Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı

Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı Bülten Ağustos 1992 No: 19

İÇ İ NDEKİ LER I. BÖLÜM K.K.T.C. Merkez Bankas ı Aleyhine İngiltere Yüksek Mahkemesinde Aç ılan Dava II. BÖLÜM K.K.T.C. Merkez Bankas ı ve Bankac ı l ık Faaliyetleri III. BÖLÜM Ekonomik Gelişmeler Sayfa 3 2-32 33-56 1. Üretim, istihdam ve Fiyatlar 34 a) Üretim Art ışı ve Kaynaklar ı n Kullan ımı 34 b) istihdam 38 c) Fiyat Hareketleri ve Ücretler 40 2. Mali ve Parasal Geli şmeler a) Mali Geli şmeler b) Parasal Gelişmeler 3. Ticaret, Pazarlama ve Ödemeler Dengesi a) Ticaret ve Pazarlama b) Ödemeler Dengesi IV. BÖLÜM Merkez Bankas ının Üç Ayl ık Hesaplar ı 57-62 Bilanço 58 Kar ve Zarar Hesab ı 59 Hesaplar Hakk ında Aç ıklamalar 60-62 V. BÖLÜM Bankac ı l ık İstatistikleri 43 43 48 48 48 49 63-73 VI. BÖLÜM Bankac ı l ık Kesiminin Özel ilgi Duyaca ğı Mevzuat 75-147 vıı. BÖLÜM Tablolar ın Listesi 149-151 1

1. BÖLÜM POLLY PECK INTERNATIONAL PLC KAYYUMLARININ LONDRA'DA YÜKSEK MAHKEMEDE AÇTI Ğ I DAVA Merkez Bankas ın ın davan ı tamamland ı n reddine dair müracaat ı ile ilgili duru kayyumlar ın ve hüküm 28 Temmuzda verildi. Müracaat ba şma Haziranda İngiliz yetki kurallar ını şar ı l ı tatmin etti olmad ğ ı. Mahkeme, ine karar verdi. Merkez Bankas alarak Mahkemesinin, (bak Mareva ara emri konusunda kayyumlara tevcih etti ı, Temyiz ını ği z Bülten No: 18) bu bulguya itiraz etmektedir. Dolay tenkitleri de dikkate Mahkemesine istinaf edecektir. ıs Duruşman ı İstinaf ihbar ı 1 Eylü'de dosy ıyle Temyiz n birkaç aydan ewel yap ılmas ı ş ihtimal dahilin l bulunmaktad de gö rülmalanm ı ır. 1992 sonundan önce bir tarih saptamaya çal ış emekle maktad ır. beraber Banka 3

II. BÖLÜM KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHUR İ YETiNDE MERKEZ BANKASI VE BANKACILIK FAAL İ YETLERi 35/1987 Say ıl ı Kuzey Kıbrı çerçevede bankalar taraf ından s Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas getirilen k ı ı Yasas ında ederek veya Kamu sa vadeli senet ve vesika belirtilen Kurum suretiyle, piyasaya para sürme ve Kuruluşları ve bankalara lan reeskonta kabul na Hazine kaynak Kefaleti sa kar şılığı nda av ans vermek sûrdûrûlmûştûr. ğlama görevleri bankam ızca 30 Haziran 1992 tarihi itibariyle avans ve reeskont i şlemleri Tablo 1'de avans ve reeskont işlemlerinden doğ an borç bakiyelerinin 31 Aral ı k 1990, 31 Aral ık 1991 ve 31 Temmuz 1992 itibariyle kar şılaştı rmas ı ise Tablo 2'de gösterilmi ştir.

Tablo 1 Ticari Senetter ihracat Senetleri Tar ım Senetleri Turizm Senetleri 30 Haziran 1992 itibariyle Avans ve Reeskont i ş lemleri Borç Bak fruvex Hazine Kefaletini haiz K.M.S. Cy 14.344.6 Bonolar üzerine avans İş. Ltd. Tar ımsal I ı onat ım Kurumu 906.8 94.2 K.T. Turiz İşi. Ltd. 15.345.6 Hazineye Kısa Vadeli Avans Küçük Esnaf ve Sanatkar Senetleri Sanayi Senetleri 75.0000 Senet Adedi 3 4 ı 8 Milyon TL Senet T_cıplar_ ııı 3.000.0 220.0 400.0 3.620.0 - - Vak ıfl r Bankas ı Ltd. 3 035. 2 591 3.035.2 K. 680.0 14 720.0 K. Vak ıf! r Bank. Ltd. 31 2. 502.0 Kredi Bankas ı Ltd 2.502.0 K. 850.0 K. Ticar t Bankas ı Ltd. 850.0 16 790.0 11 790.0 Asbank Ltd. 750.0 8 750.0 A. Gara ti Bankas ı Ltd. T. Halk Bankas ı Ltd. 50.01 50.0 K. İktis t Bankas ı Ltd. 300.0 3 300.0 5.922.0 84 5.962.0 K. Tica et Bankas ı Ltd. Asban Ltd. K.Kre i Bankas ı Ltd. K. Va ıflar Bankas ı Ltd. K. Va iftar Bankas ı Ltd. Türk : ankas ı Ltd. K. Kr di Bankas ı Ltd. K. Ti aret Bankas ı Ltd. Asba k Ltd. Akde iz G. Bankas ı Ltd. Türki e İş Bankas ı A.Ş. Turizm Kredileri Erteleme Destek. Fonu K. V k ı flar Bankas ı Ltd.., Tür Bankas ı Ltd. Lim sol Türk Koop. Ban as ı Ltd. it K.K edi Bankas ı Ltd. 500.0 300.0 297.5 597.5 136 789.3 824. 8 562.0 258. 4 287.1 88.9 400.0 3.210.5 6 3 3 _ 6 26 21 16 10 7 9 1 4 68 500.0 300.0 297.5 597.5 136.8 976.1 965.3 793.0 292.3 369.7 100.0 400.0 3.896.4 4 308.6 9 819.7 2 157.2 2 193.0 17 1.478.5 ENEL TOPLAM 103.7476 806 19.2264 6

Tablo 2 Avans ve Reeskont Borç Bakiyelerinin 31 Aral ı k 1990, 31 Aral ık 1991 ve 31 Temmuz 1992 itibariyle Kar şılaşt ırmas ı Kredi Türü Borçlu Hazine Kefaletini K.T.Sanayi i şletmeleri Haiz Bonolar Üz. Av. Holding Ltd. Hazineye K ısa Vadeli Avans Küçük Esnaf ve Sanatkar Kredileri Sanayi Senetleri Ticari Senetler ihracat Senetleri Tarim Senetleri Turizm Senetleri 11 /I K.M.S. Cypfruvex Ltd. Tar ımsal Donat ım Kurumu K.T.Turizm işletmeleri Ltd. K. Vak ıflar Bankas ı Ltd. K. Vak ıflar Bankas ı Ltd. K. Kredi Bankas ı Ltd. K. Ticaret Bankas ı Ltd. Asbank Ltd. Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. Türkiye Halk Bankas ı A. Ş. K.T. Kooperatif Merkez Bankas ı K. iktisat Bankas ı Ltd. K Ticaret Bankas ı Ltd. K. Vak ıflar Bankas ı Ltd. K. Ticaret Bankas ı Ltd. Asbank Ltd. K. Kredi Bankas ı Ltd. K.T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd. K Vak ıflar Bankas ı Ltd. K. Vak ıflar Bankas ı Ltd Türk Bankas ı Ltd. K. Kredi Bankas ı Ltd. K. Ticaret Bankas ı Ltd. Asbank Ltd. Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. Türkiye İş Bankas ı A ş K. Faisal İslam Bankas; Ltd Ltd. Milyon 31 Aral TL ık 31 Aral ık 31 Temmuz 1990 1991 1992 3.731.6 6.194.0 8.641.9 14.344.6 14.344.6 546.3 906.8 906.8 94.2 94.2 12.919.8 21.539.6 1.534u 25.000.0 25.000.0 75.000.0 3.329.6 3.404.7 125.0 694.0 320.0 90.0 100.0 234.2 190.5 424.7 593.0 1.981.0 860.0 650.0 750.0 100.0 1.329.0 4.934.0 300.0 300.0 190.0 156.4 156 4 190.0 37.9 181.6 219.5 3.353.1 680.0 2.275.0 1.690.0 1.040.0 750.0 50.0 300.0 6.785.0 500.0 170.0 750.0 297.5 1.217.5 140.0 140.0 1.109.7 866.5 781.1 296.1 1.158.7 1.050.7 1.269.1 1.019.9 641.1 622.2 523.4 381.3 740.8 382.5 856.8 1.088.9 561.9 77.8 400.0 150.0 5.126.8 4.512.9 4.338.8 586.3 60 100.7 106.680 C 7

FAIZ FARKI FONU Teş viki öngörülen sektörler e konular için kolaylaştırmak amac ı yla KKTC erkez Bankas ı bûnyelisinde tercih faiz oranlar ını ulanmas ını Faiz n Fonu uyg kurulmas ı 35/1 y 53. maddesi alt ında ç ıkar ı lan KKTC Merkez Bankas ı Faiz Fark ı Fonu Oluşturulmas ı 987 sa ıl ı KKTC Merkez Ba kas ı yasas ını n 23. maddesinde öngörülmü ş tûr. Yasan ın ı şunlard ı r: irnün 7. maddesine göre onun kaynaklar Tüzl:ığ Devlet BütÇesine bu amaç a konulacak ödenek; a) b) KKTC Merkez Bankas ı ezdindeki Hazine fonlar ı faizlerine karşıl ık olarak Banka Bankalar ve yan kurulu şl:r ı ile kooperatif bankalar ı ve mevcut yasalar alt ı nda kredi kle etkili Minn müe seselerin verecekleri her türlü nakdi krediler (kontrollu lark ının I faiz 'çinden 2 puan faiz verme y yasa krediler hariç) üzerinden uygulanacak az tahsil edilerek banka nezdinde aç ı lan Faiz Fark ı Fonuna yat ınlan miktarlar; atırmayanlara veya eksik yat ıranlara uygulanacak ayl ık d) Faiz farklar ını zaman ınd y yüzde 8 cezai faiz ve e) Türkiye Cumhuriyeti Dev eti taraf ı ndan yap ılacak katk ılar. Tüzüğün 5. maddesi alt ınd Tar ım (Ayni) Tar ım (Nakdi): Miktar ı 1 milyon TL'ye adar olanlar Miktar ı 1 milyon TL'nin stûnde olanlar Küçük Esnaf ve Sanatkar redisi Turizm Kredisi Sanayici, Kredisi İhracato Kredisi Tabiat ıyle ayni kredi için Fonundan yararlanma olana faiz iadesi oranlar ı kredi türleri itibariyle ş öyledir: em Merkez Bankas ı reeskont kayna ğından hem de Faiz Fark ı ı yoktur. Böylece faiz iadesi uyg lamas ıyle, bankam ızca Yasada belirtildi ği üzere Kamu Kurum edilen k ısa vadeli senet ve rilerek veya bankalarca ibraz ve Kuruluşlarına avans v vesikaları reeskonta ka kendi kaynakları ndan tercih bul e ureti le sağlanan kredi olanaklar ı yan ında bankalara i sektörlere kredi verme olanağı yarat ılm ış t ır. %31 %16 % 7 %26 %31 %20 %31 Fonu uygula alan Tablo 3'te özet halinde gösterilmektedir. Faiz Fark ı 8

Tablo 3 Faiz Fark ı Fonu Uygulamalar ı 1987-1992 Harcamalar 1987 Tar ım (Ayni) Dönem Sonu Bakiyesi 1988 Tar ım (Ayni) Dönem Sonu Bakiyesi 1989 Tar ım (Ayni) Dönem Sonu Bakiyesi 1990 Tar ım (Ayni) 1990 Turizm 1990 Sanayi Dönem Sonu Bakiyesi 1991 Tar ım (Ayni) 1991 Turizm 1991 Sanayi Dönem Sonu Bakiyesi 1.1.92-31.8.92 Tar ım (Ayni) 1.1.92-31.8.92 Turizm 1.1.92-31.8.92 Sanayi 1.1.82-31.8.92 ihracat 18.2.87-31.8.92 Reeskont kredileri için düzeltme Dönem Sonu Bakiyesi Gelirler 1.6 1987 KKTC Merkez Bankas ı katk ıs ı 803 6 500.0 Bankalardan 805.2 305.2 1844.0 805.2 1988 Dönem Ba şı Bakiyesi 2878.9 803.6 KKTC Merkez Bankas ı Katk ıs ı 3000.0 Bankalardan 4722.9 919.3 1241.9 4722.9 1989 Dönem Ba şı bakiyesi 7134.2 2878.9 KKTC Merkez Bankas ı katk ıs ı 3500.0 Bankalardan 1678.1 TC Yard ımı 8376.1 319.1 2388.4 8376.1 1990 Dönem Ba şı Bakiyesi 459.2 7134.2 KKTC Merkez Bankas ı Katk ıs ı 0.9 4000.0 Bankalardan 12352.8 3254.5 TC Yard ımı 15201.3 812.6 5019.1 15201.3 1991 Dönem Ba şı Bakiyesi 926.7 12352.8 KKTC Merkez Bankas ı katk 29.1 ısı 3000.0 Bankalardan 17909.6 6250.1 TC Yard ım ı 23884.5 2281.6 4531.1 23884.5 1.1.92 Dönem Başı Bakiyesi 17909.6 444.3 - KKTC Merkez Bankas ı Katk 64.8 ıs ı 3000.0 Bankalardan 18.8 8106.2 TC Yard ım ı 1176.1 8937.6 16195.3 30191.9 30191.9 1.9.92 Dönem Ba şı Bakiyesi 16195.3 Milyon TL Not: Faiz Fark ı iadesi taahhüt bakiyesi 31.8.1992 tarihinde 9 milyar TL olarak hesaplanm ıştır. 9

YETKİLİ BANKALAR Para ve Kambiyo İş leri yasa Cumhuriyeti'nde faaliyette bulu döviz bulundurmaya, döviz sat döviz al ım bordrolar ı ve/veya m k ıl ınan bankalar ı anlat ır. KKTC TC Ziraat Bankas ı Türk Bankas ı Ltd. Türkiye İş Bankas ı A.Ş. Kıbr ıs Türk Koop. Merkez B nkas ı Ltd. Kıbr ıs Kredi Bankas ı Ltd. Türkiye Halk Bankas ı A.Ş. Kıbr ıs Vak ıflar Bankas ı Ltd. Limasol Türk Koop. Bankas ı Ltd. K ıbr ıs Ticaret Bankas ı Ltd. Kıbr ıs Endüstri Bankas ı Ltd. Kıbr ıs Faisal İslam Bankas ı td. Asbank Ltd. Akdeniz Garanti Bankas ı Lt Kıbr ıs iktisat Bankas ı Ltd. Offshore Bankac ıl ığı ındaki tan ıma göre "Yetkili bankalar" Kuzey K ıbr ıs Türk an ve ithalat, ihracat i şlemleri yapmaya, döviz almaya, aya, döviz sat ışına mesnet te şkil eden turistlere mahsus kbuz tanzim etmeye Maliye İş leri ile ilgili bakanl ı kça yetkili erkez Bankas ı d ışı nda yetkili bankalar şunlard ır. Offshore Bankac ıl ık Hizme leri yasas ı (48/1990) alt ında yetkili k ı l ınan bankalar şunlard ı r: East Mediterranean Trust nd Banking Corporation Ltd. The European Business B nk Ltd. The European Commerce Bank Ltd. "Yetkili Müesseseler" Para ve Kambiyo İş leri Yasas ı Kurallar ı uyar ınca döviz al ıp satmaya ş ve bulundurmaya yetkili k ı l ı an müesseseleri anlat ır. Bu müesseselerin zorunludur. Halen faaliyette bulunan yetkili görevli bakanl ıktan çal ışma izni almalar ı müesseselerin isimleri ve ka ıtl ı büro adresleri a şa ğıda gösterilmi ştir. Birinci Döviz Al ım Sat ım irketi Ltd. 158 A Girne Caddesi, Lef o şa. F ır ınc ıoğullar ı Co. Ltd. 2-4 Asmaalt ı Sokak, Lefk şa. Elmaslar Yat ı r ım Şirketi L d. 89 D Tarier Küçük İş Ha ı, Girne Caddesi, Lefko şa. Ertu ğrul Akbel and Son Ltd. Osman Pa şa Caddesi, ustafa Hac ı Ali Apt., No. 2, Lefko şa. 10

Sun Döviz Bürosu Ltd. Abdi İpekçi Caddesi, Lefko şa. Nafa Döviz Al ım Sat ım Şirketi Ltd. Zafer Çarşıs ı No. 10 Atatürk Caddesi, Girne. Orhan Kahya Ltd. 3-4 Zafer Çarşıs ı, Girne. Merimann Currency Ltd. 49 E. Il. Selim Caddesi, Lefko şa. Forex Management Services Ltd. Il. Selim Caddesi Arabac ıoğ ullar ı Apt. Dükkan NO. 4, Lefko şa. Er-Tem Yat ırım Şirketi Ltd. 2 G Kışla Yolu, Mağ usa. Batu Exchange Co. Ltd. 52 İstiklal Caddesi, Ma ğusa. Aşardağ Exchange Ltd. 121 B Samsun Yolu, Baykal, Ma ğusa. Gesfi Ltd. Şirketi 40 Abdi Çavu ş Sokak, Lefko şa. Gürseller Döviz Al ım Sat ım Ltd. 7 Ş ht. Biray Mustafa Sokak, Lefko şa. Mel-Sa Ltd. Lefke Hani, Lefko şa. Aktif Döviz Ltd. Bardak İş Hani Kat 1 No. 1, Lefkoşa. 11

DEVLET KURU DÖV İZLER İ KKTC Merkez Bankas ı ve Di ğer Bankalar s ın ıfland ırmas ına göre Devlet Kuru Hesab ında tutulan dövizler Tablo 4'te gösteri mitir. ş 31 Temmuz 1992 tarihi itibariyle toplam Devlet Kuru Dövizi 21.148.5 bin ABD dol r ı olup bunun 18.927.7 bin ABD dolar ı serbestir. 12

Tablo: 4 KKTC Merkez Bankas ı ve Diğ er Bankalar Tasnifine Göre Devlet Kuru Hesab ında Tutulan Dövizin ABD $ Kar şılığı ve Mevcut Taahhütler Bankalar Bin ABD $ Toplam Döviz Toplam Taahhüt Serbest 31 Aral ık 1988 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 30 Aral ık 1989 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 31 Aral ık 1990 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 2 Şubat 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 2 Mart 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 30 Mart 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 27 Nisan 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 1 Haziran 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 29 Haziran 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 27 Temmuz 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam Toplam 42.779.1 3.611.9 46.391.0 42.981.1 2.639.1 45 620.2 37.381.8 2.452.2 39.834.2 2.929.2 2.929.2 51.098.5 7.581.2 3.483.7 58.679.7 2.197.2 2.197.2 2.464.7 2.464.7 36.628.4 2.322.0 2.376.4 38.950.4 34.093.1 1.245.5 35.338.5 35.104.2 1.841.8 36.946.0 37.760.6 2.430.7 40.191.3 40.526.3 2.002.7 42.529.0 44.228.5 2.157,3 46.385.8 42.779.1 682.7 51.098.5 4.097.5 55.196.0 42.981.1 441.9 43.423.0 37.381.8 12.3 37.369.5 36.628.4 54.4 34.093.1 2.056.1 810.7 33.282.4 2.484.1 2 157 4 2.518.3 2.823.0 35.104.2 642.3 37.760.6 273.3 13

31 Ağustos 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 28 Eylül 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 2 Kas ım 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 30 Kas ım 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 31 Aral ık 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 1 Şubat 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 29 Şubat 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 28 Mart 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 2 May ıs 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 30 May ıs 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 27 Haziran 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 31 Temmuz 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 34.889.1 2.975.9 2.506.5 Toplam 37.865.0 2.506.5 33.645.3 1.800.9 2.167.3 Toplam 35.446.2 2.167.3 35.405.5 2.203.3 2.193.3 Toplam 37.608.8 I 2.193.3 33.573.2 2.671.3 2.231.6 Toplam 36.244.5 2.231.6 25.314.2 2.830.6 1.357.0 Toplam 28.144.8 1.357.0 16.292.3 1.896.8 1.485.2 Toplam 18.189.1 ı 1.485.2 16.515.5 2.505.0 2.017.5 Toplam 19.020.5 2.017.5 16.892.6 1.999.5 1.896.4 Toplam 18.892.1 1.896.4 34.889.1 469.4 35.358.5 33.645.3 366.4 33.278.9 35.405.5 10.0 35.415.5 33.573.2 İ 439.7 34.012.9 J 25.314.2 1.473.6 26.787.8 16.292.3 411.6 16.703.9 16.515.5 487.5 17.003.0 19.634.6 19.634.6 1.974.1 1.993.6 ı (19.5) Toplam 21.608.7 1.993,6 I 19.615.1 19.348.8-19.348.8 1.894.4 2.060.0 I (165.8) Toplam 21.243.2 2.060.0 19.183.0 19.171.5 1.676.9 2.392.2 Toplam 20.848.4 2.392.2 Toplam 19.494.1 1.654.4 2.220.8 21.148.5 2.220.8 16.892.6 103.1 16.995.7 19.171.5 (715.3) 18.456.2 19.494.1 (566.4) 18.927.7 L. 14

BANKALAR KURU DÖV İZLER İ Yine KKTC Merkez Bankas ı ve Diğer Bankalar s ın ıfland ırmas ına göre bankalar kurunda özel ve tüzel ki şiler ad ına aç ı lan döviz tevdiat ve döviz mevduat hesaplar ı ndaki dövizlere ait bilgiler Tablo 5'te verilmi ş tir. 30 Haziran 1992 tarihi itibariyle Bankalar Kurundaki toplam döviz 160.325.0 bin ABD dolar ına ulaşmış olup en yüksek düzeydedir. 15

Tablo 5 KKTC Merkez Bankas ı v Özel ve Tüzel Kişiler Hesaplar ın ın AB Bankalar 31 Aral ık 1988 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Aral ık 1989 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Aral ık 1990 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Ocak 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 28 Şubat 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Mart 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 30 Nisan 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 May ıs 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 30 Haziran 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Temmuz 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Diğ er Bankalar Tasnifine Göre Bankalar kurunda Ad ı na Tutulan Döviz Tevdiat ve Döviz Mevduat Karşıl ığı ve Hesap Türüne Göre Dökümü Döviz Tevdiat Hesap Adedi 3413 3413 3925 3925 4101 4101 4049 4049 4004 4004 4162 4162 4460 4460 4392 4392 14429 14429 4133 4133 1015 20.824.3 27648 20.824.3 28663 969 15.233.1 34118 15.233.1 34118 9.366.9 9.366.9 8.629.1 8.629.1 8.686.7 8.686.7 8.789.1 8.789.1 8.315.0 8.315.0 10.397.8 10.397.8 9.882.9 9.882.9 9.687.6 9.687.6 Döviz Mevduat 984 36962 37946 915 36832 37747 942 37173 38115 962 37857 38829 980 38251 39231 991 38987 39978 1015 28799 29814 1055 39326 40381 Bin ABD S Toplam Döviz 6.903.0 6.903.0 55.778.8 76.603.1 62.681.8 83.506.1 6.657.1 6.657.1 63.815.4 79.048.5 70.472.5 85.705.6 9.705.4 9.705.4 70.854.4 80.221.3 80.559.8 89.926.7 9.693.5 9.693.5 66.320.5 74.949.6 76.014.0 84.643.1 9.686.1 68.025.2 77.711.3 9.414.2 66.559.9 75.974.1 9.686.1 76.711.9 86.398.0 9.414.2 75.349.0 84.763.2 9.442.2 9.442.2 66.911.4 75.226.4 76.353.6 84.668.6 9.220.4 69.270.2 78.490.6 9.139.7 64.826.0 73.965.7 9.385.7 69.091.5 78.477.2 9.220.4 79.668.0 88.888.4 9.139.7 74.708.9 83.848.6 9.385.7 78.779.1 88.164.8 16

31 Ağustos 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 30 Eylül 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Ekim 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 30 Kas ım 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Aral ık 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Ocak 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 29 Şubat 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Mart 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 30 Nisan 1992 I KKTC Merkez Bankas ı ıl Diğer Bankalar Toplam 31 May ıs 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 30 Haziran 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 5048 13.561.9 5048 113.561.9 3485 3485 4196 4196 4306 4306 3376 3376 4513 4513 15.129.2 15.129.2 10.031.1 10.031.1 10.943.2 10.943.2 13.179.8 13.179.8 13.256.3 13.256.3 4828 15.100.8 4828 15.100.8 5090 5090 5264 5264 4628 4628 4716 4716 15.203.4 15.203.4 1007 14.628.8 43169 14.628.8 44176 14.652.0 14.652.0 15.068.7 15.068.7 1000 44252 1018 45023 46041 1035 45589 46624 1045 46893 47938 1075 49214 50289 1082 39297 40379 1100 40394 41494 1107 41787 42894 1108 41496 42604 1002 42269 9.563.2 71.950.9 81.514.1 9.626.6 78.289.1 87.915.7 9.506.3 82.038.3 91.544.6 9.756.6 86.589.0 96.345.6 9.889.8 98.648.9 108.538.7 9.812.3 99.829.6 109.641.9 9.563.2 81.982.0 91.545.2 9.626.6 89.232.3 98.858.9 9.506.3 95.218.1 104.724.4 9.756.6 99.845.3 109.601.9 10.062.0 10.062.0 98.715.0 113.918.4 108.777.0 123.980.4 9.889.8 113.2'77.7 123.167.5 9.812.3 114.930.4 9.817.0 9.817.0 106.051.5 119.613.4 115.868.5 129.430.4 10.029.6 10.029.6 113.522.1 128.174.1 138.203.7 10.176.6 10.176.6 124.136.1 139.204.8 149.381.4 10.401.5 10.401.5 134.794.3 149.923.5 145.195.8 160.325.0 17

DÖV İZ REZERVLER İ Döviz Rezervlerimiz devlet kur ile bankalar kuru olarak iki başlık alt ında görülmektedir. Devlet Kuru hesab ında tutulan övizler tahsise tabi dövizlerdir. Bankalar Kuru ba ş l ığı alt ında gösterilen dövizler ise öze ve tüzel ki şilere ait döviz tevdiat ve mevduat hesaplar ı ile bankalar ın kendi nam ve hesa lar ına tuttuklar ı dövizlerden olu şmaktad ır. Tablo 6 dan tarihi itibariyle toplam döviz rezervlerimiz 238.384.0 bin görüleceği üzere 30 Haziran 199 ABD dolar ı tutar ındad ır. 18

Tablo 6 Döviz Rezervlerinin Artış H ız ı Bin ABD $ Tarih-Döviz Niteliği Bir önceki dönemle Miktar karşılaşt ırmas ı Aral ık 1988 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: 46.391.0 a) Özel ve Tüzel Ki şiler 83.506.1 b) Bankalar ın Kendileri 19.825.8 103.331.9 Toplam Aral ık 1989 149.722.9 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: 58.679.7 126.48 a) Özel ve Tüzel Kişiler b) 85.705.6 Bankaların Kendileri 38.781.3 124.486.9 Toplam 120.47 Aral ık 1990 183.166.6 122.33 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: 45.620.2 77.73 a) Özel ve Tüzel Kişiler b) 89.926.7 Bankalar ın Kendileri 48.112.0 138.038.7 Toplam 99.24 Aral ık 1991 183.658.9 92.86 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: 28.144.8 77.65 a) Özel ve Tüzel Kişiler b) 123.980.4 Bankalar ın Kendileri 65.654.8 189.635.2 Toplam 109.47 Ocak 1992 217.780.0 103.96 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: 18.189.1 64.63 a) Özel ve Tüzel Kişiler 123.167.5 b) Bankalar ın Kendileri 66.393.3 189.560.8 Toplam 99.96 Şubat 1992 207.749.9 95.39 Devletin Kur Hesab ında 19.020.5 104.57 Bankalar Kurunda Tutulan: a)özel ve Tüzel Ki şiler 124.742.7 b) Bankalar ın Kendileri 62.600.3 187.343.0 Toplam 98.83 Mart 1992 206.363.5 99.33 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler 129.430.4 b) Bankalar ın Kendileri 58.819.0 188.249.4 18.892.1 99.32 100.48 Toplam 207.141.5 100.38 19

Nisan 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam 138.203.7 58.692.5 18.608.7 196.896.2 218.504.9 114.38 104.59 105.49 May ıs 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam 149.381.4 58.260.2 21.243.2 207.641.6 228.884.8 98.31 105.46 104.75 Haziran 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam 160.325.0 57.210.6 20.848.4 217.535.6 238.384.0 98.14 104.76 104.15 20

DÖVIZ TEVD İAT VE DÖV İ Z MEVDUAT HESAPLARININ CINS VE VADELER İ NE GÖRE DÖKÜMÜ 30 Haziran 1992 tarihinde Döviz Tevdiat ve Döviz Mevduat hesaplar ın ı n cins ve vadelerine göre dökümünü gösteren Tablo 7, vade yönünden incelendi ğ inde gerek Döviz Tevdiat hesaplar ı nda gerekse Döviz Mevduat hesaplar ı nda ilk s ıran ın bir y ıl vadeli hesaplarda oldu ğ u görülmektedir. Döviz cinsine göre en popüler paran ı n Sterlin, daha sonra ABD Dolar ı ve DM olduğ u gözlenmektedir. 21

Tablo 7 Ta ihi itibariyle Döviz Tevdiat ve Döviz Mevduat 30 Haziran 1992 Hesaplar ın n Cins ve Vadelerine göre Dökümeı Bin ABD Dolar ı Döviz Tevdiat Hesaplar ı S erlin Alman Mark ı ABD Dolar ı Kıbr ıs Liras ı ISalIgIğı Vadesiz 6 Ay Vadeli 1 Y ıl Vadeli 1 2 453.0 961.0 470.9 1.162.3 519.2 299.7 1.363.4 203.0 2.617.4 161.1 5.233.0 2.374.9 7.521.3 Toplam $.884.9 1.981.2 4.183.8.305.7 1.301.8 4.183.8 161.1 15.129.2 337.9 Döviz Mevduat Hesaplar ı Vadesiz 6 Ay Vadeli 1 Y ıl Vadeli 1.703.3 ;.336.9 2!.976.6 7.585.3 9.289.0 1.393.6 1.430.4 8.722.4 12.386.6 1.214.6 119.5 454.0 50.545.4 18.478.5 76.175.7 Toplam $ 1.016.8 17.701.3 23.106.0 1.788.1 145.199.6 Kur Fark ı _13_113 145.195.8 6.712.0 11.631.0 23.106.0 3.750.6 Genel Toplam $ 1 0.901.7 19.682.5 27.289.8 1.949.2 6.017.7 12.932.8 27.289.8 4.088.5

vvv ıl NrstUILERI Elde etti ğ imiz bilgilere göre 30 Haziran 1992 tarihi itibariyle bankalarca kulland ı r ılan döviz kredileri bakiyesi, sterlin türünden 9.947.147.- Alman Mark ı türünden 5.552.817.- DM ve ABD $ tûrûnden 11.399.690.- ABD $ olmak üzere toplam olarak 33.997.613.- ABD $ değerindedir. 23

TÜRK LİRASI MEVDUAT Bankalardaki TL mevduat ı bir da ise %101.66 oran ında art ış g %51.81 oldu ğuna göre toplam 1989'da önemli bir art ış mevcutt toplam mevduat ın Aral ık 19 gözlenmektedir. Bu dönemin h anlamda dü şü ş kaydedilmi ştir. Ar mevduat ın Aral ık 1990 baz ına g, (Tablo 8). ı l ığı %46. ı ll ık uygulamaya göre Aral ık 1988 de %53.41, Aral ık 1989 stermi ştir. Hayat. pahal ı l ığı 1988 de %62.57 ve 1989 da evduatta reel anlamda 1988 y ı l ındaki dü ş ü şe karşın r. Aral ık 1990 itibariyle 549.0 milyar TL miktar ında olan baz ına göre %59.22 oran ında art ış gösterdi ğ i : yat pahal ı l ığı %69.41 oldu ğuna göre mevduatta reel l ık 1991 itibariyle 872.0 milyar TL miktar ında olan toplam dönemin hayat pahal re %58.83 oran ında artış gösterdi ği gözlenmektedir. bu olduğuna göre mevduatta reel art ış gerçekleşmiştir. 24

Tablo 8 Türk Liras ı Mevduat ın Artış H ız ı Milyon TL Aral ık 1987 Resmi Ticari Tasarruf Aral ık 1988 Resmi Ticari Tasarruf Aral ık 1989 Resmi Ticari Tasarruf Aral ık 1990 Resmi Ticari Tasarruf Aral ık 1991 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Ocak 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Şubat 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğ er Mart 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Mevduat ın Niteliğine Göre Dökümü 49.057.3 9.812.0 52.580.8 Toplam 111.450.1 Toplam Bir Önceki dönemle Karşılaşt ırmas ı 73.369.4 149.55 16.044.4 163.51 81.564.3 155.12 170.978.1 153.41 98.851.6 134.73 30.190.5 188.16 215.758.9 264.52 Toplam 344.801.0 201.66 140.010.5 141.63 25.524.3 84.55 383.466.5 177.73 Toplam 549.001.3 159.22 179.125.1 127.94 39.272.9 153.86 627.031.2 163.52 26.532.4 Toplam 871.961.6 158.83 Toplam 227.419.4 126.96 35.481.9 90.35 645.446.5 102.94 24.593.6 92.69 932.941.4 106.99 202.081.4 88.86 38.429.9 108.31 673.947.0 104.42 25.535.7 103.83 Toplam 939.994.0 100.76 176.213.7 87.20 45.708.3 118.94 711.051.3 105.51 26.988.6 105.69 Toplam 959.961.9 102.12 25

Nisan 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Ma s 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Haziran 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer 224.316.5 47.070.8 735.143.2 27.944.8 1.034.475.3 247.042.0 57.887.7 754.938.1 34.581.6 1.094.449. 4 278.948.2 49.649.2 787.056.4 32.367.6 1.148.021.4 127.30 102.98 103.39 103.54 107.76 110.13 122.98 102.69 123.75 105.80 112.92 85.77 104.25 93.60 104.89 26

RESM İ MEVDUAT Resmi mevduat ın KKTC Merkez Bankas ı ile diğer bankalar aras ındaki bölünümü Tablo 9'da gösterilmi ştir. Aral ı k 1986'dan Ocak 1990'a kadar KKTC Merkez Bankas ının pay ı %50'nin üzerinde iken bu oran Ş ubat 1990'dan Ş ubat 1991'e kadar %50.'nin alt ında kalm ış ve Mart 1991'de %50.9'a ula şmıştır. Müteakip dönemde önemli dü şüş ler kaydedilmi şitr. Mart 1992'deki oran %1.13 olarak görülmektedir. 27

Tablo 9 Tarih Aral ık 1986 Aral ık 1987 Aral ık 1988 Aral ık 1989 Ocak 1990 Şubat 1990 Mart 1990 Nisan 1990 May ıs 1990 Haziran 1990 Temmuz 1990 Ağustos 1990 Eylül 1990 Ekim 1990 Kas ım 1990 Aral ık 1990 Ocak 1991 Şubat 1991 Mart 1991 Nisan 1991 May ıs 1991 Haziran 1991 Temmuz 1991 Ağustos 1991 Eylül 1991 Ekim 1991 Kas ım 1991 Aral ık 1991 Ocak 1992 Şubat 1992 Mart 1992 Nisan 1992 May ıs 1992 Haziran 1992 KKTC M rkez Bankas ı ve Diğ er Bankalar ezdinde Resmi Mevduat Diğer KKTC Merk z Bankalar Bankas ı 18.374.7 66.7 31.644.9 64.5 48.415.3 66.0 49.495.8 50.1 62.800., 51.6 57.856.; 49.7 41.668., 40.0 32.284. 34.1 31.896. 30.9 20.872. o 23.0 19.442. P 18.0 41.688. 33.8 29.436. = 28.3 47.663.1 38.5 41.547 8 33.5 54.336 9 38.8 59.282.1 38.4 65.041.9 41.7 97.74.4 50.9 86.59;.6 46,9 86.35' 6 46.9 71.05.0 41.6 65.81.2 37.7 63.32.9 36.2 62.751.9 34.6 64.89.4 36.9 57.778.8 29.2 26.4.3.9 14.75 73.7;6.7 32.45 49.6 0.1 24.56 1.9 6.1 1.13 34.91.4.7 15.59 34.6110.0 14.01 39.0:5.3 14.02 9.191.0 17.412.4 24.954.1 49.355.8 59.001.0 58.603.7 62.507.9 62.351.0 71.361.8 70.018.8 88.746.9 81.617.7 74.667.6 76.277.4 82.316.4 85.673.6 94.943.0 91.020.7 94.414.3 98.002.1 97.929.9 99.564.9 108.898.3 111.507.9 118.820.3 111.052.5 139.833.8 152.701.2 153.632.7 152.451.4 174.227.6 189.351.8 212.442.0 239.852.9 0/0 Milyon TL Toplam 33.3 27.565.7 35.5 49.057.3 34.0 73.369.4 49.9 98.851.6 48.4 121.801.4 50.3 116.460.3 60.0 104.176.3 65.7 94.635.8 69.1 103.258.2 77.0 90.890.8 82.0 108.189.1 66.2 123.305.9 71.7 104.104.4 61.5 123.940.5 66.5 123.864.2 61.2 140.010.5 61.6 154.225.1 58.3 156.062.6 49.1 192.159.7 53.1 184.598.9 53.1 184.284.5 58.4 170.618.9 62.3 174.712.5 63.8 174.833.8 65.4 181.571.2 63.1 175.949.9 70.8 197.612.6 85.25 179.125.1 67.55 227.419.4 75.44 202,081.5 98.87 176.213.7 84.41 224,316.5 85.99 247.042.0 85.98 278.948,2 28

P LASMANLAR Türk Liras ı mevduat art ış h ız ı ile plasman art ış h ız ın ın karşı laşt ırmas ı gösterilmiştir. Tablo 11'de Türk Liras Tablo 10'da ı ve döviz plasmanlar 1991 ının Türk Liras ı karşı l ıklar ını Aral ık ve Haziran 1992 tarihleri itibariyle, Tablo 12'de ise döviz plasmanlar karşı l ı klarını ayni tarihler itibariyle kar ının TL şılaşt ırmal ı olarak veriyoruz. 29

Tablo 10 Türk Liras ı Mevduat Artış H ızı ile Türk Liras ı Plasman Artış H ızının Karşılaşt ırmas ı Milyon TL Aral ık 1986 Aral ık 1987 Aral ık 1988 Aral ık 1989 Ocak 1990 Şubat 1990 Mart 1990 Nisan 1990 May ıs 1990 Haziran 1990 Temmuz 1990 Ağustos 1990 Eylül 1990 Ekim 1990 Kas ım 1990 Aral ık 1990 Ocak 1991 Şubat 1991 Mart 1991 Nisan 1991 May ıs 1991 Haziran 1991 Temmuz 1991 Ağ ustos 1991 Eylül 1991 Ekim 1991 Kas ım 1991 Aral ık 1991 Ocak 1992 Şubat 1992 Mart 1992 Nisan 1992 May ıs 1992 Haziran 1992 Toplam Mevdua 62.671.3 111.450.1 170.9781 344.801 0 386.002 O 399.433.4 410.07.2 436.67 k.7 455.59.8 465.13.8 484.27.6 503.83.3 486.94.0 511.42.3 515.61.2 549.00.3 571.16.6 588.2'7.0 642.3 6.2 650.0 7.3 662.8:7.8 674.0 3.9 702.4 1.9 722.1 9.8 804.210.3 813.0 k 3.9 843.2.6.8 871.9 1.6 932.941.4 939. 94.0 959. 61.9 1.034. 75.3 1.094. 49.4 1,148. 21.4 L Bir Önceki Toplam TL Bir Önceki Dönemle Plasman Dönemle kar şılaşt ırmas ı karşılaşt ırmas ı 177.83 153.41 201.66 111.94 103.47 102.66 106.48 104.33 102.09 104.11 104.03 96.64 105.02 100.82 106.47 104.03 102.99 112.10 101.19 101.98 101.68 104.21 102.81 111.36 101.10 103.72 103.40 107.00 100.00 102.12 107.76 105.80 104.89 43.996.7 65.986.4 149.97 98.354.2 149.05 196.967.7 200.26 203.703.5 103.41 203.569.5 99.93 255.583.2 110.81 207.507.1 91.98 210.035.6 101.21 242.591.2 115.50 258.308.9 106.47 255.437.2 98.88 283.836.5 111.11 288.748.7 101.73 322.618.8 111.72 368.871.9 114.33 386.345.7 104.73 368.438.3 95.36 379.574.5 103.02 374.772.9 98.74 376.239.6 100.39 387.864.4 103.09 407.933.1 105.17 408.427.7 100.12 430.329.3 105.36 420.858,7 97.80 428.445.6 101.80 483.614.7 112.88 1.862.046.0 385.03 1.875.715.1 100.73 2.162.984.8 115.32 2.194.231.2 101.44 2.189.056.0 99.76 2.543.622.3 116.20 30

Tablo 11 İ skonto Senetleri ve Bankalar Türk Liras ı ve Döviz Plasmanlar ının Sektöre! Bazda ve Geçmi ş Dönemle Karşılaşt ırmas ı Milyon TL Aral ık 1991 Haziran 1992 % Miktar % Miktar Kamu Kurum ve Kurulu şlar ı Tar ım Sanayi Nakliye ve Ula şım Yurtiçi ve Yurtd ışı Ticaret Turizm Bina ve İnşaat Şahsi ve Mesleki Borçlar lskonto Senetleri 13.9 87.022.8 72.8 2.025.434.7 8.3 51.716.4 2.0 54.797.6 6.5 40.657.6 2.2 62.264.8 3.4 21.012.2 0.7 20.583.8 46.6 290.872.3 15.3 425.788.5 5.6 35.237.3 1.5 42.732.7 2.5 15.938.9 0.6 15.347.8 11.3 70.527.0 4.5 125.295.9 1.9 11.813.9 0.4 11.550.7 100.0 624.798.4 100.0 2.783.796.5 Not: Kamu Kurum sektörlerdeki içermektedir. ve Kurulu ş lar ı kalemi kar şısında gösterilen miktar Bankam ızca çe kamu kurum ve kurulu şitli şlar ına Hazine Kefaleti Kar şı l ığı (Bak Tablo 2). verilen avanslar ı da 31

Tablo 12 Bankalar Dö iz Plasmanlar ın ın TL Kar şıl ıklar ının Sektörel Bazd ve Geçmi ş Dönemle Karşılaşt ırmas ı Aral ık 1991 Miktar Milyon TL Haziran 1992 Miktar Kamu Kurum ve Kurulu şlar ı Tar ım Sanayi Nakliye ve Ulaşım Yurtiçi ve Yurtd ışı Ticaret Turizm Bina ve in şaat Şahsi ve Mesleki Borçlar 5.4 0.1 2.3 11.6 61.7 9.8 3.1 6.0 100.0 7.612.2 94.3 3.278.6 16.357.0 87.062.4 13.853.0 4.399.3 8.527.0 141.183.8 3.4 0.1 1.5 7.2 71.2 8.1 2.3 6.2 100.0 8.241.9 254.0 3.536.7 17.218.8 170.914.2 19.486.1 5.505.3 15.017.2 240.174.2 32