5.HAFTA
Nicel araştırmalar altında yer alan deneysel olmayan araştırmaların bir alt sınıfında yer alır. Nedensel karşılaştırma, ortaya çıkmış ya da daha önceden gerçekleşmiş bir durumun ya da olayın nedenlerini, bu nedenleri etkileyen değişkenleri ya da bir etkinin sonuçlarını belirlemeye yönelik bir araştırma türüdür. Bir araştırmada farklılıkların sebep ya da sonuçlarının nelerden kaynaklandığının belirlenmeye çalışıldığı bir araştırma yöntemidir.
Nedensel karşılaştırma araştırmalarında araştırılan durum araştırmacının manipülasyonundan bağımsız olarak ortaya çıkmış bir durumdur. Denekler bir araştırma durumunda karşılaştırma yapılmak üzere durumdan etkilenenler ve etkilenmeyenler olarak ayrılacaksa bu ayrım durumun doğal gelişimi içinde kendi kendine oluşulur. Nedensel karşılaştırma araştırmalarında belirlenebilecek hipotezler çok esnektir, çok sayıda hipotez kurularak bunların doğruluğu sınanabilir. Nedensel karşılaştırma araştırmalarında sonuca kesinlikle neden olan faktör ya da faktörlerin tümü tanımlanamayabilir. Herhangi bir durum ya da olayda neden-sonuç ilişkisinin doğru kurulmasına dikkat edilmelidir.
Bir araştırmacının fen bilimleri dersindeki öğrenci başarıları üzerine öğrencilerin bilişsel farkındalıklarının etkisini incelemek istediğini düşünelim. Bu durumda deneysel bir araştırma modelinde araştırma tasarlayıp öğrencilerin bilişsel farkındalık düzeyleri değiştirilerek öğrencilerin başarılarını gözlemek mümkün değildir. Bu durumda yapabileceğimiz şey farklı bilişsel farkındalık düzeylerindeki öğrencilerin fen bilimlerindeki başarılarını karşılaştırmak olacaktır.
Sebep-sonuç ilişkisi kurmaya çalışması sebebiyle deneysel araştırmalara benzer bağımsız değişkene müdahale edememesi yönüyle de deneysel araştırmadan ayrılır. Araştırmaya konu olan durumun mevcut şartlarına müdahalede bulunamaması yönüyle ilişkisel araştırmalarla benzerlik gösterir.
Deneysel araştırma yapılamayan durumlarda sebepsonuç ilişkileri üretebilmek için yapılır. Deneysel olmayan bir araştırma yöntemidir. İncelenen durum mevcut şartlar içerisinde herhangi bir değişikliğe uğratılmadan olay gerçekleştikten sonra incelenir. İlişkisel araştırmada olduğu gibi incelemeye konu olan değişkenler arasında bir ilişkinin varlığını ortaya çıkarmayı amaçlar. Hiçbir zaman kesin olarak bir değişkenin diğerinin sebebi veya sonucu olduğu yargısına varılamaz. Fakat iki değişken arasında bir sebep sonuç ilişkisinin olabileceğine dair kanıtlar elde edilebilir.
Etik, yasal ya da uygulamaya dayalı engellerden dolayı deneysel araştırmanın yapılması mümkün olmadığı durumlarda bilgi toplamaya ve bu bilgiye dayalı sebep-sonuç ilişkilerine ulaşmaya fırsat verir. (A) Ortam şartlarına bir müdahale yapılamaz (DA) Katılımcıların seçimi tesadüfi olarak yapılamaz (DA) Kesin hüküm ortaya koymak mümkün olmamaktadır. (DA)
Nedensel ve nedensel karşılaştırma olarak ikiye ayrılan araştırma türünün alt basamağıdır. Nedensel karşılaştırma araştırma da geriye dönük (retrospective) ve ileriye dönük (prospective) olmak üzere ikiye ayrılır.
Uygulamada genel olarak bilimsel araştırma sürecinin adımları takip edilir: Araştırma Konusunun, Amacının ve Probleminin Belirlenmesi Örneklemin Seçimi ve Geçerlik Veri Toplama ve Çözümleme Süreci
Nedensel karşılaştırma araştırmalarındaki konular genel olarak araştırmacıların yaptıkları gözlemlerden belirlenmektedir. Öğretmenlik tükenmişlik düzeyleri görev yaptıkları okul türlerine ve bölgelere göre değişmekte midir? Öğrencilerin matematik başarıları fen ve sosyal bilimler liselerinde öğrenim görmelerine göre farklılaşmakta mıdır? Ülkemizde 2005 yılında yenilenen öğretim programlarının Türk öğrencilerin uluslar arası sınavlardaki başarılarına etkisi nedir?
Araştırmaya konu olan durum gerçekleşmiş olduğundan araştırmacı ancak bu ortamdan örneklem seçebilecektir. Seçilen örneklemdeki her bireyin incelenen durumdan aynı şekilde etkilenmiş olması mümkün değildir. Bu durumlarda kurulacak sebep-sonuç ilişkisi gerçeği yansıtmayabilir. Bu sebeplerden dolayı nedensel karşılaştırma grupları oluşturulurken denekleri eşleştirme ve özdeş gruplar oluşturma gibi yöntemlere başvurulabilir.
Geçerli ve güvenilir olduğu kabul edilen her türlü veri toplama aracı kullanılabilir. Eğer araştırma geniş kitleler üzerinde yapılacaksa anketler ve ikincil veri kaynakları, eğer araştırma küçük grupla yapılacaksa görüşme, gözlem ve doküman gibi nitel veri toplama araçlarına başvurulabilir. Toplanan verilerin çözümlenmesinde genel olarak betimsel ve kestirimsel istatistik teknikleri kullanılır. Mod, medyan, aritmetik ortalama, standart sapma ve varyans yaygın olarak hesaplanan istatistikler arasındadır.
Bilimsel araştırmalarda kullanılan literatür tarama yöntemlerinden birisidir. Belirli bir konu üzerinde farklı yer ve zamanlarda farklı araştırmacılar tarafından yapılmış olan çalışmaları, uygun istatistiksel yöntemin kullanılması ile bir araya getirme ya da yapılmış çalışmalardan elde edilen bilgilerin toplanması amacıyla yapılan istatistiksel bir yöntemdir. Bireysel çalışmalardaki verileri kullanarak nicel biçimde etki büyüklüğü olarak tanımlanan bilgiyi birleştirmek ve analiz etmek için kullanılan metot
Daha önce yapılmış çok sayıda bireysel çalışmanın birleştirilmesini ve karşılaştırılmasını sağlar. Küçük ölçekli, unutulmuş, istatistik gücü zayıf gösterişsiz raporlardan elde edilen veriler anlamlı ve kullanışlı hale gelir. Literatür çalışmaları nitel çalışmalarken meta-analiz ise anketleri, ilişkisel çalışmaları, deneysel ve yarı deneysel araştırma sonuçlarını birleştirmek için istatistiksel teknikleri kullanan nicel çalışmalardır. Meta-analizdeki çalışmaların farklı kaynaklardan seçilerek oluşturulması, çalışmalar arasında tutarlılık sağlar. Standart ölçü birimleri kullanarak, ne kadar? sorusuna sayısal cevap aranır. Etki büyüklükleri hesaplanarak bunlar arasındaki dağılımın nedenleri açıklanmaya çalışılır. Etki büyüklüğünün zaman içinde değişiminin incelenmesiyle, ilgili alanın tarihsel gelişimi aydınlatılmaya çalışılır.
Araştırmacının iyi seviyede istatistik bilmesi gerekir. Araştırılan konuyla ilgili yeterli sayıda çalışmaya ulaşılmadığı durumlarda sonuç yanıltıı olabilir. Nitel çalışmalar ve özel durum çalışmaları araştırma kapsamına alınmaz. Meta-analiz çalışmasına dahil edilecek çalışmaları belirlerken yanlılığa düşülebilir. Neden-sonuç ilişkisine yönelik sonuçlar vermez.
Grup karşılaştırma 1. İşlem etkililiği 2. Grup farklılığı Korelasyonel meta-analiz 1. Test geçerliği 2. Değişken kovaryansı
Çalışmanın homojen ya da heterojen olması hangi modelin kullanılacağına karar verir. Sabit etkiler modeli: Elde edilen verilerinhomojen olduğu durumlarda kullanılır. Rasgele etkiler modeli: elde edilen verilerin homojen olmadığı durumlarda ve sabit etkiler modelinin uygun olmadığı durumlarda kullanılır.
Amacı ve hedefi belirlemek Literatür taraması Çalışmaların kodlanması Etki büyüklüklerinin hesaplanması Etki büyüklüklerinin yorumlanması
Meta-analiz çalışmalarında güvenirliğin sağlanması için çalışmaların en az 2 uzman tarafından kodlanması gerekir. Kodlayıcılar arası uyuma bakarak güvenirlik hesaplanır. Geçerliliği de birbirinden bağımsız geçerli çalışmalardan elde edilen veriler kullanarak sağlayabiliriz.
Metin, Mustafa. (2014). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.