DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliğinin testere freze çakılarıyla işlenebilirliğinin araştırılması

Benzer belgeler
KAPLAMASIZ SERMET TAKIMLA AISI 6150 ÇELİĞİNİN FREZELENMESİNDE KESME PARAMETRELERİNİN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİ *

SAVUNMA SANAYİNDE KULLANILAN PASLANMAZ ÇELİKLERİN İŞLENEBİLİRLİKERİNİN İNCELENMESİ

DENEY 2 KESME HIZININ YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

AISI 316 Östenitik Paslanmaz Çeliğin İşlenmesinde Talaş Kırıcı Formunun Takım Aşınmasına ve Yüzey Pürüzlülüğüne Etkisi

Anahtar Kelimeler: Östenitik paslanmaz çelik, Kesme kuvveti, Sonlu elemanlar metodu.

T. C. GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK ve DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

AISI H13 SICAK İŞ TAKIM ÇELİĞİNİN İŞLENMESİNDE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN DENEYSEL İNCELENMESİ. Metin ZEYVELİ 1,*, Halil DEMİR 1

İmalat Teknolojileri. Dr.-Ing. Rahmi Ünal. Talaşlı İmalat Yöntemleri

AISI D6 İŞ PARÇASININ TORNALANMASINDA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN İNCELENMESİ ÖZET ABSTRACT

HSS Torna Kalemindeki Talaş Açısının Kesme Kuvvetlerine Etkisi

Frezeleme takım kompansasyonu # /49

TORNALAMADA DEĞİŞKEN İLERLEMENİN BAŞLANGIÇ AŞINMASINA OLAN ETKİLERİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

İmalat Teknolojileri. Dr.-Ing. Rahmi Ünal. Talaşlı İmalat Yöntemleri malzemebilimi.net

FREZELEME UYGULAMALARINDA KESİCİ UÇ SAYISININ TİTREŞİM VE KESME KUVVETLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

The Influence of Cutting Parameters on Surface Roughness and Tool Wear In Milling of AISI D2 Cold Work Tool Steels of Different Hardness

SERTLEŞTİRİLMİŞ 30MnVS6 MİKROALAŞIMLI ÇELİĞİN KESME KUVVETLERİ VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ AÇISINDAN İŞLENEBİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

TALAŞLI İMALAT SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KALIPÇILIK TEKNİĞİ DERS NOTU. Doç.Dr. Akın Oğuz KAPTI. Talaşlı İmalat Yöntemleri

Sığ ve derin kriyojenik işlem uygulanmış karbür takımların kesme kuvvetlerine etkisi

Üst başlık hareket. kolu. Üst başlık. Askı yatak. Devir sayısı seçimi. Fener mili yuvası İş tablası. Boyuna hareket volanı Düşey hareket.

AISI 01 SOĞUK İŞ TAKIM ÇELİĞİNİN İŞLENEBİLİRLİĞİNİN KESME KUVVETLERİ VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ AÇISINDAN ARAŞTIRILMASI ÖZET

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TALAŞLI İMALAT LABORATUARI DENEY FÖYÜ

KAPLAMA ÇEŞİDİ VE İŞLEME PARAMETRELERİNE BAĞLI OLARAK TAKIM-TALAŞ ARAYÜZEY SICAKLIĞI VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNDEKİ DEĞİŞİM

TEL EROZYON YÖNTEMİ İLE İŞLENEN KALIP ÇELİKLERİNDE İŞLEM PARAMETRELERİNİN YÜZEY KALİTESİNE ETKİSİ

MİKRO FREZELEME İŞLEMİNDE KESME KOŞULLARININ TAKIM AŞINMASI VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Serkan ATEŞ. Int.J.Eng.Research & Development,Vol.2,No.1,January

TAKIM ÖMRÜ MODELLERİNDE SERMET KESİCİ TAKIMLAR İÇİN n ÜSTEL DEĞERLERİNİN DENEYSEL OLARAK ARAŞTIRILMASI

AISI 304 OSTENİTİK PASLANMAZ ÇELİĞİN KAPLANMIŞ SEMENTİT KARBÜR KESİCİ TAKIMLA İŞLENMESİ ESNASINDA OLUŞAN TAKIM AŞINMASI

AISI 1040 Çeliğinin Kuru Tornalanmasında Yüzey Pürüzlülüğünün İncelenmesi

Ç 5140 Çeliğinin Mekanik Özelliklerinin Takım Aşınması ve Kesme Kuvvetlerine Etkisinin İncelenmesi

0,35 0,3 0,25 0, m/min 130 m/min 169 m/min 220 m/min 286 m/min 0,15 0,1 0,05

AA5052 ALAŞIMININ İŞLENMESİNDE İŞLEME PARAMETRELERİNİN KESME KUVVETİ VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

MAK-204. Üretim Yöntemleri. Frezeleme Đşlemleri. (11.Hafta) Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt.

Freze tezgahları ve Frezecilik. Page 7-1

AISI 303 OSTENİTİK PASLANMAZ ÇELİKLERİN İŞLENMESİNDE KESME HIZI VE İLERLEMENİN TALAŞ BİÇİMİNE ETKİSİ

CNC FREZE TEZGAHLARININ PROGRAMLANMASI

Yunus KAYIR a*, Ahmet AYTÜRK a. Geliş Tarihi/Received : , Kabul Tarihi/Accepted :

AISI 1040 Çeliğinin Tornalanmasında Kesme Şartlarının Yüzey Pürüzlülük Değerlerine Etkilerinin İncelenmesi

Metal kesmeyi anlama # /71

Kesici Uç Pah Açısının Kesme Kuvvetleri ve Kesici Takım Gerilmelerine Etkisi

Freze tezgahında kullanılan kesicilere Çakı denir. Çakılar, profillerine, yaptıkları işe göre gibi çeşitli şekillerde sınıflandırılır.

KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRLERİN SON BİTİRME OPERASYONLARININ ANALİZİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA A STUDY ON ANALYSIS OF FINISH OPERATIONS OF DUCTILE IRON

Invastigation of the Effect Surface Roughness of Cutting Parameters on the Ms 58 Brass Materials by Using Turn-Milling Process

Politeknik Dergisi, 2017; 20 (1) : Journal of Polytechnic, 2017; 20 (1) : 43-49

Parmak Freze çakıları

AISI D2 ve AISI D3 Soğuk İş Çeliklerinin Delinmesinde İşleme Parametrelerinin Çapak Oluşumuna Etkilerinin Deneysel Olarak İncelenmesi

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

AISI 1040 çeliğin tornalamasında kesme parametrelerinin kesme kuvvetine etkisi

GGG 90 Küresel Grafitli Dökme Demirin İşlenebilirliğinin Kesme Kuvvetleri ve Yüzey Pürüzlülüğü Açısından Değerlendirilmesi

ÖSTEMPERLENMİŞ KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRLERİN İŞLENMESİNDE, SERAMİK VE KARBÜR KESİCİLERİN PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI.

YÜKSEK ALAŞIMLI BEYAZ DÖKME DEMİRLERİN (Nİ-HARD) TORNALANMASINDA KESME KUVVETİNİN MODELLENMESİ

İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi Journal of Advanced Technology Sciences ISSN:

TALAŞLI İMALAT. Koşul, takım ile iş şekillendirilmek istenen parça arasında belirgin bir sertlik farkının olmasıdır.

15-5 PH PASLANMAZ ÇELİĞİN TORNALANMASINDA KESME KUVVETİNİN TAGUCHİ METODU İLE OPTİMİZASYONU

Kriyojenik İşlem Uygulanmış Tungsten Karbür Takımların Kesme Kuvvetleri ve Yüzey Pürüzlülüğü Üzerine Etkisi

Talaş oluşumu. Akış çizgileri plastik deformasyonun görsel kanıtıdır. İş parçası. İş parçası. İş parçası. Takım. Takım.

DİŞLİ ÇARK ÜRETİMİNDE KESİCİ TAKIM PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ EVALUATION OF CUTTING TOOL PERFORMANCE IN GEAR MANUFACTURING

CoroMill ölçüsünde kesici uçlara sahip parmak frezeler Çelik kalitesi GC1130

Frezelemede freze ve kesme koşullarının seçimi # /27

Ç4140 MALZEMESİNİN TORNALAMASINDA İLERLEME, KESME HIZI VE KESİCİ TAKIMIN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ, TAKIM ÖMRÜ VE AŞINMAYA ETKİLERİ

CNC FREZE UYGULAMASI DENEY FÖYÜ

Kavramlar ve açılar. temel bilgiler. Yan kesme ağzı. ana kesme ağzı. = helis açısı. merkez boşluk açısı Yan kesme kenarı

Segmentli Daire Testereler. Segmental Circular Cold Saw Blades

Đmalat Araştırma Laboratuarı Sabancı Universitesi. Talaşlı Đmalat ve Takım Tezgahı Araştırmaları

SinterlenmişKarbürler. Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır.

Döküm yöntemiyle üretilmiş az91 magnezyum alaşımının işlenebilirliğinin yüzey pürüzlülüğü açısından değerlendirilmesi

St 37 ÇELİĞİNİN SÜRTÜNMELİ VE GELENEKSEL DELME İŞLEMLERİNDE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN ARAŞTIRILMASI

ISLAH ÇELİĞİNİN FARKLI KESİCİ TAKIMLARLA İŞLENMESİNDE KESME PARAMETRELERİNİN TALAŞ ŞEKİLLERİ ÜZERİNE ETKİSİ VE TALAŞ ŞEKİLLERİNİN SINIFLANDIRILMASI

tanımlar, ölçüler ve açılar DIN ISO 5419 (alıntı baskı 06/98)

Kaynaklı Kesici Takımlar. Kesici Takımlar İ Ç E R İ K. Kaynaklı Takımlar için Teknik Bilgiler. Döner Kaynaklı Takımlar. Madencilik & İnşaat Takımları

AŞINMIŞ KESİCİ TAKIMLAR İLE ORTOGONAL TALAŞ KALDIRMADA KESME KUVVETLERİNİN DENEYSEL İNCELENMESİ ÖZET ABSTRACT

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

YÜKSEK HIZLI TALAŞLI İŞLEMEDE YÜZEY KALİTESİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ

HAVA VE GELENEKSEL SOĞUTMA YÖNTEMİ İLE FREZELEMEDE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN İNCELENMESİ

AISI 303 ÖSTENİTİK PASLANMAZ ÇELİĞİN İŞLENMESİNDE KESİCİ KENAR FORMUNUN KESME KUVVETLERİ VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI

TORNALAMA İŞLEMLERİNDE KESİCİ TAKIM TİTREŞİMİNİN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI

KESİCİ TAKIM AŞINMASI VE İŞ MALZEMESİ MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ VE KESME KUVVETLERİNE ETKİSİ

Fen Bilimleri Dergisi

Metrik Vida Açmada Alternatif Kesici Uç Yaklaşımı

AA 6063 Alaşımının Tornalanmasında Ti Alaşımının Yüzey Pürüzlülüğü Üzerine Etkisinin Araştırılması

Ti-6A l-4v ALAŞIMININ DELİNMESİNDE KAPLAMA MALZEMESİ VE KESME ŞA RTLA RININ KESME KUVVETLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

KAPLAMASIZ SEMENTİT KARBÜR KESİCİ TAKIM VE KESME PARAMETRELERİNİN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

HSS alanında etkinlik

7075 AL ALAŞIMININ FREZELENMESİNDE MİNİMUM SOĞUTMA SIVISININ YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİSİ

İmalat Süreçlerinde Kesme Kuvvetlerinin Belirlenmesi Dinomometre Tasarımı ve İmalatı

16 th International Materials Symposium IMSP' Oct 2016, Pamukkale University Denizli - Turkey

CNC FREZE BAHAR DÖNEMİ DERS NOTLARI

BÖHLER S600 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırması:

Karbür Frezeler. Delme. Monster Mill SCR. Diş. Monster Mill program ilavesi ICR. Tornalama. Frezeleme. Tutucu sistemler.

Öğrenim Durumu. Verdiği Dersler. İdari Görevler

7075 Alüminyum Alaşımının Tornalamasında Kesme Parametrelerinin Yüzey Pürüzlülüğüne Etkilerinin Analizi

FREZEYLE TORNALAMA YÖNTEMİNİN SÜREÇ MODELLEMESİ

Ç1040 VE 11SMnPb37 ÇELİKLERİNİN İŞLENMESİNDE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ VE ÜRETİM MALİYETİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

INCONEL 718 SÜPER ALAŞIMININ İŞLENMESİNDE KESME PARAMETERELERİNİN KESME KUVVETİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

İŞLEME PARAMETRELERİNDEN KESME HIZININ INCONEL 718 SÜPER ALAŞIMIN İŞLENEBİLİRLİĞİNE ETKİSİ

Yaşam Bilimleri Dergisi; Cilt 5 Sayı 2 (2015) Journal of Life Sciences; Volume 5 Number 2 (2015)

Farklı Elektrotlar ile Delik Delme İşlemlerinde Yüzey Pürüzlülüğünün İncelenmesi

ÖSTEMPERLENMİŞ KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRİN SİNTERLENMİŞ KARBÜR KESİCİ TAKIM İLE TORNALAMA İŞLEMİNDE TAKIM PERFORMANSININ İNCELENMESİ

Rampalama. Delme. 45 kadar dik dalma. Çok iyi talaş kaldırma. 2xD ye kadar çok iyi delme yeteneği. Ayrı bir kesici takıma ihtiyac yok

CNC TORNA TEZGAHINDA AISI 304 ÇELİKLERİN İŞLENEMESİNDE OPTİMUM YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜ SAĞLAYACAK KESME PARAMETRELERİNİN TESPİTİ

Transkript:

170 DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliğinin testere freze çakılarıyla işlenebilirliğinin araştırılması Hasan Basri ULAŞ a, Fürğan MİHMAT b, Halil DEMİR c a Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Beşevler, 06500, Ankara, b Soya Ltd. Şti., İvedik Org. San. Böl., Ankara, c Karabük Üniversitesi, Teknolojik Eğitim Fakültesi, 78050, Karabük, Anahtar Kelimeler Frezeleme, Kesme Kuvvetleri, Yüzey Pürüzlülüğü, Testere Freze Çakısı ÖZET Bu çalışmada, endüstride geniş bir kullanım alanına sahip olan DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliği malzemesinden hazırlanan iş parçaları yüksek hız çeliği (HSS) testere freze çakıları kullanılarak frezeleme işlemine tabi tutulmuştur. Frezeleme deneyleri 5 farklı kesme hızı (20, 25, 30, 40 ve 50 m/dak) ve 5 farklı tabla ilerleme hızında (20, 40, 63, 80 ve 100 mm/dak) ve 1 mm sabit kesme derinliğinde soğutma sıvısı kullanılmadan yapılmıştır. Yapılan frezeleme işlemleri esnasında düşey ve yatay yönlerde oluşan kesme kuvveti bileşenleri ile yüzey pürüzlülük değerleri (Ra) ölçülmüştür. Düşey yönde oluşan kesme kuvvetlerinin (Fz) yatay yönde oluşan kesme kuvvetlerinden (Fx) yaklaşık olarak % 50 daha fazla olduğu görülmüştür. Kesme hızı 20 m/dak olan deneylerde tabla ilerleme hızının artmasıyla yüzey pürüzlülük değerlerini önemli derecede artmıştır. An investigation into the machinability of DIN 1.2344 hot work tool steel with circular saw blades Keywords Milling, Cutting forces, Surface Roughness, Circular Saw Blade ABSTRACT In this study, DIN 1.2344 hot work tool steel, which is widely used in industry, was subjected to milling operations using high speed steel (HSS) circular saw blades. Milling operations were performed at five different cutting speeds (20, 25, 30, 40 and 50 m/min), at five different table feed rates (20, 40, 63, 80 and 100 mm/min) and at a constant depth of cut of 1 mm without using coolant. Vertical and horizontal components of the cutting forces developed during milling operations and the surface roughness values were measured. Vertical cutting force components (Fz) were found to be almost 50 % higher than horizontal cutting force components. At 20 m/min cutting speeds, increasing table feed rate increased the surface roughness values significantly. * Sorumlu yazar (Corresponding author) e-posta: hdemir@karabuk.edu.tr

171 1. GİRİŞ Endüstride gereken imalatın yapılabilmesi için birçok iş tezgâhları ve kesici takımlar kullanılır. Bunlardan freze tezgâhlarında çeşitli frezeleme işlemlerini yapabilmek için birçok şekil ve profillerde freze çakıları kullanılır. Kalınlıkları 6 mm den az olan testere frezeleri kesme işleminde oldukça sık kullanılmaktadır [1]. Birden fazla kesici uca sahip, büyük çaplı testere tipi frezeler uzun ve derin kanalların açılması gibi uygulamalarda önemli bir yere sahiptir. Özellikle kama kanalları, kapalı kanallar, cepler gibi daha kısa ve daha sığ kanallar için ise parmak frezeler tercih edilmektedir [2]. Geçmişte yüksek hız çeliğinden (HSS) imal edilen testere frezeler birçok kanal açma uygulamaları için ilk tercih olmuşlardır. Genel olarak yüksek hız çeliğinden imal edilen takımlar, tornalama işlemlerinde kullanılan kesiciler dahil olmak üzere matkaplar, raybalar, kılavuzlar, paftalar, freze çakıları, testereler ve broşların yapımında kullanılmaktadır. Bu takımların performansları talaş derinliği, kesme hızı, ilerleme miktarı, kesme sıvısı gibi etkenlere bağlı olarak değişmektedir [2,3]. Yüksek hız çeliğinden imal edilmiş freze çakılarına göre kesme hızları ve ilerleme miktarları nispeten daha fazla alınan testere frezelere takım performansını artırmak için yüzey kaplama teknolojileri uygulanmaktadır [1,3,4]. Fakat Konuyla ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde bu teknolojilerin çok ağızlı kesici takımlara uygulanmasında ticari kalite ve maliyet açısından elde edilen faydaların tartışıldığı görülmüştür. Genelde çakı dişlerinde üretim hatalarının olduğu saptanmış, bu hatalar elektron tarama mikroskobunda (SEM) incelenerek aşınma direnci ve performansa kötü etkisinin olduğu yapılan testlerle değerlendirilmiştir. Araştırmalar sonucunda, kesici kenar geometrisi davranışının iyileştirilebilmesi için kaplama uygulamasında, alt katman hazırlanabilmesinin doğru kaplamayla birlikte iyileşmeler meydana getirdiği ortaya konulmuştur. Gelişen yüzey kaplama teknolojisinin yararlı olması için üretim uygulamalarının iyileştirilmesi ve düzenli olması zorunludur [4-6]. Yüksek hız çeliği dairesel testere çakılarının talaşlı imalatta ölçü tamlığı ve iyi bir yüzey kalitesi kombinasyonu için endüstride geniş kullanıma sahip olduğu, bunun için de takımlar üzerinde yüzey kaplama teknolojisi işlemlerinin uygulanmasının ömür karakteristikleri ve performans yükselişine olan etkisi önemlidir [7]. Li Qian ve Mohammad Robiul Hossan, yüksek hızlı dik (orthogonal) kesme işleminde kesme hızı, ilerleme, kesici geometrisi ve iş parçası sertliğinin fonksiyonu olarak ince tornalama işleminde numerik simülasyonnu yapılmışlar. Çalışmada AISI 521000 rulman çeliği, AISI H13 sıcak iş takım çeliği, AISI D2 soğuk iş takım çeliği ve AISI 4340 düşük alaşımlı çeliğin özelliklerine benzer özellikler alınmıştır. Kesici takım olarak da CBN seçilmiştir. Kesme kuvvetleri ve ilerleme kuvvetleri numerik çalışma ile belirlenmiştir. İşlem parametrelerinden, kesici geometrisi ve iş parçası sertliği ve ilerleme kesme ve ilerleme kuvvetleri üzerinde en fazla etkiye sahiptir. Aynı kesme şartlarında AISI 4340 ın tornalanması ile en yüksek kesme kuvveti elde edilirken AISI 52100 ün tornalanması ile en yüksek ilerleme kuvveti ve AISI D2 nin tornalanması ile de en düşük kesme ve ilerleme kuvveti elde edilmiştir. Ince tornalama işleminde ilerleme kuvveti kesme kuvvetinden daha yüksek çıkmıştır. Kesme kuvveti ve ilerleme kuvveti, artan ilerleme, takım uç yarıçapı, negatif talaş açısı ve iş parçası sertliği ile artmıştır. Simülasyon sonuçları literatürde yayınlanan deneysel çalışmaların sonuçları ile karşılaştırılmıştır [8]. Bir barka çalışma ise, dört farklı sertleştirilmiş çeliklerin CBN takımla ince tornalanmasında kesici takım performansını ve aşınma davranışlarını incelemek için yapılmış. AISI D2 soğuk iş takım çeliği, AISI H11 sıcak iş takım çeliği, 35NiCrMo16 sıcak iş ve 100Cr6 rulman çeliği. Yan yüzey aşınmasında çok farkı oranlarda aşınma görülmüştür. Yan yüzey aşınma boşlukları ile bu çeliklerin mikroyapıları (içerisindeki karbürler) ilişkilendirilmiştir [9]. Gérard Poulachon ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada, sertleştirilmiş soğuk iş AISI D2, AISI H11 sıcak iş takım çeliği, AISI 52100 rulman çeliğinin ince tornalanmasında CBN kesici takımların aşınma mekanizmaları incelenmiştir. Çok farklı oranlarda aşınma görülmüştür. Oluşan yan yüzey aşınma olukları iş parçalarının içerisindeki karbürlere atfedilmiştir. Krater aşınması da incelenmiştir. Üç gövdeli adhesive aşınmadan kaynaklanan kimyasal aşınma görülmüştür [10]. Yahya Işık, takım çeliklerinin işlenebilirliklerini belirlemek için tornalama yöntemiyle bir seri deney yapmıştır. Takım malzemesi ve kesme

172 parametrelerine göre, AISI O2 sıcak iş takım çeliği, AISI H10 kalıp çeliği, HSS kaplamasız WC, farklı kaplamalara sahip WC kesici takımlar kullanmıştır. Deneyler esnasında kesme kuvvetleri, yan yüzey aşınması ve yüzey pürüzlülüğü ölçülmüştür. Takımların performansları karşılaştırılmıştır.kesme hızı takım ömrü üzerinde en etkin parametre, ilerleme yüzey pürüzlülüğü üzerindeki en etkin parametre olarak belirlenmiştir [11]. Sert metal testere çakılarla yüksek hız çeliği (HSS) testere çakılarının performansları karşılaştırıldığında sert metal çakılarla geniş parçaların kesilmesinde yüksek kesme hızlarının kullanılması büyük avantajlar göstermektedir. Ancak, Yüksek hız çeliği dairesel testere çakıları da, TİN ile kaplanmasıyla kayda değer faydalar meydana getirmektedir. Bunun yanında yüzey kaplama yöntemi ile yüksek hız çeliği (HSS) testere çakıları yüksek kesme hızlarında iyonlama yöntemine göre daha başarılı olmaktadır [12-14]. Bilimsel çalışmalar değerlendirildiğinde, testere frezelerle metalik malzemelerin kesilmesi ile ilgili olarak özellikle yüksek hız çeliği (HSS) testere freze çakılarının kaplanması ve takım performansının değerlendirilmesi konusunda çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Sıcak iş takım çeliklerinin işlenmeleri üzerine yalpan çalışmaların genelde hepsi tornalama metoduyla yapılmıştır. Kaplamalı veya sert metal testere frezelerin maliyetlerinin daha yüksek olması sebebiyle endüstride bazı imalat uygulamalarında yüksek hız çeliği (HSS) testere frezelerin kullanımı oldukça yaygındır. Bu çalışmada, üniversal freze tezgâhında yüksek hız çeliği (HSS) testere frezelerle kesme sırasında oluşan kesme kuvveti bileşenleri ve yüzey pürüzlülük değerleri deneysel olarak incelenmiştir. Yapılan incelemenin sonucunda uygulanan kesme parametrelerine göre elde edilen kesme kuvveti bileşenleri ve yüzey pürüzlülük değerlerine etkileri araştırılmıştır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM 2.1. Deney numunesi Yapılan deneysel çalışmalar için iş parçası malzemesi olarak endüstride sıkça kullanılan DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliği malzemeler kullanılmıştır. Deneylerde kullanılan DIN 1.2344 malzemesinin tedarikçi firması Bilim Çelik Kimya Sanayi tarafından verilen kimyasal bileşimleri ve Brinell cinsinden sertlik değerleri Tablo 1 de verilmektedir. Deney malzemesi 20x20x130 mm boyutlarında olup malzemenin kesilen üst yüzeyi, dış yüzey tabaka sertleşmesi ihtimaline karşılık 1 mm kesme derinliğinde üniversal freze tezgâhında yüzey frezeleme işlemine tabi tutulup dış yüzeydeki olumsuzluklar giderilmiştir. Deney numunelerinin boyutları bağlama kulaklarıyla birlikte Şekil 1 de verilmiştir. Tablo 1. Deney numunelerinin kimyasal bileşimi ve Brinell sertlik değerleri. DIN 1.2344 Sertlik (HB) Kimyasal bileşim % Ağırlık C Mn P S Si Cr Mo V 213 0,405 0,31 0,021 0,002 0,87 4,90 1,25 0,89

173 20 130 20 15 5 Şekil 1. Deney numunesi boyutları 2.2. Kesici Takım, Takım Tutucu ve Takım Tezgâhı Deneylerde DIN-1837A standardına uygun Gerlinger marka yüksek hız çeliği (HSS) testere freze ile üniversal tezgah ve malafa mili kullanılmış, kesici takım ve takım tutucu özellikleri Tablo 2 de verilmiştir. Deneyler, Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Makina Eğitimi Bölümü, Talaşlı Üretim Anabilim Dalı, Freze Uygulama Atelyesi nde bulunan üniversal freze tezgâhında yapılmıştır. Tezgâh iş mili 2000 dev/dak ya ve tabla ilerleme hızı 630 mm/dak ya kadar çıkabilmektedir. Kesme parametreleri yüksek hız çeliği testere freze çakısı için DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliği 5 kesme hızında (20, 25, 30, 40 ve 50 m/dak) ve 100 mm/dak sabit tabla ilerleme hızı ile 1 mm sabit kesme derinliği seçilerek belirlenmiş ve uygulanan kesme parametrelerine göre elde edilen değerler Tablo 3 de verilmiştir. 2.3. Kesme Kuvvetleri ve Yüzey Pürüzlülük Değerinin Ölçülmesi Bu çalışmada, kanal frezeleme işlemi esnasında oluşan kesme kuvvetlerini belirlemek için bir dinamometre kullanılmıştır. Yapılan bu çalışmada, yük hücreleri Baykon firmasına ait olan 3000 N kapasiteli, dinamometre kullanılmıştır. Bu dinamometrenin seçimi iki ayrı aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada, üniversal freze tezgahında frezelenen iş parçasının rijit bir şekilde bağlanabilmesini sağlayan ve çalışma ortamından etkilenmeden çalışabilecek yük hücresi (Load Cell) seçimi yapılmıştır. İkinci aşamada ise, deney düzeneği üniversal freze tezgâhının tablasına paralel ve rijit olarak bağlanmıştır. Seçim yapılırken ilk önce kesme kuvvetlerinin yönleri (Fz ve Fx), sonra bu yönlere dik olarak yük hücrelerinin bağlantı konumları belirlenmiştir. Teğetsel kuvvetin (Fx) yük hücresine paralel şekilde bağlanan iş parçasında oluşan dik kuvvetten (Fz) etkilenmeden ölçülebilmesi için, iş parçasının bağlandığı parçanın tabanı ve üst kızakla arasındaki boşluk makaralı rulmanlarla yataklanarak oluşacak sürtünme kuvvetleri en aza düşürülmeye çalışılmıştır. Deneylerde kullanılan dinamometre ve deney düzeneği Şekil 2 de verilmiştir. Deney düzeneğinin temel çalışma mantığı, frezeleme işlemi esnasında meydana gelen kesme kuvvetlerini yük hücrelerindeki yer değiştirmeler yardımıyla belirlemektir. Bu işlem, uygulanan kuvvetin etkisiyle iş parçasının bağlandığı yük hücresinde oluşan yer değiştirmelerin oluşturduğu elektriksel gerilimin volt cinsinden bilgisayar ortamında ölçülmesi ile yapılmıştır. Bu ölçümün yapılması için hazırlanan veri akış şeması Şekil 3 de verilmiştir.

Çap Ölçüsü (mm) 174 Tablo 2. Kesici takım ve takım tutucu özellikleri Kesici Takım Takım Tutucu Delik Şaft Şaft Konik Genişlik Diş Çapı Çapı Boyu Ölçüsü (mm) Sayısı (mm) (mm) (mm) (Mors) 125 3 100 22 22 200 7 Fx Fx İçin Yük Hücresi Fz Frezenin Dönüş Yönü İş Parçası Fz İçin Yük Hücresi ADAM 3016 Yalıtılmış Gerilim ölçer Şekil 2. Deney düzeneği

175 Şekil 3. Veri akış şeması Yüzey pürüzlülük değerlerinin ölçümü için MAHR-Perthometer marka M1 model yüzey pürüzlülük ölçüm cihazı kullanılmıştır. Her yeni deneyin başlangıcında kanal frezeleme işleminin yapıldığı yüzeyler üzerinde gerçekleştirilen yüzey pürüzlülük değeri (Ra) ölçümleri iş parçası üzerinde açılan kanal doğrultusuna paralel olacak şekilde ve her yüzeyde 3 ölçüme yapılmış ve bu değerlerin aritmetik ortalaması o deneyin ortalama yüzey pürüzlülük değeri (Ra) olarak kabul edilmiştir. 3. DENEYSEL SONUÇLAR VE TARTIŞMA Kesme Kuvveti (N) 200 190 180 170 160 150 140 130 120 Fx (N) Fz (N) Tabla ilerleme hızı (100 mm/dak) 3.1. Kesme Kuvvetleri DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliğinin, beş farklı kesme hızı (20, 25, 30, 40 ve 50 m/dak) ile beş farklı tabla ilerleme hızı (20, 40, 63, 80 ve 100 mm/dak) ve 1 mm talaş derinliğinde yapılan deneylerde elde edilen kesme kuvvetleri (Fx ve Fz) değişimi Şekil 4 de verilmiştir. 110 15 20 25 30 35 40 45 50 Kesme Hızı (m/dak) Şekil 4. Kesme hızı ve kesme kuvvetleri ilişkisi(tabla hızı=100 mm/dak). Kesme hızının artmasıyla Fx kesme kuvvetlerinde kesme hızına bağlı olarak düşme görülmüştür. En büyük Fx kesme kuvveti en düşük kesme hızında (20 mm/dak) 150 N, en düşük Fx kesme kuvveti 50 m/dak kesme hızında 117,6 N olmuştur. Kesme hızının artmasıyla kesme kuvvetlerinin düşüşü kısmen

176 kesici takım talaş yüzeyinde takım-talaş temas uzunluğunun azalması ve kısmen de artan kesme hızı sonucu kesme bölgesindeki sıcaklığın artmasıyla, takım talaş yüzeyindeki akma bölgesinde yapışan malzemenin kayma dayanımının azalmasıyla açıklanabilir [15]. Kesme hızının artmasıyla (25 40 m/dak) Fz kesme kuvvetlerinde 5-10 N artmış ancak kesme hızının daha da artırılmasıyla (50 m/dak) Fz kesme kuvvetinde 12 N luk bir azalma görülmüştür. Düşey yöndeki oluşan kesme kuvvetleri (Fz), yatay yöndeki kesme kuvvetlere (Fx) göre daha yüksek oluşmuştur. Düşey yönde oluşan kesme kuvvetlerinin (Fz), yatay yöndeki oluşan kuvvetlere oranla yaklaşık %50 daha fazla oluşmuştur. Düşey yöne kesme kuvvetlerinin yüksek oluşmasının nedeni, frezeleme işleminin aynı yönlü frezeleme olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Çünkü zıt yönlü frezeleme işlemlerinde Fz kuvveti negativ (-) değerde çıktığı için deneyler aynı yönlü yapılmıştır. Aynı yönlü frezeleme işleminde, kesici takım işlenen iş parçasına batarken talaş kesiti en büyük değerdedir. Ayrıca aynı yönlü frezeleme işleminde, işlenen iş parçasının yüzeyinin sertliğinden (iş parçası yüzeyindeki oksit veya işleme esnasında oluşan deformasyonlarda kaynaklanan) dolayı kesici takım iş parçasına batmaktan zorlanacak ve kesme kuvvetini artmasına neden olacaktır. 3.2. Yüzey Pürüzlülüğü DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliğinin, beş farklı kesme hızı (20, 25, 30, 40 ve 50 m/dak) ile beş farklı tabla ilerleme hızı (20, 40, 63, 80 ve 100 mm/dak) ve 1 mm talaş derinliğinde yapılan deneylerde elde edilen yüzey pürüzlülük değerleri (Ra) Şekil 5 ve Şekil 6 da verilmiştir. En düşük yüzey pürüzlülük değeri (0.83 µm), 30 m/dak kesme hızında ve 20 mm/dak tabla ilerleme hızında elde edilmiştir. En büyük yüzey pürüzlülük değeri (2.01 µm) 20 m/dak kesme hızında ve 100 mm/dak tabla ilerleme hızında oluşmuştur. Yapılan tüm deneylerde en yüksek yüzey pürüzlülüğü değerleri en düşük kesme hızında (20 m/dak) oluşmuştur. Düşük kesme hızlarında yüzey pürüzlülüğünün yüksek çıkması BUE oluşumu ile açıklanabilir [12]. Yüzey Pürüzlülüğü (Ra). 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 20 (mm/dak) 40 (mm/dak) 63 (mm/dak) 80 (mm/dak) 100 (mm/dak) 0,8 15 20 25 30 35 40 45 50 Kesme Hızı (m/dak) Şekil 5. Farlı tabla hızlarında, kesme hızıyüzey pürüzlülüğü değeri ilişkisi Yapılan deneylerde tabla ilerleme hızının yüzey pürüzlülüğü değerleri üzerinde büyük etkisinin olduğu görülmüştür (Şekil 6). Tabla hızı ilerleme hızı artıkça yüzey pürüzlülük değerleri de artmıştır. En düşük yüzey pürüzlülüğü değerleri, bütün deneylerde en düşük tabla hızında (20 mm/dak) oluşmuştur. En büyük yüzey pürüzlülük değerleri en yüksek tabla ilerleme hızında (100 mm/dak) oluşmuştur. Beş farklı tabla ilerlemesinde (20, 40, 63, 80 ve 100 mm/dak) yapılan deneylerde, kesme hızının artmasıyla (30 m/dak kesme hızına kadar) yüzey pürüzlülük değerlerinde yaklaşık % 40-50 oranda düşme görülmüştür. Kesme hızının daha da artmasıyla (40 m/dak) yüzey pürüzlülük değerleri, tabla hızı 63 mm/dak, 80 mm/dak ve 100 mm/dak olan deneylerde yüzey pürüzlülük değerleri bir miktar daha düşmüştür. Ancak tabla hızı 20 mm/dak, 40 mm/dak olan deneylerde yüzey pürüzlülük değerleri bir miktar artmıştır.

177 Yüzey Pürüzlülüğü (Ra). 2,2 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 20 (m/dak) 25 (m/dak) 30 (m/dak) 40 (m/dak) 50 (m/dak). 0,6 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 Tabla ilerleme hızı (mm/dak) Şekil 6. Farlı kesme hızlarında, tabla hızıyüzey pürüzlülüğü değeri ilişkisi. Kesme hızı 20 m/dak olan deneylerde tabla ilerleme hızının artmasıyla yüzey pürüzlülük değerleri yaklaşık %100 artmıştır. Diğer kesme hızlarında (25, 30, ve 40 m/dak) tabla hızının artmasıyla yüzey pürüzlülük değerleri yaklaşık %50 artmıştır. Tabla hının armasıyla yüzey pürüzlülük değerindeki en düşük artış en yüksek kesme hızında %30 artmıştır. Kesme işlemi için en uygun yüzey pürüzlülük değerleri 25, 30, 40 ve 50 m/dak kesme hızında ve 20, 40 ve 63 mm/dak tabla hızında oluştuğu düşünülmektedir (Şekil 6). 4. SONUÇLAR Bu çalışmada DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliği, beş farklı kesme hızında, beş farklı tabla ilerleme hızında ve 1 mm talaş derinliğinde testere freze çakısıyla işlenmiştir. Kullanılan kesme parametrelerinin, oluşan kesme kuvvetleri ve yüzey pürüzlülükleri üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Yapılan bu çalışmalardan aşağıdaki sonuçlar çıkarılmıştır. Kesme hızının artmasıyla Fx kesme kuvvetlerinde kesme hızına bağlı olarak düşmüştür. En büyük Fx kesme kuvveti en düşük kesme hızında (20 mm/dk) 150 N, en düşük Fx kesme kuvveti 50 m/dk kesme hızında 117,6 N olmuştur. Düşey yönde oluşan kesme kuvvetlerinin (Fz), yatay yöndeki oluşan kuvvetlerine (Fx) oranla yaklaşık %50 daha fazla oluşmuştur Kesme hızının artmasıyla (30 m/dak kesme hızına kadar) yüzey pürüzlülük değerlerinde yaklaşık % 40-50 miktarda düşme görülmüştür. En düşük yüzey pürüzlülük değeri (0.83 µm), 30 m/dak kesme hızında ve 20 mm/dak tabla ilerleme hızında elde edilmiştir. En büyük yüzey pürüzlülük değeri (2.01 µm) 20 m/dak kesme hızında ve 100 mm/dak tabla ilerleme hızında oluşmuştur. Yapılan tüm deneylerde en yüksek yüzey pürüzlülüğü değerleri en düşük kesme hızında (20 m/dak) oluşmuştur. Tabla ilerleme hızının yüzey pürüzlülüğü değerleri üzerinde büyük etkisinin olduğu görülmüştür. Kesme hızı 20 m/dak olan deneylerde tabla ilerleme hızının artmasıyla yüzey pürüzlülük değerleri yaklaşık %100 artmıştır. 25, 30, ve 40 m/dak tabla hızının artmasıyla yüzey pürüzlülük değerleri yaklaşık %50 artmıştır. KAYNAKLAR 1. İpekçioğlu, N., Frezecilik, Devlet Kitapları Basımevi, 546 sayfa, Ankara, (1984). 2. Çakır, M.C., Modern Talaşlı İmalat Yöntemleri, Vipaş A.Ş., 535 sayfa, Bursa, (2000). 3. Şahin, Y., Talaş Kaldırma Prensipleri Cilt- 1, Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti., 562 sayfa, Ankara, (2000). 4. Bradbury, S.R., Lewis, D.B., ve Sarwar, M., The Effect Of Product Quality On The Integrity Of Advanced Surface Engineering Treatments Applied To High Speed Steel Circular Saw Blades, Journal of Surface and Coatings Technology, 85, 215-220, (1996). 5. Sarwar, M., Bradbury, S.R., ve Lewis, D.B., Optimizing The Performance Of High Speed Steel Circular Saw Blades Machining Cupro 107, Inconel 600L And Nimonic PK31 Nickel Based Alloys, Journal of Materials Science, 31, 3613-3616, (1996). 6. Lewis, D.B., Bradbury, S.R., ve Sarwar, M., Effect Of Substrate Surface Preparation On The Performance And Life Of Tin-Coated High Speed Steel Circular Saw Blades, Surface and Coatings Technology, 82, 187-192, (1996). 7. Bradbury, S.R., ve Lewis, D.B., Comparison Of The Performance And Wear Characteristics Of High-Speed Steel Circular Saw Blades Machining Nimonic PK31, AISI O1 Tool Steel, Inconel 600L, And AISI 1018 Carbon Steel, Journal of Materials Science, 35, 1511-1524, (2000).

8. Qian, L., Robiul Hossan, M., Effect on cutting force in turning hardened tool steels with cubic boron nitride inserts, Journal of Materials Processing Technology, 191, 274-278 (2007). 9. Gérard Poulachon, B. P., Bandyopadhyay, I. S., Pheulpin, S., The influence of the microstructure of hardened tool steel workpiece on the wear of PCBN cutting tools, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 43, 139-144, (2003). 10. Gérard Poulachon, B. P., Bandyopadhyay, I. S., Pheulpin, S., Wear behavior of CBN tools while turning various hardened steels, Wear, 256, 302-310, (2004) 11. Isik Y., Investigating the machinability of tool steels in turning operations, Materials & Design, 28, 1417-1424, (2007). 12. Badbury, S.R., ve Huyanan, T., Challenges Facing Surface Engineering Technologies In The Cutting Tool Industry, Vacuum, 56, 173-177, (2000). 13. Bradbury, S.R., Lewis, D.B., ve Sarwar, M., Assessment Of Enhancing The Performance And Wear Characteristics Of High Speed Steel Circular Saw Blades Through İon İmplantation, Surface And Coatings Technology, 82, 193-198, (1996), 14. Bradbury, S.R., Lewis, D.B., ve Sarwar, M., Analysis Of The Wear And Failure Mechanisms That Develop In High Speed Steel Circular Saw Blades When Machining Nickel-Based Alloys, Wear, 197, 74-81, (1996). 15. Trent EM., Metal Cutting, Butterworths Pres, London, (1989). 178