Sayı: 24 petroturkcom montelforeks İçindekiler Piyasalar....................... 1 Arz-Talep Genel Bakış............ 4 Piyasa Haberleri................. 6 Arıza & Bakım................... 8 Ekonomik Takvim................ 9 Haziran ayında tüketim 2015'e göre %10,3 artış gösterdi PİYASALAR Gündemden Başlık lar > Temmuz ayının ilk 19 gününde Piyasa Takas Fiyatı ortalaması 128,03 TL/MWh oldu. > Temmuz ayının ilk 17 gününde Sistem Marjinal Fiyatı 129,9 TL/MWh oldu > Haziran ayında toplam elektrik tüketimi 23.017.216 MWh oldu. > Haziran ayında Ülke genelinde toplam üretim ise 22.581.500 MWh olarak belirlendi. > Montel-Foreks Online'dan anlık TFS, ICAP ve GFI verilerine ulaşabilirsiniz* Türkiye genelinde Haziran ayında toplam elektrik tüketimi 23.017.216 MWh oldu, 2015 yılına göre rakam %10,3 artış göstermiş oldu. GÜN ÖNCESİ PİYASASI Türkiye genelinde Haziran ayında toplam elektrik tüketimi 23.017.216 MWh olurken, Mayıs ayında aynı rakam 21.891.410 MWh olarak gerçekleşmişti. 2015 yılı Haziran ayında ise elektrik tüketimi 20.868.690 MWh seviyesinde belirlenmişti. Böylece 2016 Haziran ayında elektrik tüketimi 2015'in %10,3 üzerinde belirlenmiş oldu. Haziran ayında Ülke genelinde toplam elektrik üretimi ise 22.581.500 MWh olarak belirlendi. Türkiye genelinde yılın ikinci çeyreğinde elektrik tüketimi verilerine bakıldığında 2016 yılında 2015 yılına göre %5,9 büyüme kaydedildi. DENGELEME PİYASASI Haziran ayında Sistem Marjinal Fiyatı ortalaması 133,4 TL/MWh olarak belirlendi. 2015 yılı Haziran ayında aynı rakam 126,7 TL/MWh bandında belirlenmişti. Temmuz ayının ilk 17 gününde ise Sistem Marjinal Fiyatı 129,9 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Sistem Marjinal Fiyatı 11-17 Temmuz haftasında 155,0 TL/MWh olarak belirlenirken, bir önceki haftaya göre %70 artış göstermiş oldu. 11-17 Temmuz haftasında en yüksek SMF 192,5 TL/MWh ile 14 Temmuz Perşembe günü, en düşük SMF ise 96,8 TL/MWh ile 16 Temmuz Cumartesi günü gerçekleşti.
KARŞILANABİLİR GÜÇ / PUANT Haziran ayı boyunca en yüksek ani puant 42.328 MW ile 23 Haziran Perşembe günü, en düşük ani puant ise 29.458 MW ile 12 Haziran Pazar günü gerçekleşti. Temmuz ayının ilk 14 gününde ise en yüksek ani puant 42.369 MW ile 14 Temmuz Perşembe günü, en düşük ani puant ise 26.098 MW ile 5 Temmuz Salı günü gerçekleşti. TEZGAHÜSTÜ PİYASALAR Haftanın ilk gününde tezgahüstü piyasalarda hareket gözlemlendi. Tezgah üstü piyasalarda Ağustos ayı baz yük kontrat alıcı ve satıcı tarafında 160,5-161 TL/MWh bandında belirlenirken, ürün 161 TL/MWh seviyesinde işlem gördü. Tezgahüstü elektrik piyasalarında Eylül kontratı 145-145,5 TL/MWh seviyesinde belirlenirken kontratın işlemi ise 145,65 ve 146 TL/MWh seviyesinden gerçekleşti. Ekim ayı piyasada 139-140 TL/MWh bandında belirlenirken, Kasım ayı kontrat ise 140,25-140,5 TL/MWh bandında belirlendi. Aralık 2016 baz yük elektrik kontratı 154-155 TL/MWh seviyesinde belirlenirken, Q416 (2016 Dördüncü Çeyrek) kontratı ise 143,5-144,5 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Tezgah üstü piyasalarda haftanın ilk gününde 2017 yıllık kontrat (CAL17) alıcı ve satıcı tarafında 140-141,5 TL/MWh seviyesinde belirlendi. SINIR ÖTESİ TİCARET TEİAŞ tarafından Temmuz ayı için yapılan, Bulgaristan-Türkiye yönündeki 108 MW kapasitenin tamamı 6 firma tarafından paylaşıldı. İhalede takas fiyatı 3,77 /MWh olarak belirlendi. Bulgaristan İletim Sistem Operatörü ESO tarafından Temmuz ayı için yapılan, Bulgaristan-Türkiye yönündeki 108 MW kapasitenin tamamı 6 firma tarafından paylaşıldı. İhalede takas fiyatı 5,50 /MWh olarak belirlendi. SEE-CAO tarafından yapılan GR-TR yönlü ihalede ise 168 MW kapasite ihaleye açılırken, ihalede takas fiyatı 1,83 olarak belirlendi. 3
ARZ-TALEP KAYNAKLARA GÖRE ÜRETİM Türkiye genelinde Haziran ayında toplam elektrik tüketimi 23.017.216 MWh oldu, 2015 yılı Haziran ayında elektrik tüketimi 20.868.690 MWh seviyesinde belirlenmişti. Böylece 2016 Haziran ayında elektrik tüketimi 2015'in %10,3 üzerinde belirlenmiş oldu. Ülke genelinde toplam üretim ise 22.581.500 MWh olarak belirlendi. İthalat rakamı 504.611 MWh olurken, ihracat 68.895 MWh seviyesinde belirlendi. Termik kaynaklardan elektrik üretimi toplamı 14.818.082 MWh oldu. 2015 yılında aynı rakam 13.121.970 MWh olmuştu. 2016 yılında rakam 2015 Haziran'a göre %13 artış göstermiş oldu. Hidrolik kaynaklardan elektrik üretimi Haziran ayında 6.344.771 MWh olarak belirlendi. Rakam geçen seneye göre %1,3 artış göstermiş oldu. 2015 yılında hidrolik kaynaklardan elektrik üretimi 6.264.044 MWh seviyesine gerçekleşmişti. Rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi 1.106.154 MWh olurken, geçtiğimiz yılın aynı döneminde rakam 936.240 MWh seviyesinde belirlenmişti. Jeotermal kaynaklardan üretimin ise 312.493 MWh olduğu tespit edildi. 2015 yılında aynı rakam 219.463 MWh seviyesindeydi. Doğalgaz kaynaklarından 7.305.050 MWh üretim gerçekleşirken, rakam geçen seneye göre %4 artış göstermiş oldu. 2015 yılının Haziran ayında doğal gaz kaynaklarından 7.023.826 MWh elektrik üretimi gerçekleşmişti. Ay boyunca kömür kaynaklarından ise 7.222.363 MWh elektrik üretilirken, 2015 yılında aynı rakam 5.588.890 MWh seviyesindeydi. Rakam böylece 2015 yılına göre %29,2 artış göstermiş oldu. KURULUŞLARA GÖRE ÜRETİM Haziran ayında lisanslara göre üretime bakıldığında serbest üreticilerin elektrik üretimi toplamı 13.809.674 MWh, EÜAŞ'ın ise 3.601.928 MWh seviyesinde olduğu tespit edildi. Yap-İşlet santralleri ise ay boyunca 3.762.079 MWh elektrik üretti. Temmuz ayının ilk iki haftasında ise serbest üreticilerin elektrik üretimi ortalaması 423.998 MWh, EÜAŞ'ın 135.075 MWh, Yap-İşlet santrallerinin ise 104.162 MWh bandında gerçekleşti. 4
BARAJLARA GELEN SU Yılın altıncı ayında toplam barajlara gelen su miktarı 6.174.000 milyon m3 oldu. Geçtiğimiz ay aynı rakam 8.868.999 milyon m3 seviyesinde belirlenmişti. 2016 yılı ilk altı ayında barajlara gelen toplam su miktarı 46.186.204 milyon m3 olurken, 2015 yılının aynı döneminde rakam 52.046.822 milyon m3 seviyesindeydi. RÜZGÂR ENERJİSİNDEN ÜRETİM Haziran ayında rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi 1.106.154 MWh olurken, geçtiğimiz yılın aynı döneminde rakam 936.240 MWh seviyesinde belirlenmişti. Rüzgâr tahmini yapan kuruluşlar, bugün için 1.200 MW yarın için ise 1.100 MW civarında elektrik üretimi bekliyorlar. ELEKTRİK TÜKETİMİ Türkiye genelinde Haziran ayında toplam elektrik tüketimi 23.017.216 MWh oldu, Mayıs ayında ise aynı rakam 21.891.410 MWh olarak gerçekleşmişti. 2015 yılı Haziran ayında elektrik tüketimi 20.868.690 MWh seviyesinde belirlenmişti. Böylece 2016 Haziran ayında elektrik tüketimi 2015'in %10,3 üzerinde belirlenmiş oldu. Montel-Foreks'in hava durumu kaynaklarına göre, önümüzdeki hafta Türkiye genelinde sıcaklık endeksinin 25,1 derece seviyelerinde belirlenmesi, sonrasında ise 24,8 derece seviyelerine yükselmesi bekleniyor. 5
PİYASA HABERLERİ ETKB: İRAN GAZI İLE İLGİLİ ORAN KESİNLEŞTİĞİNDE PAYLAŞILACAK Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, tahkim heyetinin kararının ardından İran tarafından doğalgazda yapılacak indirim oranı konusunda kesin bir mutabakata varılamadığını bildirdi. Cihan'ın haberine göre, Bakanlık, yaptığı açıklamada oranın kesinleştiğinde paylaşılacağını dile getirdi. ZORLU: GAZZE'DEKİ 120 MEGAVATLIK İHTİYACI KARŞILAYABİLİRİZ Sabah Gazetesi'nin haberine göre, İsrail ile Türkiye arasında varılan mutabakatın ardından Gazze'ye elektrik enerjisi sağlanması için ilk adım atıldı. Enerji Bakanlığı heyeti pazar günü Gazze'ye gitti. Heyet, rapor hazırlayacak ve buna göre yol haritası belirlenecek.israil'in Türkiye'nin istediği şartları kabul etmesinin ardından başlayan normalleşme sürecinde ilk adım atıldı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, normalleşme sürecinde ele alınan konulardan biri olan "Gazze'nin elektrik ihtiyacının karşılanması" için Gazze'ye heyet gönderdi. Pazar günü Gazze'ye ulaşan heyet, elektrik altyapı sorununun çözümü için yapılabileceklerle ilgili detaylı bir çalışma yapacak. İsrailli yetkililerle bir araya gelen, Batı Şeria'da Filistinli yetkililerle görüşen heyet, bugün de Gazze'ye geçecek. Heyette bakanlıktan üst düzey bürokratların yanı sıra Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ), Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) yetkilileri de bulunuyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak'ın da heyetten üretim, iletim ve dağıtım alanlarında kısa, orta ve uzun vadede yapılabileceklerle ilgili kapsamlı rapor istediği belirtildi. Gazze'ye giden Enerji Bakanlığı yetkililerinin görüşmeleri sonrasında hazırlayacakları rapor Albayrak tarafından, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a ve Bakanlar Kurulu'na sunulacak. Türkiye'nin Gazze'ye yapacağı enerji yardımlarına ilişkin yol haritası belli olacak. Türkiye raporun ardından 3 koldan eş zamanlı çalışma başlatacak. Öncelik olarak Gazze'nin elektrik üretimi için acil olarak yapılması gerekenler ele alınacak. Gazze Limanı'na kurulacak gemi santrali de düşünülen projeler arasında yer alıyor. Bunun yanında başta güneş enerjisi sistemleri olmak üzere çok farklı alanlarda üretim için yapılabilecek tüm projeler hayat geçirilmeye başlanacak. 3 koldan yürüyecek projenin elektrik üretimi kadar önemli bir diğer ayağı, Gazze'nin elektrik iletim altyapısını yeniden kurmak olacak. Gazze'de yeni bir iletim hattı için planlama yapılacak. İhtiyaç duyulan trafolar, yüksek ve alçak gerilim hatları kurulacak. İletim hattı ile birlikte dağıtım da yeniden kurgulanacak. Gazze'nin tüm hanelerine elektriğin ulaşması, sokak aydınlatmalarının sağlanması için ayrı bir planlama yapılacak. Türkiye, Gazze'nin insani ihtiyaçlarının karşılanması için büyük sorumluluk üstlenirken, sadece devletin değil özel sektörün de bu süreçte yer almaya gönüllü olduğu öğrenildi. Üretim, iletim ve dağıtım alanlarında tecrübeli özel sektör temsilcilerinin Gazze için sorumluluk üstlenmeye hazır olduğunu dile getirdiği öğrenildi. Geçtiğimiz günlerde heyetin gideceğini ilk olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, "Elektrik santralinin mevcut talebi karşılayıp karşılamayacağı, iletim hatlarının durumu, rehabilitasyon konusu için bir ekip hazırladık. Saha çalışması için ekibi göndereceğiz" sözleriyle duyurmuştu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Gazze'ye elektrik konusunda "Türk-İsrail ortaklığında kurulmuş bir enerji santrali var, oradan da alabiliriz" sözleriyle işaret ettiği santral Zorlu Holding'e ait. Şirket, İsrail'de üçüncü elektrik santralini açtı. Dorad Doğal Gaz Çevrim ve Ashdod Kojenerasyon santrallerinden sonra hayata geçen santralle birlikte Zorlu Enerji Grubu'nun İsrail'deki toplam kurulu gücü bin 15 megavata ulaşmış durumda. Konuyla ilgili SABAH'ın sorularını yanıtlayan Zorlu Holding'in patronu Ahmet Nazif Zorlu, "Hazır ve nazır olarak bekliyoruz. Bu teklifi biz götürmüştük. Oradaki Müslüman kardeşlerimizin her zaman yanındayız. Şu anda Gazze'ye 6 saat elektrik veriliyor. 120 megavatlık ihtiyaç var. Bizim oradaki kapasitemiz bunu kar şılayabilecek düzeyde" dedi. EPİAŞ YERLİ GÖP PROJESİ İLE 2016 YAD ÖDÜLÜNÜ KAZANDI Bu yıl 36'ncısı düzenlenen Ulusal Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği Kongresinde Yöneylem Araştırması Derneği (YAD) Uygulama Ödülleri sahiplerini buldu. YAD Uygulama Ödülü için Türkiye sınırları içinde farklı sektörlerde faaliyet gösteren kurum, kuruluş ve işletmelerde ağırlıklı olarak endüstri mühendisliği ve/veya yöneylem araştırması yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilen projeler yarıştı. Tanınmış akademisyenlerden ve sektörünün önde gelen isimlerinden oluşan seçici kurulun yaptığı değerlendirme neticesinde, 2016 YAD Uygulama birincilik ödülünü Türkiye Gün Öncesi Elektrik Piyasası Optimizasyonu Projesi ile EPİAŞ kazandı. 1 Haziran 2016 tarihinde devreye alınan Yeni GÖP optimizasyon modeli ve yazılımının tamamı EPİAŞ'ın öz kaynakları tarafından geliştirilmiştir. 6
EPİAŞ, KOMŞU BORSALARLA PAZAR BİRLEŞTİRME HAZIRLIĞINDA Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) Genel Müdürü Hasan Hüseyin Savaş, Türkiye'nin komşu ülkeler ve Avrupa ülkelerinin enerji borsalarıyla iş birliği ve pazar birleşmelerine ilişkin görüşmelerini sürdürdüğünü belirterek, "Gürcistan ve Bulgaristan'ın enerji borsalarıyla birleşme yönünde yapılan görüşmelerden 2018-2019 yıllarında sonuç alınmasını bekliyoruz." dedi. Savaş, AA muhabirine yaptığı açıklamada, EPİAŞ'ın haziran ayında Avrupa Enerji Borsaları Birliği'ne (EUROPEX) üye olduğunu ve EUROPEX genel kurulunun gelecek yıl İstanbul'da yapılacağını söyledi. Şirket olarak, 9-13 Ekim tarihleri arasında İstanbul'da düzenlenecek Dünya Enerji Kongresi'ne katılacaklarını anlatan Savaş, "Kendimizi global olarak tanıtmayı başarırsak, iş birliği ve birleşmelerde daha hızlı sonuçlar alacağımızı düşünüyorum." diye konuştu. Bosna-Hersek ve Romanya ile de iş birliğine yönelik görüşmelerin hız kazandığını bildiren Savaş, "Biz şu anda birleşmeyle ilgilenen her piyasayla konuşmaya ve görüşmeye açığız. Birkaç yıl içinde bu tür birleşmelerde daha somut ilerlemeler kaydedeceğimizi düşünüyorum." değerlendirmesinde bulundu. Türkiye'nin jeostratejik konumu, elektrikteki kurulu gücünün büyüklüğü ve artan elektrik tüketimi sayesinde bölgesinde enerji piyasası merkezi olabileceğine işaret eden Savaş, "Gürcistan, İran, Arap Yarımadası ülkeleri, Kıbrıs ve Balkanlar, hepsiyle piyasa birleşmeleri olabilir. Gürcistan ve Bulgaristan'ın enerji borsalarıyla birleşme yönünde yapılan görüşmelerden 2018-2019 yıllarında sonuç alınmasını bekliyoruz. Enerji merkezi haline gelebilmek için Türkiye'nin piyasa işletmeciliği standartlarını daha üst seviyelere taşımamız gerekiyor." şeklinde konuştu. Savaş, bu yıl içinde komşu ülkelerdeki gün öncesi elektrik piyasaları incelenerek, ortak eşleştirme yapılacak ülkelerin belirleneceğini ve bu ülkelerin dengeleme modeli yazılımına uygun bir yazılım yapmayı planladıklarını vurguladı. EPİAŞ'ın kuruluşundan bu zamana kadar geçen sürece ilişkin değerlendirmelerde de bulunan Savaş, "2015'te sıfırdan bir şirket kurduk. Pek çok projeyi hayata geçirmemiz açısından olumlu bir yıldı. Bu yıl ise önümüzü daha iyi görebilmek için 5 yıllık stratejik planımızı hazırladık. Türkiye'nin enerji ticaret merkezi olması için çalışmalarımıza var gücümüzle devam edeceğiz." dedi. Geçen yıl şirketin sınırlı gelirler ve kuruluştan kaynaklanan yüksek operasyonel giderler nedeniyle 5,6 milyon lira zarar ettiğini söyleyen Savaş, bu zararın 2016'da piyasa işletim tarifesiyle telafi edilmesini beklediklerini dile getirdi. Savaş, 2016 sonu itibarıyla yaklaşık 18 milyar lira kar beklentileri olduğunu belirterek, "Bu yıl için gelirlerin toplam 84 milyon lira, giderlerin ise toplam 66 milyon lira civarında olacağını öngörüyoruz. Hedeflenen yatırım miktarı da yaklaşık 9 milyon lira." diye konuştu. EPİAŞ'ın Gün Öncesi Piyasası'nda (GÖP) geçen yıl yaklaşık 100 teravatsaatlik işlem miktarına ulaşıldığını ve 28,5 milyar liralık işlem hacmi oluştuğunu ifade eden Savaş, bu yılın ilk 6 ayında ise GÖP'te 56,05 teravatsaatlik işlem miktarına ulaşıldığını ve bu dönemde toplam işlem hacminin 15 milyar lirayı geçtiğini kaydetti. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmeliğin (YEKDEM) değişmesi ve katılımcılara enerji dengesizliklerini yönetme sorumluluğu verilmesiyle, Gün İçi Piyasası hacminde önemli artışlar görüldüğünü anlatan Savaş, "Söz konusu piyasada, 1 Temmuz 2015'den bu yana aylık olarak en fazla eşleşme 84 bin 993 megavatsaatlik işlem hacmiyle Haziran 2016'da gerçekleşti. Yine haziranda söz konusu piyasada ticaret hacmi 13 milyon lirayı geçti. Günlük bazda işlem miktarında ise 8 bin 711 megavatsaatle 17 Haziran 2016 tarihinde rekor kırıldı." ifadesini kullandı. EPİAŞ'ın kuruluş yılı içinde "Gün Öncesi Piyasası Yazılımı ve Şeffaflık Platformu" gibi iki önemli projeyi hayata geçirdiğine işaret eden Savaş, şunları söyledi: "Türkiye'nin bir enerji merkezi haline gelebilmesi için Gün Öncesi Piyasası Yazılımı gibi pazarlanabilir ürünlere odaklanılması gerekiyor. 1 Haziran 2016'da devreye giren Gün Öncesi Piyasası Yazılımı, EPİAŞ'ın kendi yazılım mühendisleri tarafından geliştirildi. Yazılım geliştirme stratejileri açısından testleri yapılmış bir ürün. Buna benzer elektrikte fiziksel testini yaptığımız uzun vadeli kontratlar, vadeli işlemler piyasasındaki kontratlar gibi pazarlanabilir ürünlere yoğunlaşmalıyız. Şeffaflık Platformu'yla ise güvenin esas olduğu sağlam bir ticaret platformu kurmayı hedefliyoruz. Platformun beta versiyonunu Mart 2016'da hayata geçirdik. İkinci versiyonunu da 2016 yılı sonuna doğru devreye almayı hedefliyoruz." EPİAŞ'ın, hali hazırda ihtiyaç hissedilen spot doğalgaz piyasası modelinin geliştirilmesi için de çalışmalarını sürdürdüğünü belirten Savaş, EPİAŞ bünyesinde faaliyete geçecek doğalgaz piyasasının 2017'nin ilk çeyreğinde açılabileceğini söyledi. Savaş, "Yönetmeliği oluşturduktan sonra, piyasa yazılımını da gerçekleştireceğiz. Önceliğimiz liberal bir piyasanın en önemli adımlarından dengeleme gazını, gün öncesi ve gün içi piyasalarını hayata geçirmek olacak." diye konuştu. Savaş, doğalgaz piyasasının yanı sıra, karbon, yeşil sertifika, kömür ve petrol gibi diğer potansiyel piyasalar için de fizibilite çalışmaları yürüttüklerini kaydetti. ALMANYA'DA DOĞAL GAZ İTHAL FİYATLARI 11,5 YILIN EN DÜŞÜĞÜNDE Almanya'da doğal gaz ithal fiyatları Mayıs ayında 11,5 yılın en düşük seviyesine geriledi. Doğal gaz ithal fiyatları belirtilen ayda 13,01 euro/mwh ile Ekim 2004 tarihinden bu yana en düşük seviyeyi gördü. Fiyatlar Nisan ayına göre yüzde 9,8 düşüş gösterirken, geçen yıl aynı aya göre yüzde 38,4 düşüş gösterdi. 7
BAKIM & ARIZA BİLDİRİMLERİ Dönem: 12.07.2016 18.07.2016 10
EKONOMİK TAKVİM Dönem: 19.07.2016 25.07.2016 11