TAŞINMAZ VE İŞTİRAK HİSSESİ SATIŞ KAZANÇLARI KONUSUNDA YENİ KURUMLAR VERGİSİ KANUNU'NDA YER ALAN DÜZENLEMELER

TAŞINMAZ VE İŞTİRAK HİSSESİ SATIŞ KAZANÇLARI KONUSUNDA YENİ KURUMLAR VERGİSİ KANUNU'NDA YER ALAN DÜZENLEMELER Selahhattin GÖKMEN I. GİRİŞ Temel amacı işletmelerin aktiflerinde uzun sure tutulan kıymetlerin elden çıkarılması esnasında oluşan fiktif karların vergilendirilmemesi olan gayrimenkul ve iştirak hissesi satış kazançları konusundaki kurumlar vergisi istisnası uygulaması 01.01.1984 yılından itibaren 2970 sayılı Kanun'la Kurumlar Vergisi Kanunu'na eklenen geçici 10'uncu madde hükmüyle mevzuatımızda yer alarak 2004 yılı sonuna kadar geçici surelerle devam etmiştir 2004 yılı sonundan itibaren 5281 sayılı Kanun'la Kurumlar Vergisi Kanunu'nun "istisnalar" baş lığını taşıyan 5 inci maddesine (12) numaralı bent olarak eklenmiş ve koşullarında yapılan bazı değişikliklerle uygulamaya süreklilik kazandırılmıştır. II. İSTİSNAYA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER VE AÇIKLAMALAR 1. İstisnaya İlişkin Eski Kanun ve Yeni Kanun'da Yer Alan Hükümlerin Karşılaştırması Yeni Kanun Maddesi (1) Eski Kanun Maddesi (2) İstisnalar Madde 5- (1) Aşağıda belirtilen kazançlar Kurumlar Vergisinden Müstesnadır:... senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların % 75'lik kısmı. Bu istisna, satışın yapıldığı dönemde uygulanır ve satış kazancının istisnadan yararlanan kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın, sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulur. Ancak satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şart-tır. Bu sure içinde tahsil edilmeyen satış bedeline isabet eden istisna nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğramış sayılır. İstisna edilen kazançtan beş yıl içinde sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen ya da dar mükellef kurumlarca ana merkeze aktarılan kısım için uygulanan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğramış sayılır. Aynı sure içinde işletmenin tasfiyesi (bu Kanuna göre yapılan devir ve bölünmeler hariç halinde İstisnalar Madde 8- (3946 sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle değişen madde Yürürlük; 1.1.1994) Dar mükellefiyete tabi kurumlar dahil bu maddede yazılı kurum kazançları, kurumlar vergisinden müstesnadır:........................ 12. (5281 Sayılı Kanunun 31 inci maddesiyle eklenen bent, Geçerlilik; 1.1..2005, Yürürlük; 31.12.2004) Kurumların, en az iki tam yıl sureyle aktiflerinde yer alan iştirak hisseleri ile gayrimenkullerinin satışından doğan ve sermayeye eklenmesine karar verilen kazançları Sermayeye ilave edilme işleminin satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar gerçekleştirilmesi şarttır. Vadeli satış halinde, ilk yapılan tahsilatın iştirak hissesi veya gayrimenkulün maliyet bedeline ilişkin olduğu kabul edilir. Bu sure içinde sermayeye eklenmeyen kazanç kısmı için uygulanan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğramış sayılır. Bankalara borçlu durumda olanlar ile bunların kefillerinin bu borçlara karşılık bankalara devrettikleri gayrimenkul ve iştirak hisseleri ile bankaların alacaklarına karşılık iktisap ettikleri gayrimenkul ile iştirak hisselerinin satışında iki tam yıl süreyle elde tutulma şartı aranmaz. Bedelsiz olarak ya da rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle itibari değeriyle iktisap edilen hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak, sahip olunan eski

de bu hüküm uygulanır. Bedelsiz olarak veya rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle itibari değeriyle elde edilen hisse senetlerinin elde edilme tarihi olarak, sahip olunan eski hisse senetlerinin elde edilme tarihi esas alınır. Devir veya bölünme suretiyle devralınan taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklarının satışında iki yıllık sürenin hesabında, hesabında devir olunan veya bölünen kurumda geçen süreler de dikkate alınır. Menkul kıymet veya taşınmaz ticareti ve kiralanmasıyla uğraşan kurumların bu amaçla ellerinde bulundurdukları değerlerin satışından elde ettikleri kazançlar istisna kapsamı dışındadır. hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alınır. Menkul kıymet veya gayrimenkul ticareti ile uğraşan kurumların,bu amaçla ellerinde bulundurdukları değerlerin satışın-dan elde ettikleri kazançlar istisna kapsamı dışındadır. Tam mükellef sermaye şirketleri dışındaki kurumlar ile dar mükellef kurumlarda, satıştan doğan kazancın sermayeye ilave edilmesi şartı aranmaz, bu kazançlar özel bir fon hesabında tutulur. Sermayeye eklenen veya fon hesabında tutulan kazançların beş yıl içinde; herhangi bir suretle işletmeden çekilmesi, dar mükellef kurumlar tarafından yurt dışına transfer edilmesi veya bu sure içinde işletmelerin tasfiyesi (devir, birleşme ve bölünme halleri hariç) halinde, bu kazançlar o yılın kazancı sayılarak vergiye tabi tutulur. Türk Ticaret Kanunu'nun 391'inci maddesinin bu suretle gerçekleştirilecek sermaye artırımına aykırı hükümleri uygulanmaz. İstisnanın uygulanmasına ilişkin esas ve usulleri tespit etmeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. Bu bağlamda, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nu yürürlükten kaldıran 5520 sayılı sayılı Vergisi Kanunu 21 Haziran 2006 tarih ve 26205 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, yeni 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nda da "gayrimenkul ve iştirak hissesi satış kazançlarının kurumlar vergisinden istisna edilmesi" uygulamasının bazı değişikliklerle devam edeceği hüküm altına alınmıştır. Yukarıdaki tablo irdelendiğinde; 5520 sayılı Kanun'da yer alan düzenleme ile 5422 sayılı Kanun'da yer alan düzenleme arasında aşağıdaki farklılıkların olduğu görülmektedir. a. Eski düzenlemede sadece gayrimenkuller ve iştirak hisselerinin satışından doğan kazançlar istisnaya konu iken, yen! kanun düzenlemesinde kurucu senetleri ve intifa senetlerin satışından doğan kazançlar da kapsama alınmıştır. b. 5422 sayılı eski Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8 inci maddesinin 5'inci bendinde rüçhan hakları kuponlarının satış kazancı kurumlar vergisinden istisna iken, yeni kanun düzenlemesinde rüçhan haklarının satışından doğan kazançların istisnadan yaralanacağı şeklinde düzenleme yapılmıştır. Eski düzenlemede kupona bağlanmış rüçhan hakki satış kazancının tamamı kurumlar vergisinden istisna edilmiş iken, yeni düzenlemede bir sınırlama getirilmeksizin tüm rüçhan haklan satış kazançlarının (kuponlu yada kuponsuz) istisnadan yararlanacağı hüküm altına alınmıştır. Ancak, yeni düzenlemede kupona bağlanmış olan rüçhan hakki satış kazancı istisnası konusunda, eski Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8 inci maddesinin 5'inci bendinde yer alan istisna hükümlerine göre bazı sınırlamalar getirilmiştir. Şöyle ki; eski kanunda rüçhan hakki kupon satış kazancı istisnasına ilişkin bir sınır yada şart bulunmamasına ve kazancın tamamının kurumlar vergisinden istisna olmasına rağmen, yeni düzenlemede rüçhan hakkının iki yıl aktifte kayıtlı olması, kazancın % 75'inin istisnadan yararlanması ve kazancın bir fona alınması gibi şart ve sınırlamalar bulunmaktadır.

c. Eski düzenlemeye göre, yapılan istisna uygulamasında, tam mükellef sermaye şirketleri için satış kazancının, satışın yapıldığı tarihi izleyen iki yıl içinde sermayeye ilave edilmesi şartı bulunmaktaydı. Yeni düzenlemeye göre ise, tam mükellef sermaye şirketlerinde satış kazancının sermayeye ilave edilmesi koşulu aranmayacaktır. Yeni düzenleme de ise istisnadan faydalanabilmek için satış kazancının istisnadan yararlanan kısmının satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulması gerekmektedir. Ancak, istisnadan yararlanacak kazancın sermayeye ilave edilmeyerek beş yıl sure ile ayrı bir fonda tutulmasının ve bu fondaki kazancın beş yıldan sonra ne yapılacağı yönünde bir düzenlemenin yapılmamış olması hususu kanun maddesinin getiriliş amacı ile çelişmektedir. Çünkü 5520 sayılı yeni Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5'inci maddesinin (e) bendi de getirilen istisnanın amacı; kurumların bağlı değerlerinin ekonomik faaliyetlerde daha etkin bir şekilde kullanılması- na olanak sağlanması ve kurumların mali bünyelerinin güçlendirilerek satıştan elde edilen likit varlıkların işletme içinde atıl kalmayacak şekilde değerlendirilmesini sağlamaktır. Hal böyle iken satıştan elde edilen kazancın beş yıl sonunda işletmeden çekilmesi halinde işletmede daha etkin ve fonksiyonel kullanılması gereken likit varlık işletme dışına çıkarılmış olacaktır. Bu durumda Kanun gerekçesindeki "işletmelerin mali yapılarının güçlendirilmesi" görüşü beş yıl sure için geçerli olmuş olacaktır. d. Eski düzenlemede kazancın tamamı kurumlar vergisinden istisna iken, yeni düzenlemede satış kazancının tamamının değil ancak % 75'inin kurumlar vergisinden istisna edilmesi hükme bağlanmıştır. e. Eski düzenlemede, fon hesabında tutulan satış kazancının, "herhangi bir suretle işletmeden çekilmesi, dar mükellef kurumlar tarafından yurt dışına transfer edilmesi veya bu süre içinde işletmelerin tasfiyesi (devir, birleşme ve bölünme halleri hariç)" şartların ihlali olarak görülürken, yeni uygulamada bunlara, satış kazancının başka bir hesaba nakledilmesi de eklenmiştir. (3) 2. İstisna Uygulamasında Göz Önünde Bulundurulması Gereken Hususlar 2.1. İstisnaya Konu Kıymetler İki Tam Yıl Süre İle Aktifte Bulundurulmalıdır İstisnanın uygulanabilmesinin temel koşulu taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının en az iki tam yıl (730 gün) süreyle kurumun aktifinde yer alması ve bu değerlerin satışından elde edilecek kazancın istisnadan yararlanan kısmının beş yıl süreyle pasifte özel bir fon hesabında tutulmasıdır. Söz konusu aktif kalemlerin para karşılığı olmaksızın devir ve temliki, takası gibi işlemler istisna kapsamına girmemektedir. Ancak, bu tür kıymetlerin mevcut borçlar karşılığında rızaen veya icra yoluyla devredilmesi işlemleri ile kamulaştırma işlemleri, kurumların finansman olanaklarını artıracağından istisna uygulaması kapsamında bulunmaktadır. İştirak hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlara ilişkin olarak kurumlar vergisi istisnasından yararlanılması açısından söz konusu hisselerin iktisap tarihi büyük önem taşımaktadır. bağlı olarak kurumların mevcut hisse senetleri dolayısıyla ellerinde bulunan rüçhan hakki kuponları karşılığında bedelsiz ya da itibari,değeriyle yeni hisse senedi iktisap edilen söz konusu hisse senetleri açısından iktisap tarihi olarak, eski hisse senetleri ya da iştirak hissesinin iktisap tarihi olarak, eski hisse senetleri ya da iştirak hissesinin iktisap tarihi esas alınacaktır. Aynı durum, iştirak edilen kurumun nedeni ne olursa olsun yapmış olduğu sermaye artışı dolayısıyla bedelsiz olarak iktisap edilen hisse senetleri için de geçerlidir.

2.2. İstisnadan Yararlanacak Olanlar İflas hukukuna göre, bir alacağın öncelikle elde edilmesi hakkına denir. Rüçhan hakkı; anonim ortaklıkların sermaye artırımını gerçekleştirmeleri durumunda, bu şirketlerin hisse senetlerini aktifinde bulunduran kurumların artan sermayenin ellerinde bulunan hislere düşen payı öncelikle satın alma hakkıdır. Şirketler yapılan bu sermaye artırımına katılabilecekleri gibi yeni hisse senedi alma hakkını (rüçhan hakkı) başkalarına da satabilirler. İstisnaya konu taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarını en az iki tam yıl (730 gün) süreyle aktifinde bulunduran tam ve dar mükellef kurumlar istisnadan yararlanacaktır. 2.3. istisnanın Uygulanmasına Konu Olacak İktisadi Kıymetler Pay sahipliği sıfatına bağlı kanuni yeni pay alma hakkının (rüçhan hakkının satışı ile kurumların likit kaynaklarının bağlı değerlere dönüşmemesi amaçlandığından bu devir dolayısıyla elde edilecek kazancın da istisnadan yararlandırılması uygun görülmüştür. 2.3.1. Taşınmazlar İstisnaya konu olan taşınmazlar, Türk Medeni Kanunu'nda yer alan "Taşınmaz" olarak tanımlanan, esas niteliği bakımından bir yerden başka bir yere taşınması mümkün olmayan, dolayısıyla yerinde sabit olan mallardır. Bunlar Türk Medeni Kanunu'nun 704'üncü maddesinde, arazi, tapu siciline ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar, kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler, olarak sayılmıştır. Taşınmazların bu istisnaya konu edilebilmesi için Medeni Kanun'un 705'inci maddesi gereğince kurum adına tapuya tescil edilmiş olmaları gerekmektedir. 2.3.2. İştirak Hissesi İştirak hisseleri, anonim şirketlerin hisse senetlerini, limited şirketlere ait iştirak paylarını, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komanditer ortaklarına ait ortaklık paylarını ve iş ortaklıklarını iş ile adi ortaklıklara ait ortaklık paylarını ifade eder. Esasen iştirak kazancı içerisinde yer alan ve kardan pay alma amacı taşıyan kurucu senetleri ile intifa senetleri bentte ayrıca sayılmak suretiyle konuya açıklık getirilmiştir. 2.3.3. Rüçhan Hakları Rüçhan hakkı; özel hukuk, kamu hukuku ve icra iflas hukukuna göre, bir alacağın öncelikle elde edilmesi hakkına denir. Rüçhan hakkı; anonim ortaklıkların sermaye artırımını gerçekleştirmeleri durumunda, bu şirketlerin hisse senetlerini aktifinde bulunduran kurumların artan sermayenin ellerinde bulunan hisselere düşen payı öncelikle satın alma hakkıdır. Şirketler yapılan bu sermaye artırımına katılabilecekleri gibi yeni hisse senedi alma hakkını (rüçhan hakkı) başkalarına da satabilirler. Pay sahipliği sıfatına bağlı kanuni yeni pay alma hakkının (rüçhan hakkının) satışı ile kurumların likit kaynaklarının bağlı değerlere dönüşmemesi amaçlandığından bu devir dolayısıyla elde edilecek kazancın da istisnadan yararlandırılması uygun görülmüştür 2.4. İstisnanın Sınırı

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5'inci maddesinin (e) bendinde düzenlenen istisnanın amacı kurumların bağlı değerlerinin ekonomik faaliyetlerde daha etkin bir şekilde kullanılmasına olanak sağlanması ve kurumların mali bünyelerinin güçlendirilmesidir. Bu bentte belirtilen koşulların sağlanması halinde söz konusu taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların % 75'lik kısmı istisnadan yararlanacaktır. 2.5. İstisnanın Uygulanacağı Zaman Bu istisna satışın yapıldığı dönemde uygulanacaktır. Bu nedenle, satışın yapıldığı hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verileceği tarihe kadar söz konusu satış kazancının özel bir fon hesabına alınması gerekmektedir. 2.6. İstisnaya Konu Edilecek Satış Bedelinin Tahsiline İlişkin Düzenlemeler Satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şarttır. Bu sure içinde tahsil edilemeyen veya be yıl içinde özel fon hesabından başka bir hesaba (sermayeye ilave hariç) nakledilen, işletmeden çekilen, dar mükellef kurumlarca ana merkeze aktarılan kazanç kısmı için, uygulanan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilemeyen vergiler ziyaa uğratılmış sayılır. Aynı süre, içinde işletmenin tasfiyesi (devir ve bölünmeler hariç) halinde de bu hüküm uygulanacaktır. 2.7. Gayrimenkul veya Menkul Ticareti ile uğraşanlar İstisnadan Yaralanamayacaktır İstisna uygulaması esas itibarıyla bütün kurumlar açısından geçerlidir. Ancak, esas faaliyeti menkul kıymet veya taşınmaz ticareti olan kurumların bu amaçla, diğer bir ifadeyle ticari faaliyet çerçevesinde iktisap ettikleri ve ellerinde tuttukları kıymetlerin satışından elde ettikleri kazançlar için istisnadan yararlanmaları mümkün değildir. Satışa konu edilen kıymetlerin iki tam yıl kurum aktifinde kayıtlı olması da durumu değiştirmeyecektir. Aynı durum, satmak üzere taşınmaz inşaatı ile uğraşan mükellefler açısından da geçerlidir. Ancak, taşınmaz ticareti ile uğraşan mükelleflerin faaliyetlerinin yürütülmesine tahsis ettikleri taşınmazların satışından elde ettikleri kazançlara istisna uygulanabilecek; taşınmaz ticaretine konu edilen ve kiralama veya başka surette değerlendirilen taşınmazların satış kazancı ise istisnaya konu edilmeyecektir. Taşınmaz ticareti, aynı zamanda söz konusu taşınmazların kiralanmasını da kapsamaktadır. Faaliyet konusu, taşınmazların inşaası ve kiraya verilmesi olan kurumların bu amaçla inşa ettikleri ve aktiflerinde bulundurdukları taşınmazların satılması neticesinde elde edilen kazançların istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmayıp "...taşınmazların kiralanmasıyla uğraşan kurumların..." ifadesi konuya açıklık kazandırmak amacıyla bent hükmüne eklenmiştir. Örneğin, inşaat faaliyetinde bulunan bir firmanın satın aldığı arsayı iki yıl geçtikten sonra satması halinde ya da faaliyet konusu alış veriş merkezleri inşa etmek ve kiraya vermek olan şirketin bu amaçla inşa ettiği taşınmazları iki yıl geçtikten sonra satması halinde, söz konusu kurumların bu istisnadan yararlanması söz konusu olmayacaktır.

Aynı şekilde, iştirak amacı olmayıp ticari amaçla elde tutulan iştirak hisselerinin satışından elde edilen kazançlar da, elde tutulma süresine bakılmaksızın istisna kapsamı dışında bulunmaktadır. 2.8. İstisnaya Konu İşlemin Ekonomik Değer Yaratması Gerekmektedir İstisna hükümlerinin eski Kurumlar Vergisi Kanunu'nun geçici 23 ve geçici 28'inci maddelerinde düzenlediği dönemlerde; holding şirketleri tarafından iştirak hisselerinin satışından elde edilen kazançlarla ilgili olarak istisna uygulamasından yararlanılıp yararlanılamayacağı hususu, ilgili kesimlerce yoğun olarak tartışılmıştı. Bu konuya ilişkin olarak 5520 sayılı yeni Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5'inci maddesinin (e) bendinin gerekçesinde bir kısım açıklamalar yapılmıştır. (4) Söz konusu bendin gerekçesinde; istisnanın temel amacı kurumların mali yapılarının güçlendirilmesinin teşviki olduğundan, ekonomik açıdan firmalara ilave imkan sağlamayan işlemler istisna kapsamı dışında kalacağı, bu bağlamda, kurumların yönetimini etkileyecek şekilde birbiriyle ilişkili kişi veya kurumlar ya da aynı gruba dahil şirketler arasında yapılacak taşınmaz ve iştirak hissesi satışlarından fiktif olarak elde edilecek kazançlara istisna uygulanmasının söz konusu olmayacağı belirtilmiştir. Aynı şekilde, elden çıkarılan taşınmaz veya iştirak hissesinden sağlanan likiditenin yine atıl hale dönüşmesine neden olacak şekilde fonksiyonel olarak benzer sabit kıymetlere kanalize edilmesi durumu, istisna uygulaması ile sağlanması öngörülen amaca uygun düşmeyeceği de madde gerekçesinde belirtilmiştir. Madde gerekçesinde bahsedilen "taşınmaz veya iştirak hissesinden sağlanan likiditenin fonksiyonel kullanımı" hususu konusunda bu Kanun maddesinden önceki Kanun maddeleri ya da gerekçelerinde,(5) herhangi bir hüküm bulunmaz iken bu Kanun maddesinin gerekçesinde satıştan elde edilen likit varlıkların (banka ya da kasadaki para, alacak vb. gibi aktif kıymet) satıştan sonra kullanımına ilişkin bir sınırlama getirilmiştir. Satıştan elde edilen likit varlığın kullanımına ilişkin 5520 sayılı yeni Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5'inci maddesinin (e) bendinin gerekçesinde verilen örneklerde; - Şehrin bir bölgesindeki kullanılmayan bir arazinin satılıp başka bir bölgesinden bir sure sonra rant sağlamak amacıyla yeni bir arazi alınması durumunda, firmanın faaliyetleri açısından sağlanmış ekonomik katkı söz konusu olmayacağın-dan, istisnanın amacına ters düşeceği, - Şehrin kenar mahallesinde bulunan bir binanın satılarak şehir merkezinde faaliyet göstermek amacıyla merkezde bir bina alınması durumunda ise, firma faaliyetleri açısından açık bir ekonomik katkı söz konusu olduğundan istisna uygulamasının amacına uygun bulunacağı belirtilmiştir. Gerekçede yer alan likit varlığın fonksiyonel kullanımı hususu istisnanın amacı yönünden haklı olsa bile, verilen örnekler objektif olmaktan çok sübjektif örneklerdir. Çünkü bir kıymet yerine alı-nacak yeni bir kıymetin firmaya sağlayacağı ekonomik katkı firmaların faaliyet konusu ve yerine göre farklılıklar gösterecektir. III. SONUÇ 5520 sayılı yeni Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5'inci maddesinin (e) bendi ile kurumların bağlı değerlerinin ekonomik faaliyetlerde daha etkin bir şekilde kullanılmasına olanak sağlanması ve kurumların mali bünyelerinin güçlendirilmesi amacıyla en az iki tam yıl süre ile aktiflerinde yer alan taşınmaz ve iştirak hisseleri ile kurucu senetleri, intifa senetleri ve

rüçhan haklarının satışından doğan kazançların % 75'lik kısmının belirli şartlar altında kurumlar vergisinden istisna olacağı hüküm altına alınmıştır. Söz konusu istisna maddesi eski istisna düzenlemelerine göre bazı farklılıklar içermekte olup, eski düzenlemelere göre bazı hususlarda yenilikler getirirken, bazı hususlarda eskiye göre hak kaybı doğuracak hükümler getirilmiştir. Şöyle ki, eski Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8'inci maddesinin 5'inci bendinde kupona bağlanmış rüçhan hakkı satış kazancının tamamı kurumlar vergisinden istisna edilmiş iken, yeni düzenlemede bir sınırlama getirilmeksizin tüm rüçhan hakları satış kazançlarının (kuponlu ya da kuponsuz) istisnadan yararlanacağı hüküm altı-na alınmıştır. Ancak, yeni düzenlemede kupona bağlanmış olan rüçhan hakkı satış kazancı istisnası konusunda, eski Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8 inci maddesinin 5'inci bendinde yer alan istisna hükümlerine göre bazı sınırlamalar getirilmiştir. Eski kanunda rüçhan hakkı kupon satış kazancı istisnasına ilişkin bir sınır yada şart bulunmaması-na ve kazancın tamamının kurumlar vergisinden istisna olmasına ve kazanç üzerinde istenildiği şekilde tasarruf edilebilmesine (kazancın dağıtım, başka bir hesaba aktarımı vb.) rağmen, yeni düzenlemede rüçhan hakkının iki yıl aktifte kayıtlı olması, kazancın % 75'inin istisnadan yararlanması ve kazancın 5 yıl sure ile bir fona alınması gibi şart ve sınırlamalar getirilmiştir. Yine, madde gerekçesinde bahsedilen "taşınmaz veya iştirak hissesinden sağlanan likiditenin fonksiyonel kullanımı" hususu konusunda bu kanun maddesinden önceki kanun maddeleri yada gerekçelerinde, herhangi bir hüküm bulunmaz iken, bu kanun maddesinin gerekçesinde satıştan elde edilen likit varlıkların (banka ya da kasadaki para, atacak vb. gibi aktif kıymet) satıştan sonraki kullanımına ilişkin açıklamalar ve sınırlamalar getirilmiştir. Dikkatimizi çeken bir diğer husus da beş yıl süre fonda tutulan istisna kazancın beş yıldan sonra istenildiği şekilde işletme dışına aktarılabileceği hususudur. Bu husus kanun maddesinin getiriliş amacı ile gelişmektedir. Çünkü, 5520 sayılı yeni Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5'inci maddesinin (e) bendi ile getirilen istisnanın amacı; kurumların bağlı değerlerinin ekonomik faaliyetlerde daha etkin bir şekilde kullanılmasına olanak sağlan-ması ve kurumların mali bünyelerinin güçlendirilerek satıştan elde edilen likit varlıkların işletme içinde atıl kalmayacak şekilde kullanılmasını sağlamaktır. Gerekçenin amacı böyle iken satıştan elde edilen kazancın beş yıl sonunda işletmeden çekilmesi halinde, işletmede daha etkin ve fonksiyonel kullanılması gereken likit varlık işletme dışına çıkarılmış olacak ve istisnanın amacından beklenen fayda sağlanamamış olacaktır. (1) 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 01.01.2006 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 21 Haziran 2006 tarih ve 26205 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. (2) 5520 sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesi ile söz konusu Kanun'un 36. maddesi hükmü gereğince 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. (3) TEKİN Cem, KARTALOGLU Emre, 5520 Sayılı Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu, s.83, Ankara Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Yayını Ankara 2006. (5) Gayrimenkul ve iştirak istisnası ile ilgili olarak 4522 sayılı eski Kurumlar Vergisi Kanunu'nda 1987 yılından itibaren geçici 10, geçici 23/a, geçici 28/a ve madde 8/12'de düzenlemeler yapılmıştır.

(4) TEKİN Cem, KARTALOĞLU Emre, a.g.e, s.82.