2015 Aralık SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ 25 Aralık 2015 Aralık ayı inşaat ve hizmet sektörü güven endeksleri TÜİK tarafından 25 Aralık 2015 tarihinde yayımlandı. İnşaat sektörü güven endeksi 2015 yılı Kasım ayında 84,5 olan mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi, Aralık ayında 0,6 puan artarak 85,1 seviyesine yükselmiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre ise 82,7 puan olan inşaat sektörü güven endeksi 2,4 puan çıkarak yüzde 3 oranında artmıştır. Mevsimlikten arındırılmamış inşaat sektörü güven endeksine bakıldığında ise, 2015 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre 2,1 puan azalarak 76,1 puana düşmüştür. 2014 Aralık ayı verilerine göre incelendiğinde ise, yüzde 3,6 oranında arttığı gözlemlenmektedir. Şekil 1: İnşaat Sektörü Güven Endeksi (Aralık 2014-Aralık 2015) Mevsimlikten arındırılmış inşaat sektörü güven endeksini oluşturan alt kalemlere bakıldığında, Kasım 2015 te 64,7 puan olan alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyinin, Aralık 2015 te değişmediği ve 64,7 puan seviyesinde kaldığı görülmektedir (Tablo 1). Gelecek 3 aylık dönem için toplam çalışan sayısı beklentisi ise, Kasım 2015 te 104,4 puan iken, Aralık 2015 te yüzde 1,1 oranında artarak 105,5 puan olmuştur. Tablo 1: İnşaat Sektörü Güven Endeksi Bileşenleri (Kasım-Aralık 2015) Endeks Kas.15 Ara.15 İnşaat Sektörü Güven Endeksi 84,5 85,1 Alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi 64,7 64,7
Toplam çalışan sayısı beklentisi (gelecek 3 aylık dönemde) 104,4 105,5 Hizmet sektörü güven endeksi 2015 Aralık ayı mevsimlikten arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi incelendiğinde (Şekil 2), 2014 yılı Aralık ayına göre yüzde 0,3 oranında artış gösterdiği (2,8 puan) ve 99 puana çıkığı göze çarpmaktadır. 2015 yılı Kasım ayına göre bakıldığında ise yüzde 1 oranında azaldığı (1 puan) görülmektedir. Mevsimlikten arındırılmamış endeks ise, 2015 yılının Kasım ayına göre yüzde 4,9 oranında azalarak (4,6 puan) 89,5 olurken, 2014 yılı Aralık ayıyla aynı seviyede kalmıştır. Şekil 2: Hizmet Sektörü Güven Endeksi (Aralık 2014-Aralık 2015) Mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksinin oluştuğu alt kalemler incelendiğinde (Tablo 2), Kasım 2015 te 93 puan olan iş durumunun, Aralık ayında yüzde 0,2 oranında (0,2 puan) artarak 93,2 puan olduğu görülmektedir. Hizmet sektörünün diğer bir alt kalemi olan hizmetlere olan talep Aralık 2015 te bir önceki aya göre 0,5 puan azalmış ve 92, 3 puan olmuştur. Kasım 2015 te 114,3 puan olan gelecek 3 aylık dönem için hizmetlere olan talep beklentisi ise, Aralık 2015 te yüzde 2,4 oranında azalmış ve 111,5 olmuştur. Tablo 2: Hizmet sektörü güven endeksi alt bileşenleri (Kasım-Aralık 2015) Endeks Kas.15 Ara.15 Hizmet Sektörü Güven Endeksi 100 99 İş Durumu (Son 3 aylık dönemde) 93 93,2 Hizmetlere olan talep (son 3 aylık dönemde) 92,8 92,3 Hizmetlere olan talep beklentisi (gelecek 3 aylık dönemde) 114,3 111,5
Yorum: Sektörel güven endeksleri 0-200 aralığında bir değer alabilmekte, endeksin 100 den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100 den küçük olması ise kötümserliğini göstermektedir. -İnşaat Sektörü Güven Endeksi: Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat güven endeksi Aralık ayında bir önceki aya göre 0,6 puan artarak 85,1 seviyesine geriledi. Yıllık olarak ele alındığında ise; 2014 yılının Aralık ayında 82,7 puan olan inşaat güven endeksi yüzde 3 oranında yükseliş göstererek 2,4 puan artmış oldu. Aylık bazdaki artışta, gelecek 3 aylık dönemde toplam çalışan sayısında beklentisinde 1,1 puanlık artış etkili olurken alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi değişmemiş, aynı kalmıştır. (Aşağıdaki tablo 2011 yılı Ocak ayından itibaren İnşaat Sektörü Güven Endeksinin aldığı değerleri göstermektedir.) Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2011 94,4 93,6 85,7 92,3 92,6 93,6 96,1 90,6 92,0 92,8 90,8 91,7 2012 89,8 87,0 89,6 91,5 91,2 89,3 88,1 87,5 88,5 86,2 83,3 81,5 2013 82,0 82,9 88,4 84,8 85,0 84,0 83,8 83,8 82,6 85,4 83,8 82,7 2014 88,1 81,0 78,0 79,2 80,1 80,6 79,7 82,4 84,4 82,0 82,4 82,7 2015 82,3 84,5 83,4 81,4 83,9 85,2 83,0 82,3 80,9 80,5 84,5 85,1 TUİK in açıkladığı yapı izinleri ve yapı ruhsatları göz önüne alındığında Türkiye de inşaat sektörünün yaklaşık yüzde 85 inin ikamet amaçlı binalar, diğer bir ifadeyle konut sektörünün oluşturduğu görülmektedir. Geri kalan yüzde 15 lik oranı ise otel, ofis, sanayi ve depo binaları vb. yapılar oluşturmaktadır. Dolayısıyla, konut sektörü inşaat sektörünün ağırlığını oluşturmaktadır. Bu anlamda, TUİK tarafından açıklanan Konut Satış İstatistikleri ile TCMB tarafından açıklanan Konut Fiyat Endeksinin incelenmesi, inşaat sektörü güven endeksinin daha detaylı değerlendirilmesine yardımcı olacaktır. TUİK, konut satışına ilişkin verileri satış durumuna göre tasnif ederek açıklamaktadır. Satış durumuna göre veriler, ilk satışlar ve ikinci el satışlar olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Satışlarda ilk el olanların ağırlık kazanması, yeni yapılmış konutlara yönelik talebin canlılığını göstermesi açısından önemli bir veridir. İlk el satışlar ne kadar yüksekse, bu durum konut stokunun eridiğini göstermektedir. Ayrıca, ilk el satışların artışı inşaat sektöründe canlılığın devamı açısından sinyal niteliğindedir. İkinci el satışlar ise inşaat sektörünü besleyen yan sanayi dalları açısından önem taşımaktadır. İkinci el alınan konutların yenilenmesi veya tümüyle yeniden yapılanması inşaat sektörünü besleyen yan sanayi dallarına katkısı vardır. TUİK in Kasım ayı için açıkladığı Konut Satış İstatistiklerine göre toplam konut satışı 106.008 adet olarak gerçekleşmiştir. Konut satışları, geçen yılın aynı dönemine göre %2,1 oranında, bir önceki aya göre ise %1,8 oranında artış göstermiştir.
Kasım ayında ilk el satışlar 50.976 adet ile toplam konut satışının %48,1 ini oluşturmuştur. İkinci el satışlar ise 55.032 adet ile toplam konut satışının %51,2 sini oluşturmuştur. TCMB nin 29 Aralık 2015 tarihinde Ekim ayı için açıkladığı Konut Fiyat Endeksi ne göre konut fiyatlarında artış eğilimi devam etmektedir. Ekim ayında Konut Fiyat Endeksi aylık bazda %1,40, yıllık bazda ise %18,69 oranında artış göstermiştir. Metrekare başına konut değeri olarak hesaplanan birim fiyatlar 2014 yılı Ekim ayında 1.477,84 TL/m 2 iken 2015 yılı Mayıs ayında 1.730,26 TL/m 2 olarak gerçekleşmiştir. Üç büyük il; İstanbul, Ankara ve İzmir de sırasıyla konut fiyat endeks değerleri bir önceki yılın aynı ayına göre ise yüzde 26,46, 12,24 ve 17,02 oranlarında artış göstermiştir. Türkiye geneli için konut fiyat endekslerinin yıllık yüzde değişimleri aşağıda haritada gösterilmektedir. Buna göre, TR21 Bölgesinde yer alan Edirne de yıllık konut fiyat endeksi artışı yüzde 10-15 arasında yer almaktadır.
Sonuç olarak Londra kökenli, uluslararası emlak danışmanlık şirketi olan Knight Frank tarafından Aralık ayı başında yayınlanan ve dünya çapında 55 ülkenin dahil edildiği Global Konut Fiyatları Endeksi ne göre 12 aylık (2014 yılı 3. çeyrek-2015 yılı 3. çeyrek) dönemde ortalama fiyat artışı %2,7 olmuştur. Türkiye ise yıllık %18,9 oranında fiyat artışıyla endeksin ilk sırasında yer almaktadır. Bu durum Knight Frank tarafından üç temel faktörle açıklanmaktadır: i) yabancı yatırımcı ilgisi, ii) yıllık %1,2 oranında artan nüfus ve iii) göreli olarak yavaşlayan inşaat faaliyetlerinin fiyatlara yukarı doğru baskı yapması.
Raporda vurgulanan diğer nokta ise ABD Merkez Bankası FED in faiz artışının ABD konut piyasasında etkisinin yanı sıra para birimini $ a sabitlemiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkelerde konut piyasasına da etkilerinin olacağı ifade edilmektedir. Bu etkinin 2016 yılında konut fiyatlarında bir gerileme olarak görüleceğinin altı çizilmektedir. -Hizmet Sektörü Güven Endeksi: Mevsimlikten arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi Kasım ayında 100 iken Aralık ayında 99 seviyesine düşmüştür. Dolayısıyla, hizmet sektörü güven endeksi tekrar kötümser alan içine girmiştir. Mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2011 112,4 111,0 111,2 110,3 110,5 110,3 109,1 106,0 107,8 106,4 107,2 107,0 2012 105,3 104,4 104,6 104,6 105,0 105,9 107,8 105,5 104,1 104,3 102,1 102,4 2013 102,6 104,1 103,7 105,3 104,6 102,5 101,7 103,7 102,9 104,2 105,3 103,9 2014 102,1 100,9 100,2 99,0 98,0 99,6 97,4 99,3 101,0 99,8 97,3 98,8 2015 100,7 101,5 100,8 100,3 100,4 99,3 100,4 100,2 98,1 98,2 100,0 99,0 Aylık bazdaki düşüşte alt endekslerdeki gelişme şöyledir: son 3 aylık dönemde iş durumu beklentisi nde 0.2 puan artış olurken, son 3 aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi nde 0.5 puan; gelecek 3 aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi nde ise 2.8 puan azalış olmuştur. Doç.Dr.İsmail Orçun GÜNDÜZ