Tasarruf Paradoksu Bir ekonomide bireylerin gelir seviyelerinde bir değişme olmadan daha fazla tasarrufta bulunmak istemeleri, yani halkın tutumluluğunun artması, tasarrufları artırmayacak, tasarruflar değişmeden kalırken geliri azaltacaktır. Özellikle kriz dönemlerinde yaşanan durum budur. 2008 krizi sonrası kullanılan; «bir çiçek alın, ekonomiye can verin» kamu spotlarını bu kapsamda hatırlayınız.
S, I S S Tasarruf, yatırım 0 E2 Y2 Y1 E1 I Y Gelir, hasıla TASARRUF PARADOKSU. Tasarruf fonksiyonu yukarı kayınca, yatırımlar otonom iken, gelir düzeyi düşecek, yatırım ve tasarruf miktarı ise değişmeyecektir. Çünkü tasarrufların artması tüketimi azaltacak, bu ise toplam talebi düşürecektir. Toplam talepteki düşüş ise üretim ve gelir düzeyinde bir azalmayla sonuçlanacaktır.
Araştırma Sorusu: (Ödev 1)Türkiye de toplam tasarrufları arttırabilmek için, Aralık 2014 te gündeme getirilen bir yasa tasarısında «işe yeni başlayan herkesin, bireysel emeklilik sistemine dahil edilmesi» fikri gündeme getirilmişti. Bu kanun tasarısını «tasarruf paradoksu» çerçevesinde tartışınız.
Meraklısına; Süper Çarpan; Yatırımlar otonom değil de gelire bağlı olduğunda ortaya çıkan çarpana süper çarpan adı verilir. Böyle söylenmesinin nedeni; değerinin daha büyük olmasıdır. I = I + ay Y = 1 1 c a (A ) Burada payda küçüldüğü için, çarpan daha da büyüyecektir.
Örnek: Bir ülke için tüketim fonksiyonu; C = 200 + 0,70Y ve I = 300 + 0.20Y olsun. Bu durumda; a) Denge milli geliri, b) Çarpanı, c)denge tüketim miktarını, d)denge tasarruf miktarını bulunuz. e)i = 100 artarsa denge milli gelir nasıl değişir? f) C = 100 artarsa denge milli gelir nasıl değişir? g) c = 0.75 olursa denge milli gelir nasıl değişir? h) c = 0.75 olursa denge tasarruf miktarı nasıl değişir?
Ödev: 2) Bir ülke için tüketim fonksiyonu; C = 100 + 0,75Y ve I = 200 + 0.10Y olsun. Bu durumda; a) Denge milli geliri, b) Çarpanı, c)denge tüketim miktarını, d)denge tasarruf miktarını bulunuz. e)i = 100 artarsa denge milli gelir nasıl değişir? f) C = 100 artarsa denge milli gelir nasıl değişir? g) c = 0.85 olursa denge milli gelir nasıl değişir? h) c = 0.85 olursa denge tasarruf miktarı nasıl değişir?
Süper çarpan durumunda tasarruf paradoksunun grafiğini oluşturunuz. Neler değişti? İnceleyiniz.
KAMU KESİMİ VE TOPLAM TALEP Şimdi toplam harcamaları reel kamu harcamalarını da içerecek şekilde yeniden tanımlıyoruz: AE C I G Tüketim de artık milli gelir düzeyine değil harcanabilir gelire (YD) bağlıdır. Harcanabilir gelir, milli gelir artı transferlerdir (YD=Y+TR TA ). Bu durumda tüketim fonksiyonu şöyle olacaktır: C C cyd C c Y TR TA
Kamu harcamaları ve transferler otonom, vergilerin ise milli gelirin t gibi bir oranı olduğu varsayılsın: G G, TR TR, TA ty 0 t 1 Tüketim fonksiyonunu yeniden yazalım: C C c( Y TR ty) C ctr c(1 t) Y
Bu varsayımlardan sonra tüketim denklemini toplam harcama fonksiyonunda yerine koyarsak toplam harcamaları şöyle tanımlarız: AE ( C I G ctr) c(1 t) Y AE A c(1 t) Y
AE Y=AE AE1=( C + I )+cy A 1 Planlanan harcamalar A 2 E1 E 2 AE2=( C + I + G +c TR )+c(1-t)y A 2 A 1 45 0 Y1 Y2 ŞEKİL 5-9: KAMU KESİMİ VE TOPLAM TALEP. Gelir, hasıla Y Kamu kesimi, mal ve hizmet alımları ( G ), transferler (TR ) ve vergiler (TA=tY) aracılığı ile toplam talebi etkiler. ( G + ctr ) miktarında otonom harcamalar artarken, toplam talep eğrisinin eğimi gelir vergisi nedeniyle azalır, zira toplam milli gelir açısından marjinal tüketim eğilimi (c) den c(1 t) ye düşmüştür.
Denge Gelir Düzeyinin Formülasyonu Mal piyasasında denge şartının Y=AE olduğunu hatırlayalım. Bu durumda denge için: Denge milli gelir düzeyi; Y A c(1 t) Y 1 1 Y A C I G ctr 1 c(1 t) 1 c ct Burada çarpan; 1 1 c ct
Örnek: 1) C=100+0,75Y D I =200 G =300 t=0.10 TR=100 a)denge milli geliri bulunuz. b) Denge harcama miktarını bulunuz. c) Denge harcanabilir geliri bulunuz. d) Denge tasarruf düzeyini bulunuz. e) Kamu harcamaları 100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi bulunuz. f) Otonom özel tüketim harcamaları 100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi bulunuz. g) Transfer ödemelerindeki 100 birimlik bir artışın denge milli gelire olan etkisini bulunuz. h) e, f ve g şıklarındaki politika uygulamaları arasında ne gibi farklar oluştu? Niçin? Siz olsanız hangi politikayı tercih ederdiniz? i) Vergi oranı %20 ye çıkartılırsa denge milli gelir ne kadar değişir? Niçin? k) Marjinal tüketim eğilimi %85 e yükselirse denge milli gelir ve tasarruflar nasıl değişir?
Ödev: 3) C=100+0,70Y D I =100 G =200 t=0.10 TR=100 a)denge milli geliri bulunuz. b) Denge harcama miktarını bulunuz. c) Denge harcanabilir geliri bulunuz. d) Denge tasarruf düzeyini bulunuz. e) Kamu harcamaları 100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi bulunuz. f) Özel tüketim harcamaları 100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi bulunuz. g)transfer ödemeleri 100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi bulunuz. h) Vergi oranı %20 ye çıkartılırsa denge milli gelir ne kadar değişir? Niçin? i)marjinal tüketim eğilimi %80 e yükselirse denge milli gelir ve tasarruflar nasıl değişir?