KANSERDEN KORUNMA STRATEJİLERİ VE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR 1
İÇERİK o KANSER NEDİR? o METASTAZ NEDİR? o KANSER TEHLİKESİNİN 7 HABERCİSİ? o EN SIK GÖRÜLEN KANSER TİPLERİ? o KANSERDEN KORUNMAK NEDEN ÖNEMLİ? o KANSERDEN KORUNMA AŞAMALARI? o KANSERDEN KORUNMA ARAŞTIRMALARI? o ÖNERİLER(beden kitle indeksi, fiziksel aktivite, beslenme) o KANSERLE İLGİLİ GÜNCEL YAKLAŞIMLAR 2
ÖĞRENİM HEDEFLERİ Bu çalışma sonucunda; Kanser ve metastazı tanımlayabilme, Kanserin nedenlerini ve kanser habercisi semptomları farkına varma, Kanserden korunmanın önemini kavrayabilme, Kanserden korunmak için öneriler hakkında bilgi sahibi olma, Kanserle ilgili güncel yaklaşımlardan haberdar olma, 3
KANSER: Hücrelerde DNA nın hasarı sonucu hücrelerin kontrolsüz veya anormal bir şekilde büyümesi ve çoğalmasıdır. 4
Vücudumuzda tüm organlar hücrelerden oluşur. Hücreler vücudumuzun en küçük yapıtaşlarıdır ve ancak mikroskopla görülebilirler. Sağlıklı vücut hücreleri (kas ve sinir hücreleri hariç) bölünebilme yeteneğine sahiptirler. Ölen hücrelerin yenilenmesi ve yaralanan dokuların (vücut içi ve dışındaki) onarılması amacıyla bu yeteneklerini kullanırlar. 5
Buna karşın kanser hücreleri, bu bilinci kaybeder, kontrolsüz bölünmeye başlar ve çoğalırlar. Kanser hücreleri birikerek tümörleri (kitleleri) oluştururlar, tümörler normal dokuları sıkıştırabilirler, içine sızabilirler yada tahrip edebilirler. 6
Eğer kanser hücreleri oluştukları tümörden ayrılırsa, kan yada lenf dolaşımı aracılığı ile vücudun diğer bölgelerine gidebilirler. Gittikleri yerlerde tümör kolonileri oluşturur ve büyümeye devam ederler. Kanserin bu şekilde vücudun diğer bölgelerine yayılması olayına METASTAZ adı verilir. 7
Kanserin Nedenleri? Kanserin sebebi henüz kesin olarak bilinmemektedir. Kanser hastalığı için iki grup risk faktörü vardır. Kanser için risk faktörleri yaşam şekillerine, yaşa, cinsiyete ve aile öykülerine bağlı olarak değişir. Bir başka risk grubu ise çevresel faktörlerdir: Sigara alkol kullanımı, Uzun süre ve tehlikeli saatlerde güneş altında kalma, Aşırı dozda röntgen ışınına maruz kalma, Bazı kimyasal maddeler (katran, benzin, boya maddeleri, asbest vb) 8
Bazı virüsler Hava kirliliği Radyasyona maruz kalma, Kötü beslenme alışkanlığı 9
10
Kanser Tehlikesinin 7 Habercisi Kanserin belirti ve bulguları köken aldığı doku ve organlara göre değişir. Hatta bazen hiç belirti ve bulgu vermeden kontrol muayenelerinde kanser tanısı konulabilir 11
Aşağıdaki belirtilere dikkat edin: Rahim ve makattan gelen normal olmayan bir kanama veya akıntı, Memede veya vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkan şişlik ve sertlikler, İyileşmeyen yaralar, Uzun süreli ses kısıklığı ve öksürük 12
Ben ve siğillerde meydana gelen büyüme, kanama, renk değişikliği, yara Büyük ve küçük abdest yapmaktaki değişiklikler Yutkunma güçlüğü ve hazımsızlık, 13
BU DEĞİŞİKLİKLER GÖRÜLDÜĞÜNDE BİR HEKİME BAŞVURMAYI İHMAL ETMEYİNİZ 14
EN SIK GÖRÜLEN KANSER TİPLERİ Meme kanseri, Akciğer kanseri, Prostat kanseri, Mide kanseri, Kalın bağırsak kanseri, Rahim ağzı kanseri, 15
16
17
18
Kanserden korunmak neden önemli? Günümüzde birkaç kanser türü dışında tedavi olanağı yoktur. Var olan kanser tedavileri özellikle hedef kanser hücrelerine yönelik değildir. Tedavinin istenmeyen yan etkileri ağır ve tedavi %100 etkili değildir. Kanser tedavisinde başarısızlık nedenlerinden biriside kanser hücrelerine karşı ilaç rezistansının gelişmiş olmasıdır. 19
Hastalığın erken evrede belirlenmesi tedavi ve bakım sonuçlarının daha iyi olmasını sağlamaktadır. Hastalık ilerlediğinde tedavide kötü sonuçlarla karışılmakta, hastalığın ekonomik ve psikolojik yükü de artmaktadır. Önlemenin başka bir avantajı; kanserde önemli risk etkenlerinin çoğu damar hastalıkları ve diyabet gibi sık rastlanan başka rahatsızlıklara da neden olmaktadır. 20
Korunma, Pek çok hastalık üzerinde etkilidir 19. ve 20. yüzyıldaki halk sağlığında en önemli gelişme enfeksiyon hastalıklarının önlenmesidir. Statinlerin yaygın olarak kullanılması kalp hastalıklarında riski azaltmıştır. Emniyet kemeri ve kask kullanılması travmatik yaralanmalarda azalma sağlanmıştır. Korunma ve risk azaltıcı stratejiler, kanser yükünün azaltılmasında en önemli etkiye sahip görünmektedir. 21
Kanserden Korunma Aşamaları Hastalık riskine katkıda bulunduğu bilinen sosyal, ekonomik ve kültürel yaşam biçimlerinin düzenlenmesi Birincil korunma Risk faktörleri ve nedenlerin kontrol altına alınması Kondom kullanılması, HIV, HBV ve HPV için aşıların yaygınlaştırılması, enjeksiyonun ortak kullanılmaması 22
İkincil korunma (hastalığın oluşumundan tanıya kadar) Hastalığın tedavi edilebilir erken evresinde, erken tanı için güvenli uygun yöntemlerin kullanılması 23
Üçüncül korunma Kanser tanısından sonra morbidite ve mortalitenin azaltılması İkinci birincil kanserlerin erken tanısı için izlemlerin yapılması 24
Kanserden Korunma Araştırmaları 1 Sağlıklı yaşam biçimleri araştırmaları Sağlıksız davranışları azaltma stratejileri Sigarayı bırakma, egzersiz, daha iyi beslenme, kalori azaltılması 25
Moleküler karsino-genezis araştırmaları (gen çevresel etkileşimler) Risk katkısı olan genleri tanımlanması Çevresel risk faktörlerinin tanımlanması 26
Kanserden Korunma Araştırmaları 2 Genetik risk faktörleri açısından toplum taramaları ve genetik riskli bireylere genetik danışmanlık Kanser erken tanısı için yeni, daha duyarlı ve özel biyomarkırların geliştirilmesi amacıyla araştırmalar Belirli kanser türlerinin erken tanısı için toplum taramaları 27
Öneriler 1) Beden Kitle İndeksi Yetişkinlerde BKİ nin 18,5-24,9 olması önerilmektedir. Bütün yaşlarda aşırı kilo alımından kaçınılmalı Kilo vermeye hemen karar verilmeli 28
Kilo vermeye hemen karar verilmeli Düzenli fiziksel aktivite yapılmalı Yüksek kalorili yiyecek ve içeceklerin alımı sınırlanmalı 29
30
Toplumsal hedef Toplumun BKI ortanca değeri 21-23 arasında olmalıdır. Toplumda yüksek kilolu ve obez olan kişiler 10 yıl içinde bugünkü düzeyinin altında olması Her 10 yılda sedanter yaşamı olan toplum kesiminin yarıya inmesi İçine şeker eklenmiş içeceklerin toplumdaki tüketiminin her 10 yılda yarılanmasını hedeflenmelidir 31
2) Fizik Aktivite Dünya Sağlık Raporuna göre fiziksel hareketsizlik her yıl dünya çapında 1.9 milyon insanın ölümüne yol açmaktadır. Dünya nüfusunun en az % 60 ı tavsiye edilen günlük 30 dakikalık egzersizi yapamamaktadır 32
Sağlık Bakanlığı tarafından 7 coğrafik bölgede, 7 ilde, 30 yaş üstü 15.468 bireyde yapılan Sağlıklı Beslenelim, Kalbimizi Koruyalım (SBKK) çalışmasında bireylerin sadece %3.5 i düzenli (haftada en az 3 gün, 30 dakika orta şiddette) fiziksel aktivite yaptıklarını beyan etmişlerdir. 33
Önerilen Aktivite Miktarları Yetişkinlerin haftada en az 150 dakika (2,5 saat) orta şiddette veya haftada 75 dakika yüksek şiddette aktivite yapması Farklı aktivite türleri birlikte kullanılacaksa 1 dk yüksek şiddette, 2 dk orta şiddette aktivite olabilir. Çocuk ve gençler her gün en az 1 saat orta şiddette aktivite yapmaları için cesaretlendirilmelidir. 34
Fizik aktiviteye yeni başlayacak kişiler Aktivitenin miktar ve yoğunluğunu zamanla artırmalı, 40 yaş üzeri erkekler, 50 yaş üzeri kadınlar, kronik hastalığı olan kişiler, kalp hastalığı riski yüksek olan kişiler, yüksek şiddette aktivite programına başlamadan önce doktora muayene olmalıdır. 35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54