21 EKĠM 2011 SUPHĠ ÖNER ÖĞRETMEN EVĠ HOŞ GELDİNİZ Hüseyin GÖKÇE İl Sağlık Müdürlüğü Eğitim Şube Müdürü 1
OKULDA DİYABET PROGRAMI www.okuldadiyabet.org DİYABET VE OBEZİTE 2
KAN ŞEKERİ, İNSÜLİN VE DİYABET Vücudumuz enerji kaynağı olarak şekerli besinleri kullanır Bu besinlere karbonhidrat denir Hücrelerimizin kullandığı şekerin adı glükozdur ve glükoz damarlarımızla her yere taşınır Pankreasdaki beta hücreleri sürekli kan şekerimizi ölçer İhtiyacımız kadar insülin hormonu salgılar 3
KAN ŞEKERİ, İNSÜLİN VE DİYABET Besinlerdeki şeker (glükoz) insülin sayesinde hücre içine girer İnsülin eksikliği (Tip 1) veya insülin etkisindeki bozukluk (Tip 2) olduğunda diyabet meydana gelir 4
TİP 1 DİYABET NASIL MEYDANA GELİR? Genetik yatkınlık Enfeksiyon hastalıkları gibi başlatıcı bir neden Savunma sisteminin hücreleri (askerler) insülin yapan hücrelerimize saldırır ve onları çalışmaz hale getirir. Yiyeceklerdeki katkı maddeleri diyabet gelişmesine yol açabilir 5
ÇOCUKLARDA DİYABET.. Diyabet erişkinlerin bir sorunu olarak biliniyor ama çocuklarda da her yaşta görülebilir. Ülkemizde her yıl tahminen 1700 civarında çocuğa diyabet tanısı konuyor 6
TİP 1 DİYABET Tip 1 diyabet, çocukluk çağının sık görülen kronik hastalıklarından olup tedavide insülin kullanılması, Kan şekeri takibi gibi uygulamalar nedeniyle yakın izlem gerektirir. 7
5-19 YAŞ GRUBU NÜFUS VE TAHMİNİ TİP 1 DİYABETLİ SAYISI Türkiye 5-19 yaş nüfus: 20844748 Diyabetli Çocuk Sayısı: 13965 (Bereket A ve ark. 2011) 8
ÇOCUKLAR, DİYABET VE OBEZİTE ÇOCUKLARDA DİYABET VE OBEZİTENİN İKİ AÇIDAN ÖNEMİ VAR Tip 1 diyabetli çocuklar: Sayıları 14.000 civarında ve kapsamlı bir programla sorunları hızla çözmek mümkün Obezite sıklığında artış: En son verilere göre 6-16 yaş grubunda obezite sıklığı 8 yılda % 5 den % 10.5 a (yüksek ekonomik grupta % 16.3 e) yükseldi. Bu çocukların en az 1/3 ü erişkin dönemde obezite ve/veya diyabet riski taşıyor ( Bereket 2010, Hatun 2009). Erişkin dönemdeki obezitenin önlenmesi çocukluk ve ergenlik dönemindeki girişimlere,edinilecek yaşam tarzı ile yakından ilgili Ülkemizde en az 2 milyon obez çocuk var 9
ÇOCUKLARDA DİYABET BULGULARI Sürekli susama hissi/ağız kuruluğu Çok su içme- suya doyamama, Çok ve sık idrar yapma Sınıfta sık sık tuvalete gitme Gece idrara çıkma ve yatağını ıslatma İştah artması-küçük çocuklarda görülmeyebilir- Çok yemesine rağmen kilo kaybı- çocuğum süzüldü Kolay yorulma ve bitkinlik Okula devamda aksamalar ve derslerde başarısızlık 10
DİYABETİN TANISI GECİKİRSE Aşırı idrar yapıldığı için vücutta kuruluk oluşur. Hasta su veya başka sıvılar içmezse kuruluk artar. Sıvı kaybına, yağ ve kas dokusu yıkımına bağlı kilo kaybı Ketoasidoza bağlı yanaklarda kızarma Nefeste aseton kokusu Hücre düzeyinde asitli madde yapımı artar. Hasta bu asitli maddelerden kurtulmak için hızlı ve derin soluk alır Asitli maddelerin beyne etkisi ile bilinç bozulur 11
KAN ŞEKER SEVİYESİ YÜKSEK DEVAM EDERSE NE OLUR? Kan şekerinin yüksek seyretmesi : Diyabet koması bazı organlarda hasar, ciltte yaralar, büyüme geriliği sorunlarına yol açabilir. 12
DİYABETLİ ÇOCUKLARDA KAN ŞEKERİ DÜŞÜKLÜĞÜ BELİRTİLERİ Hafif/orta Açlık hissi, Göz kararması, Güçsüzlük, Titreme,terleme, yüzde renk değişikliği (soluk, gri, kızarmış) Kalp atışlarımızın hızlanması (çarpıntı hissi) 13
DİYABETLİ ÇOCUKLARDA KAN ŞEKERİ DÜŞÜKLÜĞÜ BELİRTİLERİ Ağır Uykuya eğilim (esnemeye başlamak) Her şeyin sislerin arasında olması gibi, düşünme güçlüğü(açık olarak düşünememek, basit emirleri yerine getirememek vs), Sarhoş gibi konuşma, denge bozukluğu, Dil ve ağız kenarında karıncalanma, Davranış değişiklikleri ( Hırçınlık, kızgınlık, kaygılı hal vs), Çift görme (gözlerde donukluk, beyaz kısımları kanla dolu gibi görünüm) 14
DİYABETLİ ÇOCUKLARIN OKULDAKİ BAKIMINI DESTEKLEMEK İÇİN YAPILABİLECEKLER Diyabetli çocukların olduğu okullarda varsa hemşire veya rehber öğretmenin eğitim alması sağlanmalı Kan şekeri ölçümü ve insülin yapılması için mekan sağlanmalı Arkadaşlarına diyabetlinin iznini alarak bilgi verilebilir Sınıflarda ara öğün alınmasına izin verilmeli Sık tuvalet ihtiyacı olduğunda izin verilmeli Yatılı okullarda diyabete uygun beslenme için kolaylık sağlanmalı 15
KAN ŞEKERİ DENGESİNİN İZLEMİ VE GENEL DESTEK Çocuklar, anne/babalarından çok öğretmenlerinin uyarılarına kulak verirler Öğretmenler diyabetli çocukların kan şekeri izlem defterlerine rutin bakabilirler Kan şekeri dengesi bozuk, kontrollere gitmeyen çocukları öğretmen uyarabilir Gerekirse çocuğu izleyen hekimlerle ilişkiye geçebilir 16
OKULDA DİYABET PROGRAMI Bu programla ilk ve ortaöğretim kurumlarındaki 650.000 civarındaki öğretmene ve 16 milyon öğrenciye ulaşılarak çocuklarda diyabet olabileceği konusunda bir mesaj ulaştırmak 17
OKULDA DİYABET PROGRAMI AMAÇ Öğretmen ve öğrencilerin diyabet ve obezite konusundaki bilgi düzeyini arttırmak Diyabette erken tanı Okulda diyabet bakımının güçlendirilmesi Diyabetli çocuklarımızın okuldaki sorunlarını azaltmak 18
OKULDA DİYABET PROGRAMI OKULDA DİYABET PROGRAMI MATERYALLERİNE : www.meb.gov.tr, www.saglik.gov.tr, www.cocukendokrindiyabet.org.tr, www.arkadasimdiyabet.com. www.okuldadiyabet.org ADRESLERİNDEN ULAŞILABİLMEKTEDİR. 19
OKULDA DĠYABET PROGRAMI SONRASINDA Erken tanı ile diyabet koması sıklığı % 50 azaltılabilir Öğretmenler özellikle hızla zayıflayan ve derste sık sık tuvalete giden öğrencilere dikkat etmeli,aile ile görüģüp sağlık kurumuna yönlendirme yapmalıdır. 20
OKULDA DİYABET PROGRAMI 14 KASIM OKUL EĞİTİM ETKİNLİĞİ Her ilçe Ekim 2011 ayı içerisinde,ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü koordinasyonunda okul müdürleri ve öğretmenlerin katılacağı toplantılar yapacak, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü Okulda Diyabet Programı SUNUM PLATFORMUNUN nasıl kullanılacağını öğretmenlere anlatacak ve alt yapıyı kuracak İlçe Sağlık Grup Başkanlıkları Diyabetle ilgili bilgilendirmede görev alacak. 21
OKULDA DİYABET PROGRAMI 14 KASIM OKUL EĞİTİM ETKİNLİĞİ 14-18 Kasım tarihleri arasında okullarda yapılacak eğitime öğrenciler ve öğretmenler katılacak ve bütün okullarda diyabet ve çocuklarda şişmanlık konularının anlatıldığı 25 dakikalık film gösterilecek Okullardaki eğitim www.okuldadiyabet.org sitesi üzerindeki sunum platformu üzerinden yapılacak 22
KATKI VE KATILIMLARINIZ İÇİN TEġEKKÜR EDERĠM Kaynakça; Prof. Dr. ġükrü Hatun 23