GAZBİR-GAZMER Bülten HAZİRAN 2015 içindekiler IGU Başkanı Jerome Ferrier Röportajı Avrupa Gaz talebi 2014 yılında 2013 yılına göre %11 düştü Gazprom CEO su Alexey Miller Berlin de konuştu Aura Sabadus Doğal gazdan kim korkuyor? International Gas Union Başkanı Jerome Ferrier in Energy Post a verdiği röportaj GAZBİR in de üyesi olduğu Uluslararası Gaz Birliği (IGU) International Gas Union başkanı Jerome Ferrier, kendi döneminde IGU nun odaklandığı konular, gazın mevcudu ve geleceği ile ilgili önemli konulara değindiği röportajını sizin için derledik. Doğal gazın dünyayı kurtarmada koruyucu görevini üstelenebileceğini belirten Uluslararası Gaz Birliği (IGU) International Gas Union başkanı Jerome Ferrier Enerji Post a verdiği röportajda; gazın dünyanın ana enerji kaynağı olabileceğini, barış için bir faktör ve iklimi korumaya yardım edebileceğini belirtti. Ancak gazın bu görevleri yerine getirebilmesi için politika yapıcıların petrol ve kömür ile rekabette gazın lehine karar vermeleri gerektiğini ve gaz lehine bir pozitif ayrımcılık yapılması gerektiğini ekledi. Haziran ayının başında 3 yılda bir yapılan Dünya Gaz Konferansı (WGC) Fransa nın başkenti Paris te yapılırken bu yılın ikinci yarısında yapılacak COP21 iklim konferansı
da yine Fransa da yapılacaktır. İklim konferansına ev sahipliği yapacak Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius u WGC de ağırlayacak Ferrier, gaz sektörünün iklim lehine oynayabileceği kritik rolü dünya liderlerine anlatabilmek için müthiş bir fırsat olduğunu söyledi. Uluslararası Enerji Ajansı nın (IEA) diğer fosil yakıtlara kıyasla daha az CO2 salınımı yapan gazın 2035 yılına kadar büyüyeceği senaryoyu gündeme getiren Ferrier Gelişmek için dünyada elde edebileceğimiz tüm enerjiyi elde etmemiz gerekiyor. Sadece yenilenebilir enerji ile bunu başaramayız. Nükleer, fosil ve her şeyden önce doğal gaza ihtiyacımız var demecini verdi. Jeopolitik olarak heyecan verici Kendisini Gas Man olarak tanımlayan Ferrier gelişmiş ülkelerin, Amerika ve Çin in halihazırda dönüşüme başladığı kömürden gaza geçiş sürecine girmeleri gerektiğini belirtirken Paris konferansında bu yönde vaatler almayı umduğunu belirtti. Gaza geçişi sağlayabilecek ve gaz odaklı enerji sistemini sürdürebilecek yeterli rezerv olduğunu belirten Ferrier, mevcut yapıda konvansiyonel kaynakların dağıtımının belli bölgelerde yoğunlaştığını kabul ederek Konvansiyonel kaynakların %60 ı Rusya, İran, Türkmenistan ve Katar ın elinde bulunuyor. Bu yüzden konvansiyonel olmayan kaynaklar daha da önem kazanıyor. En büyük kaya gazı kaynakları ABD, Meksika, Arjantin, Cezayir, Çin ve Avustralya gibi ülkelerde bulunuyor. Böylece konvansiyonel olmayan kaynaklar çeşitliliği arttıracak. Bu da jeopolitik olarak çok heyecan verici dedi. Dünya enerji sisteminde önemi gittikçe artan doğal gaz en temiz fosil kaynak olarak politik ajandanın en öncelikli gündem maddesi olacak ve kamuoyunun gündeminde daha fazla yer bulacak diyen Ferrier bu yüzden 2012 yılında IGU başkanlığına geldikten sonra birçok kamu kurumu ve özel enstitülerle ilişkileri derinleştirme adına adımlar atmış. Yine Ferrier döneminde IGU Dünya bankası ile mutabakat zaptı yaparak Afrika ülkelerinin gaz işlerini geliştirmeyi hedeflemiştir. IGU ayrıca ABDD deki Uluslararası Barış Enstitüsü ve UNESCO gibi kuruluşlarla da mutabakat zaptı imzalamıştır. Ayrıca Greenpeace Almanya ile de iyi ilişkiler içine girdik. Onlar gazın yenilenebilir enerjiyi tamamlayıcı rolünü benimsiyorlar ve bunundan faydalanmak için de mevcut gaz altyapısının kullanılabileceğinin farkındalar diyen Ferrier Greanpeace Fransa ile ilişkileri sorulduğundaysa Almanlar daha pragmatik cevabını veriyor. Bağlanmış Alıcı Jerome Ferrier düşük karbon salınımı özelliğinin yanı sıra doğal gazın dünyada barış yapıcı bir rolü olduğuna da inanıyor. Bunu da gazın özellikle de petrole kıyasla daha uzun dönemli bir iş kolu olduğunu belirtiyor. Fiziki altyapı gerekiyor. İster boru hattı olsun, ister LNG olsun, alıcı ile satıcı birbirine daha uzun vadeli bağlanmış oluyor. Ayrıca yüksek sermaye gerektiriyor. Böyle projelerde 10 milyarlarca dolardan bahsediyoruz. Yani bu yatırımları korumak ve karlı hale getirmek iki tarafın da ortak faydasına olacaktır. diyen Ferrier Günün sonunda birbirine bağlanmış alıcı ile satıcı daha güçlü bir ilişki geliştirmek zorunda olacaktır diyor. Örnek olarak ise Rusya nın birkaç küçük istisna dışında uzun süredir Avrupa için güvenilir bir arz kaynağı olduğunu, aynı şekilde Cezayir in de 1994 yılındaki krizde olduğu gibi gaz kontratlarından kaynaklanan sorumluluklarını yerine getirdiğini belirtiyor. Uzun dönemli kontratların tartışıldığı bu günlerde mevcut ticari ilişkilerin %50 oranında uzun dönemli kontratlarla devam edeceğini düşünen Ferrier gazın tamamen spot piyasalarda yürütülmeye uygun olmayan bir iş olduğuna inandığını belirtiyor. Avrupa gaz piyasasının gelişiminden duyduğu memnuniyeti dile getiren Ferrier, özellikle Avrupalı politikacıların gaza bakış açışında olumlu değişiklikler gözlemlediğini ve ilk defa Enerji Birliği nin sadece elektriğe değil, gazın gelişimi ile ilgili de açık objektifler çizdiğini anlatıyor. Ferrier eğer Avrupalı politikacılar doğru adımlar atarlarsa Avrupa gaz piyasasının yine büyüme trendine gireceğini ancak şu an gaz işinin sıkıntılı olduğunu düşünüyor. Gazprom un Güney Akımı projesini iptal etmesini de buna bağlayan Ferrier Bu karar piyasa odaklıydı, şu an 65 bcm lik bir boru hattına ihtiyaç yok diyen Ferrier, yine de gelecekte Avrupa nın İran, Türkmenistan ve Azerbaycan gibi ülkelerden gelecek gaza ve dolayısıyla yeni boru hatlarına ihtiyacı olacağını belirtiyor. Eğer AB gaz politikasını netleştirirse, yeni bir Nabucco projesine ihtiyacımız olacak! Aynı şekilde dünya farklı piyasalardaki gaz fiyatlarının birbirine yaklaşacağını, ancak petrol gibi tam bir bütünleşme olmayacağını düşünen Ferrier, petrol fiyatlarındaki son dönemdeki düşüşün, petrole endeksli formül kullanan Asya fiyatlarında ciddi düşüşlere neden olduğunu ancak gazın petrole endekslenmediği ABD piyasasında fiyatların aynı kaldığını belirtti. Avrupa fiyatları ise Asya kadar olmasa da düşüş gösterdi. Kaynak: http://www.energypost.eu/jerome-ferrier-president-international-gas-union-equate-gas-coal-oil-discriminate/ 2
Düşen Petrol Fiyatları ile İlgili Bilmeniz Gereken Her Şey Petrol fiyatlarının düşmesinin başlıca nedeni Amerika nın Kaya Gazı devrimi sonrasında yükselttiği üretimi olarak önem çıkmaktadır. 2009 rakamları ile kıyaslandığında, ABD de günlük üretim 4 milyon varil artmıştır. Diğer üreticiler ise üretimlerini kısarak fiyatları yükseltmeye yanaşmamışlardır. Özellikle Suudi Arabistan ın başı çektiği Körfez ülkelerinin domine ettiği OPEC fiyatların düşmesiyle yeni yatırımların ve üretimin düşeceğini öngörerek fiyatların yükseleceğini düşünmektedir. Düşük fiyatlardan dolayı büyük zarar gören Rusya, Nijerya ve Venezüella gibi ülkelerin OPEC içindeki lobi çalışmaları sonuç vermedi. Böylece OPEC ülkeleri üretimlerini arttırarak petrol gelirlerini korumaya yöneldiler. Amerika daki üretim artışı teknoloji odaklıdır. Bu yüzden OPEC ülkelerinin ümit ettiği gibi kısa süreli olacağı öngörülmemektedir. Daha çok küçük ölçekli firmaların sürüklediği bu artışta, fiyatların cazip olmamaya başladığı an üretimi kısan firmalar, küçük ölçekleri sayesindeki hızlı hareket kabiliyetlerinden dolayı, doğru fiyat sinyalini gördükleri an tekrar üretime geçebileceklerdir. Aynı zamanda mevcut açık kuyulardaki üretimde zarar edilse dahi üretimi sürdürmek daha cazip gelmektedir. Mevcut durumun kazananları ve kaybedenleri? Kazananların sayısı kaybedenlerin sayısının üzerinde. Tüketicilerin paraları ceplerinde kalırken, özellikle enerji yoğun endüstrilerin maliyetleri azalıp kar marjları yükseliyor. Böylece daha çok vergi veriyorlar. Ayrıca bilançoları güçlü şirketler için de satın alımlar yapmaları için son derece uygun bir ortam oluşmuş durumda. Düşük fiyatların kaybedenleri ise petrol endüstrisi. Değer zincirinin çeşitli halkalarında giderleri kısmaya çalışan şirketlerde ücretler ve marjlar azalırken, borç yükü yüksek olan şirketlerde iflaslar gerçekleşebilir. Ancak düşük fiyatlar endüstrinin adapte olması ve verimliliğini arttırmasını da beraberinde getirecektir. Kaynak: http://www.economist.com/blogs/economist-explains/2015/03/economist-explains-14?fsrc/tw/ te/ee/tr/ed/fallingoilprices 3
Avrupa Gaz Talebi 2014 yılında 2013 yılına göre %11 düştü Eurogas bünyesindeki Tahmin ve İstatistik Komitesinin yapmış olduğu çalışmaya göre 2014 yılı içinde gerçekleşen ülkelerin gaz tüketim rakamları 2013 ile kıyaslandığında; Üye ülkelerin 2014 tüketimleri 2013 yılına göre %11 düşüş sergilerken, 460,7 bcm den 2014 yılında 409,1 bcm e gerilemiştir. Almanya, Fransa, Birleşik Krallık, İtalya ve İspanya gibi başlıca gaz piyasalarının hepsinde 6-8 bcm arası bir tüketim düşüşü gerçekleşmiştir. Tüm Avrupa piyasasında tüketimi artan tek ülke ise Türkiye olmuştur. Avrupa genelindeki düşük tüketimin başlıca nedeni ise, Avrupa nın, tarihinin en sıcak yıllarından birini yaşaması olmuştur. Almanya ve Hollanda tarihlerinin en sıcak yıllarını geçirirken Çek Cumhuriyeti son 50 yılının en sıcak yılını yaşamıştır. 2013 ün ise ortalamanın üzerinde soğuk geçtiği göz önünde bulundurulduğunda aradaki fark oldukça yüksek olmuştur. Düşük tüketimin bir diğer nedeni ise doğal gaz ile üretilen elektrik miktarındaki düşüş. Özellikle düşük kömür ve karbon fiyatları elektrik üretiminde gazın payını negatif yönde etkileyen başlıca etkenler olarak öne çıkmaktadır. Kaynak: Eurogas Avrupa ve Avrasya: Enerji Güvenliğinde Yeni Modele Doğru Gazprom CEO su Alexey Miller Berlin deki Enerji Güvenliği Forumunda gerçekleştirdiği sunumda Rusya nın Doğu daki yatırımları, Avrupa gaz piyasasındaki gelişmeler ve Türk Akımı ile ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Alexey Miller ın konferanstaki konuşmasında öne çıkanlar şu şekildedir; Avrasya da yeni bir Mega Marketin şekillendiğini belirten Miller, bu marketin oluşması için ön koşulların olduğunu kabul ederek Gazprom un Sibirya daki iletim kapasitesi yatırımlarına öncelik verdiğini belirtti. Hem doğunun hem de batının tek kaynaktan Batı Sibirya dan besleneceğini belirten Miller yapılan yatırımın yalnızca Çin için olmadığını, Rusya nın batısı ile doğusunu da birbirine bağlayacağını vurguladı. Yeni Mega Market projesinin bir gecede kağıda dökülmüş bir hayal gibi görünmemesi gerektiğini belirten Miller, Gazprom un Avrasya stratejisinin rasyonel değerlendirmeler sonucunda ortaya çıkmış bir plan olduğunu ve projenin gerçekleştirilmesi için ileride yeni stratejik ortaklıklar da dahil edilebileceğini belirtti. Konferanstaki konuşmasında fiyatlara da değinen Miller, piyasada kontratların kısa dönemli mi yoksa uzun dönemli mi olacağı, fiyatların spot piyasaya mı endeksleneceği yoksa petrole endeksli devam mı edileceği tartışmalarının yaşandığını ancak fiyatları etkileyen esas ana unsurun Asya piyasaları olacağını söyledi. Avrupa da neden farklı ülkelere farklı fiyatlar uyguladıklarının sorulduğunu vurgulayan Miller; Biz fiyatları belirlemede, ülkelerin firmalarının değer zincirine yaptığı katkıları, ülke içindeki dinamikleri ve gazın ülke için önemini göz önünde bulunduruyoruz. Avrupa tüm ülkelere tek fiyat uygulamamız gerektiğini söylüyor ancak tek fiyat uygularsak uygulayacağımız fiyat en düşük fiyat olmayacaktır yorumunda bulundu. Avrupa piyasalarındaki şeffaflık konusunda ise tüketicilerin elektrik fiyatlarını göz önünde bulundurmaları gerektiğinin altını çizerek tüketicilerin doğal gazda fiyatların %45-50 kadarının Gazprom un, %30 kadarının vergilerin ve kaldıraçların, geri kalanının ise tedarikçilerin kar marjı olduğunu bilmelerinin gerektiğini belirtti. Yine şeffaflık kapsamında tüketicilerin yenilenebilir enerjiye yapılan teşvikleri bilmesi ve fiyatları yükselten ana unsurları öğrenmesi gerektiğini belirtti. Gazprom un üretim kapasitesine değinen Miller şu an Gazprom un yıllık 617 bcm üretim kapasitesinin olduğunu, 2014 yılında gerçekleşen üretimin ise 444 bcm olduğunu söyledi. Miller Gazprom un güvenilir bir tedarikçi olduğunu ve Avrupa ya ihracatı iki katına çıkarabileceklerini belirtti. Ukrayna nın Gazprom un iletim hattının en zayıf halkası olduğunu vurgularken Ukrayna nın birden bypass edilmeyeceğinin altını çizdi ve Ukrayna ya alternatif üretme tecrübesini North Stream ve Mavi Akım ile yaşadıklarını belirtti. 4
Türk Akımı nın AB için önemli bir fırsat olduğunu, Türk Akımı ile birlikte Avrupa ihtiyaç duyduğu sınırlar arası interkonnektörleri yapmak zorunda olacağını belirtti. Yunanistan dan Sırbistan üzerinden Avusturya Baumgarten a çekilecek hattın yanında yine Yunanistan dan İtalya üzerinden Baumgarten a çekilecek hat yatırımlarıyla Doğu Çemberinin oluşturulabileceğini belirten Miller Gazprom un bu projelere girmesi teklif edilirse değerlendirilebileceğini, karlı bulunursa girmeyi düşünebileceğini, ancak girerse de kesinlikle 3. Enerji paketine sadık olacağını belirtti. Kaynak: http://www.gazprom.com/press/miller-journal/029076/ Aura Sabadus Doğal gazdan kim korkuyor? Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) International Energy Agency bugünlerde oldukça gizemli. 2011 yılında yaptıkları uzun dönemli Gazın Altın Çağı öngörüsünün temelinde finansal kriz sonrasında yaşanacak tüketimdeki düzelme ve Kuzey Amerika daki konvensiyonel olmayan üretimdeki patlama yatıyordu. Aradan 4 yıl geçti ve aynı kurum artık çok daha karamsar bir tablo ortaya koyarak, talebin başta düşünüldüğü kadar yükselmeyeceğini belirterek ve yapmış oldukları daha önceki projeksiyonu tekrar gözden geçirerek küresel yıllık büyüme tahminlerini %2.3 ten %2 ye çekiyor. IEA talebin büyümesindeki yavaşlamayı Asya daki düşük tüketim oranlarına bağlıyor. Özellikle Japonya, Çin ve Güney Kore gibi daha önceleri çok yüksek miktarda gaz tüketen ülkeler pahalı petrole endeksli fiyatlar ödemek yerine alternatif yakıtlara yönelmiş durumdalar. IEA nın son orta-vade raporu hükümetleri ve dünya genelindeki sektör temsilcilerini iki konuya odaklanmalarına neden oluyor; doğal gazın fiyatlandırılması ve ülkelerin uzun-vadeli enerji politikaları. Japonya nın 4 yıl önce yaşanan Fukushima felaketinden sonra elektrik üretimi için tekrar nükleere geri dönme kararı, ülkenin doğal gaza daha fazla para vermek istemediğini ortaya koyuyor. Japonya, Güney Kore ve Çin ile beraber küresel pazarda LNG yi en pahalıya alan ülkelerin başında geliyordu, ülke petrolün tarihinin en yüksek seviyelerinde olduğu zamanda petrole endeksli LNG fiyatlarını omuzlamak zorunda kalıyordu. Yüksek gaz fiyatlarıyla boğuşan Çin, Hindistan, Japonya, Malezya, Güney Kore, Tayland, Vietnam gibi ülkeler elektrik üretiminde kömürün payını arttırmaya karar vermişlerdir. Ülkelerin elektrik üretiminde doğal gazı bırakıp nükleere ve kömüre dönmeleri iki nedenle sorgulanmalıdır; Öncelikle, hâlihazırda kronik hava kirliliği olan ülkelerin rotayı yine kömüre çevirmelerinin çevresel ve sağlık sorunları olacağı su götürmez bir gerçektir. İkinci olarak ise tam da piyasaya daha fazla LNG nin gireceği dönemde gaza sırtını çevirmek ancak bir öngörüsüzlük olarak değerlendirilebilir. Tüm bu çekincelere rağmen doğal gaz temiz enerji kaynağı olarak değerini ise düşürememektedir. Burada asıl sorulması gereken soru Asyalı alıcıların maliyetleri düşürmek için diğer enerji kaynaklarına yönelmek yerine petrole endeksli fiyat metodolojisini değiştirmek için neden şartları zorlamadığıdır. Bu sorunun cevabı gizli olsa da tahmini cevap herhalde ithalatçıların statükoyu zorlayacak gücü kendilerinde bulamamalarıdır. Asyalı birçok trader ofisi geçmiş yıllarda spot alımlarda petrole endeksli fiyat mekanizmasını değiştirip nispeten daha ucuz hub a endeksli fiyatlara geçmek için çaba sarf ettiklerini belirtti. Ancak petrol fiyatlarındaki düşüş sonrası bu strateji tabi ki rafa kalktı. Yine de; piyasaya daha küresel çapta fazla gaz girmesiyle beraber piyasadaki güçlü oyuncular üreticilerden alıcılara kayan yapıda petrole endeksli fiyatlarla kendisini güvence altına almak isteyen ihracatçılar tavırlarını değiştirmek zorunda kalacaktır gerçeğinin altı çizilmektedir. Yeni LNG arz kaynakları sayesinde gaz piyasaları bölgesellikten küreselliğe doğru kayacaktır. Bu kayma ise daha esnek fiyat mekanizmalarını gündeme getirecektir. Mevcut durumda petrol fiyatlarının düşük olması, petrole endeksli fiyatları tüketiciler için cazip göstermesine rağmen, arz ve talepteki kaymalara fiyat olarak tepki verememesi gaz piyasalarının gelişmesine engel olacaktır. Bu yüzden daha yaratıcı gaz fiyatlandırma mekanizmalarının düşünülmesi gerekmektedir. 5
Bu bağlamda hükümetler ve sektör temsilcileri uzun dönemli enerji politikalarını tekrar gözden geçirmek zorunda kalacaklardır. Daha temiz ve daha risksiz bir enerji kaynağı olan doğal gaz piyasaya gireceği yapıda kömür ve nükleerin payını arttırmak garip bir uygulama olacaktır. Türkiye uyguladığı doğal gaz yerine düşük kalorili kömür politikası yeni hükümetin değerlendireceği konulardan biri olacaktır. Türkiye de diğer ülkeler gibi doğal gazın hem temiz hem de güvenilir bir üretim kaynağı olarak değerini anlamalıdır. Kısaca gazın avantajlarını ve geçirdiği bu değişimi görüp ortaya çıkan fırsatları sonuna kadar değerlendirmelidir. Aura Sabadus ICIS Heren Yazarın görüşleri kendisinin olup kurumumuzu bağlamamaktadır. Soru ve yorumlarınız için e.aksoy@gazbir.org.tr adresinden bize ulaşabilirsiniz. 6