Eğitici Eğitimi Doç.Dr.Ayşe Uyduranoğlu Doç.Dr.Gresi Sanje
Dünya'da ve Türkiye'de Enerji Kaynakları
Enerji bir cisim ya da sistemin iş yapabilme kapasitesidir ve ısı, ışık vb. anlamda ortaya çıkan güç anlamına gelmektedir. Enerji, insanların yaşamlarını sürdürebilmeleri için vazgeçilemez bir kaynaktır. Ateşin keşfi ile insanoğlunun yaşamı değişmiş, enerji kaynakları ile yadsınamaz bir ilişki kurulmuş ve bu ilişki Endüstri Devrimi ile yeniden şekillenmiştir.
Daha önceleri ülkelerin ekonomisinde insan ve hayvan gücüne bağlı tarımsal aktiviteler önemli bir yere sahipken, Sanayi Devrimi ile enerji kaynaklarına olan talep artmıştır. Sanayi Devrimi makineleşmeyi - yani enerji ile çalışan makine ile üretimi ve yaşamayıberaberinde getirmiştir.
Sanayi Devrimi'nin en önemli gelişmelerinden biri 1763'te James Watt tarafından buharlı makinenin bulunmasıdır. Bu icattan sonra buhar ile çalışan gemiler, lokomotifler vb. makineler tasarlanarak, bu makineler günlük hayat içinde kullanılmaya başlanmıştır. Sanayi Devrimi'nden günümüze enerjiye olan talep hızlı bir şekilde artmıştır. Günümüzde enerji, üretim sürecinde önemli bir girdi olup, bir ülkenin temel sosyo-ekonomik göstergeleri içinde dikkate değer bir yere sahiptir.
Enerji Kaynakları Enerji kaynaklarını iki ana grupta toplamak mümkündür: Yenilenemez enerji kaynakları (fosil enerji kaynakları) Yenilenebilir enerji kaynakları
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Yenilenemez Enerji Kaynakları Güneş enerjisi Hidroelektrik enerji Biokütle enerji Rüzgar enerjisi Petrol (Fosil yakıtlar) Kömür Doğal gaz Nükleer enerji Jeotermal enerji
Yenilenemez Enerji Kaynakları (Fosil Enerji Kaynakları) Konvansiyonel enerji kaynakları (Mineral yakıt olarak da bilinir): Kömür: Ormanların fosilleşmesinden, bataklıklardaki bitkilerden ve bitkisel atıklardan oluşur. Fosillerin üzerinde biriken çökelti tabakaları zamanla sıkışarak kömüre dönüşür. Petrol: Hayvan atıklarından ve bitkilerden oluşur. Karaların hemen altında ya da deniz altındaki yataklarda bulunur. Petrolün oluşumu denizlerde başlar. Ölmüş planktonların kalıntıları denizin dip tabakalarında birikerek gömülür, jeotermal etkiyle ısınır ve petrol oluşur. Doğalgaz: Petrol çok yüksek sıcaklıklarda piştiğinde doğalgaza dönüşür.
Her bir konvansiyonel enerji kaynağı, farklı miktarlarda hidrokarbon içermektedir. Kullanıldıklarında, başta karbon olmak üzere, hem insan sağlığı hem de çevre için zararlı gazlar havaya salınmaktadır.
Fosil yakıtların kullanılmasıyla havaya salınan gazların bir kısmı atmosferde doğal olarak bulunmaktadır. Dolayısıyla bu tür yakıtların kullanılmasıyla ortaya çıkan gazlar atmosfer dengesinde değişiklik yaratmaktadır.
Karbon havada oksijen ile birleşerek karbondioksit gazını oluşturmaktadır ve bu gazın atmosferde kalma süresi 100 ile 1000 yıl arasındadır. Kömür, karbondioksit gazının atmosfere salımından en fazla sorumlu olan konvansiyonel enerji türüdür. Doğalgaz ve petrol ise fosil yakıtlar içinde daha az karbon salımına neden olmaktadır.
Konvansiyonel enerji kaynaklarının üç temel özelliği mevcuttur: 1. Kaynakları sınırlıdır 2. Kaynaklar dünya genelinde eşit olmayan şekilde dağılmıştır 3. Konvansiyonel enerji kullanımı ve bu enerjinin dönüşümü çevre kirliliğine yol açmaktadır
1. Kaynakları sınırlıdır Konvansiyonel enerji kaynak rezervleri sonsuz değildir
1. Kaynakları sınırlıdır Yakın bir gelecekte konvansiyonel enerji kaynak rezervlerinin biteceği öngörülmektedir. Bunun en büyük nedeni enerjiye olan talebin, doğanın kendini yenileme kapasitesinin çok üstünde seyretmesidir. Tablo 1 de konvansiyonel kaynak rezervlerinin kaç yıl dayanacağını gösteren veriler yer almaktadır. Dünyanın enerjiyi daha tasarruflu kullanmaması halinde yakın bir gelecekte enerji krizlerinin yaşanacağı ve üretim maliyetlerinin giderek artacağı öngörülmektedir.
Dünya Dünya Rezervlerinin Dünya Fosil Yakıt Değerleri (2011) Kaynaklar Rezervi (2011) Kullanılabilme Süreleri (Yıl) Üretim (Mtep*) Tüketim (Mtep*) Tüketim Payı Petrol (milyar ton) 225.4 54 3995.6 4059.1 38 Doğal gaz (trilyon m 3 ) 208.4 64 2954.8 2905.6 27.2 Kömür (milyar ton) Taş kömürü 404.76 Linyit 456.18 112 3955,5 3724.3 34,8 TOPLAM 10905.9 10689 100 *Mtep: Milyon tona eşdeğer petrol Kaynak: Koç, E. ve Şenel, M. 2013, Dünyada ve Türkiye de Enerji Durumu Genel Değerlendirme, Mühendis ve Makina, 54, 639, 32-44. Tablo 1: Fosil Kaynaklı Yakıtların Dünyadaki Durumu *Mtep: Milyon ton eşdeğer petrol
2. Dengesiz Dağılım Enerji kaynaklarının dünya üzerindeki dağılımı eşit değildir. Örneğin; İran, Azerbaycan ve Rusya gibi ülkeler doğalgaz bakımından zengin ülkeler iken, Suudi Arabistan ve Irak petrol bakımından zengin ülkelerdir.
2. Dengesiz Dağılım Kaynakların kısıtlı olması ve dengesiz dağılımı, ülkemiz açısından enerji güvenliği sorununu gündeme getirmektedir. Ülkemiz, daha sonra inceleyeceğimiz gibi, enerji kaynakları bakımından zengin bir ülke değildir. Her geçen gün artan enerji talebi, enerji ithalatını da arttırarak ülkemiz ekonomisi üzerinde ciddi bir baskı oluşturmaktadır. Bu nedenle Türkiye de enerji tasarrufu çok önemli bir konudur.
3. Çevre Kirliliği Enerji kullanımının ve dönüşümünün çevre kirliliğine yol açması üçüncü özelliktir.
3. Çevre Kirliliği Günlük hayatta gerek üretim gerekse tüketim aktiviteleri için kullandığımız enerji daha sonra detaylı olarak inceleyeceğimiz küresel iklim değişikliğinin en temel nedenidir. Enerjinin vazgeçilemez bir kaynak oluşu ile iklim değişikliğinde kilit rol oynaması arasında oluşan ikilem, enerjinin tasarruflu kullanılmasını gerekli kılmaktadır.
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sürekli devam eden doğal süreçlerde var olan enerji akışından elde edilen enerjidir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının en önemli özelliği, enerji kaynağından alınan enerjiye eşit miktarda ve hızlı bir şekilde kendini yenileyebilmesidir. Ayrıca atıkların işlenmesi sonucu elde edilen yakıtlar, küresel iklim değişikliğini olumlu yönde etkilemektedir.
Başlıca Yenilenebilir Enerji Kaynakları 1. Güneş enerjisi; güneşin verdiği ısı ve ışık kullanılarak enerji üretilir. Örneğin, gün içindeki ısının kullanılarak sıcak su elde edilmesi. 2. Rüzgar enerjisi; rüzgar türbinleri vasıtası ile doğrudan elektrik üretir.
Başlıca Yenilenebilir Enerji Kaynakları 3. Hidrogüç; suyun gücünden faydalanılarak elektrik üretir (Hidroelektrik santralleri). 4. Biyokütle; organik atıkların (tezek gibi) yanı sıra bitkisel yağ atıklarının işlenmesi sonucu elde edilen yakıtlardır.
Başlıca Yenilenebilir Enerji Kaynakları 5. Jeotermal; yeraltı termal suları, buharı ve gazları kullanılarak elde edilen enerji. 6. Dalgaların gel-git kuvvetinin oluşturduğu enerjiden elektrik üretilir.
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü http://www.mta.gov.tr/v2.0/daire-baskanliklari/enerji/images/siteharitalar/1.jpg
Yenilenebilir enerji kaynaklarının en büyük özellikleri, elektrik üretimi esnasında karbon ve diğer gazların salımına neden olmamaları, böylece üretim aşamasında da çevre dostu kalmalarıdır.
Enerji Dönüşülebilirliği Hem konvansiyonel enerji kaynakları hem de yenilenebilir enerji kaynakları sınıflandırılırken dönüşülebilirlikleri göz önüne alınır.
Birincil Enerji Kullanımı Herhangi bir enerji dönüşümünden geçmemiş enerji kullanımıdır. Enerji kaynakları doğal ve elektriğe dönüştürülmemiş halleri ile kullanılıyorlarsa, bu durum birincil enerji kullanımı olarak adlandırılır.
Birincil Enerji Kullanımı Kömür, doğalgaz gibi fosil yakıtların elektriğe dönüştürülmeden direkt olarak konutların ısıtılması; petrolden benzin, motorin gibi petrol türevinin elde edilmesi işlemleri birincil enerji kullanımıdır. Bu kaynakların elektrik üretimi için talep edilmeleri de birincil enerji kullanımı olarak adlandırılır. Hidrolik enerji, rüzgar enerjisi, güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir kaynakların da elektrik üretimi için talep edilmeleri birincil enerji kullanımı kapsamına girer.
İkincil Enerji Kullanımı İkincil enerji kullanımı, enerji kaynağının başka bir enerjiye dönüştürülerek kullanılmasıdır. En tipik örnek, hem konvansiyonel enerji kaynaklarından hem de yenilenebilir kaynaklardan üretilmiş olan elektriğin kullanımıdır. Ayrıca petrolün işlenip, motorin ve benzin haline getirilerek, taşıtlar tarafından kullanılması da ikincil enerji kullanımı olarak tanımlanabilir.
Dünya Dünya Rezervlerinin Dünya Fosil Yakıt Değerleri (2011) Kaynaklar Rezervi (2011) Kullanılabilme Süreleri (Yıl) Üretim (Mtep*) Tüketim (Mtep*) Tüketim Payı Petrol (milyar ton) 225.4 54 3995.6 4059.1 38 Doğal gaz (trilyon m 3 ) 208.4 64 2954.8 2905.6 27.2 Kömür (milyar ton) Taş kömürü 404.76 Linyit 456.18 112 3955,5 3724.3 34,8 TOPLAM 10905.9 10689 100 *Mtep: Milyon tona eşdeğer petrol Kaynak: Koç, E. ve Şenel, M. 2013, Dünyada ve Türkiye de Enerji Durumu Genel Değerlendirme, Mühendis ve Makina, 54, 639, 32-44.
Enerjiye olan talep dünya genelinde her geçen gün artmaktadır. Bu artışa yol açan faktörler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: 1. Sanayideki gelişmeler 2. Hızlı nüfus artışı 3. Şehirleşme 4. Enerji kaynaklarının verimli kullanılamaması 5. Enerji tasarrufu konusunda toplumda bilinç oluşturulamaması 6. Günlük hayatta kullanılan elektrikli cihazların her geçen gün çeşitlenmesi ve kullanımının yaygınlaşması
Ülke Kişi Başına Elektrik Tüketimi (kwh/kişi) Kişi Başına Enerji Tüketimi (tep/kişi) Enerji Yoğunluğu (tep/bin dolar) Kişi Başına CO2 Emisyonu (ton/kişi) İzlanda 53072 17.42 0.52 10.52 Norveç 25376 8.77 0.14 9.14 Kuveyt 20965 11.92 0.26 32.87 Katar 18395 15.7 0.17 39.95 Kanada 17620 9.58 0.22 18.1 İsveç 16656 5.34 0.14 5.8 ABD 13926 7.28 0.17 19.31 BAE 13837 11.05 0.19 28.73 Finlandiya 13653 5.14 0.20 9.8 Türkiye 3058 1.59 0.11 4.33 Dünya 3155 1.87 0.19 4.88 Kaynak: Koç, E. ve Şenel, M. 2013, Dünyada ve Türkiye de Enerji Durumu Genel Değerlendirme, Mühendis ve Makina, 54, 639, 32-44.
Tabloda görüldüğü üzere, Türkiye hem kişi başına düşen elektrik tüketiminde hem de kişi başına düşen enerji tüketiminde dünya ortalamasının altında yer almaktadır. Ancak artan nüfus ve gelişmişlik düzeyiyle orantılı olarak kullanım miktarlarının artması beklenmektedir. Ülkemiz 2011 yılı itibari ile enerji tüketiminde 23. ülke konumundadır. Maalesef enerji tüketimimizin büyük kısmı ithal edilen petrol ve doğalgazdan karşılanmaktadır.
İthal edilen gazlar arasında doğalgaz %33 ile ilk sırada yer alırken, onu %27 ile petrol takip etmektedir. Kömür, linyit ve hidrolik ithalatı payları ise %15, %14 ve %4 olarak gerçekleşmiştir. Artan nüfus, sanayileşme ve şehirleşme sonucu Türkiye, 1990 yılında enerji tüketiminin %48.1 ini kendi kaynakları ile karşılayabilirken, 2011 yılında bu oran %28.2 e düşmüştür.
Bu veriler, Türkiye nin enerji konusunda başka ülkelere olan bağımlılığının her geçen gün arttığını göstermektedir. Doğalgaz üretimi, tüketimin ancak %2 sini karşılamaktadır.
Özellikle konut ve işyerlerinde doğalgazın ısınma amaçlı kullanılmaya başlaması ve elektrik üretimindeki payının yükselmesi ile 1987 yılından bu yana Türkiye nin doğalgaz tüketimi 87.75 kat artmıştır.
Türkiye nin enerji faturası gayri safi milli hasılaya (GSMH) oranla gittikçe büyümektedir. Enerji kaynaklarının artan fiyatı, bu büyümede önemli rol oynamaktadır. Petrolün 1995 te 17 Dolar olan varil fiyatı 2011 yılı sonu itibariyle 111 Dolara çıkmıştır. Toplam ithalatın %21 ini enerji kaynakları ithalatı oluşturmaktadır. Enerji gereksinimimizin çoğunluğunun ithalat aracılığı ile karşılanması ülke ekonomisi üzerinde hem yük oluşturmakta hem de dışa bağımlılığımız nedeni ile enerji güvenliği sorununa yol açmaktadır.
Türkiye de 2012 yılı itibariyle elektrik üretiminde kullanılan farklı enerji kaynaklarının payı tabloda yer almaktadır:
Konvansiyonel enerji kaynakları açısından zengin olmayan ülkemiz, yenilenebilir enerji kaynakları açısından oldukça zengindir. Özelikle güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi potansiyelimizin kullanılması, elektrik üretiminde önemli bir kazanç sağlayabilecektir. Elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payını arttırmak hem dışa bağımlılığımızı azaltarak ülke ekonomisine katkıda bulunacak hem de bir sonraki bölümde bahsedilen iklim değişikliği sorunu ile mücadelede önemli bir rol oynayacaktır.
Aşağıdaki tablo Türkiye de 2020 yılında enerjinin kullanım alanını mercek altına almaktadır. Buna göre, konut ve ulaştırmada kullanılan enerjinin, toplam enerjinin neredeyse %50 sine denk geleceği öngörülmektedir.
Elektrik talebi artışımızın yıllık %6.7 ile %7.5 arasında gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu talep karşısında hem enerji tasarruf hem de yenilenebilir enerji yatırımı önemli bir seçenek olarak durmaktadır.
Enerji tasarrufunun, bütün sektörlerde birey bazında alınabilecek önlemler ile sağlanabilmesi mümkündür.
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDİR?
Dünya var olduğundan beri iklimlerin çeşitli dönemler içerisinde değişim geçirdiği bilimsel olarak bilinmektedir. Bahsi geçen iklim değişiklikleri, yüz yıllarla ifade edilen bir zaman diliminde gerçekleşmekte ve meteorolojik şartları belirlemektedir.
20. yüzyıla kadar meteorolojik şartları belirleyen iklim değişikliklerinin doğal faaliyetlerden kaynaklandığı bilinmektedir.
Sera gazına neden olan birçok doğal faaliyet mevcuttur. Dağların yükselmesi veya yanardağ faaliyetleri gibi büyük doğal hareketler sonucunda sera gazı doğal olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca su buharı ve karbondioksit gibi sera gazları da doğal hayat döngüsü içinde atmosfere düzenli şekilde salınmaktadır.
Ayrıca sürekli salınan sera gazlarının yanı sıra dünyanın yörüngesinin ve ekseninin eğikliğinin de iklim değişikliğine neden olduğu günümüz bilim adamları tarafından kabul edilmektedir.
Bu doğal olaylara ilave olarak, insan aktivitelerine bağlı sera gazları da atmosfere salınmaktadır. İnsan faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan sera gazları giderek artış göstermekte ve bu gazlar atmosferde birikmektedir.
Biriken sera gazları sonucunda, günümüzde, dünya sıcaklığının düzenli olarak arttığı ölçümlenmekte; bu durum küresel iklim değişikliği olarak adlandırılan bilimsel bir olaya neden olmaktadır.
Bilim adamları, küresel iklim değişikliğine temel neden olarak insan faaliyetlerini göstermektedir.
Geçmiş dönemlere ilişkin ortalama sıcaklık ve iklim özellikleri aşağıdaki başlıklar aracılığıyla belirlenmektedir: Eski kayıtlar Ağaç yaşları (Dendrokronoloji) Çiçektozu (Polen) bilimi Oksijen izotopları oranı Tortullar Mercanlar Buz
Günümüzde küresel iklim değişikliği çalışmaları meteorolojik süreçlerden farklı bir şekilde yapılmaktadır. Belli ölçüm noktalarından, belirli tarih ve saat aralıkları içinde sıcaklık değerlerinin 30 ile 40 yıllık ortalamaları alınarak, o dönem için gerçekleşen ortalama sıcaklık değerleri elde edilir. İstasyonlar 5 boylam ve 5 enlemlik kafesler içine dağıtılmıştır. Her istasyon için aylık sıcaklık farklılıkları hesaplanarak, en yüksek ve en düşük sıcaklık arasındaki değerler ile son olarak ölçülen aylık ortalama sıcaklık değeri karşılaştırılır.
Elde edilen ortalama sıcaklık farklılıkları kafes içinde yer alan tüm istasyonlar için hesaplanır. Yeryüzünün veya büyük bir bölgenin ortalama sıcaklık farklılıkları kafeslerin yüzölçümü ile değerlendirilmesi istenen bölgenin yüzölçümü oranlanarak hesaplanır.
Sera Etkisi Anlatıldığı üzere enerji gereksinimin çoğunluğu petrol, kömür ve doğalgaz gibi fosil yakıtlardan karşılanmakta ve bu yakıtların kullanılması sonucunda da atmosfere sera gazı adı verilen çeşitli gazlar salınmaktadır. Bu gazlara sera gazı adı verilmesinin nedeni dünya üzerinde sera etkisi yaratmalarıdır. Aslında bu gazlar atmosferde doğal olarak bulunmaktadır.
Sera Etkisi Atmosferin ısıyı tutma ve ışığı geçirme özelliği vardır. Eğer bu gazlar atmosferde var olmasaydı dünya yaşanamayacak kadar soğuk (ortalama -18 0 C) bir gezegen olurdu. Bu gazların görevi, güneşten gelen kızılötesi ışınların bir kısmını yeryüzünde tutarak dünyanın ısınmasını (ortalama sıcaklığın 15 0 C olması) ve doğal yaşam için uygun bir gezegen olmasını sağlamaktır. Sera gazlarının bu doğal işlevi sera etkisi olarak adlandırılmaktadır.
Sera Etkisi Başlıca sera gazları arasında su buharı, karbondioksit, metan, kloroflorokarbon, azot ve karbonmonoksit gazları bulunmaktadır. Her gazın ısıyı saklama süresi farklıdır, tıpkı farklı yorgan tiplerinin ısıtma ve ısıyı saklama kapasitelerinin farklı olması gibi.
Örneğin, su buharı bir sera gazı olmakla beraber en fazla birkaç gün içinde yoğunlaşıp yağmura dönüştüğü için çok fazla ısı tutmaz ve sera etkisi anlamında önemsiz bir gazdır. (Uçakların saldığı su buharı daha kalıcı olduğundan buna bir istisna oluşturur) Karbondioksit ise atmosferde en çok bulunan ve en uzun süre kalan sera gazıdır.
Metan gazı karbondioksite oranla daha az atmosfere salınmakla beraber ısıyı daha fazla tutan bir gazdır. Sera etkisinin yaklaşık %20 sinden sorumludur ve atmosferde kalma süresi 12 yıl kadardır. Azotoksit salımı doğal olarak okyanuslar ve orman zemini tarafından, yapay olarak ise bitki örtüsü yangınları ve tarımsal gübrelerin toprakta çözülmeleri sonucu ortaya çıkmaktadır. Atmosferde kalış süresi yüzyıldan fazladır. Karbonmonoksitin çoğu araba egzozlarından çıkmaktadır. Az gelişmiş ülkelerde ise ağaç ve diğer bitkisel maddelerin yakılmasıyla ortaya çıkar. Atmosferde kalma süreleri 45 ile 1700 yıl arasında değişir ve ısıyı muhafaza etme potansiyeli oldukça yüksektir.
Küresel İklim Değişikliği Atmosferdeki sera gazlarının doğal oranı, birinci bölümde bahsedildiği üzere 1750'li yıllarda başlayan Endüstri Devrimi sonrasında fosil yakıtların kullanılmaya başlanması ile artmıştır. Endüstri Devrimi'nden bu yana atmosferdeki karbondioksit oranı %40'lık bir artış göstererek 280 ppm'den 394 ppm'e ulaşmıştır. Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından yayımlanan raporda, fosil yakıtların kullanımıyla ortaya çıkan gazların küresel ısınmaya etkisinin %80 olduğu belirtilmiştir.
Küresel iklim değişikliği tehdidi bilindiği kadarıyla ilk olarak 1979 yılında Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından düzenlenen Birinci Dünya İklim Konferansı nda dile getirilmiştir.
Çevre sorunu uluslararası bir sorundur. Çünkü: Çevre sorunu siyasi irade ve ekonomik gelişme gibi olguları tanımamakta, Sorun bir ülkeden diğerine kolaylıkla yayılmakta, Mücadele, kapsamlı araştırmaların işbirliğiyle yürütülmesini ve birlikte çaba sarf etmeyi gerektirmektedir.
Sorun uluslararası bir sorun olduğu için uluslararası işbirliğini gerekli kılmaktadır. Sonuç olarak dünya ülkeleri çevre konusunda ellerindeki imkanları dayanışma içinde kullanma ihtiyacı hissetmiştir. Uluslararası düzeyde, küresel iklim değişikliği tehdidine karşı temelde alınabilecek en etkili önlem, insan kaynaklı sera gazları salımını kontrol altına alarak azaltmaktır.
Uluslararası platformda karbondioksit sera gazları salımı içinde sahip olduğu %50 pay ile en çok tartışılan sera gazı olmuştur. 1988 yılında Toronto da düzenlenen konferansta da hükümetlerden ve endüstriden, karbondioksit salımını 2005 yılına kadar 1988 seviyesinin %20 altına çekmeleri istenmiştir.
Bu konferansın ardından yapılan en dikkate değer zirve, Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde 1992 Rio de Janerio da yapılan İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi olmuştur. İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi nin 2. maddesi, sözleşmenin amacını Atmosferde sera etkisine neden olan gaz salımını, iklim sistemi üzerindeki tüm tehlikeli insan kaynaklı düzensizliği önleyecek seviyede tutmak olarak belirtmiştir. İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi gereği ortaya çıkan önemli yapılanma Taraflar Konferansı dır ve her yıl düzenli olarak toplanarak, gelişmeleri değerlendirmektedir.
İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi nden sonra en önemli adım sayısal hedefler içeren ve 3. Taraflar Konferansı nda kabul edilen Kyoto Protokolü dür. 1997'de imzalanan protokol, 2005'te yürürlüğe girebilmiştir. Protokol 2008-2012 yılları arasında, gelişmiş ülkelerden, sera gazı salımlarını 1990 seviyesinin %5.2 aşağısına çekmelerini istemiştir.
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (iklim ve benzeri konularda uzman olan bilim adamlarından oluşan uluslararası bir yapılanma), dünya sıcaklık artışı 2 0 C ile sınırlandırılamaz ise geri dönüşü mümkün olmayan bir sürece girileceğini önemle vurgulamaktadır. Gezegenin ortalama sıcaklık artışını 2 0 C ile sınırlayabilmek için 1990 yılındaki sera gazı salımlarının 2050 yılına kadar yarıya indirilmesi gerekmektedir. Önlem alınmaması halinde sıcaklık artışının 6 0 C ye kadar artabileceği öngörülmektedir.
Dünya 1 C daha ısınırsa
Klimanjero dağı tüm buzlarını yitirebilir. Gulf Stream neredeyse biter ve İngiltere ile bazı Avrupa ülkelerinde çok şiddetli soğuk ve yağışlı kışlar görülebilir. Avustralya nın yağmur ormanları, bölgenin nadir bulunan türleri ve tüm yaşam alanları yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir. ABD de High Plain bölgesi tamamen çölleşebilir ve şiddetli toz fırtınaları olabilir. Merkez üssü Nebraska olarak Ontario ile Teksas arasındaki tüm eyaletlerde tarımsal kayıplar görülebilir. Dünyanın dört bir yanındaki Mercan resifleri büyük ölçüde zarara uğrar. Ada ülkeleri yükselen deniz sularının altında kalabilir.
Dünya 2 C derece daha ısınırsa
Avustralya nın kuzey ve güney uç bölgelerinin dışında kalan tüm bölgelerinde su sıkıntısı baş gösterebilir. Dünya tarımı kuzeye kayarak Norveç in hasat mevsimi bugünkü İngiltere nin hasat mevsimine benzeyebilir. Isı ve kuraklık sonucu tropik bölgelerde tarım sona erebilir ve dünyada çok ciddi bir açlık sorunu baş gösterebilir. Bu bölgelerde zaman zaman saatte 320 km ye ulaşan fırtınalar görülebilir. Himalaya buzulları eriyebilir, İndus nehri kuruyabilir. Amazon da büyük yangınlar görülebilir.
Geleceği tehlikede olan sadece kutup ayısı değil!
Bilim adamları tarafından iklim değişikliği, yol açacağı sorunlar nedeniyle 21. yüzyılda insanoğlunun karşılaşabileceği en büyük tehlikelerden biri olarak kabul edilmektedir. İklim değişikliğinin neden olacağı en önemli problemler şu şekilde sıralanmaktadır:
Azalan Biyo-çeşitlilik Değişen iklim sonucu bitki ve hayvan türlerinin, iklimlere adaptasyonunda sorunlar yaşaması beklenmektedir. Gelecek tufanda bu kayık yeterli olmayabilir
Seller İklim değişikliğine bağlı olarak yağış rejiminin değişmesi sellerin artmasına neden olacaktır.
İklim değişikliğine bağlı olarak yağış rejiminin değişmesinin bir sonucu da kuraklık problemidir. Kuraklık
Yükselen Deniz Suyu Seviyesi Buzullardaki erimeye bağlı olarak deniz seviyesinde artış beklenmektedir. Başta küçük ada ülkeleri olmak üzere kıyılardaki yerleşimler bu durumdan olumsuz etkilenecektir.
Gıda Güvenliğinin Tehdit Altında Olması Bu sorunlar nedeni ile tarımsal faaliyetlerin zarar görmesi, gıda güvenliği problemini de beraberinde getirecektir.
Milyonlarca Kişinin Göç Etmesi Ayrıca insanoğlu yeni yerleşim yerleri arayışına girecektir.
Türkiye Türkiye, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Sözleşmesi ne 1994 yılında taraf olmuş ve Ulusal Envanter Raporu hazırlama yükümlülüğünü almıştır. Türkiye tarafından hazırlanan rapora göre, 2011 yılı itibariyle 1990 yılına göre sera gazı salımları % 124 oranında artmıştır. Türkiye sera gazı salımları hızla artan ülkelerden biridir. Bunun en önemli nedeni gelişmekte olan bir ülke olmasıdır. Diğer nedeni ise enerjinin tasarruflu kullanılmamasıdır.
Türkiye de Kişi Başına Düşen Sera Gazı Salımları
Sektörlere Göre Toplam Sera Gazı Salımları Türkiye, sera gazı salımlarının, her tür enerji kullanımı bazında (elektrik üretimi, ısınma, taşıtların kullanılması) ilk sırada bulunmakta ve kullanım giderek artmaktadır. **Milyon ton CO 2 eşdeğeri 1990 1995 2000 2005 2010 2011 Enerji 132,88 161,5 213,2 242,34 285,07 301,25 Endüstriyel İşlemler 15,44 24,21 24,37 28,78 53,94 56,21 Tarımsal Faaliyetler 30,39 29,23 27,85 26,28 27,13 28,83 Atık 9,72 23,88 32,79 33,58 35,97 36,13 1990 yılına göre artış yüzdesi - 26,74 58,26 75,65 113,39 124,17 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr
Sektörlere Göre Karbondioksit Salımı Elektrik üretimi, sanayi ve ulaştırma karbon dioksit salımında önemli rol oynamaktadır. 1990 1995 2000 2005 2010 201 CO2 Emisyonu Enerji 89,64 89,34 91,84 91,04 83,96 85,52 Yakıt Yanması 89,5 89,24 91,78 90,99 83,92 85,48 Çevrim ve Enerji Sektörü 24,03 27,18 34,03 34,09 34,42 35,32 Sanayi 26,51 24,12 26,54 25,95 17,41 16,61 Ulaştırma 18,33 18,86 15,5 15,6 13,61 13,83 Diğer Sektörler 20,63 19,08 15,7 15,35 19,48 19,72 Kaçak Emisyonlar 0,14 0,11 0,07 0,05 0,04 0,04 Endüstriyel İşlemler 10,36 10,66 8,15 8,95 15,02 14,46 Atık - 0 0,01 0,01 0,01 0,02 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr **Karbondioksit salımını enerji kullanım amacına göre verilmiştir.
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli nin iklim modelleri, Türkiye nin coğrafi konumu nedeniyle en çok etkilenecek ülkeler arasında olduğunu, 2030 yılında ülkenin büyük bir bölümünün oldukça kurak ve sıcak bir iklimin etkisine girebileceği vurgulamaktadır. Türkiye de kışın 2 0 C, yazın ise 2-3 0 C artması olasılık dahilindedir. Ayrıca yağış rejimlerindeki değişmelerin de suyun döngüsünü değiştirmesi kaçınılmazdır.
Suyun döngüsünün değişiminin, hem tarımsal aktiviteleri hem de elektrik üretimi için kullanılan suyun miktarını etkileyerek, ekonomiye büyük zararlar vermesi olasılık dahilindedir. Su havzalarının olumsuz etkilenmesi ile biyo-çeşitliliğin de zarar görmesi beklenmektedir. Yağış rejiminin değişmesi demek, sellerin ya da kuraklık sorununun ortaya çıkması demektir. Seller toprak kaybı, kuraklık ise yangın tehlikesini doğurmaktadır.
Çölleşme
Küresel İklim Değişikliğinin Nedenleri Sera gazına neden olan insan faaliyetleri beş başlık altında toplanmaktadır: 1. Enerji tüketimi 2. Atıklar 3. Ormanlar 4. Hayvancılık 5. Endüstriyel tarım
Tüm kaynaklar, sera gazına neden olan faaliyetler konusunda ortak bir görüşü ifade etmekte ve nedenleri 5 temel başlık altında toplamaktadır. Ancak sera gazına neden olan faaliyetlerin etki oranları ele alındığında, farklı kaynaklar, birbirine yakın olmakla beraber, farklı yüzdeler vermektedir. Bu farklılık, araştırmaların farklı yıllarda yapılmış olması, ülkeler bazında oranların değişiklik göstermesi ve ana başlıkların farklı şekilde ele alınmasından kaynaklanmaktadır.
Örneğin, bir araştırmada, hayvancılık ve tarımı bir başlık altında toplamış, atıkları ise sanayi ve evsel kullanım içine almıştır. Yapılan başka bir araştırma ise tarım ve hayvancılığı ayrı ayrı, atıkları ise tek başlık altında incelemiştir. Çalışmanın bu bölümünde, sera gazına neden olan faaliyetlerin oranları için ABD Çevre Koruma Ajansı / United States Environmental Protection Agency 2004 verileri ele alınmaktadır.
EPA verilerine göre sera gazları %26 enerji, %13 ulaşım, %8 konut, %19 sanayi, %17 orman, %4 atıklar ve %14 tarım ve hayvancılık faaliyetlerinden salınmaktadır.
Enerji Tüketimi Sera gazına neden olan insan faaliyetlerinin başında enerji tüketimi gelmektedir. Enerji günümüzde hem her türlü sanayi faaliyetinde hem de hanelerde yoğun olarak kullanılmaktadır. Başlıca tüketim alanları elektrik üretimi, ısınma ve ulaşım faaliyetleridir.
Küresel sera gazı emisyonlarının %3 ile %4 ü atıklardan kaynaklanmaktadır. Bu oran 2008 ölçümlerine göre Türkiye de %8.55 olarak belirlenmiştir. Atıklar Çöplerin geri dönüşü var ancak mahvolan doğanın yok! http://atik.cevreorman.gov.tr/atikyonetimi/anasayfa/solmenu/at ikistatistikleri.aspx?sflang=tr http://www.cygm.gov.tr/cygm/files/eylemplan/atikeylemplani.p df
Atıklar küresel iklim değişikliği sorununun bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır. Atıklar kısa dönemde insan sağlığını olumsuz yönde etkilemekte, buna ilave olarak uzun dönemde hem toprağın ve suyun kirlenmesine hem de sera gazı salımına neden olmaktadır.
Evsel atıkların %15 ile %20 si ambalaj atıklarından, %50 ile %60 ı organik atıklardan oluşmaktadır. Türkiye de atık nedenli sera gazı emisyonlarının %89 u depolama alanlarından, kalanı ise atık su işlemlerinden kaynaklanmaktadır.
Ambalaj atıkları içerisinde plastik, metal, cam, kâğıt, karton ve kompozit yer almaktadır. Katı atıklar uzun yıllar içerisinde ayrışmaktadır. Örneğin plastik şişe 1000 yılda, alüminyum kutu 10-100 yılda, plastik kaplı süt kutuları 5 yılda, portakal kabuğu 6 ayda, sakız 5 yılda, pil 100 yılda, plastik torba 10-20 yılda, kağıt 2-5 ayda, cam şişe 4 bin yılda ayrışabilmektedir. Bu ayrışma sırasında atıklar içinde bulunan organik içerikli atıklar depolandıktan sonra metan gazı salınmaktadır. Ayrıca atıklar ayrıştığı oranda toprağa karışmakta ve kurşun, cıva gibi çeşitli zararlı elementler ayrışım sırasında toprağa ve suya karışmaktadır.
Sıvı atıklar su kirliliğinin yanı sıra suyun sıcaklığının artmasına da neden olmaktadır. Sıcaklığı artan su kısa zamanda buharlaşmakta, hem su buharı salmakta hem su kaynaklarının tükenmesine yol açmaktadır.
Ayrıca ısınan su ve organik atıkların etkisiyle üreyen bakteri ve küfler de su oksijeninin azalmasına neden olmaktadır. Bu durumdan ekosistem de olumsuz olarak etkilenmektedir. Kirlenen sular temizlenebilmektedir. Ancak bu işlemin maliyeti çok yüksektir. Türkiye nin önemli çevre problemleri arasında atıklar yer almaktadır. 2008 TÜİK verilerine göre, Türkiye de yıllık kişi başı 420 kg atık ortaya çıkmakta ve bunun sonucunda önemli miktarda sera gazı atmosfere salınmaktadır.
Türkiye deki evsel atık miktarının nüfus artışına ve şehirleşmeye bağlı olarak 2020 yılında %20-25 oranında artması beklenmektedir.
Çevre insanlara gereksinimlerini karşılamaları için doğal kaynak teşkil ederken, insanlar çevreyi bir atık deposu olarak kullanmaktadır. Atıklar belli bir seviyeye kadar çevre tarafından tolere edilebilmektedir. Ancak bu seviyenin üstüne çıkıldığında çevre kirliliği dediğimiz problemler ortaya çıkmaktadır.
Ormanlar Ormansızlaşma küresel iklim değişikliğinin önemli sonuçlarındandır. Orman yangınları %22 lik bir oranla atmosfere karbondioksit katan en önemli ikinci faktördür. Ağaçlar yakıldığında havaya tonlarca karbon salınmakta ve ağaçlar yok olduğu için atmosferdeki karbondioksiti toplayacak doğal mekanizma da beraberinde yok olmaktadır.
Ağaçsızlık ayrıca toprak kaybına da neden olmaktadır. Türkiye, ağaçsızlık nedeni ile her yıl yaklaşık 600.000 ton toprağı erozyon sonucu kaybetmektedir. Kağıt üretimi için ormanların yaklaşık dörtte birinin katledildiği tahmin edilmektedir. Öte yandan 1 ton kağıt toplayıp, geri dönüştürmek yaklaşık 17 orta boy ağacın (ortalama 20 yaşında) kesilmesini engellemektedir.
Geri dönüşüm her alanda olduğu gibi ormanların korunmasında da büyük bir önem taşımaktadır. Örneğin 1 ton atık kağıdın, mamul kağıda dönüşmesi sayesinde 4.100 kw/saat enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Bu miktar evimizin 6 aylık enerji sarfiyatına eşittir. Ayrıca toplanan 1 ton atık kağıdın, mamul kağıda dönüşmesi sayesinde 25 ton su tüketiminden tasarruf edilmektedir. Bu miktar ise evimizin 1 yıllık su ihtiyacını karşılamaktadır
Ormanlar dünyanın akciğerleri olduğundan iklim kriziyle mücadelede çok güçlü bir kaynaktır. Bu nedenle hem korunmalı hem de geri dönüşümü sağlanmalıdır. Bu şekilde tüketim için kesimi en alt düzeye indirilmeye çalışılmalıdır.
Hayvancılık İnsan aktiviteleri sonucu karbondioksite oranla daha az metan gazı atmosfere salınmakla beraber metan gazının ısıyı tutma kuvveti daha yüksektir. Metan gazı sera etkisinin %20 sinden sorumludur. Metan gazı salımının önemli nedenlerinden biri ise hayvancılıktır. İnsan faaliyetleri sonucunda oluşan metanın salımının %37 si ve karbondioksit salımının %9 u hayvancılık sektöründen kaynaklanmaktadır.
Ayrıca endüstriyel hayvancılık sürecinde kullanılan gübre yöntemi de küresel iklim değişikliğinde ayrı bir rol oynamaktadır. Yiyecek ve Tarım Organizasyonu (FAO) verilerine göre, dünyada 1.4 milyar baş sığır, 1.9 milyar baş koyun ve keçi bulunmakta ve bu besi hayvanlarının mide fermantasyonu metan gazı üretmektedir.
Endüstriyel Tarım Azotoksit salımı doğal olarak okyanuslar ve orman zemini tarafından gerçekleşmektedir. Yapay olarak ise bitki örtüsü yangınları ve tarımsal gübrelerin toprakta çözülmeleri sonucu ortaya çıkmaktadır. Azotoksidin atmosferde kalış süresi yüzyıldan fazladır ve endüstriyel tarımda kullanılan gübreler bu sera gazının üretilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Tarımsal gübrelemenin hava üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri mevcuttur. Doğal gübrelemenin, fotosentezle serbestlenen oksijen sonucunda oksijen miktarını arttırdığı bilinmektedir. Ancak gübrelemenin atmosfer havasını iyileştirici etkisine karşılık, modern tarımda kullanılan azotlu gübre atmosfere azotoksit gazı salmaktadır.
Ayrıca tarımsal faaliyetlerde fosil yakıt kullanılması, tarımsal atıkların yakılması ve çeltik üretimi de karbondioksit gazı salımına neden olmaktadır. Diğer yandan toprak kaybının en önemli nedeni modern tarımdır. Modern tarım, ürünlerde ve toprakta kalıntı oluşumu, toprağın fiziksel yapısının bozulması, organik madde ve organik canlılığının yitirilmesi, besin maddesi dengesinin bozulması, sera gazı salımı ve çoraklaşma gibi önemli çevre sorunlarına yol açmaktadır.
Çözüm: TASARRUF Sen değiş ki dünya daha fazla değişmesin
ENERJİNİN TASARRUFLU KULLANILMASINDA ALTIN KURALLAR
Enerjinin -özellikle evlerde kullanılan- tasarruflu kullanılması hem iklim değişikliği ile mücadeleye hem de Türkiye nin enerji güvenliğine katkıda bulunacaktır. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi nin 6. maddesi eğitim ile kamunun bilinçlendirilmesinin iklim değişikliği ile mücadelede önemli bir role sahip olduğu belirtmiştir.
Çocuk veya yetişkin her bireyin enerji tasarrufu yapması mümkündür.
Enerji tasarrufunda ilk kural, tüm diğer tasarruflarda olduğu gibi her şeyi ihtiyacımız olan kadar ve özenli kullanmak olmalıdır. Örneğin, banyoda işimiz bitikten sonra ışığı kapatmak, sahip olduğumuz tüm eşyaları uzun süre kullanmak için yıpratmadan kullanmak hem bütçemize katkıda bulunacak hem de enerji tasarrufu sağlayacaktır.
Aşağıda evlerimizde tasarruf yapabileceğimiz önemli başlıklar yer almaktadır:
Buzdolabı Buzdolabının kapısı açık olduğunda, buzdolabı soğutma yapamamakta ve dolap içi ısısı düşmekte, ancak buzdolabının yaptığı enerji sarfiyatı devam etmektedir. O nedenle buzdolabının kapısını sık sık açıp kapamak yerine, buzdolabından ne alacağımıza önceden karar vererek, kullanmamız enerji tasarrufu sağlayacaktır.
Televizyon Televizyon kumandadan kapatıldığı zaman tam olarak kapanmamakta, bekleme durumuna geçmektedir. Bekleme durumda enerji kullanımı, açık olduğu zamandan daha düşük olmakla beraber devam etmektedir.
O nedenle televizyonları kumanda aletinden değil, üzerindeki düğmeden kapatarak gereksiz enerji kullanımını engellemek mümkündür.
Televizyon açık durumda 144 watt enerji tüketir ve 76.3 g sera gazı salımı yapar. Kumanda düğmesinden kapatıldığı durumda 14.4 watt enerji tüketir ve 7.63 g sera gazı salımı yapar. Ayrıca televizyon ses yüksekliği ile doğru orantılı enerji kullandığından yeterli ses düzeyinde televizyon seyretmek de yine gereksiz enerji kullanımını engelleyecektir.
Şarj aletlerini prize takılı bırakmayarak ve işimiz bitince fişten çekerek tasarruf yapmak mümkündür. Priz
Elektrikli bir cihaz, çalışmadığı halde eğer prize takılı ise enerji tüketmeye devam eder. Örneğin, bilgisayar 130 watt enerji tüketir ve 68.9 g sera gazı salımı yapar. Kapalı ve prize takılı konumda ise 15 watt enerji tüketir ve 7.95 g sera gazı salımı yapar. Kullanmadığınız zaman bilgisayarlarınızı fişten çekerek bu salıma engel olabilirsiniz.
Isıtma-Soğutma Evlerimizde ısıtmak ve soğutmak için kullandığımız aletlerimizin kullanımında da dikkatli olmak önemlidir. Kış aylarında evlerde kısa kollu kıyafetlerle oturmak için evleri yüksek derecede ısıtmak yerine, uzun kollu giysilerle oturarak evimizin derecesini bir veya iki derece azaltmak doğru olacaktır. Evimizin sıcaklığını 1 derece azalttığımızda bile karbon salımımızı hane başına yıllık 300 kg azaltmış oluruz.
Evin sıcaklığını 1 derece azaltmak hane başına yıllık 300 kg kadar enerji tasarrufu sağlamaktadır.
Evlerimizi soğutmak için kullandığımız klimanın da kontrollü olarak ve sadece gerektiği zaman kullanılması gerekmektedir. Örneğin, ev tipi ortalama büyüklükteki bir klima 700 watt enerji tüketir ve 371 g sera gazı salımı yapar. Soğutmanın, ısıtmaktan daha fazla enerji tüketildiğini unutmamalıyız.
Saç Kurutma Saç kurutma aletleri ortalama 1300 Watt enerji harcamakta ve yine ortalama 689 g sera gazı salımı yapmaktadır.
Daha az enerji tüketmek için saçınızı havlu ile iyice kuruladıktan sonra saç kurutma makinesini kullanmanız doğru bir tercih olacaktır. Saç kurutma makinesini düşük sıcaklıkta kısa süreyle kurutmak da yine enerji tasarrufu sağlayacaktır. Ayrıca saçınızın da zarar görmesini engellemiş olacaksınız.
Elektrik Kullanmadığınız elektriği söndürmek ve gereksiz yere ampul ışığı kullanmamak tasarruf için önemli adımlar arasında yer almaktadır. Özellikle gündüz saatlerinde güneş enerjisinden yararlanmaya çalışmak ve aydınlatma kullanmamak tasarruf sağlayacak ayrıca güneş enerjisinden yararlanmak sağlığınız açısından da faydalı olacaktır.
Çöp ve Atık Çöp ve atıklar, anlatıldığı üzere sera gazı salımlarında kayda değer bir rol oynamaktadır. Hem atıkların yok edilmesinde hem de yeniden üretilen her şey için enerji kullanılmaktadır. O nedenle bir yandan ihtiyacımız olmayan hiçbir şeyi satın almamalı ve çöp yaratmamalı, diğer yandan da oluşan atıklarımızı ayrıştırarak tasarrufa destek vermeliyiz.
Atıkların birikmesini önlemenin iki temel kuralı bulunmaktadır: 1. İhtiyacımız kadar tüketmek ve satın almak, 2. Kullanılmayacak durumda olan atıklarımızı geri dönüşüme kazandırmak.
İhtiyacımız olmayan hiçbir şeyi satın almamalıyız. Alışveriş yaparken gerçek ihtiyaçlarımızı sorgulamalı ve ihtiyacımız olmayan eşyaları satın almamalıyız. Az eşya kullanarak mutlu bir yaşamı hedeflemeli ve mutluğu eşyalar yerine doğada ailemizle ve arkadaşlarımızla vakit geçirerek elde etmeyi amaçlamalıyız.
Paylaşım Paylaşmak daha fazla atık birikmemesi için atacağımız en önemli adımlar arasında yer alır.
Paylaşımcı olmalı ve kullanmadığımız giysi, oyuncak, kitap ve diğer eşyalarımızı ihtiyacı olan kişilere vererek tasarrufa destek vermeliyiz. Okuduğunuz kitapları, başkalarının da okumasını sağlamak için kitap paylaşım alanları değerlendirilmesine katkı vermeliyiz.
Tasarruf Çöpleri azaltmak için eşyalarımızı tekrar kullanmaya çalışmalıyız. Örneğin, bozuk eşyaları tamir ettirmeyi denemeliyiz. Ayrıca ikinci el ve kullanılmış eşya satın almaktan çekinmemeliyiz.
Geri Dönüşüm Kullanılmayacak durumda olan çöplerimizi geri dönüşüm farklarına göre ayırarak geri dönüşüme yönlendirmek enerji tasarrufuna önemli bir katkı sağlayacaktır. Her atığı çöp olarak değerlendirmemeliyiz. Örneğin, elektronik aletlerin yapımında kullanılan maddeler doğa için çok zararlı olduğundan enerji tasarrufu yaparken bu aletlerin geri dönüşüme kazandırılması önem arz etmektedir.
CD, lamba, bilgisayar, televizyon gibi elektronik atıkları çöpe atmak yerine, ömürleri biten aletleri geri dönüşüm merkezlerine yollayabiliriz.
Çevre Kulübü Okulunuzda bir çevre kulübü kurarak bu merkezlere toplu halde ürünlerin teslim edilmesini sağlayabilirsiniz.
Bu mümkün değilse ömrü biten elektronik atıklarınızı, elektronik ürün satan mağazalara götürerek geri dönüşüm merkezlerine yönlendirilmesine yardımcı olabilirsiniz. Ayrıca pillerinizi çöpe değil, evde biriktirip, TAP geri dönüşüm kutularına atabilir veya defalarca şarj olabilen pilleri kullanmayı tercih edebilirsiniz.
Daha fazla atık birikimine neden olmamak için cam şişelerinizi ve kavanozlarınızı cam kumbaralarına atabilir; çöplerinizi kağıt, plastik, cam ve organik atıklar halinde ayırıp, atabilir; kızartmada kullanılan yağları, bir başka şişede biriktirerek, atık yağların geri dönüşümüne yardımcı olabilirsiniz. Okulunuzda geri dönüşüm için konteynırlar talep edebilirsiniz. Mümkün olduğunca geri dönüştürülebilen ambalaj ürünlerini, örneğin plastik ve köpüklü madde içermeyen ürünleri tercih edebilirsiniz.
Ağaçlar Ağaçlar dünyamızın akciğerleridir ve ormanların dörtte biri kağıt üretimi için kullanılmaktadır. Kağıt üretimi için bir yandan ağaçlar kesilmekte bir yandan da bunları kağıt haline getirmek için enerji kullanılmaktadır. O nedenle gereksiz yere kağıt tüketmemeli ve kağıtları geri dönüşüme kazandırmalıyız.
17 çam ağacı = 1 ton kağıt
Su Su önemli bir kaynaktır ve evlerimize ulaştırılmasında da enerji kullanılmaktadır. Bu durumu göz önünde bulundurarak suyu tasarruflu harcamak gerekmektedir. Diş fırçalarken musluğu açık bırakmamak, uzun duş yerine kısa duş almak, musluklarınız bozulduğunda tamir etmek su ve enerji tasarrufu için alınabilecek tedbirler arasında yer almaktadır.
Adım Adım Enerji tasarrufu yapmak için asansör yerine merdiveni tercih edebilir; yakın yerlere yaya olarak veya bisiklet kullanarak ulaşabilirsiniz.
Plastik Pet şişe, plastik ve kağıt bardak kullanmak yerine sürekli kullanılabilecek mataralar temin edebilirisiniz.
EBEVEYNLER
Yeşil Bina Yapılan araştırmalara göre binalar, tüketilen enerjinin ve sera gazı emisyonlarının %30 ile 40 ının sorumlusu olguna işaret etmektedir. Bu nedenle yeşil binalar ile binaların çevresel etkileri azaltılmak istenmektedir. Doğaya saygılı, ekolojik, konforlu ve enerji tüketimini azaltan yeşil binalara Yeşil Bina denir.
Yeşil Bina Çevre dostu binalar sadece çevre için değil, insan sağlığı için de olumlu bir ortam oluşturur. Zira bu binalar hava kalitesi, doğal aydınlatma, sıcaklık ve nem kontrolü, atık yönetimi gibi insan sağlığını doğrudan etkileyen unsurlar olarak planlanmakta; son kullanıcıya daha temiz bir ortam bırakılması hedeflenmektedir. Bazı yurt dışı kaynaklı araştırmalara göre, çevre dostu binalarda çalışan veya yaşayanların diğer binalardakilere göre daha az hastalandıkları ve çalışma performanslarının daha yüksek olduğu görülmüştür.
Doğa ile uyumlu yeşil binaların; Yapının arazi seçiminden başlayarak su verimliliği, enerji ve atmosfer, malzeme ve kaynaklar, iç mekân yaşam kalitesi gibi alt başlıklarla bütüncül bir anlayışla tasarlanması ve inşa edilmesi, İklim verilerine ve inşa edildiği bölgenin yerel koşullarına uyum sağlaması, Enerjiyi verimli kullanması, Doğal ve yerel malzemelerin kullanması, Atık azaltımını hedeflemesi Ekosisteme duyarlı olması gerekmektedir.
Yeşil Binaların Özellikleri Yeşil bina tuvaletlerinde, harcanan su miktarını az ya da çok olarak ayarlayan, iki seçenekli klozet sifonları kullanılır. Yeşil binalarda, yaz aylarında aşırı ısınmayı önlemek için, çatılarda koyu renkli kiremit yerine, açık renkli çatı kapama malzemeleri kullanılır. Yeşil binalardaki camlar, kış aylarında ısı kaybını yarı yarıya azaltır; yaz aylarında güneşin yakıcı ışınlarını yüzde kırk oranında engeller. Yeşil binaların girişlerinde, bina içi ısı dengesinin değişmemesi, ısı kaybının oluşmaması için, uygun derinlikte rüzgarlıklar bulunur. Yeşil binalarda, yağmur suyu toplama ve bitki sulamasında kullanma, duşlardaki gri suyu toplama ve klozetlerde geri kullanma sistemleri bulunur.
Yeşil binaların toplu taşıma noktalarına yakın olması, enerji tasarrufu için önemlidir. Yeşil bina bahçelerinde gökyüzünü değil, yeri ve yere yakın alanları aydınlatan düzenekler kullanılarak, geceleri yıldızları görmemizi engelleyen ışık kirliliği önlenir. Yeşil binalarda, bisikletler için park yeri bulunur. Kısa mesafeli ulaşımda otomobil yerine bisikleti tercih etmek, küresel ısınma ve çevre kirliliğinin önlenmesine katkıda bulunur. Yeşil binalarda aydınlatma armatürleri, hidrofor, pompa, klima, ısıtma sistemi gibi tüm elektrik, mekanik sistem ve ekipmanları enerji verimlidir. Yeşil binalarda toplam arsa alanlarının %20 den fazlası yeşil alan olarak planlanır.
Sert zeminlerde, kentsel alanların ısının artmasına neden olmamak için, güneş ışığını yansıtan açık renkli sert zemin malzemesi kullanılır. Doğal su dengesinin korunmasına yardımcı olmak için kullanılan geçirgen kaplama malzemeleri, yağmur sularının yüzeyde birikmesini engelleyerek yeraltına ulaşmasını sağlar. Yeşil alanlarda yerel ve az su tüketen birliler kullanılır. Ayrıca yeşil alanlar için verimli sulama sistemleri seçilir. Yeşil binalarda uluslararası standartlara göre verimli su armatürleri kullanılır. Yeşil binalarda ısı yalıtımı uluslararası standartlara göre gerçekleştirilir.
Bakım Bulaşık makinesi, çamaşır makinesi, klima ve radyatörlerin her yıl düzenli bakımını yaptırmak oldukça önemlidir. Bakım yaparak makinelerin gereksiz enerji tüketimi yapmalarını önleyebilir ve daha az fatura ödemesi yapmayı mümkün kılabiliriz.
A Sınıfı Beyaz Eşya Beyaz eşyalarda A harfi en düşük enerji tüketimini işaret eder. A sınıfı elektrikli aletler ortalama yüzde 45 daha az enerji tüketirler. Bu nedenle yeni beyaz eşya satın alırken en az enerji tüketenleri tercih etmemiz uzun vadede hem ülke hem de ev ekonomisine olumlu katkı yapacaktır.
A Sınıfı Beyaz Eşya
Beyaz Eşya Yerleşimi Beyaz eşyaların yerleşimi de önemlidir ve tasarruf etmek için anlamlı bir yoldur. Beyaz eşyaları yerleştirirken arkada ve yanda en az beşer santimetre boşluk bırakıldığı takdirde makinelerin gereksiz enerji sarfiyatı yapmalarını önlemiş oluruz.