9. Sınıf BİYLJİ Banu KARAAĞAÇ SRU KİTABI Pınar SEYFİTTİNĞLU Bilgehan PERİ T.C MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı BİYLJİ Öğretim programında yaptığı son güncelleme doğrultusunda YENİDEN DÜZENLENMİŞTİR. Redaksiyon Duygu ÖZTÜRK Ceren KURT Hasan ALTINIŞIK Ebru KARADAĞ PALME YAYINCILIK Ankara2 014 I
PALME YAYINLARI: 793 Biyoloji 9. Sınıf Soru Kitabı / Banu KARAAĞAÇ Bilgehan PERİ Pınar SEYFİTTİNĞLU Yayın Editörü : Cemil AYAN Yayına Hazırlama : PALME Dizgi Grafik Tasarım Birimi Yayıncı Sertifika No : 14142 Palme Yayıncılık 2014 ISBN : 978-605-355-168-3 Baskı : Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş. Baskı Tarihi : 2014 Basımevi Sertifika No : 16102 Bu kitap 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi olsa kullanılamaz, teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır, PALME YAYINCILIK a aittir. www.palmeyayinevi.com e-mail: bilgi@palmeyayinevi.com II
Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR M. Kemal ATATÜRK III
EDİTÖR Son yıllarda ilk ve ortaöğretimde uygulanmaya başlanan öğretim programlarının ana felsefesi, yaşam temelli yaklaşımı esas almasıdır. Bu yaklaşımla, soyut gibi algılanan birçok kavram gerçek yaşamla ilişkilendirilmiş, somut hale getirilmiştir. Bu yaklaşım okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştirildiği ve uygulandığı zaman öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi bir biçimde artacaktır. Tüm bu gelişmelerin sonucu olarak bilişim toplumunun gerektirdiği becerilere sahip, objektif ve analitik düşünebilen, yaratıcı bir kafa gücüne sahip kuşaklar yetişecektir. Böyle yetişen genç insanlar, ezberden uzak kalacak, sağlıklı iletişim kurabilme yetileri gelişecek; kendini iyi tanıyan, çevresiyle barışık bireyler olacaktır. Palme yayıncılığın hazırladığı bu kitap serisinin içeriği yukarıda belirtilen bakış açısı çerçevesinde oluşturulmuştur. Ayrıca bu kitaplar değişen yeni sınav sistemine (YGS LYS) uygun bir niteliğe sahiptir. Üniversite sınavlarında sorulacak soruların kapsamı ve ağırlık düzeyine uygun bir konu akışı sağlanmıştır. Bu kitapların hazırlanmasında büyük bir özveriyle bana destek veren Palme Yayıncılıkʼın genel müdürü sayın İlhan Budakʼa teşekkür ederim. Palme Yayıncılıkʼtan çıkan bu kitap serisinin tüm öğrencilere yararlı olması ve onların gelişimine bir katkı sağlaması dileğiyle... 2014 Ankara Cemil AYAN ayancemil@hotmail.com IV
ÖNSÖZ Sevgili Öğrenciler, Liselerde eğitimin 4 yıla çıkarılması ile biyoloji müfredatı yeniden düzenlenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı'nın müfredatına bağlı kalarak hazırladığımız bu soru kitabının öğrencilere yeni sistemde yardımcı olacağına inanıyoruz. Değerli öğrenciler, biyoloji dersini anlamanın ve bu derste başarılı olmanın temel kuralı, kavramları anlamak ve kavramlar arasındaki ilişkileri doğru kurabilmektir. Bu amaca yönelik olarak hazırladığımız kitabımızda, konu özetleri, mini sınavlar, konu testleri ve üniversite sınav soruları bulunmaktadır. Mini sınavlar kavramları algılamanıza, konu testleri ise bu kavramları pekiştirmenize yönelik hazırlanmıştır. Bu sayede okul sınavları öncesinde konularla ilgili kavramları hatırlamanız daha kolay olacaktır. Bu kitabı hazırlamamızda bize destek olan Palme Yayıncılık Genel Müdürü Sn.İlhan BUDAK'a, editörümüz Sn. Cemil AYAN'a, tüm dizgi ve grafik çalışmalarını yapan Palme Yayıncılık çalışanlarına teşekkür ederiz. Kitabımızı tercih eden tüm meslektaşlarımıza ve sevgili öğrencilerimize başarı dileklerimizle 2014 Ankara Banu KARAAĞAÇ banu.karaagac@hotmail.com (0533) 720 43 72 Pınar SEYFİTTİNĞLU duygupnar@hotmail.com (0533) 654 07 04 Bilgehan PERİ bilgehanperi1@hotmail.com (0532) 763 40 26 V
İÇİNDEKİLER Sayfa No ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ BÖLÜM 1 BÖLÜM 2 BÖLÜM 3 BÖLÜM 4 : BİLİM, CANLILARIN RTAK ÖZELLİKLERİ VE İNRGANİK BİLEŞİKLER Konu Özeti...............................................9 Mini Sınavlar............................................13 Konu Testleri............................................17 : ENERJİ VEREN BESİNLER Konu Özeti..............................................23 Mini Sınavlar............................................27 Konu Testleri............................................37 : ENZİMLER VE VİTAMİNLER Konu Özeti..............................................45 Mini Sınavlar............................................49 Konu Testleri............................................57 : NÜKLEİK ASİTLER VE ATP Konu Özeti..............................................65 Mini Sınavlar............................................69 Konu Testleri............................................75 Üniversite Sınav Soruları...................................83 Glikoprotein Karbonhidrat ÜNİTE 2 CANLILAR DÜNYASI CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE BÖLÜM 1 : HÜCRE ZARI VE MADDE GEÇİŞİ Konu Özeti..............................................89 Mini Sınavlar............................................93 Konu Testleri...........................................103 Hücre iskeletinin filamentleri Kolesterol Yüzey proteini İç protein BÖLÜM 2 : HÜCRE RGANELLERİ VE ÇEŞİTLERİ Konu Özeti.............................................113 Mini Sınavlar...........................................117 Konu Testleri...........................................125 Üniversite Sınav Soruları..................................135 CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI BÖLÜM 3 : CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE PRKARYT CANLILAR Konu Özeti.............................................145 Mini Sınavlar...........................................149 Konu Testleri...........................................157 VI
Sayfa No BÖLÜM 4 : ÖKARYT CANLILAR VE VİRÜSLER Konu Özeti.............................................167 Mini Sınavlar...........................................175 Konu Testleri...........................................185 Üniversite Sınav Soruları..................................197 ÜNİTE 3 GÜNCEL ÇEVRE SRUNLARI GÜNCEL ÇEVRE SRUNLARI VE İNSAN Konu Özeti.............................................203 Mini Sınavlar...........................................209 Konu Testleri...........................................213 MİNİ SINAV ÇÖZÜMLERİ ÜNİTE 1 : YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ................................219 ÜNİTE 2 : CANLILAR DÜNYASI....................................226 ÜNİTE 3 : GÜNCEL ÇEVRE SRUNLARI............................236 VII
ÜNİTE 1 BİTKİ BİYLJİSİ Bölüm 1 Bitkilerin Yapısı Sitoplazma Çekirdek Ökaryotik hücre 1 YAŞAM Prokaryotik hücre BİLİMİ BİYLJİ Sayfa No BÖLÜM 1 BİLİM, CANLILARIN RTAK ÖZEL- LİKLERİ VE İNRGANİK BİLEŞİK- LER..........................9 Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji.........9 Canlıların rtak Özellikleri...............10 İnorganik Bileşikler.....................12 Mini Sınavlar (1 2)......................13 Konu Testleri (1 3)......................17 BÖLÜM 2 ENERJİ VEREN BESİNLER.....23 Karbonhidratlar........................23 Yağlar............................25 Proteinler............................25 Mini Sınavlar (1 5)......................27 Konu Testleri (1 4)......................37 Sayfa No BÖLÜM 3 ENZİMLER VE VİTAMİNLER.....45 Enzimlerin Yapısı.......................45 Enzimlerin Özellikleri....................45 Enzimlerin Çalışmasını Etkileyen Faktörler.46 Vitaminler............................47 Mini Sınavlar (1 4)......................49 Konu Testleri (1 4)......................57 BÖLÜM 4 NÜKLEİK ASİTLER VE ATP.....65 Nükleik Asitler.........................65 DNA............................66 RNA............................66 ATP............................67 Mini Sınavlar (1 4)......................69 Konu Testleri (1 4)......................75 Üniversite Sınav Soruları................83 rganeller 8
BİLİM, CANLILARIN RTAK ÖZELLİKLERİ VE İNRGANİK BİLEŞİKLER A. BİLİMSEL BİLGİNİN DĞASI VE BİYLJİ 1. Bilim KNU ÖZETI Bilim sözcüğü latincede bilmek anlamına gelir. Bilim, bir öğrenme yolu olup doğal dünyayı anlamamıza katkı sağlar. Bilimin kalbinde sorgulama yer alır. Sorgulama, bilgi ve açıklama getirmek için araştırma yapmaktır. Başarılı bilimsel sorgulamanın formülü yoktur. Bütün araştırmalarda olduğu gibi, bilim dikkatli planlama, nedenselleştirme, yaratıcılık, işbirliği, rekabet, sabır ve olumsuzlukların üstesinden gelmek için sürekliliğin yanı sıra zorluklara karşı koyma, macera ve şans ögelerini içerir. 1. Bilimsel Çalışma Süreçleri Bilim insanları, bir sorgulama süreci kullanarak doğal olayların nasıl çalıştığını anlamaya çalışır. Bu sorgulama süreci, gözlem yapma, mantıklı bir hipotez kurma ve bunların sınanmasını içerir. Bilimsel çalışma sürecinin başında çözüm aranacak problemin net bir şekilde ortaya konulması gerekir. Bu amaçla gözlemler yapılır. Gözlem bilgi toplamak için algılarımızın kullanılmasıdır. Kayıt altına alınmış gözlemler veri olarak adlandırılır. Gözlemler, iyi kurgulanmış bir hipotezin kurulmasına yol göstericiliği yapar. Bilimde hipotez bir soruya verilen geçici yanıttır. Bir sonraki basamakta, sonuçların tahmin ettiğimiz gibi olup olmadığını görmek için, hipotezi sınamak üzere kontrollü deneyler ve gözlemler yapılır. Kontrollü deneyler hipotezi doğrulamıyorsa hipotez terk edilir. Bilimsel bir teori, hipoteze göre çok daha geniş kapsamlıdır ve çok daha fazla bulgu tarafından desteklenir. Bilimsel teori ve bilimsel kanun kavramları birbirinden farklı anlamlara sahiptir. Teoriler, doğada gerçekleşen olaylar hakkında yapılan ve arkasında güçlü deliller bulunan açıklamalardır. Bilimsel kanunlar doğal olayların nasıl gerçekleştiği sorusuna cevap verirken, teoriler kanunları açıklar ve neden sorusuna cevap vermeye çalışır. 2. Bir Bilim larak Biyoloji BÖLÜM Biyoloji, teknolojideki gelişmeler ve diğer bilim dallarındaki keşiflerin etkisiyle büyük bir gelişim kaydetmiştir. 1 ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 9
ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler Sitoplazma Ökaryotik hücre Çekirdek Prokaryotik hücre rganeller Prokaryot ve ökaryot hücrelerin genel görünümü. Vaşak avlanmak, kar tavşanı ise yaşamını devam ettirebilmek için enerji harcar. Katabolizmadan sa lanan enerji ATP ADP + P i ATP Döngüsü Hücre iflleri için enerji Bu gelişimler, insanoğlunun karşı karşıya kaldığı bir çok problemin (gıda sıkıntısı, küresel iklim değişikliği, sağlık sorunları ve çevre kirliliği gibi) çözümüne büyük katkı sağlamıştır. B. CANLILARIN RTAK ÖZELLİKLERİ 1. Hücresel Yapı Hücre canlıların biyolojik aktivite gösteren en küçük birimidir. Hücreler yapısına göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere ikiye ayrılırlar. Prokaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunmaz. Bakteri ve arkeler prokaryot hücre yapısına sahiptir. Ökaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunur. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar ökaryot hücre yapısına sahiptir. 2. Beslenme Canlılar metabolik aktivitelerini devam ettirebilmek için gerekli enerjiyi sağlayan molekülleri beslenme ile temin ederler. Canlılar beslenme biçimine göre ototrof ve heterotrof olmak üzere ikiye ayrılır. 3. Solunum ve Enerji Üretimi Canlılar besin monomerlerini solunum reaksiyonları ile parçalayarak ATP üretirler. Solunum reaksiyonları oksijenli ve oksijensiz solunum olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir. 4. Metabolizma Canlı hücrelerde meydana gelen yapım ve yıkım tepkimelerinin tamamına metabolizma denir. Metabolizma anabolizma ve katabolizma olmak üzere ikiye ayrılır. Basit moleküllerin birleştirilerek daha karmaşık moleküllere dönüştürülmesine anabolizma, kompleks moleküllerin parçalanarak daha basit moleküllere dönüştürülmesine katabolizma denir. 5. rganizasyon Canlılarda çeşitli vücut alanlarının belirli kurallar dahilinde özelleşerek oluşturdukları düzene organizasyon denir. Çok hücreli canlılarda yapı ve görevleri aynı olan hücreler dokuları, dokular organları, organlar sistemleri, sistemlerde organizmayı oluşturur. 6. Hareket Hayvanlarda hareket yer ve yön değiştirme şeklinde gerçekleşir. Bu tip hareketlere aktif hareket denir. Bitkilerde hareket sadece yön değiştirme şeklinde gerçekleşir. Bu tip hareketlere ise pasif hareket denir. 10
Canlılar çevrelerindeki uyarılara tepki verirler. Beyaz kuyruklu orman tavuğunun beyaz tüyleri, onu karla kaplı çevrede hemen hemen görünmez kılar. Tavşanın büyük kulakları fazla ısının vücut dışına atılmasına yardımcı olarak homeostasinin devamına katkı sağlar. 7. Çevresel Uyarılara Tepki Tüm canlılar çevreden gelen uyarılara farklı tepkiler gösterirler. Bitki köklerinin suya yönelmesi, gözbebeklerimizin parlak ışıkta küçülmesi çok hücreli canlıların gösterdiği tepkilerden bazılarıdır. 8. Üreme Canlıların soylarını devam ettirebilmek için yeni bireyler oluşturmasına üreme denir. Üreme, eşeyli ve eşeysiz olmak üzere ikiye ayrılır. Eşeysiz üreyen canlıların genetik özellikleri ata canlı ile aynıdır. Eşeyli üreyen canlıların genetik yapıları ata canlıdan ve birbirlerinden farklıdır. 9. Boşaltım Metabolizma sonucu vücutta oluşan atık maddelerin hücrelerden dışarı atılmasına boşaltım denir. Çok hücreli canlılarda özelleşmiş yapılar ile boşaltım gerçekleşir. 10. Adaptasyon Canlıların yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal özelliklerinin tamamına adaptasyon denir. Bukalemunun bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi bir adaptasyon örneğidir. 11. Büyüme Tek hücreli canlılarda büyüme sitoplazma hacminin, çok hücreli canlılarda ise hücre sayısının ve kütlesinin artması sonucu gerçekleşir. 12. Homeostasi (İç Denge) Çevre şartlarının değişmesine rağmen, canlıların iç çevrelerini dengede tutmasına homeostasi (iç denge) denir. 13. Protein Sentezi Prokaryot ve ökaryot tüm canlılar, ribozomlarında kendilerine özgü protein moleküllerini sentezlerler. ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 11
ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler δ δ+ H Hidrojen ba Su molekülleri arasındaki hidrojen bağları: Bir su molekülündeki hidrojen atomu ile diğer su molekülündeki oksijen atomu arasında hidrojen bağı kurulur. Böylece su molekülleri birbirine tutunur (kohezyon). 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 H Nötr ph cetveli Asidik Bazik C. İNRGANİK BİLEŞİKLER Canlıların yapısına katılan temel bileşenler iki grupta incelenir. İNRGANİK BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ 1) Genellikle karbon (C) atomu içermezler. 2) Canlıların doğadan hazır olarak almak zorunda oldukları moleküllerdir. 3) Sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler. 4) Enerji vermezler. A Su Su Asitler Bazlar Mineraller Tuzlar Canlıların yaşamaları için gerekli olan temel maddedir. Bitkiler suyun kohezyon ve adhezyon özelliklerini kullanarak, topraktan aldıkları suyu yerçekimine zıt yönde taşıyarak yapraklara ulaştırırlar. Su; özgül ısı değeri yüksek olan, buharlaşma, çözücülük ve donma özelliğine sahip bir moleküldür. B Asitler Bir çözeltinin hidrojen iyonu (H + ) derişimini artıran bileşiklere asit denir. Asitler, mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler. C Bazlar norganik Bileflikler Suda çözündüklerinde hidroksil iyonu (H ) veren maddelere baz denir. Bazlar, kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler. ph Cetveli Bir çözeltinin asitlik ve baziklik derecesini ölçmek üzere hidrojen iyonu derişimi kullanılarak ph cetvelinden yararlanılır. D Tuzlar ve Mineraller Canl lar n Temel Bileflenleri Karbonhidratlar Proteinler Vitaminler ATP Asitlerle bazlar birleşerek tuzları oluşturur. Asidin H + iyonu ile bazın H iyonu birleşip su açığa çıkar. HCl + NaH $ NaCl + H2 Asit Baz Tuz Su rganik Bileflikler Ya lar Enzimler Nükleik asitler Mineraller organizmanın yapısında az bulunmalarına rağmen canlılığın devamı için doğadan hazır olarak alınan maddelerdir. Hücrenin yapısına katılabileceği gibi düzenleyici olarak da görev yapabilirler. Kalsiyum, fosfor, iyot, demir, sodyum ve potasyum gibi maddeler minerallere örnek olarak verilebilir. 12
1. Protein sentezi Tepki verme II rganizasyon Beslenme Boflalt m Canlılar n ortak özellikleri Yukarıda canlıların ortak özellikleri verilmiştir. Numaralandırılmış kısımlara eksik olan ortak özellikleri yazınız. I... II... III... 2. Aşağıda canlıların ortak özelliklerinden olan hücresel yapı ve organizasyona ait bazı özellikler verilmiştir. Özelliklerle ilgili olan bu ifadelerden doğru olanların yanına "D", yanlış olanların yanına "Y" harfi yazınız. a. Prokaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunmaz. b. Ökaryot hücrelerde, yönetici molekül olan DNA sitoplazmada bulunur. c. Bakteri, amip ve paramesyum gibi canlılar tek hücrelidir. d. Tüm canlılar hücresel yapıya sahiptir. e. Canlılardaki en büyük organizasyon birimi organdır. f. Çok hücreli canlılarda hücreler dokuları, dokular organları oluşturur. g. Fotosentez yapan prokaryot hücrelerde klorofil pigmenti kloroplast organelinde bulunur. h. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar âlemindeki canlılar ökaryot hücrelidir. ı. Ökaryot bir hücrede hücre zarı, sitoplazma, zarlı organeller ve çekirdek bulunur. j. Canlılarda organlar özgül olarak organize olduklarında sistemleri oluştururlar. I Hareket Üreme Solunum III Büyüme Mini Sınav 3. 1. DNA 2. RNA 3. Ribozom 4. Hücre zarı 5. Çekirdek 6. Mitokondri 7. Golgi cisimciği 8. Endospor Yukarıda farklı hücre tiplerinde bulunan bazı yapılar verilmiştir. Bu yapıların bulundukları hücre çeşitlerini Venn diyagramı üzerinde gösteriniz. Prokaryot hücre Ökaryot hücre 4. Aşağıda el fenerinin sönmesi üzerine kurulu olan bir bilimsel çalışma örneği verilmiştir. Hipotez #1: Piller bitmiş Öngörü: Pilleri değiştirmek sorunu çözer Öngörünün sınanması Deney hipotezi doğrulamamıştır Gözlemler Soru 11 10 9 8 7 Hipotez #2: Ampul yanmış Öngörü: Ampulü değiştirmek sorunu çözer Öngörünün sınanması Deney hipotezi doğrulamıştır 12 1 2 3 4 5 6 Bu şemayla ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına D, yanlış olanların yanına Y harfi yazınız. a. Hipotezlerin doğruluğu öngörülerin sınanması sonucunda ortaya çıkar. b. Gözlemler sonucu elde edilen veriler, hipotezlerin kurulmasında kullanılır. c. Hipotezler, doğruluğu tamamen kanıtlanmış bilimsel bilgilerdir. d. Bir gözleme dayanarak birden fazla hipotez kurulabilir. ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 13
ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 5. Canlıların ortak özellikleri ile ilgili aşağıdaki soruların cevabı olan kavramları boş bırakılan kısımlara yazınız. 1. Hücrede meydana gelen yapım ve yıkım olaylarının tamamına ne denir?... 2. Canlılar besin monomerlerini hangi reaksiyonlar ile parçalayarak ATP sentezlerler?... 3. Bir canlının yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal özelliklerin tamamına ne denir?... 4. Canlılarda metabolik faaliyetler sonucunda oluşan atık maddelerin vücutlarından uzaklaştırılmasına ne denir?... 5. Canlıların nesillerini devam ettirebilmek için yeni bireyler oluşturmasına ne denir?... 6. Bir canlının değişken çevre koşullarına rağmen iç dengesini kararlı halde tutabilmesine ne denir?... 6. Canlıların, yaşamsal olaylarını devam ettirebilmek için gerçekleştirdikleri bazı biyokimyasal tepkimeler aşağıda numaralandırılarak verilmiştir. Üretici ve tüketici canlılar bu tepkimelerden hangilerini gerçekleştirebilir? norganik maddeler I rganik monomerler III norganik maddeler ve ATP rganik polimerler a) Üretici canl lar b) Tüketici canl lar II 7. Aşağıda canlılarda gerçekleşen bazı yapım ve yıkım tepkimeleri karışık olarak verilmiştir. Tepkime çeşidini okun üzerindeki kutucuğa yazınız. a) (n) Glikoz Niflasta + (n 1) H 2 b) Protein+(n 1)H 2 (n) Amino asit c) Gliserol+3 Ya asiti Ya + 3H 2 d) C 6 H 12 6 + 6 2 6C 2 + 6H 2 e) Glikojen + (n 1)H 2 (n) Glikoz f) Glikoz + Fruktoz Sükroz + H 2 8. Aşağıda inorganik bileşiklere ait bazı özellikler verilmiştir. Bu özelliklerden doğru olanların yanına "D", yanlış olanların yanına "Y" harfi yazınız. a. Bir çözeltinin hidrojen iyonu (H + ) derişimini artıran bileşiklere asit denir. b. Mineraller inorganik yapıda olduklarından sindirime uğramazlar. c. İnsan kanının phʼı 7,4 civarındadır. d. Sulu çözeltilerin ph değerinin değişmesini önleyen çözeltilere tuz çözeltisi denir. e. Asitlerle bazlar birleşerek tampon çözeltileri oluştururlar. f. Klor (Cl) ve sodyum (Na) minerallerinin ana besinsel kaynağı sofra tuzudur. g. İyot (Ι) minerali eksikliğinde hayvanların diş çürümelerinde hızlanma görülür. h. Suyun özısısı yüksek olduğundan, sudaki sıcaklık değişimleri hızlı olmaz. ı. İnorganik bileşikler, hücrede enerji verici moleküller olarak kullanılırlar. j. Laktik asit (C 3 H 6 3 ) organik, hidroklorik asit (HCl) ise inorganik asitlere örnektir. 14
1. Aşağıdaki şekillerde bir bitkinin organizasyon düzeyleri karışık olarak gösterilmiştir. Tabloda verilen organizasyon düzeyi ile ilgili kavramları kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki şekillerle örnekteki gibi eşleştiriniz. 1 3 5 Hücre Molekül rgan Doku rganizma rganel Doku 2 4 6 Mini Sınav 2. Aşağıdaki I numaralı sütunda biyoloji ile ilgili bilim insanları, II numaralı sütunda ise yaptıkları çalışmalar verilmiştir. Uygun eşleştirmeleri yapınız. I 1. Anton Van Leeuwenhoek 2. James Watson ve Francis Crick 3. Charles Darwin 4. Louis Pasteur 11 12 10 9 8 7 6 3. Aşağıda canlılara ait bazı özellikler verilmiştir. Canlılarda ortak olarak gözlenen bu özelliklerin yanındaki kutucuklara (4), ortak olmayan özelliklerin yanındaki kutucuklara (X) işaretini koyunuz. 1. İnorganik maddelerden organik madde sentezleme 2. Çevreden gelen uyarılara karşı tepki gösterme 3. Hareket etmek için özelleşmiş organlara sahip olma 4. Protein sentezini ribozom organelinde gerçekleştirme 5. Besin monomerlerini solunum reaksiyonları ile parçalayarak ATP üretme 6. Eşeyli üreme ile tür içi genetik çeşitliliği sağlama 7. Yönetici molekül olan DNAʼyı sitoplazmada bulundurma 8. Boşaltım atıklarını böbrekleri aracılığıyla vücuttan uzaklaştırma 9. Belirli bir görev için özelleşmiş hücrelerden oluşan dokuları içerme 10. Metabolik aktiviteleri için gerekli enerjiyi sağlayan molekülleri beslenme ile temin etme II 5 15 2 3 4 a. DNA molekülünün yapısının anlaşılması b. Bakterilerin mikroskopla gözlenmesi c. Kuduz aşısının geliştirilmesi d. Evrim teorisinin geliştirilmesi ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 4. Canlıların temel bileşenleri inorganik ve organik maddeler olmak üzere ikiye ayrılır. Aşağıdaki tablolara canlıların temel bileşenlerini yazınız. 1) 2) 3) 4) 5) norganik Maddeler 5. Aşağıda canlıların sahip oldukları bazı özellikler ve bu özeliklere ait görseller verilmiştir. Verilen özelliği ilgili görsel ile eşleştirerek, doğru numarayı kutucuk içine yazınız. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) I. Adaptasyon A. II. Büyüme ve geliflme B. III. Etki tepki C. rganik Maddeler 6. Canlıların ortak özelliklerinden olan üreme olayı eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir. Aşağıda eşeyli ve eşeysiz üreme ile ilgili bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız. 1. Canlıların soy devamlılığı sağlanır. 2. Temeli mitoz bölünmeye dayanır. 3. Zigot oluşumu görülür. 4. Temel olayları mayoz bölünme ve döllenmedir. 5. Ata canlı ile genetik yapısı aynı olan bireylerin oluşmasını sağlar. 7. Aşağıdaki tabloda bazı mineraller A sütununda, bu minerallerin vücuttaki temel işlevleri ise B sütununda verilmiştir. Verilen mineralleri ilgili temel işlevi ile eşleştirerek doğru numarayı mineralin yanındaki kutucuk içine yazınız. A Kalsiyum (Ca) Fosfor (P) Klor (Cl) Efleyli Potasyum (K) 8. Aşağıdaki terimleri boşluklara uygun biçimde yerleştirerek metni tamamlayınız.... ve... canlıların tamamında... üreme Efleysiz üreme organeli bulunur. Tüm canlılar...ʼlarındaki genetik bilgiye göre...ʼlerini birleştirip, kendilerine özgü yapıda olan... moleküllerinin sentezini bu organelde gerçekleştirirler. B 1. Mide özsuyunun üretiminde ve hormonların çalışmasında etkili olma 2. Kemik ve diş oluşumu ile kanın pıhtılaşma mekanizmasında görev alma 3. Asit baz dengesinin korunmasında, sinir hücrelerinin çalışmasında ve kalp ritminin düzenlenmesinde etkili olma 4. ATPʼnin ve nükleik asitlerin yapısına katılma ribozom ökaryot DNA protein amino asit prokaryot 16
1. Bilimsel çalışma sürecinde, I. kontrollü deneyler ile hipotezi sınama, II. gözlemler yaparak veri toplama, III. eldeki verilere uygun hipotez kurma basamakları hangi sıra ile uygulanmalıdır? A) I II III B) II I III C) II III I D) III I II E) III II I 2. Bilimsel çalışmanın bir basamağı olan kontrollü deneyler ile ilgili, I. Bir deney grubu ile bir kontrol grubunu karşılaştırmak için tasarlanır. II. Bir problem ile ilgili veri toplayarak hipotezin kurulmasına yardımcı olur. III. Sonuçları hipotezi desteklemiyorsa hipotez değiştirilir. ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III 3. Aşağıdaki bilim adamlarından hangisi biyoloji alanında önemli bir çalışma yapmamıştır? A) Ernest Rutherford B) Louis Pasteur C) Gregor Mendel D) Charles Darwin E) Anton Van Leeuwenhoek TEST 1 4. Bilimsel çalışmaya ait olan, I. öngörülerin doğruluğunu kontrollü deneyler ile araştırma, II. problem ile ilgili veriler toplama, III. hipotez ile ilgili tahminler yapma basamaklarından hangileri hipotez kurulmadan önce gerçekleştirilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 5. Aşağıdakilerden hangisi nicel(sayısal) bir gözlemdir? A) Karada yaşayan canlılar su kaybını azaltmak için amonyağı üre ya da ürik asite dönüştürürler. B) Bitkiler klorofil pigmentini üretmek için güneş ışığına ihtiyaç duyarlar. C) Kurak bölgelerde yaşayan bitkilerin yaprakları iğne şeklindedir. D) Sağlıklı bir bireyin vücut sıcaklığı 36,5 C dir. E) Tüm canlılar gaz alış verişini difüzyonla gerçekleştirir. 6. Bilimsel süreçle ilgili, I. Kayıt altına alınmış gözlemlere veri denir. II. Hipotez, iyi kurgulanmış bir soruya verilen geçici bir yanıttır. III. Teorilerin geçerliliği hipotezlerden fazladır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 17
ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 7. Aşağıdaki organizmalardan hangisi inorganik maddeleri organik maddelere dönüştürerek ihtiyacı olan besinleri üretebilir? A) B) C) D) E) 8. Gözlemlerin toplanması ve analiz edilmesi, bir çeşit mantığa dayanan önemli sonuçlara götürebilir. Bu mantık tümevarım olarak isimlendirilir. Buna göre, I. Bütün organizmalar hücrelerden yapılmıştır. II. Güneş daima doğudan doğar. III. Prokaryot hücrelerde çekirdek bulunmaz. kavramlarından hangileri tümevarım olarak kabul edilebilir? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 9. Canlıların tamamında, I. enerji üretimi, II. protein sentezi, III. karbon dioksit kullanımı olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşmez? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III 10. Aşağıdakilerden hangisi biyoloji biliminin çalışma alanına girmez? A) Canlıların birbirleri ve çevreleri ile olan ilişkilerini inceleme B) Kalıtsal karakterlerin bir nesilden diğer nesile aktarımını araştırma C) Canlıları ortak özelliklerine göre gruplama D) Işığın maddelerle etkileşimini inceleme E) Hastalığa neden olan mikroorganizmaların yapısını inceleme 11. Sıcaklığın DNA sentezi hızına etkisini inceleyen bir bilim insanı elde ettiği verileri kullanarak aşağıdaki grafiği çizmiştir. DNA sentez hızı 0 10 20 30 36 40 50 60 Bu grafiğe göre, I. Sıcaklığın sürekli artırılması DNA sentez hızını olumlu etkiler. II. Sıcaklığın değiştirilmesi DNA sentez hızını etkilemez. III. DNA sentezi için en uygun sıcaklık 36 C civarıdır. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 12. Aşağıdaki sorulardan hangisinin yanıtı biyolojinin araştırma konusu olamaz? A) Küresel ısınmayı önlemek için neler yapılmalıdır? B) Barajlarda elektrik nasıl elde edilir? C) Bitkiler kendi besinlerini nasıl üretirler? D) Kalıtsal hastalıklar gen tedavisi yöntemi ile önlenebilir mi? E) Virüsler antibiyotiklerden etkilenirler mi? Sıcaklık( C) 18 1) C 2) B 3) A 4) B 5) D 6) E 7) D 8) E 9) B 10) D 11) C 12) B
1. Fotosentez yapabilen prokaryot bir hücrede, 2. I. ribozom, II. kloroplast, III. mitokondri organellerinden hangileri bulunur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Yukarıdaki deney düzeneğinde saf suya bırakılan, I. potasyum, II. vitamin, III. nişasta moleküllerinden hangileri bağırsak torbanın içine geçemez? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 3. İnorganik bileşiklerle ilgili olarak, I. Canlı vücudunda üretilemeyen ve karbon iskeletine sahip olmayan bileşiklerdir. II. Sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler. III. Enerji kaynağı olarak kullanılmazlar. ifadelerinden hangileri doğrudur? Saf su Ba rsak torba A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 4. Aşağıda verilen organizasyon basamakları, çok hücreli bir canlıyı oluşturmak üzere basitten karmaşığa doğru sıralandığında baştan 4. sırada hangisi yer alır? A) rgan B) Hücre C) Doku D) rganizma E) Sistem TEST 2 5. 6. Yukarıdaki şemada gösterilen olaylardan hangileri tüm canlı hücrelerde ortak olarak gerçekleşir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Glikojen C 2 2 Isı enerjisi Yukarıda gerçekleşen metabolik aktivitelerden hangileri hayvan hücrelerinde gerçekleşen anabolik olaylardandır? A) Yalnız II B) II ve IV C) I ve III D) II, IV ve V E) III, IV ve V 7. Canlıların ortak özelliklerinden olan, I. anabolizma, II. üreme, III. enerji üretimi I II Iflık olaylarından hangileri bir canlının yaşamı boyunca gerçekleşmek zorundadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III I II Besin ATP III Biyolojik olaylar Glikoz V ATP III IV H 2 C 2 + H 2 ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 19
ÜNİTE 1 YAŞAM BİLİMİ BİYLJİ Bölüm 1 Bilim, Canlıların rtak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler 8. Yukarıda üç farklı bireye ait anabolizma ve katabolizma miktarlarının grafikleri verilmiştir. Buna göre, I. P bireyinde anabolizma olayları katabolizma olaylarından daha fazladır. II. N bireyinde anabolizma ve katabolizma olayları birbirine eşittir. III. R bireyi N ve P bireylerinden daha gençtir. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 9. Aşağıdakilerden hangisi tüm canlı türlerinin ortak özelliklerinden birisi değildir? 10. Miktar R N P Birey P N R Anabolizma Katabolizma A) Metabolizma olaylarını gerçekleştirme B) rganik ve inorganik maddelerden oluşma C) Uyarılara tepki verme D) C 2ʼyi organik besin yapımında kullanma E) Boşaltım olayını gerçekleştirme Bir hücrede gerçekleşen yukarıdaki anabolizma tepkimesiyle ilgili, I. ATP harcanır. II. Tüm canlılarda gerçekleşir. III. Dehidrasyon tepkimesidir. ifadelerinden hangileri doğrudur? Miktar ^nh Amino asit $ Protein+ ^n -1h H 2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Birey 11. Hemoglobinin yapısına katılır. Elektron taşıma sistemi elemanıdır. Eksikliğinde anemi (kansızlık) hastalığı ortaya çıkar. Yukarıda özellikleri verilen mineral çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? A) Demir (Fe) B) Kalsiyum (Ca) C) Selenyum (Se) D) Bakır (Cu) E) Kükürt (S) 12. Canlılarda gözlenen, I. organik moleküllerden enerji üretmek, II. yadımlama ürünlerini vücut dışına atmak, III. organik maddeleri inorganik maddelere çevirmek, IV. özümleme ürünlerini depolamak 13. olaylarından hangisi solunumun, hangisi boşaltımın temel amacıdır? Solunum Boşaltım A) I III B) I II C) II III D) IV II E) II IV Yukarıdaki şekilde gösterildiği gibi, bazı böcekler su üzerinde yürüyebilirler. Bu durum suyun aşağıdaki özelliklerinden hangisiyle açıklanabilir? A) Çözücü özelliği B) Donma özelliği C) Yüzey gerilimi özelliği D) Buharlaşma özelliği E) Adhezyon özelliği 20 1) A 2) B 3) E 4) E 5) C 6) A 7) C 8) D 9) D 10) E 11) A 12) B 13) C