TÜRKİYE DE BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ ve TESİSLER Osman
Giriş 10 milyar 3750 3500 3000 2500 2000 1500 1000 750 500 250 10 GLOBAL NÜFUS ARTIŞI (LOG ARTIŞ) 2037 de dünya nüfusu 10.3 milyara ulaşmış olacak Mevcut protein ihtiyacının karşılanabilmesi için 2030 yılına kadar balıkçılık üretiminin %50 arttırılması gerekecektir.(fao, 2001)
DÜNYA SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ * Dünya da toplam su ürünleri üretimi 2012 yılında yaklaşık 158 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve bunun 67 milyon tonu yetiştiricilik yoluyla elde edilmiştir. * Su ürünleri yetiştiriciliği dünyada en hızlı büyüyen ve gelişen gıda üretim sektörü olup, 2030 yılına kadar avcılık ve yetiştiricilik üretim miktarlarının eşitleneceği öngörülmektedir (FAO).
SU ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ Endüstriyel olarak gelişmiş olan ülkelerde 28,3 kg/yıl kişi Avrupa Birliği ne üye olan ülkelerde 24,2 kg/yıl kişi Dünya ortalaması 16kg/yıl kişi Türkiye de 7-8 kg/yıl kişi
Giriş BALIK ÇİFTLİKLERİ HAKKINDA NELER BİLİYORSUNUZ??? Balık çiftlikleri ile ilgilenen bilim dalı AKUAKÜLTÜR dür.
Akuakültür nedir? Yavru balık Ağ kafeslerde üretim Balık yemleri Havuzlarda yetiştiricilik
Dünya genelinde toplam 262 balık, yumuşakça ve krustase türünün kültürü yapılmaktadır. Bunlardan 31 tür, toplam akuakültür üretiminin %95 ini oluşturmaktadır. Garibaldi FAO Fish Circ. 914, 1996
İnsan sağlığı araştırmalarına katkıları Beslenmede gerekli olan katkı maddeleri üretimi Tıbbi araştırmalar Tahıl ürünleri için talep yaratır Belli oranlarda yeme katılır İş alanları & Ekonomik aktiviteler oluşturur Üretimde yaratılan iş alanları & Pazarlamada yaratılan iş alanları Eğlence alanları, uğraşlar yaratır Spor amaçlı avlanan balıkçılar yetiştirilen balıkların bulunduğu bazı havuzları (fee-lakes) kullanırlar Manzara bakımından çevreye güzellik katar Aquascaping Akuakültür ile alana estetik bir güzellik katmak
Akuakültürün Avantajları Yıllık bazda kaliteli ürün sağlar Büyük miktarda istek ve talep edilen sucul ürünlerin temin edilebilmesini sağlar İstenilen zamanda temini mümkün kılar Üretim çevresi ve alanı kontrol edilebilir Balıkların geliştikleri suyun kontaminasyonu olasılıklar ortadan kaldırılır İnsan beslenmesinde gerekli ve yardımcı besleyici elementlerin alınmasını sağlar Balıklar iyi bir protein ve besleyici element kaynağıdır 10
Akuakültürün Dezavantajları Bazı ürünlerin üretilmesinde teknoloji henüz yeterli değildir Çiftçi üreteceği ürünler için üretim yollarını ve şeklini bilmelidir. Şu anda bazı ürünlerin nasıl üretileceğine ilişkin yeterli bilgi yoktur. Akuakültür ile ilgili bilgi eksikliği mevcuttur Denizden yakalanan doğal balıklar ve canlılar ile yetiştirilen deniz ürünleri arasında rekabet vardır
Algler (Algae)
Yumuşakçalar (Mollusks)
Krustaseler (Crustaceans)
Balıklar (Fishes)
Balıklar (Fishes)
Sparus aurata (Çipura) Dicentrarchus labrax (Levrek) Oncorhynchus mykiss (Alabalık) Thunnus thynus (Orkinos) Türkiye de iç sularda ağırlıklı olarak alabalık yetiştiriciliği, denizlerde ise çipura ve levrek yetiştiriciliği yapılmaktadır.
İŞLETME SAYISI TÜRKİYE DE İŞLETME SAYISI 2014 2.365 1.945 420 0 İÇ SULARDA DENİZLERDE TOPLAM
Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Mevcut Durumu ve Potansiyeli Türkiye içsu kaynakları ve denizleri yaklaşık 25 milyon ha yüzey alanı ile büyük bir su ürünleri yetiştiricilik potansiyeline sahiptir. Türkiye de su ürünleri yetiştiriciliği 1970 lerde ilk alabalık çiftliğinin kurulması ile başlamış ve 2014 yılında yetiştiricilik yapılan toplam tesis sayısı 2365 e yükselmiştir. Yetiştiriciliğin toplam su ürünleri üretimindeki payı ise hızla yükselmiş ve yaklaşık olarak toplam üretimin % 40 ına ulaşmıştır.
Türkiye su potansiyeli Üretim alanı Adet Uzunluk (km) Alan (ha) Göl 200 906118 Baraj gölü 206 342377 Gölet 953 15500 Akarsular 33 177714 Deniz 8333 24607200 Toplam alan 25871195
Akuakültür Deniz Balıkları Yetiştiriciliği Ege Denizi nde çipura ve levrek besiciliği uygulamaları doğadan yavru balık toplama uygulamasıyla 1985 yılından itibaren yoğunlaşmaya başlamıştır. Aynı yıl ülkemizde deniz ürünleri yetiştiriciliğinde devreye giren ilk örnek yatırım Çeşme-Ildırı daki Pınar A.Ş. tarafından gerçekleştirilmiştir. İç Su Balıkları Yetiştiriciliği Türkiye de ilk sazan ve alabalık yetiştirme uygulamaları 1958-1965 yıllarında yaşam bulmaya başlamıştır..
Akuakültür Deniz Balıkları Yetiştiriciliği Ege Denizi nde çipura ve levrek besiciliği uygulamaları doğadan yavru balık toplama uygulamasıyla 1985 yılından itibaren yoğunlaşmaya başlamıştır. Aynı yıl ülkemizde deniz ürünleri yetiştiriciliğinde devreye giren ilk örnek yatırım Çeşme-Ildırı daki Pınar A.Ş. tarafından gerçekleştirilmiştir. İç Su Balıkları Yetiştiriciliği Türkiye de ilk sazan ve alabalık yetiştirme uygulamaları 1958-1965 yıllarında yaşam bulmaya başlamıştır..
Denizlerde Su Ürünleri Yetiştiriciliği Türkiye de deniz su ürünleri yetiştiriciliği 1980 li yıllarda Ege Bölgesi nde denizden yakalanan yavru balıkların kafeslerde pazar boyuna gelene kadar beslenmesi ile başlamıştır. Deniz balıklarının yavru yetiştiriciliğine yönelik kuluçkahanelerin kurulması ve bunların işletmelerin ihtiyacına cevap verecek düzeye erişmesiyle 2000 yılından itibaren doğal stoklara zarar veren doğadan balık toplama yöntemi tamamen yasaklanmıştır. 2014 yılında 2 si Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na, 14 u özel sektöre ait olmak üzere, toplam 16 adet çipura ve levrek kuluçkahanesi bulunmaktadır. Bu kuluçkahanelerin toplam üretim kapasitesi 450 milyon adet/yıl dır.
Kuluçkahaneler ve yavru üretimi Türkiye, 2015 yılında;150 milyon çipura ve 170 Milyon levrek toplam 320 milyon adet yavru balık üretimi yapabilen 14 aktif kuluçkahaneye sahip bir ülke olarak dünyada önemli bir yere sahiptir. Kuluçkahaneler son derece modern, yüksek su kalitesi ve otomatik yemleme sistemlerine bulunan yapılardır.
Yeni Türler Türkiye de su ürünleri yetiştiriciliğinde içsularda alabalık denizlerde ise çipura ve levrek baş sırayı almaktadır. Tilapia (Oreochromis spp.), Mersin balığı (Acipenser baeri ve A. gueldenstaedtii), kalkan balığı (Scopthalmus maximus), ot sazanı (Ctenopharyngodon idella), gümüş sazanı (Hypopthalmichthys molitrix) gibi türlerin yetiştiriciliğine yönelik çalışmalar üniversiteler, araştırma enstitüleri veya özel sektör tarafından denenmektedir. Kerevit (Astacus leptodactylus), kefal (Mugil cephalus), yılan balığı (Anguilla anguilla), orfoz (Epinephelus gigas) yetiştiriciliği önerilen bazı türlerdir.
ÜRETİMİ YAPILAN TÜRLERİN ÜYE OLDUĞU FAMİLYALAR 1. 2. 3. 4. 5. CARANGIDAE SCIAENIDAE SERRANIDAE SCOPHTHALMIDAE SPARIDAE 29
ÜRETİMİ YAPILAN TÜRLER CARANGIDAE Seriola dumerili ( Sarıkuyruk ) Sciaena umbra ( İşkine ) SCIAENIDAE Umbrina cirrosa ( Minakop) Argyrosomus regius ( Sarıağız ) SERRANIDAE Epinephelus aeneus ( Lahos ) Epinephelus alexandrinus ( Lahos ) Epinephelus marginatus ( Orfoz ) 30
ÜRETİMİ YAPILAN TÜRLER SCOPHTHALMIDAE Psetta maxima ( Kalkan balığı) Acanthopagrus bifasciatus ( Sarı karagöz ) Dentex dentex ( Sinarit ) SPARIDAE Diplodus puntazzo ( Sivriburun karagöz) Diplodus sargus ( Sargoz ) Diplodus vulgaris ( Karagöz ) Lithognathus mormyrus ( Çizgili mercan ) Pagellus acarne ( Yabani mercan ) Pagellus bogaraveo ( Lekeli mercan ) Pagellus erythrinus ( Kırma mercan ) Pagrus pagrus ( Fangri ) 31
Real Dentex Dentex dentex Blue Spotted Seabream Pagrus caeruleostictus Pink Dentex Dentex gibbosus
KILIÇ HOLDING
KILIÇ HOLDING
PINAR - ÇAMLI 1985 Çamlıyem in kuruluşu, 1 milyon yavru balık, 300 ton sofralık çipura üretimi 1992 Levrek üretimine başlandı, üretim kapasitesi 10 milyon yavru balık 2001 Türkiye de ilk off-shore (kıyı ötesi) besicilik tesisi, üretim kapasitesi 2.340 ton 2004 Karamidye üretimine başlandı 2005 Türkiye de ilk organik midye üretimi sertifikası 2006 Üretim kapasitesi 60 milyon yavru balık oldu 2007 Ticari anlamda Sivriburun Karagöz üretimine geçildi
akuvatur 1990 yılında Adana da kurulan Akuvatur, Yıllar içerisinde geliştirdiği Ar-Ge çalışmaları sonucunda ürettiği özel ve nadir Akdeniz türleriyle ve yavru balık üretim kapasitesiyle Türkiye nin ve Avrupa nın lider firmaları arasında yerini almış bulunmaktadır. Geliştirdiği entegre akuakültür iş modeli ile yumurtadan son ürüne kadarki tüm üretim süreçlerinde sürdürülebilirliği ve izlenebilirliği garanti altına almıştır. 200 den fazla çalışanı, 6 üretim tesisi; Şakran Anaç Tesisi, Milas ve Adana Kuluçkahaneleri, Torbalı Yem Fabrikası, İnceburun Kafes Tesisi, Parlak Paketleme Tesisi ve Genel Müdürlük Ofisi ile İzmir, Muğla ve Adana da faaliyetlerine devam etmektedir.
AKUVATUR
AKVATEK
AKDENİZ BALIKLARI ÜRETİMİ Yıllık 2.000 ton porsiyonluk balık üretim kapasitesi Özel Akdeniz Balıkları türlerinin üretimi; Sinarit, Trança ve Mercan Premium Çipura üretimi AKUVATUR
YAVRU BALIK ÜRETİMİ Yıllık 84 milyon yavru balık üretim kapasitesi %20 pazar payı Ağırıklı olarak çipura ve levrek yavrusu üretimi Sadece Akuvatur un porsiyonluk balık üretimi için, özel Akdeniz türlerinin yavru balık üretimi AKUVATUR
EGEMAR
Orkinos Yetiştiriciliği Çeşme Gerence Körfezi nde faaliyet gösteren Mavi Yüzgeçli Orkinos Çiftliği (Akua Group) yıllık 1.800 ton av ve 2.700 ton hasat kapasitesine sahiptir.
Orkinos Yetiştiriciliği 1 Mayıs 15 Temmuz arasında Akdeniz de avlanan balıklar Gerence Körfezi ndeki off shore yöntemiyle kurulan ve 0,7 mil akıntı bulunan çiftliklere getirilmektedir. Orkinoslar 6 8 ay süreyle sardalye, ringa, uskumru gibi balıklarla beslenerek yağlandırılmakta ve Aralık ve Ocak aylarında özel sistemlerle dondurulup gemi ile başta Japonya olmak üzere bütün dünyaya ihraç edilmektedirler.
ORKİNOS YETİŞTİRİCİLİĞİ 1 Mayıs 15 Temmuz arasında Akdeniz de avlanan balıklar Gerence Körfezi ndeki off shore yöntemiyle kurulan ve 0,7 mil akıntı bulunan çiftliklere getirilmektedir. Orkinoslar 6 8 ay süreyle sardalye, ringa, uskumru gibi balıklarla beslenerek yağlandırılmakta ve Aralık ve Ocak aylarında özel sistemlerle dondurulup gemi ile başta Japonya olmak üzere bütün dünyaya ihraç edilmektedirler.
Lagünlerde Su Ürünleri Yetiştiriciliği Türkiye de, yaklaşık 36000 hektarlık alanı kapsayan 72 adet lagün bulunmasına rağmen, bugüne kadarki süreç içinde yanlış yönetim, kirlilik, siltasyon vb. nedenlerle doğal yapının bozulması sonucu lagünlerin büyük bir çoğunluğu kullanılamaz hale gelmiştir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı nca 1997 yılında yapılan çalışmaya göre 72 lagünden 15 tanesi ıslah edilebilir bulunmuştur. Bu lagünlerden yılda yaklaşık olarak 900 ton civarında balık elde edilmektedir. Birkaç istisna dışında, bütün lagünlerin balık üretiminde azalma görülmektedir..
Lagünlerde Su Ürünleri Yetiştiriciliği Ortalama verim 25 kg/ha dan azdır. Bu miktar, gelişmiş vallikültür tekniklerinin kullanıldığı ve ortalama 100 kg/ha lık bir üretimin gerçekleştirildiği İtalyan lagünleriyle karşılaştırıldığında çok düşük kalmaktadır. Bu lagünlerden Samsun-Bafra Balık Gölleri, Edirne Enez Lagün kompleksi, İçel Paradeniz- Akgöl Lagünü ve Adana-Akyatan Lagününde ıslah amaçlı fizibilite yatırım projelerinin uygulanmasına yönelik projeler geliştirilmiştir. Geliştirilen bu projeler kapsamında ıslah çalışmaları yapıldığı takdirde, lagünlerdeki vallikültür üretimi 4-5 kat artırılabilecektir.
İç su Ürünleri Yetiştiriciliği Türkiye de su ürünleri yetiştiriciliğinin iç sularda başlamasına ve mevcut potansiyelinde yüksek olmasına karşın iyi değerlendirilmediği söylenebilir. Son yıllarda iç sularda alabalık yetiştiriciliği ağırlık kazanmış, sazan yetiştiriciliği ise giderek azalma göstermiştir.
GAP Bölgesi nde yapılacak çalışmalar sonucu halen yaklaşık 900 ton/yıl olan üretimin doğal avcılık yolu ile yaklaşık 10000 ton/yıl, yetiştiricilik ile yaklaşık 12000 ton/yıl ve toplam olarak yaklaşık 22000 ton/yıl kapasiteye ulaşması mümkündür. Bu da Türkiye toplam üretiminin yaklaşık % 4 ü, içsu üretiminin ise % 25 i kadardır.
İÇ SU BALIKLARI YETİŞTİRİCİLİĞİ Toprak Havuzlar Beton Havuzlar
60
61
62
63
İç SuBalıkları Yetiştiriciliği Baraj Gölleri ve Göllerde Ağ Kafesler
Üretilen Türler İç Su Balıkları Yetiştiriciliği Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss) Sazan (Cyprinus carpio) Yayın Balığı (Silurus glanis) Potansiyel Türler Deniz Alası (Salmo trutta labrax) Sudak (Sander lucioperca) Tatlı su Levreği (Perca fluviatilis) Kahverengi Alabalık(Salmo trutta fario) Yılan Balığı (Anguilla anguilla)
YılanBalığı ( Muğla )
alternatifler
İnciler (Pearls)
Mikroalgler (Microalgae) Geçtiğimiz yıllarda intansif mikroalg kültürüne artan bir ilgi olmuştur. Mikroalglerden elde edilen ürünler çok çeşitli olup bunlara nutrientler, immünolojik tanı ayıraçları, pigmentler vb. ilave edilir. fotobiyoreaktörler
Mercanlar (Corals)
Holothuria Nudibranchia Echinodermata Amphibia Reptilia
Kapalı devre akuakültür sistemleri : büyüme sezonunu arttırma, otomasyon yoluyla işgücü maliyetlerini azaltma, stok güvenliğini arttırma, genellikle kapalı mekanda kurulma, çevresel büyüme şartlarının kontrolü, doğal kaynaklara bağımlılığın daha az oluşu, üretim üzerinde daha ayrıntılı ve özelleşmiş kontrol ve pazarlama kontrolünün arttırılması gibi avantajlara sahiptir.
Yeni Teknolojiler Büyüme/Rezistans vb. arttırmada yeni metotlar akuatik organizmalardan sağlanan yeni ürünler Bioplan a mussel hydrolysate immunostimulant Algo algal radyonükleotit koruyucu (protectant) Udina yüz maskeleri için algal ekstraktlar Opika sinirsel dejenerasyon hastalıklarının tedavisi Agar biyoteknoloji araştırmalarında geniş bir kullanım alanı var Astaxan gıdalar için mikroalgal pigmentler Anti-HIV ilaçları, anti-kanser ürünleri, antibiyotikler Anti-biofoulantlar, vb.
Yeni Teknolojiler
Teşekkürler