KARACABEY SOĞANI ve GEMLİK ZEYTİNİ DOÇ. DR. SERTAÇ DOKUZLU
YÖRESEL ÜRÜNLER ve COĞRAFİ İŞARETLER
KARACABEY SOĞANI
O Aralık 2014 de «menşe adı» olarak Karacabey Ticaret Borsası tarafından coğrafi işaret başvurusu yapılmıştır. O Dosya TPE tarafından incelenmiş ve kapsamda üç ayrı cins soğan olması nedeniyle ayırt edici özelliklerin daha net belirlenmesi istenmiştir. O Tescil dosyası halen TPE dedir.
TARİHSEL GEÇMİŞ Osmanlı iaşe politikasında, başkentteki matbah-ı amire olarak adlandırılan Saray Mutfağının ve Donanmanın önemli bir yeri bulunmaktadır. Saray mutfağının ve Donanmanın alacağı ürünler özenle seçilmekte ve yapılan masraflar muhasebe kayıtlarında belirtilmektedir. Bursa'dan saraya ve donanmaya gönderilen ürünler her zaman en iyileridir. Zaten saray mutfağı için merkezi hükümetin yaptığı alımlarda en kaliteli üretim yapan yerler seçilmektedir. (1819 1915)
Tarih :14/R /1234 (Hicrî) Dosya No :11 Gömlek No :507 Fon Kodu :C..İKTS İzmir'e gelen kahve, pirinç ve sair erzak-ı Mısriyenin ve Mihaliç, Bandırma taraflarından da soğan, nohut, mercimek ve peynirin İstanbul'a sevki. Tarih :17/Z /1333 (Hicrî) Dosya No :16 Gömlek No :3 Fon Kodu :DH.İ.UM Evkaf Nezareti'ne bağlı imaret ve müesseseler için Müteahhid Ali Cenani ve Asaf Beylerin Bandırma ve Karacabey'den getirecekleri soğanın nakline mani olunmaması. Tarih :08/L /1334 (Hicrî) Dosya No :98 Gömlek No :1 Fon Kodu :DH.İ.UM Karacabey'in yüzde yetmiş ziraatını teşkil eden soğanın İstanbul'a nakil ve sevkiyatının hükümet tarafından men edildiği şikâyetinde bulunan Hüseyin ve sairenin telgrafı.
KANTARTOPU
İMRALI
İMRALI KIRMASI
Ayırt Edici Özelliklerin Belirlenmesi O Tarım ve Gıda ürünlerinde coğrafi olarak ayırt edici özelliklerin belirlenmesi bazı zamanlarda çok uzun yıllara ihtiyaç duyulan denemelerin kurulmasını gerektirmektedir. O Kantartopu ve İmralı çeşitlerinin günümüzde Karacabey ilçesi ve yakın çevresi haricinde henüz tespit edilmiş herhangi bir bölgede üretimi bulunmamaktadır. O Buna karşılık İmralı Kırması Bursa ili Yenişehir ilçesi ve Tekirdağ ilinde de yetiştirilmektedir.
O Karacabey soğanının diğer soğanlardan farklı yönleri Karacabey deki soğan üreticilerine, tüccarlarına ve soğan konusunda çalışan sivil toplum kuruluşlarına sorulduğunda pek çok kişi Karacabey soğanının özellikle de İmralı Kırmasının diğer bölgelerde yetiştirilen İmralı Kırması soğan çeşidine kıyasla daha farklı kavrulma özellikleri gösterdiğini ifade etmişlerdir. O Karacabey soğanının diğer bölgelerde yetiştirilen soğanlardan daha çabuk kavrulduğu, kavrulduktan sonra et rengine yakın bir renk aldığı ve yüksek oranda eriyerek yemeğin bünyesine karıştığı belirtilmiştir.
5 4 Uzman Değerlendirmelerine Ait Ortalama Skorlar Tekirdağ Karacabey Yenişehir Skor 3 2 1 0 Kesilme kolaylığı Göz yakma özelliği Sululuk Kavrulma sonrası et rengine yakınlık Kavrulma sonrası dirilik Kavrulma sonrası lezzet
Sonuçlara göre özetle; Karacabey İmralı Kırması soğanı O Daha çabuk kavrulmakta O Karamelize olmakta O Kavrulduğunda erimekte O Kırmızı et rengine yakın bir renk vermekte O Daha lezzetli olmaktadır.
O Tescile esas teşkil edecek coğrafi sınırlar Karacabey İlçesinin tamamı ile Mudanya İlçesinin Çamlık, Evciler, Mesudiye (Ayazma), Eğerce, Esence, Yörükyenicesi ve Söğütpınar köylerinin sınırlarıdır. O Karacabey soğanının kendine özgü özellikleri Bursa ili Karacabey ilçesi ile Mudanya ilçesi sınırlarında yer alan köylerde kazanmaktadır. O Karacabey soğanının kendine has oluşumu PİSTİKOS KIRI olarak adlandırılan alandan kaynaklanmaktadır. Bu alan, Karacabey İlçesine bağlı Harmanlı, Seyran, Cambaz, Çeşnigir, Çamlıca, İnkaya, Muratlı, Subaşı, Karakoca, Yeni Karaağaç, Orhaniye, İkizce, Fevzipaşa, Karasu, Keşlik, Arızköy, Doğla, Çavuşköy ve Dağkadı köylerinin ve Mudanya ilçesinin Çamlık, Evciler, Mesudiye (Ayazma), Eğerce, Esence, Yörükyenicesi ve Söğütpınar köylerinin sınırlarında yer almaktadır.
DENETLEME - KONTROL O Karacabey Ticaret Borsası (Koordinatör) O Karacabey Kaymakamlığı, O Karacabey Belediyesi, O Karacabey Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İlçe Müdürlüğü, O Karacabey Ticaret ve Sanayi Odası O Karacabey Ziraat Odası
KARACABEY SOĞANI
GEMLİK ZEYTİNİ
OGemlik Zeytini 23 Eylül 2003 tarih ve 25283 sayılı Resmi Gazete yayınlanan ilan ile Menşe Adı olarak tescil edilmiştir. OTescil sahibi Gemlik Ticaret Borsa sıdır.
Coğrafi İşaret Uygulamasını Zorlaştıran Temel Faktörler O Coğrafi işarete konu olan ürünün üretim miktarının tam olarak bilinmemesi O Logo Uygulamasının Olmaması O Ayırt edici özelliklerin tam olarak bilinmemesi ya da net olmaması O Denetlemenin olmaması ya da yetersizliği
Ayırt Edici Özelliğin Belirlenmesi TÜBİTAK BUTAL da Gemlik ve Akhisar da üretilen sofralık zeytin kabuklarının kesit tespit analizi yapılmıştır. Kabuk kesitini hassas bir şekilde tespit etmek amacıyla kabuklardan düzgün kesit alabilmek üzere zeytin kabukları sıvı parafine batırılmış, donmaları beklenmiş ve donmalarından sonra mikrotom yardımı ile hassas bir şekilde kesilmiştir. Kesilen zeytin kabuklarına elektron mikroskobu yardımıyla bakılmış ve farklı noktalarından kabuk kalınlığı ölçümü yapılmıştır.
Kontrol Logosu
Gemlik Zeytininin Üretim Miktarının Belirlenmesi Ziraat Odalarının Kayıtlarından Yola Çıkılarak; O Gemlik, İznik, Orhangazi ve Mudanya İlçelerinin tüm köyleri için bir veri seti hazırlanmıştır. O Üretici Adı-Soyadı ve iletişim bilgileri O Köy O Mahalle O Zeytinlik alanı (m2)
Kontrollü Logo Dağıtımı - Bilgisayar Programının Hazırlanması Üretici ve tüccarlardan oluşan veri tabanı stok kontrolü mantığı ile çalışan bir bilgisayar programına yüklenmiştir. Gemlik Zeytini coğrafi işaretine ait logolu etiketler kontrollü bir şekilde tüccarlara dağıtılmaktadır.
Sistemin İşleyişi O Her bir ilçe ve köy için birim alana verim değeri dış bir veri olarak girildiğinde O Üretim miktarı (kg) = verim (kg/m2) x üretim alanı (m2) O olarak kg cinsinden üretim miktarını vermelidir.
Sistemin İşleyişi Firma Adı Logo talep edilen ürün miktarı Ambalaj - Miktar Firma Adı girilecek Ürün miktarı girilecek. kg.. Adet 250 gr Ürünün Alınacağı İlçe Köy Miktar Uyarı Üretici Adı Üretici kotası dolu Adet. Adet. Adet 500 gr 1 kg 2 kg Üretici Adı Üretici kotası dolu. Adet. Adet 5 kg 10 kg Eğer şirketin /tüccarın ürün alacağını beyan ettiği üreticinin elinde yeterli. Adet 15 kg miktarda ürün yoksa sistem uyarı vermelidir. UYARI Fazla /Eksik Ürün Girdiniz Sistem talep edilen miktar ile ambalaj talebindeki miktarı eşleştirerek gerektiğinde uyarı vermelidir
Coğrafi İşaret Etiketleri
KAREKOD YARDIMIYLA TAM ANLAMIYLA BİR İZLENEBİLİRLİK SAĞLANMAKTADIR
Logo Kullandırma Koşulları O Tüccar ile Borsa arasında kalite kriterlerine uyulacağına dair bir anlaşma imzalanması O Müstahsil makbuzu ibrazı O Etiket bedellerinin ödenmesi O Cezai şartlar
2013 2014 Yılı Tanıtım Projesi BEBKA Desteği ile; O PERAKENDECİ BİLGİLENDİRME ÇALIŞMALARI O BİLGİLENDİRME TOPLANTILARI O TADIM STANTLARI O BROSÜRLER O MOBİL TANITIM ARACI O DERGİ İLANLARI
Denetleme Kurulu O Her ilçeden bir temsilci olacak O Sistemin Genel İşleyişini Denetleyecek O Marketlere belli periyotlarda denetlemeye çıkacak O Hologramlı etikete sahip ürünlerden rastgele paketler alıp, içindeki ürün kalitesinin belirlenen kalite kriterlerine uygun olup, olmadığının kontrol edilmesini sağlayacak (laboratuvar şartlarında) O Şikayetleri değerlendirecek
Denetleme Kurulu O Hiç kimse kendi bölgesini tek başına denetleyemez (Çapraz denetim) O Denetleme Kurulu ayda en az 1 gün bir araya gelir O Hiç kimse 2 yıldan fazla denetleme kurulunda kalamaz, yeniden aday olmaz ve seçilemez O İlk uygulama yılı haricinde denetleme kurulu, sektörün genelinin katıldığı bir toplantıda kapalı oylama, açık sayım yöntemine göre belirlenir. O Kurulun tarafsızlığı açısından; vakıf, dernek, birlik, kooperatif, oda ve borsa başkan ve yönetim kurulu üyeleri denetleme kuruluna aday olmaz ve seçilemez.
Coğrafi İşaret Uygulamalarındaki Zorluklar 1. Coğrafi işaretler hakkında bilgisizlik, yetersiz / yanlış bilgi sahibi olunması 2. Tescil hatalarının ya da eksikliklerinin giderilememesi 3. Ayırt edici özelliklerin belirlenmesindeki güçlükler 4. Denetlemenin masraflı olması (etiketler, yolculuk, eleman, analiz vb.) 5. Yasal Uygulamalardaki sorunlar (Cezai müeyyidelerin uygulanamaması)
Coğrafi İşaret Uygulamalarındaki Zorluklar 6. Özellikle sektörde önemli bir yeri olan kooperatiflerin konuya ilgisiz olması 7. Tüketicileri bilgilendirmenin çok masraflı olması ve kurumsal çabaların yeterli olmaması 8. Sofralık Zeytin Tebliğinde «çeşit» yazılması konusundaki maddenin coğrafi işaretlere istisna getirmemesi ve karmaşaya neden olması 9. Bazı çeşit adlarında yörenin adının bulunması (örn; Anamur Muzu) 10. Market zincirlerinin büyük bir çoğunluğunun konuya hassasiyet göstermemesi
Avrupa Birliği O Coğrafi işaret ve Orijine dayalı pazarlama Menşe Adı (PDO) Mahreç İşareti (PGI) Geleneksel Spesiyalite Garantisi (TSG)
TEŞEKKÜR EDERİM.