ÖĞRETİMİN ANALİZİ VE PLANLAMASI Öğretim Araç-Gereçlerinin Öğretimdeki Yeri ve Önemi ÖĞRETİM ANALİZİ Ne Öğretilecek? Nasıl Öğretilecek? ÖĞRETİM ANALİZİ ANALİZ TASARIM VE GELİŞTİRME DEĞERLENDİRME Öğretim Amaçları: Amaçların Sınıflandırılması - Bilişsel Öğrenmeler - Duyuşsal Öğrenmeler - Psikomotor Öğrenmeler Amaçları Belirlemek Neden Önemlidir? Amaç Analizi Ne Demektir? Nasıl Yapılır? Amaçlar Nasıl Yazılır? Öğretim Amaçları Nasıl Belirlenir? Amaçlar Ne Kadar Kapsamlı Olmalıdır? Öğrencilerin Analizi Bir ders, kurs ya da program sonunda öğrencilerin ne yapıyor?, ne biliyor? olacaklarını belirten genel, kapsamlı ifadelerdir. 1
İyi Bir Amaç Analizi: Öğretim Amaçları Nasıl Belirlenir? 1.Öğrencilerin amaçlara ulaşabilmesi için hangi bilgi ve becerileri öğrenmeleri gerektiği, 2.Bu bilgi ve becerilerin nasıl öğretileceği, 3.Hangi ortamda öğretilmesi gerektiği, 4.Nasıl değerlendirileceği, 5.Hangi araç-gereçlere ihtiyaç duyulacağı, 6.Öğretim sırasında hangi noktaların vurgulanması gerektiği konularında ipuçları sağlar. Eğitim programı Ders kitapları İhtiyaç analizleri Öğretmenin kendi fikirleri Amaçlar Ne Kadar Kapsamlı Olmalıdır? Amaç Analizi Amaçların açık ve anlaşılır olması, kapsamının da belirgin olmasını sağlar. Çok kapsamlı amaçları analiz etmek ve dolayısıyla öğrencilere kazandırılacak davranışları belirlemek de zordur. Bilişsel, duyuşsal ve psikomotor amaçlar farklı biçimlerde analiz edilir. Dolayısıyla, önce amacın hangi öğrenme alanı ile ilgili olduğu belirlenir. 2
Amaç Analizi Öğrencilerin Analizi Örnek Amaçlar 1.Bir otomobil tekerini on dakikada değiştirmek. 2. Verilen farklı büyüklükteki doğal sayıları doğru olarak beş dakikada birbirinden çıkarmak. 3. Kendisi ve başkalarının güvenliğini tehlikeye atmayarak, trafik kurallarına uygun araba kullanmak. Öğrenme Alanı Psikomotor Bilişsel Duyuşsal Olguları, kavramları, ilişkileri hatırlama yeteneği Fiziksel, duygusal ve sosyal gelişim. Öğrenme arzusu, motivasyonu. Öğrenme biçimleri (Tercihleri) Bireysel ve/veya grupla çalışma yeteneği Kas koordinasyonu Okuma ve dinleme yeteneği Kendini sözlü/yazılı ifade etme yeteneği Öğrenme hızı veya kapasitesi 12 Analiz Tasarım ve Değerlendirme Geliştirme 11 Öğretme / Öğrenme Ortamını Planlama Giriş Etkinliklerini Planlama İçerik Sunumunu Planlama Alıştırmaları Planlama Geri Bildirimi Planlama Değerlendirmeyi Planlama Yöntem Seçimi Sınıf Ortamının Düzenlenmesi Öğretme ve öğrenme araçları Amaçların yazılmasından sonra sıra bu amaçların nasıl kazandırılacağının planlanmasına gelir. Giriş Sunu Alıştırma Geri Bildirim Değerlendirme 3
1. Giriş etkinliklerini planlama Öğrencilerin ilgilerini çekme Motivasyonu sağlama Hedeflerden haberdar etme Giriş davranışlarını saptama Yeni ve eski öğrenmeler arasında ilişki kurma 13 Cevaplandırılması gereken sorular 14 Motivasyon: Öğrencilerin dikkatini konuya ve kazandırılacak davranışlara nasıl çekecek ve bunu öğretim boyunca nasıl koruyacaksınız? Hedefler: Öğrencileri, dersin hedeflerinden nasıl haberdar edeceksiniz? Önkoşul Davranışlar: Öğretime başlamak için gerekli ön koşul davranışları nasıl belirleyecek ve öğrencileriniz bu önkoşul davranışlara sahip değillerse bunu nasıl çözeceksiniz? Ön Bilgiler: Öğrencilerin önceden sahip oldukları davranışlarla, yeni derste kazanacakları davranışları nasıl ilişkilendireceksiniz? 2. İçerik sunusunu planlama Sık sık özet yapılmalıdır, Her bilgi grubunun tamamlanmasından sonra önceki bilginin bir özeti verilmelidir. Tekrar, Özellikle önemli ve zor davranışlar sıkça tekrarlanmalıdır, Kolaydan zora sıralama, Somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, Genelleme yapma, Davranışın farklı durumlarda nasıl kullanılabileceği gösterilmelidir, Dikkatleri çekme Özellikle önemli noktalara beklenmedik uyarıcılar sunarak öğrencilerin dikkatleri çekilmelidir, 15 3. Alıştırmaları Planlama Öğrencinin öğrenme sürecine aktif olarak katılmasını sağlar, Öğrencinin öğrenme eksiklik ve yanlışlıklarını görme ve düzeltmesine imkan sağlar, Öğrenilenlerin hatırlanmasını kolaylaştırır, Öğrenilenlerin bellekte uzun süre tutulmasını yardım eder,!!! Uygulanmayan bir davranış kolay unutulur.!!! 16 4
4. Geri bildirimi planlama Öğrenciler ne zaman doğru ve yanlış yaptıklarını bilmek isterler, Geri bildirim düzeltici olmalıdır, Belirgin olmalıdır, Düzeltici olmalıdır, Anında verilmelidir, Pekiştirici olmalıdır. 17 Değerlendirmeyi planlama 18 Öğrencilerin giriş davranışları ölçülecek mi? Ne zaman uygulanacak? Öğrenciler bir ön test uygulanacak mı? Ne zaman uygulanacak? Bu testte hangi davranışlar ölçülecek? Öğretim sırasında öğrenci davranışları ölçülecek mi? Ne zaman? Hangi davranışlar? Öğrenciler bir son test uygulanacak mı? Ne zaman uygulanacak? YÖNTEM SEÇİMİ Bir çok yöntem birlikte kullanılabilir. Yöntem seçiminde Kazandırılacak davranışlar, Sınıftaki öğrenci sayısı, Zaman, Öğretim ortamı, Araç-gereç durumu, Öğretmenin yeterliliği ve tutumu 19 Anlatım Yöntemi En çok kullanılan yöntem 20 Sözel bilgi sunumunda Öğrenci sayısı fazla ise Süre az ise Önceki konu ile ilişkilendirmede Dersi özetleme - Bireysel farklılıklar - Öğrenciler aktif değil Anlatım Yönteminin Kullanım İlkeleri Resim, şekil, grafik gibi görsel materyaller Konuşma hızı, Cümleler açık, anlaşılır Ses tonu, jest, mimik, vs. Mantıksal sıra Sorular Örnek verilmeli 5
Soru-Cevap Yöntemi Öğrenciler açısından, Düşünme, konuşma ve yorum yapma alışkanlıkları kazandırır. Öğretmenler açısından, Örgütleme, öğrencilerin öğrenme düzeylerini anlama, Öğrencilerin derse ve konuya karşı dikkat ve ilgilerini artırma, Öğrencilerin önceki öğrenmelerini pekiştirme Soru-Cevap Yönteminin Kullanım İlkeleri Tutarlı, kolay, soru hazırlama teknikleri yönünden kusursuz Hep aynı öğrenci X Yetenek düzeylerine uygun Yanlış veya eksik ipucu Tesadüfi sıra Zaman tanınmalı 21 22 Gösterip-Yaptırma Yöntemi Uygulama düzeyindeki bilişsel davranışlar Psikomotor beceriler Gösterip-Yaptırma Yönteminin Kullanım İlkeleri İş ve işlem yaprakları Gösteri masası uygun yerde Önce öğretmen sonra öğrenci Aşamalı beceriler Yeterli zaman ve tekrarlama İş güvenliği, tedbir 23 Grup Tartışması Yöntemi Öğrencilerin aktif katılımı sağlanmalıdır. Grup tartışması Yönteminin Kullanım İlkeleri Konu ve amaç saptanmalı Sorular belirlenmeli Araç ve teknikler belirlenmeli Fiziksel ortamın düzenlenmesi Özet ve değerlendirme 24 Beyin Fırtınası Öğretim Tekniği Yorum Tahtaya, kağıda not alınmalı Öğrenciler birbirini eleştirmemeli Çok fikir, daha çok fikir Fikirler: Benzerler Açık olmayanlar İlgisizler Öncelik sırası 6
Örnek Olay Yöntemi Bilişsel davranışlar: Kavrama Örnek Olay Yönteminin Kullanım İlkeleri Temel problem ve ayrıntılar tespit edilmeli Ön bilgiler yazılı, film, dramatizasyon Tartışma soruları önceden hazırlanmalı Öneriler tahtaya yazılmalı Benzer olaylar 25 Rol Oynama Yöntemi Deneyim kazanma Hissetme Gerçek yaşam örnekleri Rol Oynama Yönteminin Kullanım İlkeleri Ortam Roller Oyuncular Oynama ve değerlendirme 26 Sınıf ortamının düzenlenmesi Sınıf ortamının düzenlenmesi Geleneksel oturma düzeni U şekli oturma düzeni 7
Sınıf ortamının düzenlenmesi Yuvarlak / dikdörtgen masalar ARAÇ GEREÇLERİN EĞİTİMDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Neden gereklidir? 1. Çoklu öğrenme ortamı sağlarlar Araç gereçler öğrenme işlemine katılan duyu sayısını artırarak daha fazla ve kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesine yardımcı olurlar. Okuma İşitme Görme Hem görme hem işitme Söyleme Yapma ve söyleme 8
2. Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olurlar Öğretimde kullanılan araç ve gereç sayısı arttıkça, her bir öğrencinin bireysel öğrenme ihtiyaçlarına uygun bir öğretim kanalının bulunması ihtimali de artar. Dikkat çekmek için yarışan tüm uyarıcılara karşın, öğrenenlerin amaçlanan mesaja odaklanmasını sağlamak ancak ilgi çekici uyarıcılar sunarak gerçekleştirilebilir. 3. Dikkat çekerler 4. Hatırlamayı kolaylaştırırlar 5. Soyut kavramları somutlaştırırlar İkili kodlama kuramına göre bilgi uzun süreli bellekte hem sözel hem de görsel olarak kaydedilir. Bu araçlarla kullanılan bilgilerin hatırlanma oranı daha yüksektir. Görsel araç ve gereçler sunulan bilgiyi somutlaştırır, özetler ve basite indirger, 9
6. Zamandan tasarruf sağlarlar Bir resim bin kelimeye bedeldir. 7. Güvenli gözlem yapma imkanı sağlarlar Video film, animasyon ve simülasyon gibi materyaller sayesinde sınıfa getirilmesi imkansız cisim, olgu, olay ve işlemlerin kolayca ve güvenle gözlemlenmesini ve incelenmesini sağlarlar. 8. Farklı zamanlarda birbirleriyle tutarlı içeriğin sunulmasını sağlarlar Bir öğretmenin aynı konuyu bir sınıfta farklı diğer bir sınıfta farklı anlatmasını engeller. Hazırlanan materyaller sayesinde farklı zamanlarda dersi alan öğrenciler aynı miktardaki bilgiyi alırlar. 9. Tekrar kullanılabilirler Farklı derslerde tekrar kullanılan materyaller öğretmene hem maliyet hem de zaman açısından kazanç sağlarlar. 10
10. İçeriği basitleştirerek anlamayı kolaylaştırır. 41 Öğretim araç gereçlerinin seçimi Öğretim araç gereçlerinin seçimini etkileyen faktörler karşılıklı etkileşim içerisinde olup birinin seçim, tasarım, ya da kullanımı diğerinin seçim, tasarım ya da kullanımı doğrudan etkiler. Öğretim hedefleri Araç gereç özellikleri Öğretmenin tutumu, becerisi v.b. Yöntem seçimi Araç gereç seçimi (Son karar) Öğrenen özellikleri -Öğrenme stilleri, becerileri v.b Kısıtlamalar -bütçe, zaman, v.b. Öğretim ortamı -ışıklandırma, büyüklük, Öğrenci sayısı Araç seçimi kontrol listesi Kaynaklar Yalın, H. İ. (2002). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti. Halis, İ. (2002). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayıncılık. Demirel,Ö., Altun, E. (2007). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: PegemAkademi Yayıncılık. Özgen Kormaz, ÖTMT Ders Sunuları Halil Ersoy, ÖTMT Ders Sunuları 11