KÜLTÜR BALIKÇILIĞININ MEVCUT DURUMU VE YENİ TÜRLERİN YETİŞTİRİCİLİK AÇISINDAN ÖNEMİ

Transkript

1 KÜLTÜR BALIKÇILIĞININ MEVCUT DURUMU VE YENİ TÜRLERİN YETİŞTİRİCİLİK AÇISINDAN ÖNEMİ Prof. Dr. Ahmet ALP Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Su Ürünleri Bölümü Kahramanmaras Alternatif İçsu Ürünleri Türleri Yetiştiriciliği Çalıştayı Ocak 2016, Sherwood Breezes Resort Hotel, Antalya

2 %40 Bitkisel protein 6,1 9,6 Hayvansal protein Balık proteini 2, Balık 6% Su alanı 70% Karasal alan 30% Diğerleri 61% Karasal hayvanlar 33% A. Dünya yüzeyi B. İnsanlığın tükettiği protein kaynakları Şekil 1. Dünya yüzeyinin ve insanlığın tükettiği proteinin kaynaklara göre dağılımı

3 Akuakültür Su canlılarının belirli alanlarda uygun çevresel şartlar sağlanarak nihai ticari ürün haline getirilmesi işlevidir. Üretim teknikleri, işlemesi, pazarlaması ve mekanizasyonu ile bir endüstridir. 3

4 Akuakültürün amacı: Gıda üretimi amaçlı Akvaryum amaçlı Tıbbi amaçlı Kozmetik amaçlı Biyo-enerji amaçlı Farmakoloji ve ilaç sanayi amaçlı Balıklandırma ve rekrasyon amaçlı.. MAVİ EKONOMİ Carbon ayak izi kgco 2 /kg yenilebilir et Su tüketimi Litre/kg yenilebilir et 2.9 kg 3.4 kg 30 kg 1400 litre 4300 litre litre Tablo1. Kültürü yapılan farklı türlerde 1 kg yenilebilir et elde etmek için atmosfere verilen CO 2 ve tüketilen su miktarları.

5 Milyon ton Dünya üretimi ve ekonomik karşılığı: 2013 yılı akuakültür üretimi: 70.2 milyon ton (150 Milyar USD) İçsu : 44.7 Milyon Ton (84.9 Milyar USD) İçusulardaki üretim 10 yılda %82 artmıştır. Deniz : 25.5 Milyon ton (65.5 Milyar USD) Denizlerdeki üretim 10 yılda %46.8 artmıştır İçsu Deniz Şekil 2. Dünyada yıllara göre akuakültür yoluyla üretim miktarları 5

6 Ülkelerin üretim miktarları: Çin India Indonesia Vietnam Bangladesh Norveç Mısır Tayland Şili Myanmar Filipinler Japonya Brezilya ABD Güney Kore Tayvan Ekvator İran Nijerya Malezya Türkiye Ispanya ton 43.5 milyon ton Dünyanın toplam akuakültür üretimi: 70 Milyon ton 22 ülkenin akuakültür üretimi: 67.1 Milyon ton (%95.7 i) Dünyanın toplam üretiminin %62 i Çin e aittir. Türkiye 21. sırada yer almaktadır Şekil 3. Ülkelere göre akuakültür üretim miktarları

7 Ton Türkiyenin üretim miktarı: Türkiye nin toplam akuakültür üretimi: ton 15 yılda üretim %193 oranında artmıştır. İçsulardaki üretim : Ton (%46) Denizlerdeki üretim : Ton (%54) Deniz İçsu Şekil 4. Türkiye de yıllara göre akuakültür üretim miktarları 7

8 Dünyada üretim yapılan tür sayısı: Tür : 210 (FAO 2000) Balık : 131 Mollusc : 42 Crustacea : 27 Amhibi/Reptil : 2 Aqu. Bitki : 8 Tür : 567 (FAO 2012) Balık : 354 Mollusc : 102 Crustacea : 59 Amhibi/Reptil : 6 Aqu. inverteb. : 9 Deniz/içsu alg : 37 Dünya genelinde farklı üretim teknikleri kullanılarak 600 den fazla türün kültürü yapılmaktadır (FAO, 2014). Naylor ve ark. (2000) e göre ise dünyada 200 den fazla balık ve kabuklunun akukültürü yapılmaktadır.

9 Ctenopharyngodon idellus Hypophthalmichthys molitrix Cyprinus carpio Ruditapes philippinarum Oreochromis niloticus Penaeus vannamei Hypophthalmichthys nobilis Catla catla Carassius carassius Salmo salar Labeo rohita Chanos chanos Oncorhynchus mykiss Penaeus monodon Megalobrama amblycephala Eriocheir sinensis Sinonovacula constricta Procambarus clarkii Crassostrea gigas Mylopharyngodon piceus Channa argus Anadara granosa Silurus asotus Ictalurus punctatus Cirrhinus mrigala Trionyx sinensis Monopterus albus Micropterus salmoides Misgurnus anguillicaudatus Pangasius hypophthalmus Dünyada en çok üretim miktarına sahip 30 tür: %76 %45 %21 %53 %91 %15 %485 %-19 %87 %113 %15 %76 %14 %11 %113 %146 %142 %228 %1056 %17 %65 %53 %50 %107 %97 %60 %111 % TON Şekil 5. Türlere göre akuakültür üretim miktarları %24 %53 30 Türün toplam üretimi : TON (%67.3) Diğer türler : TON (%32.7) TOPLAM : TON

10 Ton Ton Ton Ton Pangasius hypophthalmus Misgurnus anguillicaudatus yılda %1056 artış yılda %228 artış Procambarus clarki yılda %485 artış Monepterus albus 8 yılda %146 artış Şekil 6. Akuakültürde son 8 yılda üretimi en hızlı artan türler.

11 Ton Türkiye de üretilen türler: Türkiyede de akuakültür ticari anlamda 3 türe dayanmaktadır. Alabalık : Ton ( ton içsu; 5610 ton deniz) Levrek Çipura : Ton : Ton Alabalık Çipura Levrek Şekil 7. Türkiye de yetiştiriciliği yapılan türlerin yıllara göre üretim miktarları 11

12 Yeni türlerin akuakültür için önemi Ürünü çeşitlendirerek gıda üretiminin artırılması Ürün desenini genişleterek ileride oluşabilecek riskleri paylaştırılması Yerli genetik kaynakların değerlendirerek küresel akuakültür piyasasına kazandırılması Biyolojik çeşitliliğin ve su ürünleri genetik kaynaklarının korunması Stokların zenginleştirilmesi Ülkesel kaynakların kullanılarak akuakültürde dışa bağımlılığın azaltılması Ülkemiz su kaynaklarının daha fazla yetiştiricilikte kullanılması Taleplerin yetiştiricilik yoluyla karşılanarak doğal stoklar üzerindeki balıkçılık baskısının azaltılması 12

13 Akuakültürdeki türlerin olası olumsuz etkileri Üretim alanlarından doğal ortama balık kaçışları ve orijinal türler üzerinde oluşabilecek olumsuz etkiler Eutrifikasyon Doğal stoklara hastalık bulaştırma riski Mevcut doğal stokların hatcherilerden kaçacak birylerle genetik yapısının değiştirilmesi Kullanılacak antibiyotik ve ilaçların çevreye vereceği zararlar 13

14 Türkiye iç sularında akuakültür potansiyeli olan türler Silurus glanis (618 ton) Luciobarbus esocinus Barbus grypus Esox lucius (213 ton) Phoxinellus anatolicus Sander lucioperca (490 ton) Anguilla anguilla (48 ton) Kerevit (532 ton) Ülkemizdeki doğal alabalıklar Mersin balıkları (Parantez içerisindeki değerler Türkiye deki avcılık miktarlarıdır) 14

15 Ahmet ALP