1 BOSSA DIŞ GİYİM İŞLETMESİNDE FASON İPLİK İMALATI TERMİN SÜRELERİNE ALTI SIGMA ARAÇLARI İLE İSTATİSTİKSEL YAKLAŞIM İbrahim ÖRGERİN ÖZET Bu çalışmada, BOSSA Dış Giyim İşletmeleri nde fason iplik imalatı termin süresini etkileyen faktörlerin istatistiksel yöntemlerle tanımlanması ve 6 Sigma metodolojisi kullanılarak iyileştirme yapılması hedeflenmiştir. 6 Sigma yol haritasında belirtilmiş beyin fırtınası, neden-sonuç diyagramları ve Pareto grafiklerinin kullanımı ile odaklanılacak problemli noktalar tespit edilmiş; istatistiksel yöntemlerin kullanımı ile girdi-sonuç ilişkisi ortaya konmuştur. İşletme içi akışların iyileştirilmesi, imalat takip sisteminin revize edilmesi, renkli iplik üretimlerinde stratejik renklerin saptanarak elyaf stok optimizasyonunun yapılması ve en önemlisi doğru iplik çeşidini, doğru fason firmaya imal ettirme konusunda alınan aksiyonlar, bu proje kapsamında yapılan çalışmalardan başlıcalarıdır. GİRİŞ BOSSA Dış Giyim İşletmeleri bünyesinde yapılan öz değerlendirme çalışmaları sonucunda şirketimizde iyileştirme ihtiyacı olan alanlar belirlenmişti. Bu çalışmalar sonucu termin süresinin satış için kritik bir parametre olduğuna ve iyileştirmeye ihtiyaç duyduğuna karar verildi. İyileştirme çalışmaları için istatistiksel yöntem kullanılması gerektiğine ve kullanılacak yöntemin, aslında bir yönetim felsefesi olarak ortaya çıkan, 6 Sigma olmasına karar verildi. Bu çalışmanın yapılması için süreçle ilgili kişilerden oluşan bir ekip kuruldu ve fason termin sürelerinin kısaltılmasına yönelik proje başlatıldı. Bu projede fason iplik imalatı termin sürelerinin % 30 oranında azaltılması hedeflenmiştir. UYGULAMA Fason iplik termin süresi, müşteri siparişinin gelişinden ipliğin fason firmada üretilip iplik ambarımıza girişine kadar geçen süreyi ifade etmektedir. Müşterilerimizin çoğu gelişen pazar şartları ve yeni moda akımları sebebiyle koleksiyon dönemlerini kısaltma ve bir yıl içinde çıkardıkları koleksiyon adetlerini de arttırma ihtiyacı duymaktadırlar. Bunu sağlamak için de onların tedarikçileri olan biz kumaş üreticilerinin ürünlerimizi eskisine göre çok daha hızlı üretmemiz gerekmektedir. Bu nedenle kumaş üretim sürecinin ilk aşaması olan iplik üretim süresi, kritik bir öneme sahiptir. Şekil 1 de projeye başladığımız zamanki mevcut terminlerin durumunu, Şekil 2 de ise termin durumunun yeterlilik analizlerini görüyoruz.
2 Şekil 1. Fiili Termin Süreleri Şekil 2. Proses Yeterlilik Analizleri
3 Yandaki şema, fason iplik siparişlerine ait süreç akış şemasıdır. İmalat süreci, talep formunun oluşturulmasıyla başlar, hammadde sevkıyatı ile devam eder ve fason firmada ipliğin üretilip ambarımıza sevk edilmesiyle sona erer.
4 Mevcut durumumuzdaki yeterliliğimizin düşük olduğu görüldükten sonra; 6 Sigma problem çözme yöntemlerinden biri olarak kullanılan beyin fırtınası yöntemi ile problemi oluşturan nedenler irdelendi. Terminler üzerinde etkili olduğunu düşündüğümüz sebepler sırasıyla üretim süreçlerinde yaşanabilen gecikmeler, firmaların verilen siparişle ilgili yeteneği (verilen siparişi zamanında ve kaliteli olarak üretebilmesi) ve talep onay sisteminde yaşanabilecek gecikmeler olarak belirlenmiştir. Şekil 3. Beyin Fırtınası Sonraki aşamada fason firmalara sipariş edilen iplik çeşitlerini ve bu ipliklerin en çok hangi firmalarda üretildiğini görmek için pareto grafikleri hazırlandı. Şekil 4. İplik Üretimleri Pareto Analizi
5 Tipler bazında en çok üretimi yapılan 36/1 numaralı ipliğin detaylarına baktığımızda ise en çok 3060 ve 2069 harman kodlarına sahip renklerin üretildiği görülmektedir. Şekil 5. Renk kodu Pareto Analizi Peki ağırlıklı olarak çalıştığımız bu renk kodlarında, fason firmalarımız ne derece yeteneklidir? Beklentilerimize ne derece karşılık verebildiğini görebilmemiz açısından firmaların Termin - Birim Fiyat - Kalite parametreleriyle karşılaştırılması yapılmıştır. Şekil 6. Firmaların Yetenek Analizi
6 Grafikten de görüleceği üzere 3060 renk kodlu 36/1 numaralı iplik imalatında birim fiyat ve termini en düşük olan firma A firmasıdır. Bunun yanısıra her üç firmanın da kalite değerleri, uster standardı içerisinde yer almaktadır. Ancak termin ortalamasının en düşük olması, bu firmayı seçmemiz için tek başına yeterli değildir. Terminlerdeki standart sapmanın derecesi de seçimimizde önemli bir parametre olmalıdır. Her üç firma için de terminlerin ortalamaları ve standart sapmalarını karşılaştırdığımızda aşağıdaki sonuçlar alınmıştır. (Veriler normal dağılıma uygundur) Şekil 7. Terminler için Varyans Analiz Testi (Bartlett s Test)
7 Bu analizlerde görüldüğü üzere ortalamaların karşılaştırıldığı one-way anova testinde p değeri 0,05 ten büyük olduğu için firmalara ait terminlerin ortalamaları birbirinden farklı değildir. Ancak standart sapmaların karşılaştırıldığı Bartlett s Test inde p değeri 0,05 ten küçük olduğu için varyanslar birbirinden farklıdır denilir. Burada ortalamanın düşük olmasının yanı sıra terminlerde de en düşük varyasyona sahip olduğu için A firması tercih edilmelidir. Bu yeteneklere sahip olan firmalarla çalışma yoğunluğumuza baktığımızda ise karşımıza şöyle bir tablo çıkmaktadır. Şekil 8. 3060 Harmanında Firmalarla Çalışma Yoğunluğumuz Firmaları ve sipariş özelliklerini incelediğimizde fason firmaların siparişimiz için bize ayırdığı iğ sayısı, sipariş miktarı, makine teknolojisi, sipariş yoğunluğu, üretim kalitesi (tek seferde doğru üretim) gibi birçok parametrenin siparişlerimizin termini üzerinde oldukça etkili olduğu görülmüştür. Bu durumda yapılabilecek en iyi uygulama belirli iplik türleri ve sipariş miktarları için üretim kararını, yeteneği o sipariş türünde en iyi gelişmiş olan firmaya vermektir. Bu konuda yapılan çalışmalarla belirli tip ipliklerin üretimi belirli firmalara atanarak hem firma seçimi karar verme süreci hem de üretim sürecinin hızlandırılması, bunun yanı sıra tek seferde doğru üretim olasılığının da artması sağlanmıştır. Firmalar ve renk kodları detayında yapılan bu analizi, toplam fason üretimimizin %80 lik dilimini oluşturan bütün iplik tipleri için ayrı ayrı yaparak, stoklarımızda doğru ve yeterli miktarda elyaf stoğu tutulması sağlanmış ve terminlerimizde, elyaf boyama sürecinden kaynaklanan gecikmelerin varyasyonu azaltılmıştır. Renkli elyaf stoğu tutulmasına benzer bir şekilde fason firmalarla yapılabilecek anlaşmalarla fitil stoğu tutulması konusunda da bir çalışma yapılması düşünülmüş, ancak değişen tercihler, gecikmesi muhtemel veya iptal edilen siparişlerden dolayı stokta bekleyen fitillerde oluşabilecek deformasyonlar ve dolayısıyla kalite oranının düşebilme ihtimalleri gibi yüksek riskler içerdiğinden dolayı fitil stoğu tutulması düşüncesi hayata geçirilmemiştir. Termin sürelerinin kısaltılmasına yönelik alınan aksiyonların yanısıra, sürecin kontrolünün daha iyi yapılabilmesi açısından mevcut bilgisayar programına ek yazılımlar yazılarak birleşik görünen süreçler detaylandırılmış ve muhtemel gecikmelerin hangi birimden kaynaklandığının görülmesi sağlanmıştır.
8 SONUÇ Sonuç olarak, süreç akış şeması ile fason iplik imalatı sürecinin tüm aşamaları ortaya konmuş, beyin fırtınası çalışması ile terminleri geciktiren muhtemel nedenler saptanmış, yapılan analizlerle kök nedene inilmiş ve bu nedenlere odaklanarak çözümler üretilmiş ve hayata geçirilmiştir. Haziran 2007 tarihi itibariyle başladığımız bu projede yapılan iyileştirmelerin uygulanması sonucunda Ocak 2008 itibariyle termin sürelerinde yaklaşık olarak %17,3 lük bir iyileşme sağlanarak ortalama termin süresi 14,51 günden 11,99 güne düşürülmüştür. Şekil 9. Fiili Termin Süreleri ÖZGEÇMİŞ Çukurova Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü nü 2003 yılında bitiren İbrahim ÖRGERİN 1981 doğumludur. 2004 yılında askerlik görevini kısa dönem olarak tamamlayıp TEMSA Otomotiv de Proje Mühendisi olarak çalışmaya başlamıştır. 2005 yılında BOSSA Tekstil de Stok Yönetim Uzmanı olarak çalışmaya devam eden Örgerin, 2006 yılında Endüstri Mühendisliği Bölümüne rotasyonla geçip daha aktif görevler almaya başlamıştır. 2006 yılında 6 Sigma Yeşil Kuşak Eğitimi alan Örgerin, BOSSA Dış Giyim İşletmelerinde Enerji Maliyetlerinin Azaltılması konulu ilk 6 Sigma Projesi nde yıllık 400.000 $ parasal getiri sağlamayı başarmıştır. İkinci olarak BOSSA Dış Giyim İşletmeleri nde Fason İmalatı Termin Sürelerinin Azaltılması konulu 6 Sigma projesinde %17 lik iyileşme sağlamıştır. 2008 yılı itibariyle Kara Kuşak fark eğitimi almaya başlayan Örgerin, son olarak BOSSA Dış Giyim İşletmeleri nde TPM Uygulamaları konusunda çalışmalarına devam etmektedir.