İÇİNDEKİLER I. BÖLÜM... 3 1. GĠRĠġ... 3 2. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNĠN KAVRAM VE KURALLARININ GELĠġĠMĠ... 4 2.1. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinin Dünyadaki Tarihsel GeliĢimi :... 4 2.1.1. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinin Türkiye deki Tarihsel GeliĢimi :... 5 2.2. ULUSAL KURULUġLAR, HĠZMETLER VE SÖZLEġMELER... 6 2.2.1. Türkiye deki Mevcut ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Sistemi... 6 2.2.2. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Konularında ĠSGÜM Tarafından Verilen Hizmetler... 10 2.2.3. TÜRKĠYE'NĠN ONAYLADIĞI ILO SÖZLEġMELERĠ... 12 2.3. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KAVRAMI... 13 II. BÖLÜM... 15 3. FĠRMA TANIMI... 15 4. KANUN MADDELERĠNĠN YORUMLANMASI... 16 4.1. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirme Yönetmeliği... 16 4.2. ÇalıĢanların ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik... 17 4.3. Elle TaĢıma ĠĢleri Yönetmeliği... 18 4.4. Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan ĠĢlerde ÇalıĢtırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik... 19 4.5. Ekranlı Araçlarla ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik... 19 5. SONIÇLAR VE YORUMLAR... 21 KAYNAKLAR... 24 EKLER 25 1
ÖZET Risk analizi çalıģmaları ilk olarak havacılık sektöründe kullanılmıģtır. Daha sonra, gıda sektörü risk analizi çalıģmalarının yoğun bir Ģekilde kullanıldığı sektör olmuģtur. Günümüzde, muhtemel hatalar ve bu hataların meydana gelmesi ile oluģabilecek kayıpların sadece maddi olmadığı, bu kayıpların sosyoekonomik etkilerinin de olduğu bilinciyle hemen her alanda risk analizi çalıģmaları yapılmaktadır. Bu çalıģmada, iģ sağlığı ve güvenliği hakkında genel bilgiler verilmiģ, metal sanayi sektöründe faaliyet gösteren bir firmada karģılaģılabilecek iģ sağlığı ve güvenliği tehlikeleri tanımlanmıģ ve alınması gereken önlemler değerlendirilmiģtir. ÇalıĢma kapsamında, Ģirketin üretim tesisindeki ve aynı zamanda çalıģanların bulunduğu her alan değerlendirmeye alınmıģtır. Bu bitirme projesi iki bölümden oluģmaktadır. Projenin ilk bölümünde, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği hakkında bilgiler verilmektedir. Ġkinci bölümde, metal sanayinde 6331 sayılı iģ kanununun yayınlanmasından sonra ne tür çalıģmaların yapıldığına değinilmiģtir. 2
I. BÖLÜM 1. GĠRĠġ ÇalıĢma yaģamı insan hayatında oldukça önemli ve büyük bir yere sahiptir. Günün önemli bir kısmını çalıģma ortamında geçiren insanların içinde bulunduğu ortamın sağlık riskleri açısından irdelenmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. ÇalıĢanların çalıģma ortamının iyileģtirilmesi çalıģan sağlığı açısından oldukça önemlidir. Bu durum ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği kavramını ortaya çıkarmıģtır. ÇalıĢanların sağlığına özen gösterilmesi bütün dünyada ve Türkiye de gittikçe daha çok önemsenen bir konu haline gelmiģtir. Türkiye de henüz geliģmiģ ülkelerle istenilen durumda olmamakla beraber son yıllarda ilerlenmiģ olması sevindiricidir. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği konusunda yapılan yasal düzenlemelerle çalıģan sağlığının korunması konusunda iģverenlerin, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği uzmanlarının ve çalıģanların sorumluluk alanları yapılan düzenlemelerle geniģletilmiģtir. 20/06/2012 tarihinde kabul edilen Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu daha sonra yayımlanan yönetmeliklerle de desteklenerek çalıģan sağlığını destekleyen önlemler alınmaya devam etmiģtir. 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun 4.maddesinde ve bu durum daha sonra yapılan düzenlemelerin de temelini oluģturmuģtur. (6331 Sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu) ĠĢyerinde alınması gereken önlemler iģyeri içinde alınması gereken önlemler ile sınırlı değildir. ĠĢyerinin içinde bulunduğu konum nedeniyle ortaya çıkabilecek risklerin analiz edilmesi de iģverenin ve iģ sağlığı ve güvenliği uzmanının sorumluluk alanı içindedir. Ortak amaç çalıģanın ortaya çıkabilecek her türlü riske karģı korunmasıdır. Çevresel risklerin ortadan kaldırılamaması durumunda ise ortaya çıkabilecek zararın minimize edilmesi son derece önemli hale gelmektedir. 3
2. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNĠN KAVRAM VE KURALLARININ GELĠġĠMĠ 2.1. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinin Dünyadaki Tarihsel GeliĢimi : Yapılan iģ ile sağlık arasındaki iliģkiler (endüstri sağlığı - iģçi sağlığı - iģ hijyeni) üzerinde, ilk defa Yunan ve Roma uygarlıklarında durulmaya baģlanmıģtır. Fakat bu konuda etraflı incelemeler, Paracelsus (1493-1541, iģçilerin sağlık konularını ele alan ilk hekimlerdendir), Gregorius Agricola- George Bauer (Saksonyalı hekim, 1526 da Avrupa madenlerinde calıģan iģçilerin sorunlarıyla ilgili klasik bilgileri içeren De Re Metalica adlı eserini yazmıģtır) ve Bernardino Ramazzini ile baģlar. (9) Büyük Ġtalyan klinikçisi Bernardino Ramazzini (1633-1714), endüstri sağlığının babası olarak kabul edilir. Bu zat, 1713 yılında yayınladığı De Morbis Artificum Diatriba isimli eserinde meslek hastalıkları ile uzun uzadıya meģgul olmustur. Endüstri sağlığı sorunları, daha sonra, özellikle sanayileģme hareketleri içinde büyük bir ilgi toplamıģtır. ĠĢ hekimliği Ġtalya da doğmuģ ise de, büyümesini ve geliģmesini sanayi inkılabının (1760-1830) beģiği olan Ġngiltere de geçirmiģtir. Sir Percivale Pott, 1776 de baca temizleyicilerinin skrotüm (testis) kanserini tarif etmiģtir. Ġngiltere de Charle Turner Tacrach (1795-1852) çok etraflı bir meslek hastalıkları kitabı yazmıģtır. Endüstri sağlığı meselelerinin devlet tarafından ele alınması, Ġngiltere de sanayi inkılabı hareketlerinin hızlanmaya baģladığı devrelere rastlar. Bu ülkede, XIX. yüzyılın baģlarında (1802), Sağlık ve Ahlakın Korunması Kanunu ve bunu izlemek üzere (1833) Fabrikalar Kanunu yayınlanmıģtır. Bu sonuncu kanunda, ĠĢ Güvenliği MüfettiĢliği öngörülmüstür. Aynı devrelerde, diğer Avrupa ülkelerinde de devletin calıģan insanı himaye etmeye baģladığı görülür: Fransa da 1810 yılında yayınlanan Ġmparator Kararnamesi, yine aynı ülkede 1841 yılında yayınlanan ĠĢ Mevzuatı bu gayretlerin ilk ürünleridir. Amerika Birlesik Devletlerinde ise, bu konuda, ancak bu ülkedeki sanayileģme hareketlerinin cok hızlandığı XX. Yüzyılın baģında büyük bir calıģma görülmektedir. Meslek Hastalıkları (The Occupational Diseases) isimli etraflı ilk Amerikan kitabı, Cornell Üniversitesi iç hastalıkları profesörü Gillmann Thomson tarafından 1914 yılında yayınlanmıģtır. 1919 yılında Cenevre de, Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) kurulmuģtur. Uluslararası ÇalıĢma Örgütü tarafından, 1919 yılından bugüne kadar iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili birçok sözleģme çıkarılmıģtır. Bunların önemli bir bölümü de, Türkiye Cumhuriyeti tarafından onaylanarak yürürlüğe konulmuģtur. 4
20. yüzyılda, iģ sağlığı ve güvenliği, sanayide yaģanan geliģmelerle birlikte, özellikle kalkınmıģ ülkelerde ön planlarda yer almaya baģlamıstır. Gerçekten, Amerika BirleĢik Devletleri baģta olmak üzere, Ġngiltere, Kanada, Avustralya, Japonya ve Almanya gibi ülkelerde, iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili modern düzenlemeler yapılmıģtır. ĠĢ sağlığı ve güvenliği olgusu, Avrupa Birliği içeriģinde de, 1980 li yıllardan itibaren ağırlıkla ele alınmaya baģlanmıģtır. Özellikle, 1989 yılında çıkarılan 89/391/EEC sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Direktifi, iģ sağlığı ve güvenliği alanında çerçeve direktif olarak kabul edilmiģ ve daha sonra bu çerçeve direktife dayanarak, çok sayıda bireysel direktif çıkarılmıģtır. Bugün gelinen noktada, iģ sağlığı ve güvenliği bir bilim dalı olarak ele alınmaktadır. Sanayide ve çalıģma hayatında yeni ortaya çıkan risklerle ilgili, sürekli olarak araģtırma ve geliģtirme çalıģmaları yürütülmekte ve yeni yasal düzenlemeler yapılmaktadır. 2.1.1. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Türkiye deki Tarihsel Gelişimi : Türkiye de çalıģan insanı koruma hareketleri ise, 1865 yılında yayınlanan Dilaver PaĢa Nizamnamesi ve onu izleyen Maadin Nizamnamesi (1869) ile baģlamıģtır. Endüstri sağlığı konusunun bütün yönleriyle ele alınması ise Cumhuriyet döneminde gerçekleģmiģtir. 1865 yılında çıkartılan Dilaver PaĢa Nizamnamesi nde, Ereğli ve Zonguldak kömür havzası iģçilerinin dinlenme ve tatil zamanları, barındırma yerleri, çalıģma saatleri ve onların sağlıkları ile ilgili çeģitli konuların ele alındığı görülür. 1869 yılında çıkarılan Maadin Nizamnamesi ise, bütün madenlerde çalıģanların güvenliği ile ilgili çeģitli hükümleri düzenleyen bir mevzuattır. Maadin nizamnamesi, kömür madeni iģ kolunda, o devirde yürürlükte bulunan zorunlu çalıģmayı ortadan kaldırmıģ ve bu süretle çalıģmanın ekonomik yönlerinin yanında insani yönlerine de değer verilmesi vurgulanmak istenmiģtir. 23 Nisan 1920 de Türkiye Büyük Millet Meclisi nin kurulduğu tarihten itibaren ise, iģ sağlığı ve güvenliği olgusu da gündeme getirilmiģ ve çeģitli yasal düzenlemeler yapılmaya baģlanmıģtır. Zamanına göre, son derece modern hükümlerle donatılmıģ olan, Ereğli Havza-I Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Muteallik Kanun (Ereğli Kömür Havzası Maden iģcisinin Hukukuna Ġliskin 151 sayılı Kanun), Milli Mücadele nin en yoğun olarak yaģandığı bir dönemde, 10 Eylül 1921 tarihinde, Sakarya SavaĢı sırasında çıkarılmıģtır. Daha sonra, 8 Haziran 1936 tarihinde çıkarılan 3008 sayılı ĠĢ Kanunu içeriģinde de, temel iģ sağlığı ve güvenliği hükümleri yer almıģtır. Ġkinci Dünya SavaĢından sonraki konjonktürde, sanayileģmenin daha yoğun yaģanmaya baģlandığı soğuk savaģ yıllarında ise, iģ sağlığı ve güvenliğinin ön sıralarda yer aldığını söylemek mümkün değildir. 1967 yılında çıkarılan 931 sayılı ĠĢ Kanunu içeriģinde ilk defa modern hükümlerle yer alan 5
disiplin, bu Kanunun Anayasa Mahkemesi tarafından Ģekil yönünden iptal edilmesinden sonra, 1971 yılında çıkarılan 1475 sayılı ĠĢ Kanunu içeriģinde de aynı hükümlerle yer almıģtır. Batı da, 150-200 yıldır yaģanan endüstri devriminin bir nebze olsun yakalanabilmesi için, sanayileģmenin sürdürüldüğü 1970, 80 ve 90 lı yıllarda ise, 1475 sayılı ĠĢ Kanunu ve bu çerçevede çıkarılmıģ olan Tüzük ve Yönetmelikler, iģ sağlığı ve güvenliği alanının gereksinimlerine belli ölçüde cevap verebilmiģtir. Ancak, 20. yüzyılın sonları ve 21. yuzyılın baģlamasıyla birlikte, teknolojinin, tüm sanayi koģullarının, endüstri iliģkilerinin ve çalıģma mevzuatının baģ döndürücü bir hızla ilerlediği ve değiģtiği gerçeği ortaya çıkmıģtır. Avrupa Birliği nin, Aralık-1999 daki zirvesinde, Türkiye ye adaylık statüsünün tanınmasıyla birlikte, 2003 yılında 4857 sayılı ĠĢ Kanunu çıkarılmıģtır. Bu Kanunun iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümleri, belki birkaç madde dıģında, aynen 1475 sayılı ĠĢ Kanunu ndan aktarılmıģtır. Ancak, 4857 sayılı ĠĢ Kanununa göre çıkarılması gereken yönetmelikler, Avrupa Birliğinin 89/391/EEC sayılı çerçeve direktifine ve diğer bireysel direktiflere göre uyumlaģtırılmıģtır ve 2003 yılı ile 2004 yılı içeriģinde ardarda yayımlanmıģtır. Dolayısıyla, ülkemizde iģ sağlığı ve güvenliği mevzuatı modern hükümlerle donatılmıģ durumdadır. Ancak, uygulamada çok fazla mesafenin katedilmesi gerekmektedir. 2.2. ULUSAL KURULUġLAR, HĠZMETLER VE SÖZLEġMELER 2.2.1. Türkiye deki Mevcut ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Sistemi Türkiye deki mevcut iģ sağlığı ve güvenliği sisteminin ana çatısı, ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde oluģturulmuģtur. ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde iģ sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinde bulunan dört birim vardır. Bunlar; (13) ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (ĠSGGM) ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (ĠSGÜM) ĠĢ TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve AraĢtırma Merkezi (ÇASGEM) Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığı (SGK) ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı hariçinde ise, iģ sağlığı ve güvenliği faaliyetleri veya iģ sağlığı ve güvenliği bölümleri bulunan diğer kamu kurum ve kuruluģları ise Ģunlardır: Sağlık Bakanlığı (Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü) Çevre ve Orman Bakanlığı (Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü) 6
BaĢbakanlık Acil Durum ve Afet Yönetimi Genel Müdürlüğü Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü ve Tüketiçinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Maden Ġsleri Genel Müdürlüğü ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu BaĢkanlığı) Türk Standardları Enstitüsü (TSE) Türkiye Bilimsel ve Teknik AraĢtırma Kurumu (TUBĠTAK) Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) Yukarıda belirtilen kurum ve kuruluģların dıģında, aģağıda belirtilen iģçi ve iģveren kuruluģları ile meslek örgütleri, dernek ve vakıflar da, iģ sağlığı ve güvenliği ile doğrudan ve dolaylı olarak ilgilenmektedirler: Türkiye ĠĢveren Sendikaları Konfederasyonu (TĠSK) Türk Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) Türkiye Kimya, Petrol, Lastik ve Plastik Sanayii ĠĢverenleri Sendikası (KĠPLAS) Türkiye ĠnĢaat ve Tesisat Müteahhitleri ĠĢveren Sendikası (ĠNTES) Türkiye Çimento Endüstrisi ĠĢverenleri Sendikası (CEĠS) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Türkiye ĠĢçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-ĠS) Hak ĠĢçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-ĠS) Devrimci ĠĢçi Sendikaları Konfederasyonu (DĠSK) Türk Tabipleri Birliği (TTB) Türk Mimar ve Mühendis Odaları Birliği (TMMOB) Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği (TKSD) Meslek Hastalıkları ve ĠĢ Kazalarını AraĢtırma ve Önleme Vakfı (MESKA) Mesleki Eğitim ve Küçük Sanayii Destekleme Vakfı (MEKSA) Türkiye ĠĢ Güvenliği ĠĢ Adamları Derneği (TĠGĠAD) ĠĢ Sağlığı HemĢireliği Derneği 7
3146 sayılı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2. maddesinde, Bakanlığın iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevleri aģağıdaki (g), (r) ve (s) bentlerinde gösterilmiģtir: g) ĠĢ sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirlerin uygulanmasını izlemek, r) ĠĢyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önleyici ve koruyucu hizmetleri yürütenlerin niteliklerini belirlemek, eğitimlerini ve sertifikalandırılmalarını sağlamak, s) Mesleki yeterlilik sisteminin oluģturulması ve iģletilmesi için gerekli tedbirleri almak. Aynı Kanunun 12. maddesinde ise, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevleri aģağıdaki Ģekilde sayılmıģtır: a) ĠĢ sağlığı ve güvenliği konularında, mevzuatın uygulanmasını sağlamak ve mevzuat çalıģması yapmak, b) Ulusal politikalar belirlemek, bu politikalar çerçevesinde programlar hazırlamak, c) Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluģlarla iģbirliği ve koordinasyonu sağlamak, d) Etkin denetim sağlamak amacıyla gerekli önerilerde bulunmak, sonuçlarını izlemek, e) Standart çalısmaları yapmak, normlar hazırlamak ve geliģtirmek, f) Üretilen ve ithal edilen kiģisel koruyucu donanımların piyasa gözetimi ve denetimini yapmak, bu hususlarda usül ve esasları belirlemek, g) ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile iģ kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi konularında inceleme ve araģtırma çalıģmalarını planlamak, programlamak ve uygulanmasını sağlamak, h) Faaliyet konuları ile ilgili yayın ve dökümantasyon çalıģmaları yapmak ve istatistikleri düzenlemek, i) Mesleki eğitim görenler, rehabilite edilenler, özel risk grupları ve kamu hizmetlerinde çalıģanlar da dahil olmak üzere tüm çalıģanların iģ kazaları ve meslek hastalıklarına karģı korunmaları amacıyla gerekli calıģmaları yaparak tedbirlerin alınmasını sağlamak, j) ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü ile ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Bölge Laboratuvar Müdürlüklerinin çalıģmalarını düzenlemek, yönetmek ve denetlemek, k) ĠĢyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek üzere görevlendirilecek iģyeri hekimleri, iģ güvenliği uzmanları ve diğer görevlilerin iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim ve belgelendirme usül ve esaslarını belirlemek, l) ĠĢ sağlığı ve güvenliği alanında ölçüm, analiz, teknik kontrol, risk analizi ve değerlendirmesi, eğitim, danıģmanlık, uzmanlık hizmetlerini yapmak ve bu tür hizmetleri verecek özel ve tüzel kiģi ve kuruluģların niteliklerini belirlemek, yetki vermek, yetkilerini iptal etmek, kontrol ve denetimini sağlamak, m) Bakanlıkça verilecek benzeri görevleri yapmak. 8
7460 sayılı Çalısma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve AraĢtırma Merkezi Teskilat Kanununun 2. maddesinde, ÇASGEM in iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevleri aģağıdaki ve (b) bentlerinde gösterilmistir: a) Çalısma hayatı, sosyal güvenlik, iģ sağlığı ve güvenliği, iģçi iģveren iliģkileri, istihdam, verimlilik, toplam kalite yönetimi, iģ piyasası alomaliye.com etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, iģ istatistikleri ve benzeri konular ile iģyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek üzere görevlendirilecek iģyeri hekimi, mühendis, teknik eleman, hemģire ve diğer sağlık personeline iģ sağlığı ve güvenliği konusunda gerektiğinde Bakanlık birimleri veya ilgili kurum ve kuruluģlar ile birlikte, eğitim programları hazırlamak, eğitim vermek veya eğitim hizmeti satın almak, sertifikalandırmak, bu konularla ilgili araģtırmalar yapmak veya yaptırmak, b) Bakanlık, bağlı kuruluģları ile ilgili kuruluģlarının personeli ile özel veya kamu sektöründe faaliyet gösteren iģyerlerindeki iģçi, iģveren veya yönetici personel için eğitim, seminer ve konferanslar tertip etmek veya bu konularda tertiplenmis eğitim, konferans ve seminerlere iģtirak etmek. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (ĠSGÜM) de, iģyerlerindeki gaz, toz, gürültü, titreģim ve termal konfor ölçümlerini gerçekleģtirmekte ve bu ölçümlerle ilgili olarak kendiģine bağlı olarak faaliyet gösteren laboratuvarlarda analiz çalıģmalarını yürütmektedir. ĠSGÜM, Türk Hükümeti ve Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) arasında yapılan anlaģmayla Uluslararası ÇalıĢma KoĢullarını ve Çevresini ĠyileĢtirme Programı (PIACT) çerçevesinde, ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün alt birimi olarak 1968 yılında kurulmuģtur. Avrupa Birliği tarafından desteklenen ve Türkiye de ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinin GeliĢtirilmesi (ĠSAG) Projesi (2004-2006) ile ĠSGÜM un binası tamamen yenilenmis, laboratuvarlar modern cihaz ve ekipmanla donatılmıģ ve teknik personele yurt içi ve yurt dıģında teknik eğitimler verilmiģtir. Proje kapsamında, sanayi yoğunluğu dikkate alınarak Kocaeli Universitesinin de katkılarıyla ĠSGÜM Kocaeli Bölge Laboratuvarı kurulmuģtur. ĠSGÜM un, Ankara da bulunan merkezinden baģka, Ġstanbul, Ġzmir, Adana, Zonguldak, Kocaeli ve Kayseri de Bölge Laboratuvar ġeflikleri bulunmaktadır. 9
2.2.2. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Konularında ĠSGÜM Tarafından Verilen Hizmetler 1 ) ĠĢyeri Havasından Toz Numunesi Alma ve Gravimetrik Değerlendirme 2 ) Hava Akım Hızı Ölçümü 3 ) Termal Konfor ġartları Ölçümü (Sıcaklık, Basınç, Bağıl Nem ve Hava Akım Hızı) 4 ) KiĢisel Gürültü Maruziyeti Ölçümü 5 ) Tüm Vücut TitreĢimi KiĢisel Maruziyet Ölçümü 6 ) El-Kol TitreĢimi KiĢisel Maruziyet Ölçümü 7 ) Aydınlatma Ölçümü 8 ) Frekans Analizi 9 ) Foruier Transform Ġnfrared Spektrofotometresinde Serbest SiliĢ Analizi 10) ĠĢyeri Havasından Dedektör veya Tüp Ġle Anlık Gaz Ölçümü 11 ) Gaz Kromatografi Analizi 12 ) Lifsi Tozların Konsantrasyon Tayini 13 ) Lifsi Tozların Tur Analizi 14/1 ) ĠSG Alanındaki Numunelerin SEM Ġle Ġncelenmesi 14/2 ) ĠSG Alan. Num. SEM de Elektronik Ortamda Fotoğraf Çekimi 14/3 ) ĠSG Alan. Num. SEM-EDS Ġle Elemental Mikroanalizi 15 ) Yüksek Basınçlı Sıvı KromatografiĢinde Analiz 16 ) Ġyon KromatografiĢinde Analiz 17 ) Atomik Absorpsiyon Cihazı(Grafit/Alevli) ile Havada Ağır Metal Analizi 18 ) Atomik Absorpsiyon Cihazı (Hidrur Sistem) ile Havada Ağır Metal Analizi 19/1) Atomik Absorpsiyon Cihazı ile Kanda KurĢun Analizi 19/2 ) Atomik Absorpsiyon Cihazı ile Kanda Kadmiyum Analizi 19/3 ) Atomik Absorpsiyon Cihazı ile Kanda Bakır Analizi 19/4 ) Atomik Absorpsiyon Cihazı ile Kanda Lidyum Analizi 19/5 ) Atomik Absorpsiyon Cihazı ile Kanda Nikel Analizi 19/6 ) Atomik Absorpsiyon Cihazı ile Kanda Krom Analizi 20 ) Ġdrarda Fenol Analizi 21 ) Ġdrarda Hippurik Asit Analizi 22 ) Ġdrarda TCA ( Triklororasetik) Analizi 23 ) ĠĢitme Testi (Odyometri) 24 ) Fiziki Muayene 25 ) Elektrokardiyografi (EKG) 26 ) Kanda Glikoz Tayini 27 ) Kanda Kolesterol Tayini 28 ) Kanda Albumin Tayini 29 ) Kanda Total Protein Tayini 30 ) Kanda GGT Tayini 31 ) Kanda AST Tayini 32 ) Kanda ALT Tayini 33 ) Kanda ALP Tayini 34 ) Kanda Üre Tayini 35 ) Kanda Ürik Asit Tayini 36 ) Kanda Kreatinin Tayini 37 ) Tam Ġdrar Tetkiki 10
38 ) PA Akciğer Filmi Çekimi ve Değerlendirilmesi 39 ) Solunum Fonksiyon Testi 40 ) Tam Kan Sayımı 41 ) Sedimantasyon 42 ) Toluen Analizi 43 ) Ksilen Analizi 1-Toz numunesi alma ve gravimetrik değerlendirme MDHS 14/3 metoduna göre yapılmaktadır. 2-KiĢisel Gürültü Maruziyeti Ölçümü TS ISO 9612 metoduna göre yapılmaktadır. 3-Tüm Vücut TitreĢimi KiĢisel Maruziyet Ölçümü ĠSO 2631 1 metoduna göre yapılmaktadır. 4-El-Kol TitreĢimi KiĢisel Maruziyet Ölçümü TS EN ISO 5349-1, TS EN ISO 5349-2 metoduna göre yapılmaktadır. 5-ĠĢyeri havada bulunan Aromatik Hidrokarbonların (Benzen, Toluen, Etilbenzen- ( mo- p ksilen ) örneklemesi ve analizini kapsamaktadır. NMAM 1501 ( NIOSH ) Aromatik Hidrokarbon metodu kullanılmaktadır. 6-Asbest ve sentetik lifsi tozların ( MMMF ) Faz Kontrast mikroskobunda konsantrasyon tayin analizleri yapılmaktadır. 7-Asbest ve sentetik lifsi tozların ( MMMF ) Elektron mikroskobunda tür tayin analizleri yapılmaktadır. 8-ĠĢyeri havasında bulunan Formaldehitin örneklenmesi ve analizini kapsamaktadır. Yüksek Basınçlı Sıvı KromatografiĢinde havada bulunan Formaldehit tayini OSHA 1007 metoduna göre yapılmaktadır. 9-ĠĢyeri havasında bulunan Ġnorganik Asitlerin ( HCI, HF, HBr, H2SO4, HNO3, H3PO4 ve NH3 ) örneklemesini ve analizini kapsamaktadır. Ġyon KromatografiĢinde havada NH3 tayini NIOSH 6016 metoduna göre, HCI, HF, HBr, H2SO4, HNO3, H3PO4 tayinleri ise NIOSH 7903 metoduna göre yapılmaktadır. 10-Atomik Absorpsiyon Cihazı ( Alevli / Grafit ) ile iģyeri havada bulunan Pb, Cd, Cr, Ni, Zn, Cu, Mn, Fe gibi ağır metallerin örneklemesini ve analizini kapsamaktadır. Havada bulunan kurģun ve kurģun bileģikleri tayini NIOSH 7082, Mars5 CEM metotlarına, Krom ve Krom bileģikleri tayini NIOSH 7024 Mars5 CEM standartlarına, Nikel ve Nikel bileģikleri tayini OSHA ID-121 metotlarına göre yapılmaktadır. 11-Atomik Absorpsiyon Cihazı ( Hidrur Sistem ) ile iģyeri havasında bulunan As, Hg gibi ağır metallerin örneklemesini ve analizini kapsamaktadır. 12-Ġdrarda Fenol Analizi : Benzen etkilenmesinde kullanılan bir metottur. 13-Ġdrarda Hippurik Asit Analizi : Toluen etkilenmesinde kullanılan bir metottur. 14-Ġdrarda TCA Analizi : Trikloroetilen etkilenmesinde kullanılan bir metottur. 11
2.2.3. TÜRKĠYE'NĠN ONAYLADIĞI ILO SÖZLEġMELERĠ 2 No lu ĠĢsizlik SözleĢmesi 11 No lu Örgütlenme Özgürlüğü (Tarım) SözleĢmesi 14 No lu Haftalık Dinlenme (Sanayi) SözleĢmesi 15 Nol lu Asgari Yas (Trimciler ve AteĢçiler) SözleĢmesi 26 No lu Asgari Ücret Belirleme Yöntemi SözleĢmesi 29 No lu Zorla ÇalıĢtırma SözleĢmesi 34 No lu Ücretli ĠĢ Bulma Büroları SözleĢmesi 42 No lu ĠĢçinin Tazmini (Meslek Hastalıkları) sözleģmesi (Revize) 45 No lu Yeraltı ĠĢleri (Kadınlar) SözleĢmesi 53 No'lu Ticaret Gemilerinde ÇalıĢan Kaptanlar Ve Gemi zabitlerinin Mesleki Yeterliliklerinin Asgari Ġcaplarına ĠliĢkin SözleĢme 55 No'lu Gemiadamlarının Hastalanması, Yaralanması ya da Ölümü Halinde Armatörün Sorumluluğuna ĠliĢkin SözleĢme 58 No lu Asgari Yas (Deniz) SözleĢmesi (Revize) 59 No lu Asgari Yas (Sanayi) SözleĢmesi (Revize) 68 No'lu Gemilerde Mürettebat Ġçin Ġase ve Yemek Hizmetlerine ĠliĢkin SözleĢme 69 No'lu Gemi AĢçılarının Mesleki Ehliyet Diplomalarına ĠliĢkin SözleĢme 73 No'lu Gemiadamlarının Sağlık Muayenesine ĠliĢkin SözleĢme 77 No lu Gençlerin Tıbbi Muayenesi (Sanayi) SözleĢmesi 80 No lu Son Maddelerin Revizyonu SözleĢmesi 81 No lu ĠĢ TeftiĢi SözleĢmesi 87 No lu Sendika Özgürlüğü ve SendikalaĢma Hakkının Korunması SözleĢmesi 88 No lu ĠĢ ve ĠĢçi Bulma Servisi Kurulması SözleĢmesi 92 No'lu Mürettebatin Gemide Barınmasına ĠliĢkin SözleĢmesi 94 No lu ÇalıĢma ġartları (Kamu SözleĢmeleri) SözleĢmesi 95 No lu Ücretlerin Korunması SözleĢmesi 96 No lu Ücretli ĠĢ Bulma Büroları SözleĢmesi (Revize) 98 No lu Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı SözleĢmesi 99 No lu Asgari Ücret Tespit Mekanizması (Tarım) SözleĢmesi 100 No lu EĢit Ücret SözleĢmesi 102 No lu Sosyal Güvenlik (Asgari Standartlar) SözleĢmesi 105 No lu Zorla ÇalıĢtırmanın Kaldırılması SözleĢmesi 108 No'lu Gemiadamları Ulusal Kimlik Katlarına ĠliĢkin SözleĢmesi 111 No lu Ayırımcılık (ĠĢ ve Meslek) SözleĢmesi 115 No lu Radyasyondan Korunma SözleĢmesi 116 No lu Son Maddelerin Revizyonu SözleĢmesi 118 No lu Muamele EĢitliği (Sosyal Güvenlik) SözleĢmesi 119 No lu Makinaların Korunma Tertibatı ile Techizi SözleĢmesi 122 No lu Ġstihdam Politikası SözleĢmesi 123 No lu Asgari Yas (Yeraltı ĠĢleri) SözleĢmesi 127 No lu Azami Ağırlık SözleĢmesi 133 No'lu Mürettebatın Gemide Barındırılmasına Ġliskin SözleĢmesi (Ġlave Hükümler) 134 No'lu ĠĢ Kazalarının Önlenmesine (Gemiadamları) ĠliĢkin SözleĢmesi 135 No lu ĠĢçi Temsilcileri SözleĢmesi 138 No lu Asgari Yas SözleĢmesi 12
142 No lu Ġnsan Kaynaklarının GeliĢtirilmesi SözleĢmesi 144 No lu Üçlü DanıĢma (Uluslararası ÇalıĢma Standartları) SözleĢmesi 146 No'lu Gemiadamlarının Yıllık Ücretli Ġznine ĠliĢkin SözleĢmesi 151 No lu ÇalıĢma ĠliĢkileri (Kamu Hizmeti) SözleĢmesi 152 No'lu Liman ĠĢlerinde Sağlık ve Güvenliğe ĠliĢkin SözleĢmesi 153 No'lu Karayolları TaĢımacılığında ÇalıĢma Saatleri ve Dinlenme Sürelerine ĠliĢkin SözleĢmesi 155 No'lu ĠĢ Sağliği ve Güvenliği ve ÇalıĢma Ortamına ĠliĢkin SözleĢmesi 158 No lu Hizmet ĠliĢkiĢine Son Verilmesi SözleĢmesi 159 No lu Mesleki Rehabilitasyon ve Ġstihdam (Sakatlar SözleĢmesi 161 No'lu Sağlık Hizmetlerine ĠliĢkin SözleĢmesi 164 No'lu Gemiadamlarının Sağlığının Korunması ve Tıbbi Bakımına ĠliĢkin SözleĢme 166 No'lu Gemiadamlarının Ülkelerine Geri Gonderilmesine ĠliĢkin SözleĢme 182 No lu En Kötü Bicimlerdeki Çocuk Ġsciliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına ĠliĢkin Acil Eylem SözleĢmesi 2.3. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KAVRAMI ĠĢ sağlığı ve güvenliği çalıģanların sağlık ve güvenlik konuları ile ilgili bir alandır. Sanayi ve teknolojinin hızla geliģmesi, yeni is sahalarının açılmasıyla birlikte yeterli önlemlerin alınmaması durumunda, çalıģanların sağlığını ve güvenliğini tehdit eden sonuçlar ortaya çıkmaktadır. ĠĢçi sağlığı ve iģ güvenliği çalıģmalarında öncelikli amaç, çalıģanların sağlığını korumaktır. ĠĢyeri ortamında bulunan teknik ekipmanlar ile çalıģma koģullarından kaynaklanan çeģitli riskler nedeni ile çalıģanların sağlığı bozulabilir. Sağlığı bozulan ve hastalananların teģhis ve tedavisi de bu uğraģıların içine girer, ama bu çalıģmaların asıl amacı, iģyeri ortamında bulunan bu riskleri kontrol altına almak süretiyle iģyerini sağlıklı ve güvenli bir yer haline getirmek ve sonuç olarak da bu ortamda bulunan ve çalıģan kiģilerin sağlığının olumsuz etkilenmesinin önüne geçmektir. ĠĢ sağlığı ve iģ güvenliği çalıģmalarının iki temel boyutu vardır: Bunlardan birisi, çalıģanların sağlığının yapacakları iģle ilgiģini araģtıran, belirleyen (örneğin; daha önce akciğer rahatsızlığı geçirmiģ bir kiģinin tozlu bir iģte çalıģtırılmaması gibi) ve iģyeri ortamında oluģabilecek bazı risklere karģı alınacak tıbbi koruma yöntemlerini uygulamak (örneğin; tetanos aģısı uygulaması vb. gibi) ve iģyerindeki çalıģmalar esnasında sağlık sorunu olanların hastalıklarının teģhis ve tedavisi ile hastalığın yapılan iģle ilgiģini araģtırarak gerekli önlemleri almak Ģeklinde ifade edilebilecek olan tıbbi boyuttur. Bu ilgi alanına ĠĢ Hekimliği adı verilebilir. 13
Ġkinci boyut ise, iģyeri ortamındaki sağlık ve güvenlik risklerinin saptanması, bununla ilgili ölçümler yapılması (örneğin; iģyerinde kullanılan çeģitli kimyasal maddelerin, iģyeri ortam havasındaki ölçümü, iģyerinde yapılan iģler esnasında ortama yayılan ve sağlığa zararlı olduğu bilinen tozların ölçümü, makine ve tezgahlardan kaynaklanan gürültünün düzeyini belirlemek üzere yapılan ölçümler gibi) ve bu risklerin kontrol altına alınması Ģeklindeki uğraģıları içeren ve konunun daha çok teknik-mühendislik yanını oluģturan ĠĢ Güvenliği boyutudur. Bu boyut, iģyeri ortamında sağlıklı ve güvenlikli bir ortam oluģturmak için yapılan tüm çalıģmaları kapsadığı için ĠĢ Hijyeni olarak da adlandırılmaktadır. Her iki grup çalıģmalar birbirini tamamlayıcı niteliktedir ve her ikiģi birlikte iģçi sağlığı ve iģ güvenliği bütününü oluģturur. Bir baska deyiģle, iģçi sağlığı ve iģ güvenliğinin amacı; kaza ve hastalık Ģeklinde ortaya çıkan tehlikelerden çalıģanları korumak, zarar verici etkileri asgariye indirmek, mümkünse ortadan kaldırmak, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam iyilik halini hedefleyip yaģam kalitesini yüksek tutarak çalıģanların mutlu olmalarını sağlamaktır. 14
II. BÖLÜM 3. FĠRMA TANIMI Supsan, bir Borusan Holding kuruluģu olup, 3 Eylül 1970 tarihinden itibaren Eaton SRL lisansı ile üretim yapmaktadır. Her türlü içten yanmalı motorlar için motor supabı, supap gaydı ve tırnak imal etmekte, satmakta ve bayileri kanalı ile dağıtmaktadır. Bayileri kanalı ile dağıttığı diğer motor parçaları ise baga, takım conta, eksantrik mili, supap fincanı ve motor yatağıdır. Kalite yönetimi sistemimizin ISO / TS 16949 gereksinimlerine uygunluğu, uluslararası bir denetleme kuruluģu olan TÜV CERT tarafından onaylanmıģtır. Supsan, kendi alanında Türkiye'nin en büyük üreticisidir. Ford Otosan, Oyak Renault, TofaĢ, Türk Traktör, Iveco, Uzel, Anadolu Isuzu, BaĢak Traktör, Pancar Motor, BMC, Karsan, Otokar, Daf Tırsan, Yavuz Mühendislik, Temsa, Tümosan firmalarının supap ihtiyacı, Supsan tarafından karģılanmaktadır. YurtdıĢı müģterilerimiz ise Ferrari, Mercedes Benz, Volkswagen, Fiat, JCB, Ford, Iveco, Daf, Volvo, Renault, Dacia, Nissan, Peugoet, Volvo Penta, Isotta Fraschini, VM Motori, Detroit Diesel, GM, Chrysler, John Deere, Porsche, Bentley, Aston Martin firmalarıdır. Supsan firması, metal sanayinin en önde gelen firmalarındandır. 15
4. KANUN MADDELERĠNĠN YORUMLANMASI 4857 Sayılı iģ kanunu ile firmamızda iģ güvenliği uzmanı, iģyeri hekimi ve diğer sağlık personeli istihdamımız yapılmıģtı. Firmamızda iģ kanunu gereği herģey yapılmaya çalıģıyordu ama tam anlamıyla herģey yapılamıyordu fakat 6331 sayılı iģ kanunu yürürlüğe girdikten sonra taģlar yreine oturmaya baģlamıģtı. Yeni kanun sonrasında bir çok yönetmelik yayınlandı ve yeni yayınlanan yönetmeliklere biz de firma bazlı olarak uyum sağladık. 4.1. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirme Yönetmeliği Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliği yönünden yapılacak risk değerlendirmesinin usul ve esaslarını düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki iģyerlerini kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 10 uncu ve 30 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıģtır. Yeni yönetmelik yayınlandıktan sonra, risk değerlendirmemizi yeniledik. Daha fazla ön görülü olan ve daha fazla çalıģanların sağlığını etkileyecek faktörleri göz önünde bulundurarak risk değerlendirmesi yapıldı. 6331 sayılı iģ kanunun yayımlanmıģ olan tüm yönetmeliklerinden faydalanarak risk değerlendirilmesi yapılmıģtır. Alınan önlemlerin tümü kaynağında müdahale olarak belirlenmiģ olup çalıģanların kiģisel koruyucu donanım kullanmasını son çare olarak belirledik. Artık ortam havalandırma ve iklimlendirme cihazlarımız yapıldı, tüm makinelerin koruyucu donanımları var. ÇalıĢanlar da bu durumdan çok memnun hale geldi. 16
4.2. ÇalıĢanların ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; çalıģanlara verilecek iģ sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin usul ve esaslarını düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında bulunan iģyerlerini, bu iģyerlerinde çalıģanlara eğitim verecek kiģi, kurum ve kuruluģları kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, Kanunun 16 ncı, 17 nci, 18 inci ve 30 uncu maddeleri ile 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2 nci ve 12 nci maddelerine dayanılarak hazırlanmıģtır. Yayınlanan bu yeni yönetmelik gereği çalıģanlarımızın tümü iģ sağlığı ve güvenliği üzerine eğitimler almaktadır. ÇalıĢanlar artık iģ güvenliği konusunda sadece kiģisel koruyucular hakkında değil, tüm kavramlar hakkında bilgilendirilmektedir. Bu da çalıģanların iģ sağlığı ve güvenliğine ilgisini arttırmaktadır. 1. Genel konular a) ÇalıĢma mevzuatı ile ilgili bilgiler, b) ÇalıĢanların yasal hak ve sorumlulukları, EĞĠTĠM KONULARI c) ĠĢyeri temizliği ve düzeni, ç) ĠĢ kazası ve meslek hastalığından doğan hukuki sonuçlar 2. Sağlık konuları a) Meslek hastalıklarının sebepleri, b) Hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması, c) Biyolojik ve psikososyal risk etmenleri, ç) Ġlkyardım 3. Teknik konular a) Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri, b) Elle kaldırma ve taģıma, c) Parlama, patlama, yangın ve yangından korunma, ç) ĠĢ ekipmanlarının güvenli kullanımı, d) Ekranlı araçlarla çalıģma, e) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri, f)ġģ kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin uygulanması, g) Güvenlik ve sağlık iģaretleri, ğ) KiĢisel koruyucu donanım kullanımı, h) ĠĢ sağlığı ve güvenliği genel kuralları ve güvenlik kültürü, ı) Tahliye ve kurtarma 17
4.3. Elle TaĢıma ĠĢleri Yönetmeliği Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; elle taģıma iģlerinden kaynaklanabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden, özellikle sırt ve bel incinmelerinden, çalıģanların korunmasını sağlamak için asgari gereklilikleri belirlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki iģyerlerini kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik; a) 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine dayanılarak, b) Avrupa Birliğinin 29/5/1990 tarihli ve 90/269/EEC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak, hazırlanmıģtır. Elle taģıma iģi MADDE 4 (1) Elle taģıma iģi; bir veya daha fazla çalıģanın bir yükü kaldırması, indirmesi, itmesi, çekmesi, taģıması veya hareket ettirmesi gibi iģler esnasında, iģin niteliği veya uygun olmayan ergonomik koģullar nedeniyle özellikle bel veya sırtının incinmesiyle sonuçlanabilecek riskleri kapsayan nakletme veya destekleme iģlerini ifade eder. YayınlanmıĢ olan bu yönetmelik sonucunda, çalıģanlara elle taģıma iģlerinde dikkat edilmesi gereken hususlar konusunda eğitim verilmiģtir. Ama firmamızdaki en büyük değiģiklik malzemeyi elle taģımayı bırakıp taģıma ve iletme araçları ile taģımaya baģlamamızdır. Artık çalıģanlar el ile malzeme taģımamakta sadece taģıma araçlarını kullanmaktadır. Bu da bizim iģ gücü (ergonomik problemler) kaybını en aza indirmemizi sağladı. 18
4.4. Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan ĠĢlerde ÇalıĢtırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre belirlenen tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iģlerde çalıģanların mesleki eğitimlerinin usul ve esaslarını düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre belirlenen tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan ve ek-1 de belirtilen iģleri ve bu iģlerde çalıģanları kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 17 nci ve 30 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıģtır. YayınlanmıĢ olan bu yönetmelik ile firmamız çalıģanlarının tümü mesleki eğitimlerini aldı. Artık çalıģan ustalarımız sözde ĠĢinin Ehli Usta değil belgeli olarak da iģlerinin ehli ustalar. Bu eğitimler sayesinde çalıģanlarımız makinelerin kullanımını, kapasitesini en önemlisi risklerini tam anlamıyla bilmekteler. 4.5. Ekranlı Araçlarla ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, ekranlı araçlarla çalıģmalarda alınacak asgari sağlık ve güvenlikönlemlerine iliģkin usul ve esasları belirlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve ekranlı araçlarla çalıģmaların yapıldığı tüm iģyerlerini kapsar. 19
(2) Bu Yönetmelik hükümleri; a) Hareketli makine ve araçların kumanda kabinlerinde ve sürücü mahallinde, b) TaĢıma araçlarında aracın kumandasındaki bilgisayar sistemlerinde, c) Toplumun kullanımına açık bilgisayar sistemlerinde, ç) ĠĢyerinde kullanımı sürekli olmayan taģınabilir sistemlerde, d) Hesap makineleri, yazar kasa ve benzeri veri veya ölçüm sonuçlarını gösteren küçük ekranlı cihazlarda, e) Ekranlı daktilolarda, uygulanmaz. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik; a) 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine dayanılarak, b) 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12 nci maddesine dayanılarak, c) Avrupa Birliğinin 29/5/1990 tarihli ve 90/270/EEC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak, hazırlanmıģtır. Yayımlanan bu yönetmelik gereği, artık sadece üretim sahasında olan çalıģanlar değil, ofis çalıģanları da iģ sağlığı ve güvenliği kapsamına alınmıģtır. Ofis çalıģanlarının, gerek ergonomik zorlanmalardan gerekse göz bozukluklarından korunması için çalıģmalar yapılmıģtır. Artık herkes tarafından, sadece üretim sahasının riskli olmadığı çalıģtığımız iģ yaptığımız heryerin riskli olduğu öğrenilmiģtir. 20
5. SONIÇLAR VE YORUMLAR Ulusal ĠSG Konseyinin kuruluģ esaslarıyla hareket baģlıyor. ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için çalıģacak kamu ve sosyal taraflardan paydaģları bir araya getiren ve salt çoğunluk ile karar verilerek tüm tarafların fikirlerinin yansıtılması sağlanan Ulusal ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Konseyinin çalıģma esasları kanuni dayanağa kavuģturulmuģ ve konsey üyeleri belirlenmiģtir. sağlanıyor. ĠĢyerlerinin toplu halde bulunduğu yerlerde iģ sağlığı ve güvenliği koordinasyonu Aynı iģyerinde birden fazla iģveren olması durumunda veya birden fazla iģyerinin bulunduğu iģ merkezleri, iģ hanları, sanayi bölgeleri gibi yerlerde iģyerleri arasında koordinasyon sağlanması zorunlu hale getirilmiģtir. Bu zorunlulukla, her bir iģyerinin kendi sağlık ve güvenliğini sağlamasının yanında bu iģyerlerinin birbirlerini etkileyebilecek unsurlara sahip olma olasılığı göz önünde bulundurularak, bu konularda ortaklaģa hareket etmelerine olanak tanınmıģtır. Birden fazla iģyerinin bulunduğu yerlerde koordinasyon görevinin yönetim tarafından yerine getirilmesi sağlanmıģ ve uygulamaya netlik kazandırılmıģtır. Kanunla uyumsuz davranıģlara idari para cezası uygulanıyor. Kanunun doğru ve etkin uygulanıp uygulanmadığının kontrolü için gerçekleģtirilecek olan teftiģler, bu teftiģlerde görev alacak kiģiler ve iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliği konularında yapılacak olan ölçüm, inceleme, araģtırma faaliyetlerine iliģkin hususlar düzenlenmiģtir. Bu faaliyetler sonucunda belirlenen, kanundaki hükümlere aykırı davrananlara uygulanacak idari para cezaları da netlik kazanmıģ ve caydırıcı hale gelmiģtir. 21
ĠĢ kazası ve meslek hastalıklarının kayıtları etkin ve güncel oluyor. ĠĢverenler, tüm iģ kazaları ve meslek hastalıklarının kaydını tutmak, gerekli incelemeleri yaparak rapor hazırlamak ve son dakika önlenmiģ olayların dahi değerlendirmesini yapmak ile yükümlüdür. Böylece yaģanan olumsuz deneyimlerin tekrarlanmaması ve oluģabilecek zararların önüne geçilmesi sağlanacaktır. ĠĢyeri hekimi ve sağlık görevlileri tarafından meslek hastalığı ön tanısı konulan vakalar, yetkili sağlık birimlerine sevk edileceklerdir. ĠĢ kazası ve meslek hastalıkları artık sadece sosyal güvenlik kurumuna bildirilecektir. Yetkili sağlık birimleri ise iģ kazaları ve teģhis koydukları meslek hastalıklarını 10 gün içinde sosyal güvenlik kurumuna bildireceklerdir. Tüm iģyerleri acil durumlara karģı hazırlanıyor. Ġlkyardım, yangınla mücadele, kiģilerin tahliyesi, ciddi ve yakın tehlikeyle karģılaģılması gibi durumlar için önceden planlama ve hazırlık yapılması iģyerlerinin yükümlülükleri arasındadır. Bu yükümlülükle birlikte, hayati ve özel tehlike bulunan yerlere yeterli bilgi ve talimatı olmayan çalıģanların girmemesi için de gerekli tedbirlerin alınması sağlanmıģ ve oluģabilecek kayıpların önüne geçilmiģtir. ĠĢ sağlığı ve güvenliği, çalıģanların katkı ve katılımıyla sağlanıyor. ĠĢ sağlığı ve güvenliği için yapılacak faaliyetlere çalıģanların aktif katılımının sağlanması en önemli konular arasındadır. ÇalıĢanların olası tehlikelerin belirlenmesi ve risk değerlendirmesi çalıģmalarında yer almaları ve alınacak önlemlerle ilgili öneri geliģtirmeleri sağlanarak, iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliği Ģartlarının iyileģtirilmesi amaçlanmıģtır. ÇalıĢanlar, iģ sağlığı ve güvenliği için bilgi ve eğitim ile donanıyor. ĠĢveren, tüm çalıģanlarını iģ sağlığı ve güvenliği konusunda bilgilendirmekle yükümlüdür. ĠĢ ya da iģyeri değiģikliği, uzun süreli izin, kullanılan donanım ya da malzemelerin değiģikliği ardından, yeni çalıģma koģullarına yönelik olarak çalıģan eğitim alacak ve düzenli aralıklarla bu eğitimler tekrarlanacaktır. Aynı zamanda tüm çalıģanlar, iģyerinde karģılaģabilecekleri her durum hakkında olduğu gibi, hak ve sorumlulukları ile ilgili de bilgilendirilecektir. 22
ÇalıĢanlar için bir baģka zorunlu eğitim ise mesleki eğitim olarak belirlenmiģtir. Tehlikeli ve çok tehlikeli iģyerlerinde çalıģacak olanların, yapacağı iģle ilgili mesleki eğitim aldığını belgelemeleri Ģart olmuģtur. Böylece iģ sağlığı ve güvenliği, mesleki eğitimle de desteklenmiģtir. sağlanmıģtır. Eğitim maliyetlerinin çalıģana yansıtılmaması ve eğitim süresinin iģ süresinden sayılması ÇalıĢanlara, çalıģmaktan kaçınma hakkı doğuyor. ÇalıĢanların; verilen talimatlara uymak, kiģisel koruyucu donanımları doğru kullanmak ve iģbirliği yapmak gibi, iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülükleri düzenlenmiģtir. Ciddi ve yakın tehlikeyle karģı karģıya kalma ve talep edilmesine rağmen gerekli tedbirlerin alınmaması durumunda çalıģanlar, çalıģmaktan kaçınma hakkına sahip olmuģlardır. ÇalıĢanın, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalıģmadığı dönemin ücretini alması ve gerek kanunlardan gerek ise iģ sözleģmelerinden doğan haklarının kısıtlanmaması sağlanmıģtır. Hayati tehlike tespitinde iģyerlerinde iģin durdurulması sağlanıyor. Hayati tehlike tespitinde iģyerlerinin bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalıģanlar dikkate alınarak, iģyerinin bir bölümünde veya tamamında iģin durdurulması hükmü getirilmiģ ve böylece iģyerinin tamamen kapatılmasıyla yaģanabilecek mağduriyetler giderilmiģtir. ÇalıĢanların iģin durdurulmasından dolayı iģsiz kalması halinde ücretleri korunarak mesleklerine uygun baģka bir iģe verilmesi veya ücretlerinin ödenmesi iģverenin yükümlülüğünde olacaktır. alınıyor. Büyük endüstriyel kaza oluģabilecek iģyerleri için iģletme kurulmadan tedbir Büyük endüstriyel kaza oluģabilecek iģyerlerine, iģyerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporunun iģletmeye baģlanmadan önce hazırlanması yükümlülüğü getirilmiģtir. Böylece muhtemel endüstriyel kazaların engellenmesine yönelik önleyici çalıģmaların yapılması ve kaza gerçekleģtiğinde meydana gelebilecek büyük ölçekli kayıplardan korunması sağlanmıģtır. 23
KAYNAKLAR - http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/kurumsal/istatistikler - http://www.hse.gov.uk/food/ - TC BaĢbakanlık Devlet Planlama TeĢkilatı Dokuzuncu Kalkınma Dönemi (2007-2013) Gıda Sanayii Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu, Ankara 2006 - Türk Gıda Kodeksi Yönetmelikleri (http://www.gkgm.gov.tr/mevzuat/kodeks/kodeks_liste.html) - Allianz Risk Mühendisliği (http://www.allianzrisk.com/) - Occupational Safety and Health Simplified for the Food Manufacturing Industry, Frank R. SPELLMAN, Revonna M. BIEBER, Goverment Institutes, The Scarecrow Press, Inc. 2008 -Health and Safety Guidance Notes for the Meat Industry (www.bmpa.uk.com/_attachments/resources/971_s4.pdf) -Bir Su Ürünleri ĠĢleme Tesisinde ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Risk Analizi Uygulaması, Servet Atayeter, Elif Terzioğlu, Gıda Dergisi, Cilt 34, Sayı 5, Sayfa 287-293 - Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, 1. Cilt - http://www.basakisg.com/issagligiveguvenligikanununelergetiriyor.pdf -6331 Sayılı ĠĢ Kanunu ve Yönetmelikleri 24