EĞİLİM YÜZDELERİ (Trend) ANALİZİ

Transkript

1 1 EĞİLİM YÜZDELERİ (Trend) ANALİZİ

2 Trend Analizi işletmenin mali tablolarında yer alan kalemlerin zaman içerisinde göstermiş oldukları eğilimlerin saptanması ve incelenmesidir. Böylece varlıkların verimliliği, borçlanma eğilimi, öz kaynak değişimi, kârlılıktaki artış veya azalış gibi konularda yıllara göre nasıl bir seyir izlendiği görülür ve buna göre işletme politikaları oluşturulur. 2

3 Eğilim Yüzdeleri Analiz Yönteminde, karşılaştırması yapılacak yıllardan biri temel yıl seçilerek bu yılın tutarı 100 kabul edilir. Diğer yıllar baz alınan yıla endekslenir ve artış veya azalışlar temel yıla göre yüzde şeklinde gösterilir. Dinamik bir analiz yöntemidir, bu şekilde işletmenin uzun vadedeki gelişmesi değerlendirilmektedir. 3

4 Temel alınan yılın seçimi çok önemlidir. Baz alınan yıl olağanüstü hiçbir özellik taşımamalı, tamamen normal bir yıl olmalıdır. Aksi durumda karşılaştırmalar sağlıksız olacaktır. Örneğin: Önemli bir olanağın değerlendirilmesi sonucunda kârın çok yüksek olduğu bir yıl veya işletmenin, sektörün ve ülke genelinin kriz yaşadığı bir yıl seçilmemelidir. Karşılaştırması yapılacak yılların enflasyondan arındırılmış olması da büyük önem taşımaktadır. 4

5 Bilançonun Eğilim Yüzdelerine Göre Analiz ve Yorumu 5 Eğilim yüzdelerinin yorumu, bilanço veya gelir tablosundaki bir tek kalemin eğilimi esas alınarak yapılmaz. Aralarında anlamlı ilişki kurulabilen, çeşitli kalemlerin eğilimleri bir arada değerlendirilir. Satışlar-stoklar; dönen varlıklar-kısa vadeli yabancı kaynaklar; maddi duran varlıklar-öz kaynaklar; net satışlar-satışların maliyeti gibi, kalemlerin eğilimleri karşılaştırılır. Eğilim yüzdeleri yorumlanırken: 1. İncelenen kalemin eğilimi belirlenir, 2. İlişkili kalemlerin eğilimleri arasındaki ilişki ve etkiler araştırılır, 3. Kalemlerin eğilimlerinin etkileri varsa sonuçları değerlendirilir, 4. Değerlemesi yapılan sonuçlara göre gelecekle ilgili tahminlerde bulunulur.

6 BİLANÇO Kalemlerinin analizi Aktif Yapı Eğilimi Pasif Yapı Eğilimi Stokların ve Ticari Borçların Eğilimi Maddi Duran Varlık ve Öz kaynak Eğilimi Maddi Duran Varlık ve Borçlar Eğilimi Dönen Varlık ve Kısa Vadeli Borç Eğilimi Öz kaynak ve Yabancı Kaynak Eğilimi

7 GELİR TABLOSU Kalemlerinin analizi Brüt Satışlar - Satış İndirimleri Eğilimi Brüt Satış Karı - Net Satışlar - Satışların Maliyeti Eğilimleri Satışların Maliyeti - Net Satışlar Eğilimi Faaliyet Giderleri - Net Satışlar Eğilimi Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar - Net Satışlar Eğilimi Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar - Net Satışlar Eğilimi Finansman Giderleri - Net Satışlar Eğilimi Olağan Dışı Gelir ve Karlar - Olağan Dışı Gider ve Zararlar - Net Satışlar Eğilimleri Dönem Net Karı - Net Satışlar Eğilimi

8 Bilanço ve Gelir Tablosu Kalemlerinin nin Karşılaştırılması Ticari Alacak ve Net Satışların Eğilimi Stokların ve Net Satışların Eğilimi Dönen Varlık ve Net Satışlar Eğilimi Maddi Duran Varlık ve Net Satışların Eğilimi

9 Örnek: X A.Ş. nin Y1 yılı temel alınan bilanço kalemleri aşağıdaki gibidir. Eğilim Yüzdesi = (İlgili Yılın Hesap Tutarı / Baz (Temel ) Yıl Tutarı) x 100 AKTİFLER Y1 Y2 Y3 Hazır Değerler Menkul Kıymetler Ticari Alacaklar Stoklar Diğer Dönen Varlıklar Dönen Varlıklar Toplamı Maddi Duran Varlıklar Birikmiş Amortismanlar ( ) ( ) ( ) ( ) Duran Varlıklar Toplamı AKTİF TOPLAMI PASİFLER Mali Borçlar Ticari Borçlar Diğer Borçlar Borç ve Gider Karşılıkları Kısa Vad.Yab.Kay.Toplamı Mali Borçlar Uzun Vad.Yab.Kay.Toplamı Sermaye Sermaye yedekleri Kâr Yedekleri Dönem Net Kârı Öz Kaynaklar Toplamı PASİF TOPLAMI Y1 Y2 Y

10 10 AKTİFLER Y1 Y2 Y3 Hazır Değerler Menkul Kıymetler Ticari Alacaklar Stoklar Diğer Dönen Varlıklar Dönen Varlıklar Toplamı Maddi Duran Varlıklar Birikmiş Amortismanlar ( ) Duran Varlıklar Toplamı AKTİF TOPLAMI PASİFLER Mali Borçlar Ticari Borçlar Diğer Borçlar Borç ve Gider Karşılıkları Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Mali Borçlar Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Sermaye Sermaye yedekleri Kâr Yedekleri Dönem Net Kârı Öz Kaynaklar Toplamı PASİF TOPLAMI

11 Örnek: X. A.Ş. nin Y1 yılı temel alınan gelir tablosu kalemleri (brüt satış karı ile ilgili) aşağıdaki gibidir. GRUP/HESAP ADI Y1 Y2 Y3 Brüt Satışlar Satış İndirimleri Net Satışlar Satışların Maliyeti Brüt Satış Karı TREND Brüt Satışlar Satış İndirimleri Net Satışlar Satışların Maliyeti Brüt Satış Karı Net Satışlar, Ticari Alacaklar ve Stokların karşılaştırılması: Y1 Y2 Y3 Net Satışlar Ticari Alacaklar Stoklar Y2 yılı baz kabul edildiğinde: Y2 Y3 Net Satışlar Ticari Alacaklar Stoklar

12 Aktif ve Pasif Yapı Eğilimleri 300 AKTİFLER Y1 Y2 Y3 Dönen Varlıklar Toplamı Duran Varlıklar Toplamı AKTİF TOPLAMI PASİFLER Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Öz Kaynaklar Toplamı PASİF TOPLAMI Y1 Y2 Y3 Dönen Varlıklar Toplamı AKTİF TOPLAMI Duran Varlıklar Toplamı Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Öz Kaynaklar Toplamı PASİF TOPLAMI 12

13 NÇS ve Duran Varlık-UVYK-Özkaynak Analizi AKTİFLER Y1 Y2 Y3 Dönen Varlıklar Toplamı Duran Varlıklar Toplamı AKTİF TOPLAMI PASİFLER Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Öz Kaynaklar Toplamı PASİF TOPLAMI Y1 Y2 Y3 0 Y1 Y2 Y3 Duran Varlıklar Toplamı Dönen Varlıklar Toplamı Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı 13 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Öz Kaynaklar Toplamı

14 Net Satışlar, Ticari Alacaklar ve Stokların karşılaştırılması Y1 Y2 Y3 Net Satışlar Ticari Alacaklar Stoklar Net Satışlar Ticari Alacaklar Stoklar 0 Y1 Y2 Y3 14

15 15 YÜZDE YÖNTEMİ İLE (Dikey) ANALİZ

16 Belli bir döneme ait mali tablolarda bulunan kalemlerin toplam veya grup içindeki oransal büyüklüğünü incelemek için dikey yüzde analizi yapılır. Bilançoların dikey yüzde yöntemi ile analizinde, bilanço toplamı 100 kabul edilerek her bir kalemin toplama oranı hesaplanmakta, istenirse benzer işletmelerin bilançoları ile karşılaştırma da yapılabilmektedir. Aynı analiz gelir tablosu için yapıldığında, net satışlar 100 kabul edilmekte ve gelir tablosu verilerinin net satışlara oranı hesaplanmaktadır. 16

17 Bu analiz yönteminde, bilançodaki sayısal verilerin bulunduğu sütunun yanına, bir grup toplamı için, bir de genel toplam (Aktif/Pasif) için sütun açılarak oranlar bu kısma yazılmaktadır. Kalemin Grup İçindeki Payı = (Kalem Tutarı/Grup Toplamı) x 100 Kalemin Bilanço Toplamı (Aktif/Pasif) İçindeki Payı = (Kalem Tutarı/Bilanço Toplamı) x

18 Yüzde Yöntemi ile Yapılan Analizin Yorumu Hesaplanan yüzdelerin değerlendirmesi yapılırken; İşletmenin geçmiş dönem verileriyle, İşletmenin plânlanan verileriyle, Rakip işletmelerin verileriyle dinamik analiz şeklinde karşılaştırma yapılabilir. 18

19 19 BİLANÇO KALEMLERİ İşlem Grup İçindeki Aktifteki İşlem % Payı % Payı Hazır Değerler (20/480)x100 4,17 (20/850)x100 2,35 Menkul Kıymetler (70/480)x100 14,58 (70/850)x100 8,23 Ticari Alacaklar (180/480)x100 37,50 (180/850)x100 21,18 Stoklar (210/480)x100 43,75 (210/850)x100 24,71 Dönen Varlıklar Toplamı (480/850)x100 56,47 Mali Duran Varlıklar (140/370)x100 37,84 (140/850)x100 16,47 Maddi Duran Varlıklar (310/370)x100 83,78 (310/850)x100 36,47 Birikmiş Amortismanlar ( ) ( ) (80/370)x100 ( ) 21,62 (80/850)x100 ( ) 9,41 Duran Varlıklar Toplamı (370/850)x100 43,53 AKTİF TOPLAMI Grup İçindeki % Payı Pasifteki % Payı Mali Borçlar (63/224)x100 28,12 (63/850)x100 7,41 Ticari Borçlar (147/224)x100 65,63 (147/850)x100 17,29 Diğer Borçlar (14/224)x100 6,25 (14/850)x100 1,65 Kısa Vad.Yab.Kay.Toplamı (224/850)x100 26,35 Mali Borçlar (145/171)x100 84,80 (145/850)x100 17,06 Ticari Borçlar (26/171)x100 15,20 (26/850)x100 3,06 Uzun Vad.Yab.Kay.Toplamı (171/850)x100 20,12 Ödenmiş Sermaye (300/455)x100 65,93 (300/850)x100 35,29 Kâr Yedekleri (48/455)x100 10,55 (48/850)x100 5,65 Dönem Net Kârı (107/455)x100 23,52 (107/850)x100 12,59 Öz Kaynaklar Toplamı (455/850)x100 53,53 PASİF TOPLAMI

20 Örnek: Y A.Ş. nin 2006 Yılı Bilançosunun Yüzde Yöntemi İle Analizi Dönen varlıklarla, kısa vadeli yabancı kaynaklar karşılaştırıldığında, bilanço büyüklüğünün %56,47 sini oluşturan dönen varlıkların, toplam bilanço büyüklüğü içindeki payı %26,35 olan kısa vadeli yabancı kaynaklardan iki katından yüksek olarak %30, 12 daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durum işletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olduğunu göstermektedir. Hazır değerlerin dönen varlıklar içindeki payının %4,17 ve aktif toplamı içindeki payının %2,35 olması işletmenin likit yapı açısından zayıf olduğunu göstermektedir. Ancak işletme nakit döngüsünü iyi ayarlayarak hiç atıl fon tutmuyor da olabilir. Örneğin menkul kıymet satın alarak gelirlerini artırıyor olabilir. Alacaklar ile stokların birbirine yakın yüzdelerde olması, işletmenin nakit satışlarının az kredili satışlarının yüksek olduğunu düşündürmektedir. 20

21 Örnek: Y A.Ş. nin 2006 Yılı Bilançosunun Yüzde Yöntemi İle Analizi (devam) Duran varlıklarla öz kaynaklar karşılaştırıldığında, %43,53 oranında olan duran varlıkların tamamının %53,53 olan öz kaynaklarca finanse edildiğini göstermektedir. Bu durum işletme açısından olumludur. Maddi duran varlıkların yüzdesine göre amortisman yüzdesinin düşük olması, işletmenin maddi duran varlıklarının yeni olduğunu ve kısa vadede maddi duran varlıklarda yenileme gereksiniminin olmadığını göstermektedir. Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak toplamının, öz kaynak toplamından az olması işletmenin finansal yapısının güçlü olduğunu, işletmeye borç verenler açısından emniyet marjının yüksek olduğunu göstermektedir. Kâr yedekleri ile birlikte dönem net kârı yüzdelerinin toplamının grup içindeki payının %34, pasif içindeki payının %18 civarında oluşu işletmenin oto finansman yönünün yeterli olduğu şeklinde yorumlanabilir. 21

22 Gelir Tablosunun Dikey Yüzde Yöntemi ile Analizi Gelir tablosunda dikey yüzdeler hesaplanırken; sayısal verilerin bulunduğu sütunun yanına, iki sütun açılarak kalemlerin; Net Satışlar İçindeki Payı; (Kalem Tutarı/Net Satışlar)x100 oranı 1. sütuna, Grup İçindeki Payı; (Kalem Tutarı/Grup Toplamı)x100 oranı 2. sütuna yazılır. 22

23 Örnek: Y A.Ş. nin 2009 Yılı Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi İle Analizi GRUP / HESAP İSMİ İşlem Satışlar İçinde % Payı A- Brüt Satışlar (450/443)x ,58 B- Satış İndirimleri ( ) (7/443)x100 1,58 C- NET SATIŞLAR (443/443)x İşlem Grup İçinde % Payı D- Satışların Maliyeti ( ) (164/443)x100 37,02 (164/164)x Satılan Mamuller Maliyeti (54/443)x100 12,19 (54/164)x100 32,93 2- Satılan Ticari Mallar Maliyeti (110/443)x100 24,83 (110/164)x100 67,07 BRÜT SATIŞ KÂRI (279/443)x100 62,98 E- Faaliyet Giderleri ( ) (97/443)x100 21,90 (97/97)x Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid (21/443)x100 4,74 (21/97)x100 21,65 2- Genel Yönetim Giderleri (76/443)x100 17,15 (76/97)x100 78,35 FAALİYET KÂRI (182/443)x100 41,08 F- Diğer Faal.Olağ.Gelir ve Kârlar (18/443)x100 4,06 (18/18)x İştiraklerden Temettü Gelirleri (7/443)x100 1,58 (7/18)x100 38,89 2- Faiz Gelirleri (11/443)x100 2,48 (11/18)x100 61,11 G- Diğ. Faal.den Ol. Gid.ve Zararlar ( ) (4/443)x100 0,90 (4/4)x Karşılık Giderleri (1/443)x100 0,22 (1/4)x Diğer Olağan Gider ve Zararlar (3/443)x100 0,68 (3/4)x H- Finansman Giderleri ( ) (63/443)x100 14,22 DÖNEM KÂRI (133/443)x100 30,02 K- Dön. Kârı Vergi ve D.Yas.Yük. Karş ( ) (26/443)x100 5,87 23 DÖNEM NET KÂRI (107/443)x100 24,15

24 Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi ile Yapılan Analizinin Yorumu Satış indirimlerinin oransal büyüklüğünün %1,58 olması etkisinin düşük olduğunu, satış hâsılatından büyük bir kayıp olmadığını göstermektedir, Satışların maliyetinin %37,02 oluşu, net satış hâsılatı karşısında oldukça düşük olup, işletmenin brüt satış kârı oranının (%62,98) yüksekliğini gösteren olumlu bir durumdur, İşletmenin faaliyetleri ile ilgili giderlerinin yüzdesi normal sınırlarda olup, izleyen dönemlerde satış ve faaliyet hacminin artırılmasına yetecek düzeydedir, Dönem net kârı her 100 liralık satışın 24,15 lirasının işletmede ortaklara dağıtılacak veya oto finansmanda kullanılacak tutarını göstermekte olup, bulunulan sektöre göre yeterli veya düşük olarak nitelenebilir. 24