrıca ihracatın finansmanı için orta ve uzun vadeli (ihracata yönelik işletme sermayesi kredisi, ihracata yönelik yatırım kredisi, marka kredisi vb.) krediler ile döviz kazandırıcı hizmetler kapsamında (turizm kredisi, uluslararası nakliyat pazarlama kredisi, yurtdışı müteahhitlik işleri teminat mektubu kredisi, yurtdışı fuarlara katılım kredisi vb.) krediler kullandırmaktadır. Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 10
İhracat Kredileri Örnek; X Bankası A.Ş. tarafından temin edilen 1.000.000 $ tutarındaki sendikasyon kredisinin Y Tic. A.Ş. ye kullandırımı yapılmıştır. 1 $=2 TL Borç 025 Yurtdışı Bankalar Hes. 1.000.000 $ Alacak 291 Şubeler Cari Hes. 1.000.000 $ Muhabir bankadaki hesaba yatan kredi dilimine ilişkin genel müdürlük kaydı Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 11
İhracat Kredileri Borç Alacak 291 Şubeler Cari Hes. 1.000.000 $ 295 Döviz Vaziyeti Hes. 1.000.000 $ Kredi tutarı alışının yapılması 294 Döviz Alım Satım Hes. 2.000.000 TL 304 Resmi, Ticari ve Diğ. Kur. Mev. 2.000.000TL Alışı yapılan kredi tutarının TL karşılığının müşteri hesabına intikal ettirilmesi Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 12
971 Teminat Mektupsuz İhracat Kredileri Borç Prefinansman Krd. Alacaklar 1.000.000 $ 973 Teminat Mektupsuz Alacak Prefinansman Krd. Borçlar 1.000.000$ Kullandırılan kredi dilimine ilişkin taahhüdün bilançodışı hesaplara kaydı Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 13
Evalüasyon Faaliyet dönemi içinde sabit kur üzerinden işlem gören yabancı para hesapların dönem sonu bakiyelerinin belirlenen kurallara göre Türk Lirası karşılığının tespit edilmesi işlemidir. Evalüasyon bilanço çıkarılan her tarihte yapılır. İzleyen ilk iş günü ters kayıt ile iptal edilir. Evalüasyon iki amaçla yapılır. 1.Bilançodaki yabancı para üzerinden işlem gören tüm hesapların Türk Lirasına çevrilmesi olup buna sabit kurla tutulan hesapların evalüasyonu denir. 2.İlgili dönemlerde bankanın ne kadar kambiyo kar veya zararı ettiğini hesaplamak olup buna alım satım hesaplarının evalüasyonu denir. Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 14
Evalüasyon Yabancı para üzerinden işlem gören bilanço dışı hesaplarda dahil olmak üzere tüm hesapların bakiyeleri döviz alış kuru ile çarpılarak TL değerleri bulunur. Bulunan değerler ile hesap bakiyeleri arasındaki fark tutarı mahsup fişi kesilerek ilgili hesaplara aktarılır. Bu farklar borç bakiye veren hesaplara borç, alacak bakiye veren hesaplara alacak kaydedilir. Bu fişler izleyen ayın ilk iş günü ters kayıtla iptal edilir. Fiş Tutarı=(Hesap Bakiyesi x Döviz Alış Kuru) Hesap Bakiyesi Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 15
Evalüasyon Örnek; X Bankası A.Ş. Kadıköy Şubesi 10.000 Euro efektif alışı yapmıştır. 1 Euro=2,5 TL Ay sonunda evalüasyon işlemi 1 Euro=3 TL üzerinden gerçekleştirilecektir. Borç 011 Efektif Deposu 10.000 Euro Alacak 293 Efektif Vaziyeti 10.000 Euro 292 Efektif Alım Satım Hesabı 25.000 TL 010 Kasa Hesabı 25.000 TL Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 16
Evalüasyon Borç Alacak 292 Efektif Alım/Satım Hes. 5.000 TL 771 Kambiyo Karları 5.000 TL Evalüasyon İşlemi Örnek; Ay sonunda 1 Euro=2 TL olmuştur. Borç Alacak 861 Kambiyo Zararları 5.000 TL 292 Efektif Alım/Satım Hes. 5.000 TL Evalüasyon İşlemi Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 17