Seçme Yaz lar 1 Entelektüelin Siyasi fllevi Seçme Yaz lar 2 Özne ve ktidar Seçme Yaz lar 3 Büyük Kapat lma Seçme Yaz lar 4 ktidar n Gözü Seçme Yaz lar 5 Felsefe Sahnesi Seçme Yaz lar 6 Sonsuza Giden Dil Michel Foucault
Ayr nt : 308 Seçme Yaz lar: 3 Büyük Kapat lma Michel Foucault Çevirenler Ifl k Ergüden & Ferda Keskin Yay ma haz rlayan Ferda Keskin Katk da bulunan Hülya Tufan Ifl k Ergüden ve Tuncay Birkan n derlemifl oldu u Seçme Yaz lar, orijinal metnin editörleri ve Foucault nun asistanlar olan Daniel Defert ve François Ewald taraf ndan onaylanm flt r. Kitab n özgün ad Dits et écrits (1954-1988) Gallimard/1994 bas m ndan çevrilmifltir. Éditions Gallimard Bu kitab n Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir. Kapak Ça la Turgul Düzelti Mehmet Celep Cet ouvrage, publié dans le cadre du programme d aide à la publication, bénéficie du soutien du Ministère des Affaires Etrangères, de l Ambassade de France en Turquie et du Centre Culturel et de Coopération Linguistique d Istanbul. Çeviriye destek program çerçevesinde yay mlanan bu yap t, Fransa D fliflleri Bakanl n n, Türkiye deki Fransa Büyükelçili i nin ve stanbul Frans z Kültür Merkezi nin deste iyle gerçeklefltirilmifltir. Bask ve cilt Sena Ofset (0 212) 613 38 46 Birinci bas m 2000 kinci bas m 2005 ISBN 975-539-285-8 AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Ca alo lu - stanbul Tel.: (0 212) 512 15 00 Faks: (0 212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Michel Foucault Büyük Kapat lma
çindekiler Michel Foucault...7 Sunufl: Büyük Kapat lma Ferda Keskin...11 I. DEL L N TAR H NE ÖNSÖZ...20 II. DERR DA YA CEVAP...31 III. GÖVDEM, BU KÂ IT, BU ATEfi...48 IV. DEL L K VE TOPLUM...76 V. SU VE DEL L K...85
VI. DEL L K, ESER YOKLU U...90 VII. G.I.P. MAN FESTOSU...100 VIII. BÜYÜK KAPATILMA...103 IX. SONUÇ YER NE...116 X. HAP SHANELER VE HAP SHANE SYANLARI...120 XI. DÜNYA BÜYÜK B R TIMARHANED R...129 XII. CEZAEV NE KAPATILMA HAKKINDA...132 XIII. KT DAR MEKAN ZMASINDA HAP SHANELER VE TIMARHANELER...144 XIV. ATT CA HAP SHANES HAKKINDA...150 XV. HAK KAT VE HUKUKSAL B Ç MLER...163 XVI. DEL L K B R KT DAR SORUNU...279 XVII. HALK ADALET ÜZER NE MAOCULARLA TARTIfiMA...284 Dizin...317
Michel Foucault Michel Foucault 1926 da Poitiers de do du. 1946 da Fransa n n en önemli e itim kurumlar ndan École normale supérieure e kabul edildi. Felsefe ve psikoloji okudu. 1948 de felsefe, 1949 da psikoloji dallar nda lisans derecesi ald. Bu y llarda birçok ünlü ismin yan s ra Louis Althusser in ve Hegel uzman Jean Hyppolite in ö rencisi oldu. 1950 de girdi i Frans z Komünist Partisi nden 1952 de ayr ld. Bir süre hastanelerde psikolog olarak çal flt. 1953 te Althusser in yerine École normale de felsefe asistan oldu ve psikoloji e itimine devam etti. Paris Psikoloji Enstitüsü nden psikopatoloji ve deneysel psikoloji diplomalar ald. Marksist bir bak fl aç s yla yazd ilk kitab Maladie mentale et personnalité den (1954, Ak l Hastal ve Kiflilik) sonra Georges Dumézil in 7
tavsiyesiyle sveç Uppsala daki Maison de France a direktör oldu. Burada Histoire de la folie à l âge classique (Klasik Ça da Delili- in Tarihi) üzerine çal flmaya bafllad. 1958 de sveç ten ayr l p önce Varflova ya, ard ndan 1959 da Hamburg a gitti. Delili in Tarihi ni tamamlay p Clermont-Ferrand Üniversitesi nde psikoloji dersleri vermeye bafllad. 1961 de Delili in Tarihi ni doktora tezi olarak savundu. Ard ndan Clermont-Ferrand da felsefe bölümünün bafl na geçti. Ayn y l Gilles Deleuze le tan flt. Bir y l sonra Georges Bataille n kurmufl oldu u Critique dergisinin yay n kuruluna girdi ve Naissance de la clinique (Klini in Do uflu) adl kitab n yay mlad. 1966 da ilk bask s bir ayda tükenen ve büyük tart flmalara neden olan Les mots et les choses (Kelimeler ve fieyler) ç kt. nsan n ölümünü ilan eden ve felsefe ile insan bilimlerindeki tüm hümanist gelene i karfl s na alarak özellikle Jean-Paul Sartre n ve Komünist Parti ye yak n entelektüellerin sald r s na u rayan kitap çevresinde o dönemin moda ak m yap salc l kla ilgili sert bir polemik yafland. Bu tart flmalardan ve Fransa n n bo ucu geleneksel ahlâk ndan rahats z olan Foucault, Tunus Üniversitesi nde felsefe profesörü olarak çal flmak üzere Fransa dan ayr ld. 1960 l y llar ayn zamanda Foucault nun edebiyat üzerine çeflitli türden önemli yap tlar yay mlad ve Tel Quel grubuyla yak n bir iflbirli ine girdi i dönemdir. Tunus ta anti-emperyalist gösteriler yapan ö rencilerle iflbirli i yapan ve May s 1968 olaylar ndan sonra Tunus polisinin sürekli tacizi üzerine Paris e dönen Foucault yeni kurulan deneysel Vincennes Üniversitesi nde felsefe bölümünün bafl na geçti ve burada bir y l ders verdi. 1969 da Tunus ta tamamlad ve Kelimeler ve fieyler de kulland yöntemi aç klama denemesi olan L Archéologie du savoir (Bilginin Arkeolojisi) yay mland. 1970 te Fransa n n en prestijli kurumlar ndan Collège de France da kendisi için kurulan Düflünce Sistemleri Tarihi kürsüsüne seçildi. Bunun ard ndan Groupe d Information sur les Prisons (G.I.P. Hapishaneler Üzerine Enformasyon Grubu) adl oluflumun kurucular ndan biri oldu. Gerek bu grup gerekse de adalet, t p, psikiyatri ve cinsellikle ilgili bir dizi mücadele çevresinde yeni bir politik etkinlik biçiminin öncülü ünü yapt. Geleneksel parti politikalar n n d fl na ç - 8
kan bu etkinlik biçimi yeni bir eylem anlay fl ile yeni bir entelektüel anlay fl n da beraberinde getiriyordu. 1973 te Sartre ve Maurice Clavel le birlikte Libération gazetesinin kurulufluna kat ld. 1975 te Surveiller et punir: Naissance de la prison (Gözetleme ve Cezaland rma: Hapishanenin Do uflu) yay mland. ktidar iliflkileri, teknikleri, stratejileri ve taktiklerinin; yani modern Bat toplumlar nda öznelli i kurma biçimlerinin analizini yapt bu kitap ola- anüstü bir ilgi gördü. 1976 da Histoire de la sexualité (Cinselli in Tarihi) bafll kl ve alt cilt olmas n planlad dizinin ilk kitab La volonté de savoir (Bilme stenci) ç kt. Cinselli in bast r lmad n, tam tersine modern biyo-iktidar taraf ndan üretilip bedene nüfuz etmek için bireylere dayat ld n söyledi i bu kitap Sigmund Freud dan Herbert Marcuse ye kadar uzanan ve insan n hakikatini ve özgürlü ünü arzular n özgürleflmesinde bulan kuram n a r bir elefltirisiydi. Özgürleflmenin yerine alternatif olarak kendini yaratmay ve arzunun özgürleflmesi yerine zevki yo unlaflt rmay öne ç - karan bak fl aç s n bu son kitab n n ard ndan gelifltirdi. Alt y l sonra yay mlanan Cinselli in Tarihi nin ikinci ve üçüncü ciltlerine kadar geçen süre içinde önde gelen Frans z entelektüelleriyle birlikte spanya dan Polonya ya çeflitli bask c rejimlere karfl yürütülen uluslararas kampanyalara kat ld. Bütün bu süreç içinde irili ufakl birçok kitap, makale ve söyleflisi yay mland. Söz konusu makale ve söyleflilerinin yan s ra dünyan n çeflitli ülkelerinde verdi i dersler 1994 te dört cilt olarak ve Dits et écrits (Söylenmifl ve Yaz lm fllar) bafll alt nda bir araya getirilip kitaplaflt r ld. Collège de France da vermifl oldu u dersler halen kitaplaflt r lmakta olan Foucault, gerek teorik çal flmalar gerekse de etkin politik yaflam yla yirminci yüzy l n en etkili düflünürlerinden biri olmufltur. Bu çal flmalar edebiyattan felsefeye, insan bilimlerinden siyasete birçok alanda say s z yap t için ç k fl noktas olmufltur ve olmaya devam etmektedir. Yirminci yüzy l n entelektüel co rafyas nda Foucault nun yapt bu belirleyici etkinin nedeni kuflkusuz, Bat da çok güçlü bir biçimde kök salm fl düflünce geleneklerinin hâkimiyetini sarsan yeni bir düflünme biçiminin en önemli temsilcilerinden biri, belki de en 9
önemlisi olmas d r. 1960 l y llardan itibaren özellikle Nietzsche ve Heidegger in etkisiyle ortaya ç kan bu yeni düflünce biçimi, Foucault nun antropolojizm olarak adland rd ve öncelikle insan ve insan do as n felsefi düflünce için ç k fl noktas olarak alan, özelde ise bir özne ve bilinç felsefesinde yo unlaflan gelene i hedef al yordu. Zaman zaman anti-hümanizm olarak adland r lan bu yeni elefltirel tutumda, do rudan do ruya özne ve öznel deneyim sorununu hedef alan Foucault nun tuttu u yer çok önemlidir. Öznel deneyimi aç klamak için öznenin de il, o deneyimi kuran söylem ile söylemin karfl l kl ve kaç n lmaz bir iliflki içinde oldu u iktidar sistemlerinin analizini yapmak gerekti ini gösteren Foucault, bir yandan iktidar ile özne aras ndaki ayr lmaz iliflkinin alt n çizmifl, bir yandan da öznel deneyimin kurulmas nda insan bilimlerinin oynad rolü ortaya ç kararak çok güçlü bir bilim elefltirisi getirmifltir. Foucault nun bu analizlerde gelifltirdi i ve kulland iktidar modeli gerek klasik politik felsefenin gerekse de Marksizmin kulland modelden radikal anlamda farkl d r. Bu yüzden çok ince iktidar iliflkileri ve tekniklerinin, delilikten suça, cinsellikten eti e kadar en umulmad k noktalarda ne kadar etkili oldu unu göstermifl ve siyasi düflüncede yeni bir ç r açm flt r. Öte yandan, Foucault nun bu çal flmalarda kulland yöntemler ile tarih anlay fl, felsefe ve insan bilimlerinde kullan lan klasik yöntemler ile tarih anlay fl n n çok d fl - na ç km fl ve oluflturdu u örnekle yepyeni araflt rma alanlar ve biçimlerine öncülük etmifltir. El att her alanda öncelikle yerleflik bak fl aç lar n ve yöntemleri sorgulayan Foucault, bu tutumuyla öncelikle düflüncenin kendisi üzerinde düflünmesi ve kendini dönüfltürmesinin önemini hat rlatm fl ve bu anlamda düflünce tarihine radikal anlamda yön veren dönüm noktalar ndan biri olmufltur. F.K. 10
Büyük Kapat lma Ferda Keskin * Eserlerinin çok büyük bir bölümünde Bat n n yak n tarihi üzerinde yo unlaflan Foucault ya göre on yedinci yüzy l Avrupas nda çok önemli bir de ifliklik meydana gelmifltir. Bu de iflim sürecinin en önemli an ise Foucault nun Delili in Tarihi adl ilk önemli eserinde Büyük Kapat lma olarak adland rd olayd r. 1656 y l nda Paris te Hôpital général (genel hastane) adl bir kurum kurulmufl ve birkaç ay gibi k sa bir süre içinde Paris nüfusunun az msanmayacak bir bölümü (üç yüz bin nüfusun en az alt bini) bu kurumda gözetim alt na al nm flt r. Ancak Foucault ya göre Hôpital général in iflleyifli ya da amac bak m ndan hiçbir t bbi düflünce ya da amaçla iliflkisi yoktur. Tersine, bu kurum o dönemde Fransa da örgütlenmekte * stanbul Bilgi Üniversitesi 11
olan monarflik ve burjuva düzenin önemli bir parças, hatta makam d r. 1 Üstelik ayn y llarda bütün Avrupa da benzer geliflmeler meydana gelmifl, çeflitli ülkelerde nüfusun önemli bir k sm s k resmi denetim alt ndaki kurumlarda kapat lm flt r. Kapat lanlar deliler, hastalar, fakirler, eflcinseller gibi farkl özellikler tafl yan kiflilerin oluflturdu u kar fl k bir gruptur. Ancak yine de bu gruba ait olanlar n önemli bir ortak özelli i vard r: hepsi bedensel özürlü olduklar için ya da baflka nedenlerle çal flamayan veya çal flmak istemeyen, sabit ifli ve evi olmayan yersiz yurtsuz insanlard r. O dönemde, hiç ayr m yapmadan yafll lar, sakatlar, çal flamayan veya çal flmak istemeyen kimseler, eflcinseller, ak l hastalar, müsrif babalar, hay rs z evlatlar kapat l yordu; hepsi birden ayn yere kapat l yordu. 2 Bu anlamda Foucault ak l hastanesi, hastane ya da hapishane gibi modern kapatma kurumlar n n on yedinci yüzy la kadar var olmad - na dikkat çeker. Üstelik deliler, hastalar, suçlular ve çal flamayacak durumda olan ya da çal flmak istemeyenler bafllang çta hiçbir ayr m gözetilmeden ayn yere kapat lm flt r. Foucault ya göre bu büyük kapat lma sürecinin arkas nda do rudan do ruya ekonomik ve siyasi bir neden vard r: Büyük bir ihtimalle spanyol ekonomisinde meydana gelen bir kriz sonucunda bütün Bat dünyas n etkisi alt - na alan ve ücretlerin düflmesine, iflsizli e, para k tl na neden olan ekonomik bir kriz. 3 Foucault böylece kapat lman n ikili bir ifllev yerine getirdi ini söyler: böyle bir ekonomik kriz an nda aç kalan iflsiz ve aylak kesimin baflkald rmas tehlikesine karfl güvenli bir önlem almak ve kapat lm fl olanlar n kriz geçtikten sonra ucuz ve kolayca denetlenebilir bir iflgücü oluflturmas n sa lamak. 12 Söz konusu olan art k iflsizlerin kapat lmas de il, kapat lm fl olanlara ifl vermek ve onlar n herkesin refah na hizmet etmesini sa lamakt r. 1. M. Foucault, Folie et Déraison: Histoire de la la folie à l âge classique. Paris: Plon, 1961, s. 58-60. 2. M. Foucault, Büyük Kapat lma, bu kitap, s. 106. 3. M. Foucault, Folie et Déraison: Histoire de la la folie à l âge classique. Paris: Plon, 1961, s. 80.
Münavebe çok aç kt r: iflsizli in olmad ve ücretlerin yüksek oldu u zamanlarda ucuz el eme i; ve iflsizlik dönemlerinde aylakl n ortadan kald r lmas ile ajitasyon ve isyanlara karfl toplumsal korunma. 4 On yedinci yüzy lda meydana gelen bu önemli de iflim uzun süreli bir kapatma ve cezaland rma mekân olarak hapishane kurumunun da temellerini atm flt r, çünkü Foucault ya göre bu döneme kadar pratik anlamda hapishane diye bir kurum olmam flt r. Suçlular n kapat ld hücreler kendi bafl na bir cezaland rma arac de il, bir tür mahkeme bekleme odas olarak ifllev görmüfl; insanlar hücrelere baflka bir flekilde cezaland r lmay ya da özgürlüklerine kavuflmay beklemek üzere kapat lm flt r. Etkin bir önlem olarak kapatmaya ancak kapitalizm el eme i, iflsizlik gibi sorunlarla karfl karfl ya geldi- inde ve on yedinci yüzy l Avrupa toplumlar (Fransa, ngiltere, Almanya, vb.) büyük isyanlarla tan flt nda baflvurulmufltur. syanlar bast rmak için bir ordu göndermek, insanlar katletmek, yak p y kmak gibi eski yöntemler, ayn zamanda büyük toprak sahiplerinin vergi toplamas n da engelleyen genel bir ekonomik felakete yol açacak önlemler haline geldi inde daha ekonomik ve etkili bir önlem ve cezaland rma tekni i olarak hapishaneye baflvurulmufltur; çünkü hapishaneler nüfusun tehlikeli bir bölümünü feci ekonomik sonuçlara yol açmadan elemeye imkân tan m flt r. 5 On yedinci yüzy lda bafllayan bu kapatma prati inde on sekizinci yüzy l sonu ve on dokuzuncu yüzy l bafl nda, yani Frans z Devrimi döneminde önemli bir de iflim daha meydana gelmifl ve kapat lanlar içinde ayr mlar yap lmaya bafllanm flt r: ak l hastalar t marhaneye, gençler slahevlerine, suçlular hapishaneye. 6 Yani bu dönem hastalar n, ak l hastalar n n, suçlular n kategorik olarak birbirinden ayr l p her biri için farkl bir kurumun kurulmas na tan kl k eder. Ancak Foucault ya göre bafllang çta bu tür bir ekonomik tasarruf ifllevi görmek üzere gelifltirilen kapatma teknikleri ve kurumlar giderek daha pahal ve verimsiz hale gelmifltir. Genel olarak kapitalist toplumda uygulanan büyük kapat lma çok arkaik ve kendini 4. A.g.y. s. 82 (Çeviri benim F.K.) 5. M. Foucault, Büyük Kapat lma, bu kitap, s. 105. 6. A.g.y. s. 106. 13
hakl ç karamayan bir fleydir, sonuçlar görünür biçimde çok pahal d r. 7 Çal flamayacak durumda olan veya çal flmak istemeyenlerin tedavi ya da slah yoluyla çal flabilir hale getirilmesinin ekonomiye olan katk s, bu amaçla yap lan harcamalar n alt nda kalmaya bafllam fl; üstelik yap lan her türlü reforma ra men bu kurumlar görünür amaçlar n gerçeklefltirmede de ciddi baflar s zl klara u ram flt r. flte bu olgudan hareket eden Foucault, bu kadar verimsizlik ve baflar s zl a ra men söz konusu kurumlarda niçin srar edildi ini sorgular. Bu srar n nedeni Foucault ya göre kapatma prati inin güçlü bir toplumsal denetim sa lamak ve kapitalizmin ihtiyaç duydu u iflgücünü üretmek için görünürden çok daha ince ve etkili bir ifllev yerine getirmesidir. Foucault nun siyasi modernli in efli i olarak adland rd ve on sekizinci yüzy l sonu ile on dokuzuncu yüzy l n bafl na tekabül eden dönem ayn zamanda kapitalizmin ihtiyaç duydu u emek gücünün kayna olan insan bedeni ve bu bedenin sahip oldu u üretim gücünün do rudan do ruya ekonomik ve siyasi müdahalelerin nesnesi haline geldi i dönemdir. Ancak bu emek gücünün fiilen üretken hale getirilebilmesi için kullan lan eski tekniklerin (örne in hapishane, slahevi, ak l hastanesi, askeri k flla gibi kurumlar n zorlay c yönetmeliklerini örnek alan büyük fabrikalar) afl r pahal ve etkisiz hale gelmesiyle birlikte yeni bir teknik gerekmifltir. Bu yeni teknik Foucault ya göre kapitalist üretim biçiminin gerektirdi i disiplin ve uysall n insanlar taraf ndan benimsenip içsellefltirilmesine ve gönüllü olarak uygulanmas na dayan r. Böylece on sekizinci yüzy l sonunda Avrupa da ortaya Foucault nun disiplinci iktidar ad n verdi i yepyeni bir iktidar türü ç km flt r. Bu iktidar n uysallaflt rma ve verimli hale getirme yöntemi ise fliddet ve bedensel zorlamaya de il, insanlara belli öznellik biçimleri dayat lmas na dayan r. Bu yüzden kendi çal flmalar n n genel bir de erlendirmesini yaparken Foucault, insanlar n Bat kültüründe özneye dönüfltürülme biçimlerinin analizine verdi i önemi vurgular ve bu öznelefltirme sürecinde etkili olmufl üç ayr nesnelefltirme kipini öne ç kar r: kendilerine bilim statüsü veren ve konuflan özne, emek üreten özne ile 7. M. Foucault, Büyük Kapat lma, bu kitap, s. 108. 14
biyolojik anlamda yaflayan özneyi nesnelefltiren araflt rma kipleri; özneyi kendi içinde bölen ve baflkalar ndan bölüp ay ran pratikler; ve son olarak insan n kendisini özneye dönüfltürme biçimleri. 8 Büyük Kapat lma bafll alt nda toplanan yaz lar Foucault nun yukar da sayd m z ikinci nesnelefltirme kipi üzerine yapt çal flmalar n kapsam na giriyor. Çal flmam n ikinci bölümünde, öznenin bölücü pratikler diye adland raca m pratiklerde öznenin nesnelefltirilmesini inceledim. Özne, ya kendi içinde bölünmüfl ya da baflkalar ndan bölünmüfltür. Bu süreç onu nesnelefltirir. Bunun örnekleri deli ile ak ll, hasta ile sa l kl, suçlular ile iyi çocuklar d r. 9 Burada sözü edilen nesnelefltirme sürecinin Foucault nun genel olarak Bat kültüründe insanlar n özneye dönüfltürülmesini tarif ederken kulland sorunsallaflt rma kavram yla örtüfltü ünü söyleyebiliriz. Sorunsallaflt rma, insanlar n belli varl k veya davran fl biçimlerinin tarihin belirli anlar nda sorun olarak kabul edilip baz söylemsel pratikler ile söylemsel olmayan pratiklerin nesnesi haline getirilmesi ve Foucault nun hakikat oyunlar ad n verdi i sistemlere dahil edilmesidir. Söz konusu varl k veya davran fl biçimlerinin bu sistemler içinde üretilmifl hakikatler, yani bilgi üzerinden tan mlanmas ayn zamanda onlar n belli insan deneyimleri olarak yeniden kurulmas ve s n fland r lmas d r. nsanlar n bu hakikatlere inanmas, yani onlar üzerinden tan mlanm fl deneyim biçimlerini kendilerine dair hakikatler olarak görmesi ise bu deneyimlerin öznesi olmay kabullenmeleri anlam na gelir. Böylece insanlar öznesi haline geldikleri deneyimlerin içerimledi i bilimsel, ahlâki, hukuki, siyasi normlara göre hareket eder ve kendini s n rlar. 10 Yukar da yapt m z al nt da Foucault bölücü pratikler ad n verdi i ikinci nesnelefltirme kipi için deli ile ak ll y, hasta ile sa l kl y, suçlular ile iyi çocuklar bölüp birbirinden ay ran s n flan- 8. M. Foucault, Özne ve ktidar. stanbul: Ayr nt Yay nlar, 2000, s. 58 9. A.g.y. s. 58. 10. Bu konuda daha ayr nt l bir tart flma için bkz. F. Keskin, Özne ve ktidar ; M. Foucault, Özne ve ktidar. stanbul: Ayr nt Yay nlar, 2000 içinde, s. 11-24. 15
d rmalar örnek veriyor. Kuflkusuz bu pratiklerde söz konusu olan, delilik, hastal k, suç gibi belli varl k veya davran fl biçimlerinin sorunsallaflt r larak özel birer deneyim haline dönüfltürülmesidir. nsanlar bu deneyimlerin öznesi olmay kabul ettiklerinde, davran fllar n da deneyimlerin içerimledi i normlara göre s n rland racak, yani modern kapitalist toplumun ihtiyaç duydu u disiplini içsellefltirecektir. Bu tür sorunsallaflt rmalar n gerektirdi i söylemsel pratikler ak l hastal, hastal k, ya da suç gibi varl k biçimleri üzerine nesnel anlamda do ru olma, yani hakikat iddias tafl yan önermeler üreten psikiyatri, psikoloji, patoloji, psikopatoloji, pedagoji, kriminoloji gibi bilimsel araflt rma alanlar ; söylemsel olmayan pratikler ise bu araflt rma alanlar için gereken ortam sa layan hastane, ak l hastanesi, hapishane, k flla, okul gibi tecrit kurumlar d r. Foucault nun eserlerinin önemli bir bölümünün bu tür nesnelefltirme ya da sorunsallaflt rma süreçlerinde kullan lan söylemsel pratikler ile söylemsel olmayan pratiklerin analizine ayr ld n görüyoruz. Klasik Ça da Delili in Tarihi, Klini in Do uflu, Gözetleme ve Cezaland rma: Hapishanenin Do uflu bu anlamda en çok öne ç - kan eserler. Örne in Klasik Ça da Delili in Tarihi, insanlar n delilik ya da benzeri kavramlar alt nda tan mlanan varl k veya davran fl biçimlerinin on sekizinci yüzy l n sonundan itibaren bir yandan psikiyatri, psikoloji ve benzeri bilim alanlar na dönüflecek söylemsel pratiklerin, di er yandan daha sonra ak l hastanesi ad n alacak olan kurum çerçevesinde söylemsel olmayan pratiklerin nesnesi haline gelmesinin ve bu süreç sonunda delili in ak l hastal deneyimi olarak yeniden kurulmas n n bir tarihidir. Delili in ak l hastal olarak yeniden kurulmas ayn zamanda ak l ile ak l-olmayan aras nda derin bir yar lman n, delili in d fllan p, kapat l p, sessizli e itilmesinin ve akl n ak l-olmayan üzerinde tek yanl, bilimsel (psikiyatrik, psikolojik) do ruluklarla bezeli ve normatif bir monolog üretmesinin de iflaretidir. 16 Kurucu olan, delili i ay r p bölen edimdir, yoksa bu bölme bir kez yap l p da ortal k yat flt nda yerleflik hale gelen bilim de il. Ç k fl noktas, ak l ile ak l-olmayan aras ndaki mesafeyi koyan yar lmad r; akl n ak l-olmayan üzerinde, onun hakikatini delilik, suç veya hastal k biçi-