KANSER GELİŞİMİ VE RİSK FAKTÖRLERİ DR BURÇAK ERKOL HAYDARPAŞA NUMUNE EAH TIBBİ ONKOLOJİ

Transkript

1 KANSER GELİŞİMİ VE RİSK FAKTÖRLERİ DR BURÇAK ERKOL HAYDARPAŞA NUMUNE EAH TIBBİ ONKOLOJİ

2

3

4 Tümör

5 Kötü huylu-iyi huylu tümörler İyi huylu tümörler genellikle yayılma sıçrama yapmazlar Kötü huylumaligntümörlerin yayılma ve sıçrama yapma özellikleri vardır İyi huylu-benign- Malign (Kanser) Komşu dokulara yayılma Kan damarlarına girme Ve diğer organlara sıçrama

6 Kanser Kanser her yaşta hatta anne karnında bile görülebilir, fakat oluşma riski yaş ilerledikçe artar Erken tanı ve erken tedavi yaşamsaldır ve kanser araştırmalarının birçoğunun temel amacı riskli hastayı belirleyip hastalık gelişmeden durdurmaya dayanır

7 Kanserin hücresel temeli Kanser anormal ve kontrolsüz hücre büyümesiyle karakterize bir durumdur Normal hücre büyümesinin kontrolünün bozulmasıyla oluşur Normal hücrelerde hücre artışı ve ölümü bir denge halindedir Kanserde bu denge bozulur Normal Hücre Bölünmesi Hücre hasarı-tamir yok Kanser hücresi bölünmesi Bunun sonucunda 1) Kontrolsüz hücre çoğalması olur 2) İşlevini yitiren hücrenin ölümü engellenir 7

8 Kanser hücresi normal hücreden daha hızlı çoğalmaz Daha çok, kontrolsüz çoğalır

9 Hücresel denge Çoğalma Farklılaşma Ölüm Yenilenme Çoğalma Geçiş Çıkış

10 Kanser: Hücresel dengenin tahribatı Çoğalma Farklılaşma Ölüm

11 Yayılma ve sıçrama (metastaz) Kan damarı Kanserli hücreler Dolaşım sistemiyle Uzak organlara taşınır Kanserli hücreler Çevre doku ve kan Damarlarını istila ederler Kanserli hücreler Damarları tekrar istila Eder ve başka bir yerde büyür Anormal hücreler çoğalır ve vücudun diğer organlarına yayılır (metastaz) İnvazyon komşu dokulara direk girerek istila etmek Metastaz, sıçrama, dağılma kanser hücreleri lenfa ve kan damarları yoluyla vücuda dağılır

12 Kansere ne sebep olur? Kanser genetik şifremizdeki çeşitli sebeplerle oluşan bozulmalarla oluşur, tek bir sebeple oluşmaz Vücut hücrelerinde: Kansere sebep olan kimyasal maddeler (sigara, diyetteki maddeler) Radyasyon Bazı virüsler Irsiyet - 5% Bazıları stresin kanser yaptığını düşünür fakat bu düşünce yanlıştır

13 13

14 Vücut hücrelerinde kanser gelişimi için bazı sebepler Hasar Etken Türü Hasar Etkeni Kanser Riski Fiziksel Morötesi Işınlar Radyasyon Deri Ka., Melanoma Tiroid Ka., Lösemi Benzopren Akciğer Ka. Kimyasal Aflatoksin Karaciğer Ka. Oksidatif Stres Yaşlılık Kanserleri Biyolojik HBV Karaciğer Ka.

15 Kanser ve Genetik Kanserlerin %90-95 sebebi sonradan vücut hücrelerinde oluşan bozulmadır Yalnızca yaklaşık %5 i genetiktir (anneden babadan gelen eşey hücreleriyle geçen)

16 Tümör baskılayıcı genler Vücudumuzda her gün yapılan ve bağışıklık hücreleri tarafından yıkılan kanserli hücreler vardır Tümör baskılayıcı genler tümör oluşmasını engeller Normal fonksiyonu hücre çoğalmasını azaltmaktır, her insanda vardır Kaybı/işlevinin bozulması Kansere sebep olur

17

18

19 Risk Faktörleri İleri yaş Sağlıksız yaşam tarzı (Batılı tip), kötü beslenme, fiziksel aktivite yapmama ya da aşırı kilolu olma. Çevresel faktörler, sigara içmek, diyet, güneş ışığına maruz kalmak ve enfeksiyon hastalıkları. Çevresel kanser yapan faktörler Radiation Aile hikayesi (Genetik yatkınlık) Alkol Kimyasal maddeler

20 Risk Factor/ Kanser tipi Kanser tipi Akciğer kanseri Meme Kalın ve son bağırsak Prostat Risk faktörü Sigara Radon Asbestos ve diğer maddeler Hava kirliliği Radyasyon Genetik değişiklikler Polipler Genetik değişiklikler Diyet Sigara İltihaplı barsak hastalıkları Diyet Prostatta iyi huylu değişiklikler Afrikalı Amerikalı olmak

21 Risk Faktör/ Kanser tipi Kanser tipi Karaciğer Pankreas Böbrek Risk faktörü Hepatit virüsleri (HBV,HCV) Sigara Diyabet Erkek olmak Tekrarlayan pankreas iltihapları Sigara Yüksek kan basıncı

22 Risk Faktör/ Kanser Tipi Kanser tipi Mesane Rahim Melanoma Risk Faktörü Çevresel faktörler Enfeksiyon Sigara Afrikalı Amerikalılarda iki kat daha fazla Rahim iç duvarında kalınlaşma Afrikalı Amerikalı olmak Hormon yerine koyma tedavisi Obezite Displastik nevüs-ben- Açık renk ten Zayıflamış bağışıklık sistemi Ciddi güneş yanığı/ su toplaması UV ışınlar

23 Kesin kansere sebep olduğu bilinen virüs ve bakteriler Mikroorganizma Human papilloma virus Helicobacter pylori Hepatitis B and hepatitis C viruses Human T-hücre lösemi/lenfoma virus Human immunodeficiency virus (HIV) Epstein-Barr virus Human herpes virus 8 Kanser Rahim ağzı kanseri Mide kanseri Karaciğer kanseri Lenfoma lösemi Lenfoma ve nadir bir kanser türü olan Kaposi sarkomu Lenfoma Kapoi sarkomu

24

25 Radyasyon, özellikle ergenlikte Irsi gen değişiklikleri Direk faktörler D vitamini, lifli besinler veya melatonin azlığı Yardımcı faktörler Meme kanseri için risk faktörleri Meme kanseri gelişimi Zayıflatıcı faktörler Erken adet görmek Aşırı alkol tületimi Egzersiz yapmama Hiç gebelik veya emzirme olmaması

26 Diyette lif Sebzeler Meyveler Kalın barsak kanserlerini azaltıcı besinler Antioksidan vitaminler Kalsiyum Folik asit

27 *Yaş *Adenomlar, Polipler *Batılı tipi yaşam, Diyet (kırmızı et ve hayvansal besinleri, karbonhidratları, alkolü çok tüketme), Obezite *Ailede kolorektal kanser hikayesi *İlthaplı barsak hastalıkları (IBD) *Irsi sendromlar (ailevi barsak polipli sendrom (FAP))

28 Prostat kanseri gelişimi için risk faktörleri Biyopsiyle anormal fakat kanserli olmayan hücre saptamak Ailede prostat kanseri olması Kalp damar hastalığı olması Kötü beslenme D vitamini azlığı İleri yaş Çok fazla kalsiyum tüketmek Gençken belirgin kilo artışı Anormal kan östrojen seviyesi Uzun boy

29 Önlenebilecek kanser riskleri için diyet önerileri Sağlıklı beslenme, fiziksel aktiviteyi arttırmak, sabit ve sağlıklı bir kiloda kalmak, kanser riskini azaltmaya yardımcı olur Sağlıklı beslenmek: Sağlıklı diyet, liften, vitamin ve mineralden zengin besinler içermelidir. Bu diyet tam buğday ekmeği, baklagiller ve her gün 5-6 porsiyon sebze meyve içermelidir. Ayrıca sağlıklı diyette tereyağı, süt, kızartılmış yiyecekler ve kırmızı et daha az yer almalıdır

30 Önlenebilecek kanser riskleri için diyet önerileri Aktif olun ve sağlıklı kilonuzu koruyun: Fiziksel aktivite kiloyu korumaya yardımcı olduğu gibi vücut yağını da azaltır. Orta derecede fiziksel aktivite (örneğin orta tempoda yaklaşık 30 dakika yürüyüş), 5 gün ya da her gün önerilir.

31 Korunma İlksel korunma: Kansere sebep olan ajanlardan uzak durmak avoidance of exposure to cancer-causing agents (örneğin, sigara, endüstriyel kanser yapıcı maddeler, alkol.). Kanserin erken yakalanması: Görüntüleme filmleri ve laboratuvar testleriyle, muayeneyle erken tanı koyma (Örneğin tarama mammografisi) Genetik olarak test edilme: Bazı meme ve kalın bağırsak kanserleri için geçerli olan bu durum tüm kanser hastalarının yaklaşık sadece%5 i için geçerlidir

32