İstanbul Teknik Üniversitesi Geomatik Mühendisliği Bölümü CBS & Uzaktan Algılama ile Afet Yönetimi Acil Durum Yönetiminin Dört Evresi
AMAÇ Yerel Acil Durum Programı yetkilisinin rolünün tanımlanması Acil Durum Yönetim Personeli, toplum temsilcileri ve vatandaşların, acil durum yönetiminin her bir evresinden haberdar olma yollarının bulunması Tehlikenin topluma etkilerinin analizi, başlangıç noktası alınarak, hazırlıklı olma kavramının tartışılması
AMAÇ Tehlikeli unsurlara bağlı zarar azaltma konusundaki fırsatların belirlenmesi Acil Durum sonrası derhal yapılması gerekli müdahale eylemlerinin tartışılması Farklı birimlerdeki devlet yardımlarını da içeren iyileştirme kaynaklarının tanımlanması
İÇİNDEKİLER Yerel Acil Durum Programı Yetkilisinin rolü Hazırlıklı olma Zarar azaltma Müdahale İyileştirme Ödev
YEREL ACİL DURUM PROGRAMI YETKİLİSİNİN ROLÜ Programlar ve aktiviteler ile ilgili olarak günlük bazda sorumlulukları vardır. İtfaiye ve polis hizmetleri, acil durum sağlık programları, bayındırlık hizmetleri, gönüllü kişi ve kuruluşlar ve acil durum hizmetleri içine giren tüm grupları koordine eder.
YEREL ACİL DURUM PROGRAMI YETKİLİSİNİN ROLÜ Acil Durum öncesi, sırası ve sonrasında tüm sektörlerden gelebilecek kaynakları koordine eder. Zarar azaltma, hazırlıklı olma, müdahale ve iyileştirme ile ilgili aktiviteleri yürütür. Sistemin tüm birimlerinde Toplumun olası tehditlerden haberdar olmasını sağlar. Zarar azaltma ve önleme aktivitelerine katılır. Olası tehlikelere karşı acil durum planlamasını yapar. Acil durum sonrası etkili iyileştirme operasyonlarını yönetir.
HAZIRLIKLI OLMA ACİL DURUM YÖNETİM PERSONELİ VE İLGİLİ KAMU GÖREVLİLERİ İÇİN ÖNERİLER Yasaları gözden geçirmek Yıllık olarak kaynak envanterinin yenilenmesi Acil Durum Operasyon Planının etraflıca gözden geçirilmesi Acil Durum Yönetim Merkezi nin operasyonunun incelenmesi ve tatbikatının yapılması Yerleşme planının gözden geçirilmesi, tatbikat yapılması, gerekirse eksikliklerinin giderilmesi, basın ile ilişkilerin düzenlenmesi Hasar tespiti yapabilecek kişilerin listesinin güncelleştirilmesi
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Aile acil durum planının hazırlanması Acil durumlarda gerekli ihtiyaçların stok edilmesi Vatandaşlara yardımda bulacak hizmet birimlerinin ve organizasyonların iyi bilinmesi
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Aile acil durum planının kullanılması: I. Sizi ne olabileceğinin tahmin edilmesi gerekir II. III. Ev halkının her üyesi acil durum sonrası hayatta kalabilmek için ortak bir aile planı hazırlamalıdır. Temel acil durum sürecinin nasıl yürütüleceğinin bilinmesi gerekir. Bunlar:
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER İlk yardımın bilinmesi Acil telefon numaralarının bulundurulması (itfaiye, polis, ambülans vs) Elektrik ve gaz gibi ünitelerin kapatılması, temiz içme suyunun nasıl elde edilebileceğinin bilinmesi Hayatta kalabilme süresinin tahmin edilmesi Ana giriş-çıkışlar kullanılamaz durumda olduğunda, evden dışarıya kaçabilmenin alternatif yollarının belirlenmesi Evin karşı karşıya gelebileceği olası tehlikelerin değerlendirilmesi IV. Planın tatbikatının aralıklarla tekrarlanması ve güncellenmesi
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Acil durum destek malzemeleri 3 gün yetecek ve bozulmayacak şekilde yiyecek ve içecek Bir takım elbise, bir çizme veya uygun ayakkabı, battaniye veya uyku tulumu Aile ilaçlarını içeren ilk yardım çantası Pilli radyo, el feneri, çok sayıda pil Yedek araç anahtarı, kredi kartı, nakit para, çek, vs. Küçük çocuklar, sakatlar ve yaşlı aile bireyleri için özel şeyler Gözlük kullanılıyorsa birer adet yedek bulundurulmalı Sağlam ayakkabı veya bot Haritalar
Tehlikenin Topluma Etkilerinin Analizi
Toplumda, entegre acil durum yönetim perspektifinin oluşturulması aşağıdakilerin yapılamasını gerektirir: Çok yönlü bilgi elde etme, bu bilgi akışının hızlı olması Daha önce ciddi şekilde dikkate alınmayan alanlar için tehliklerin araştırılması, yardım kaynaklarının ortaya çıkarılması Araştırma metodlarının ve analitik tekniklerin geliştirilmesi
TEHLİKENİN TOPLUMA ETKİLERİNİN ANALİZİNDEKİ ADIMLAR: Toplumdaki tehlikeleri belirleyiniz Belirlenen tehlikelere karşı toplumun maruz kalacağı riskleri belirleyiniz Toplumun en fazla etkileneceği tehlikeler için zarar azaltma ölçütlerini araştırınız Acil durum sırasında sahip olunabileceği kaynak envanteri çıkarılmalıdır
Aşağıdakilere bağlı olarak tehlike analizi yapılmalıdır: Afetin gerçekleşme olasılığı Afetin can ve mal üzerindeki etkisi Tehlikenin önceden tahmin edilebilirliği Tehlikenin olma sıklığı Afetin ilk başlangıç hızı Afetin süresi Afetin yoğunluğu ve kaplayacağı alan Kazanın kontrol edilebilirliği Koruyucu tedbirlerin alınması
EN TEHLİKELİ AFETLER İÇİN ZARAR AZALTMA ÖLÇÜTLERİNİN ARAŞTIRILMASI Yapıların depreme karşı dayanıklı şekilde inşa edilmesi veya eski yapıların güçlendirilmesi Selden etkilenebilecek bölgelerde yapılaşmaların yasaklanması Yangın tehlikesinin yüksek olduğu bölgelerdeki yapılarda, yangın dayanıklı malzemelerin kullanılması
Toplumun, bir afet esansında kullanabileceği sağlam bir kaynak envanterinin hazırlanması gerekir
Tehlikeler ikiye ayrılmaktadır: Doğal Teknolojik ve insan kaynaklı
ZARAR AZALTMA ACİL DURUM YÖNETİMİ PERSONELİ VE KAMU GÖREVLİLERİ İÇİN ÖNERİLER Tehlikenin topluma etkisinin analizi düzenli olarak güncellenmelidir Kanunlarda değişiklik yapılması konusunda yeni düzenleme yolları incelenmelidir Arazi kullanım planı gözden geçirilmelidir Toplumda geçmişte kullanılan programlar gözden geçirilmelidir Yakında acil bir durumla karşı karşıya kalmış bir yer ziyaret edilmelidir.
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Doğal tehlikelere karşı halkın bilgilendirilmesi yolları Elektronik ve basılı medya Görüntüler ve broşürler Merkezi, yerel kamu kuruluşları ile yerel ajanslar ve profesyonel organizasyonlar tarafından yapılan duyurular Resmi eğitim kursları ve okullarda yapılan eğitimler Halkın duyarlılığının artırılması (gazeteler, bültenler, toplu duyurular, ilanlar, broşürler, vs) Yasalar (zorunlu tehlike beyanı yasaları)
ÖNEMLİ NOKTALAR... Bireysel sorumluluk ve kendine güven Afetlerin yüksek maliyetleri Eşgüdümlü, çok boyutlu tehlike yaklaşımlarına gereksinim Sürekliliği olan zarar azaltma çabalarına gereksinim Kaynakların tanımlanmasına gereksinim
ZARAR AZALTMANIN AMACI İnsanları ve yapıları korumak Afete müdahale ve iyileştirme maliyetinin minimuma indirilmesi
ZARAR AZALTMA STRATEJİLERİ Düzeltme önlemleri Bayındırlık ve İmar İşleri önlemleri Planlama ve düzenleyici önlemler Ödüllendirme ve cezalandırma önlemleri Halk eğitimi ve bilinçlendirme konusunda önlemler
DÜZELTME ÖNLEMLERİ Tehlikenin oluşumunun oranını veya çevreye dağılmasının etkisini değiştirmek için Olası toprak kaymasının durağanlaştırılması için önlemler Tamir edilebilmesi için bir barajın arkasındaki su seviyesinin düşürülmesi Zararları azaltmak için Bina üretiminde güvenlik bilgilerinin araştırılması Tehlikenin niteliğini değiştirmek için Kokusuz propan gazına ayırıcı bir bir koku ekleyerek, kullananların sızıntıyı farketmelerini sağlayarak tehlikenin önlenmesi
BAYINDIRLIK VE İMAR İŞLERİ ÖNLEMLERİ İskan ve çalışma alanlarındaki zararları azaltmak için Nehirler boyunca rıhtımlar ve bentler Yapılara yakın yangın muslukları ve erişim yolları kurulmalıdır.
PLANLAMA VE DÜZENLEYİCİ ÖNLEMLER Tehlike faktörünü uzaklaştırmak için Toplum içindeki özel alanlarda kimyasalların tehlikeli kullanımı sınırlandırılmalıdır, Yoğun nüfuslu alanlardan patlayıcıları taşıyan araçların geçmesi yasaklanmalıdır. Hali hazırda mevcut olan tehlikenin yayılmasını önlemek için Nükleer atıklar kapatılmalıdır.
PLANLAMA VE DÜZENLEYİCİ ÖNLEMLER İnsan kaynaklı veya üretilmiş bir tehlikenin büyüklüğünü veya miktarını sınırlamak veya azaltmak için Öğrencilere motorlu araç tarafından çarpılması olasılığını azaltmak için okul bölgelerinde hız sınırları uygulanmalıdır, Bir üretim tesisinde herhangi bir zamanda bulundurulabilecek tehlikeli kimyasalların miktarı kısıtlanmalıdır.
ÖDÜLLENDİRME VE CEZALANDIRMA ÖNLEMLERİ Tehlikeli madde atıklarının üretilmesinde caydırıcı olmak için Ek vergiler getirilmelidir. Güvenliği özendirmek için Finansal özendirici uygulamalar teklif edilmelidir.
ÇOK AMAÇLI PLANLAMA VE KARAR ALMA Ulusal zarar azaltma stratejisi, çok amaçlı planlama ve karar almanın, bu aşamada nasıl uygulanabileceğini 3 ilke ile ortaya koymaktadır.
ÇOK AMAÇLI PLANLAMA VE KARAR ALMA İLKE 1 : Söz konusu olan için en iyi kararlar paketine ulaşmada, zarar azaltma önlemleri değerlendirilmelidir. İLKE 2 : Doğal tehlikeler ve zarar azaltma önlemleri kültürel ve doğal kaynakların korunması ile uyumlu olmalıdır. İLKE 3 : Doğal tehlikeler için zarar azaltma önlemleri, teknolojik tehlikeler ve benzerleri için zarar azaltma önlemleri ile uyumlu olmalıdır.
Afete Dirençli Toplum Oluşturma Seferberliği tüm Türkiye ye yayılmalıdır. Bu kapsamda İTÜ-AYM İçişleri Bakanlığı ile birlikte bir çok projeyi hayata geçirmiştir.
MÜDAHALE ACİL DURUM YÖNETİMİ PERSONELİ VE İLGİLİ KAMU GÖREVLİLERİ İÇİN ÖNERİLER Acil durumlarının tehlikeli, dinamik, kompleks ve karmaşık eğilimde olmasından dolayı, müdahale edenlerin aşağıdakilere gereksinimleri vardır: Dil birliği Modüler organizasyon Bütünleşik iletişim Birleştirilmiş komuta yapısı Birleştirilmiş operasyon planları Etkin denetlenebilir grup büyüklüğü Görevlendirilmiş acil durum kuruluşları Kapsamlı kaynak yönetimi
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Bir acil durum esnasında ne yapmaları gerektiğini bilmelidirler. Hortum olduğunda bodrum katlarına giriniz, pencereleri dayanıklı yapınız. Yıldırım varsa araç kullanmayınız. Tahliye işlemlerini bilmelidirler ve kontrol listelerini hazırlamalıdırlar
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Derhal tahliye için kontrol listesi Koruyucu elbiseler alınız ve sağlam giyininiz Afet destek çantanızı alınız Evinizi (kapı ve pencereler) kilitleyiniz Yerel yetkililer tarafından önerilen seyahat yollarını kullanınız.
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Tahliyenin hemen gerekmediği zaman kontrol listesi Su, elektrik ve gazı kapatınız (göreviniz ise) Birbirinize ayrılma zamanını, gidilecek yeri, sağlık durumlarını söyleyiniz. Evcil hayvanlarınızı barınaklara götürünüz Işıkları ve elektikli aletleri, ısıtıcı ve klimayı kapatınız Bozulabilecek gıdaları uzaklaştırınız Afet alanının sınırlarına dikkat ediniz, bireysel yaralanmalardan korunmak için önlem alınız.
MÜDAHALE OPERASYONLARI Yerel hükümet, toplumdaki can ve mal kaybını önlemek icin acil müdahale ve sürekli durum analizi yapmakla sorumludur.
HIZLI HASAR TESPİT DEĞERLENDİRMESİ Hızlı ve zamanında yapılan durum değerlendirmesi yerel yönetimlere Müdahale faaliyetlerinin önceliklendirilmesini Sınırlı kaynakların dağıtılmasını, ve Yerel yönetim ve Hükümetten gelebilecek yardımların karşılıklı olarak hızlı ve doğru istenmesini sağlar.
CAN GÜVENLİĞİ OPERASYONLARI Arama ve kurtarma Ölü ve yaralı sayısının saptanması, ve Afetzedelerin tahliyesi
CAN GÜVENLİĞİ OPERASYONLARI Toplanacak özel bilgiler Potansiel olarak etkilenen kişi sayısı (yer belirtilerek) Ölen kişi sayısı Yaralı kişi sayısı Yer değiştiren kişilerin yaklaşık sayısı Arama ve kurtarma gerektiren çöken binalar Tahliye (sel, su, barınma) konularını içermelidir
YAŞAMSAL HATLARIN DURUMU Ulaşım Elektrik Telefon Su Yakıt stokları
ULAŞIM SİSTEMLERİ Afet bölgesine erişme noktaları Toplu taşıma sistemleri otobüs, tren, metro Limanlar Demiryolları Havaalanları Köprüler ve tüneller Karayolları (otoyollar, devlet yolları) Tahliye için ayrılmış yollar
HABERLEŞME SİSTEMLERİ Yerel telefon sistemleri Uzak mesafe arama hizmeti Cep telefonu sistemi Televizyon Radyo
DİĞER SİSTEMLER Doğalgaz Elektrik Su Atık su
KAMU HİZMETLERİN DURUMU Afet alanına güvenli giriş ve çıkış sağlama (emniyet kuvvetleri) Önemli yangınları söndürme (itfaiye) Ağır yaralılara yardım (sağlık hizmetleri)
KAMU HİZMETLERİN DURUMU İtfaiye istasyonları Polis karakolları Belediye binası Acil durum yönetim merkezi Kamu hizmetleri /kamusal hizmet alanları Yardım telefon hatları (110-yangın, 155 polis imdat, 112- hızır-acil sağlık, 154 trafik, 158-sahil güvenlik, 153- zabıta, 156 jandarma gibi) ve diğer merkezler
KAMU HİZMETLERİN DURUMU TV ve radyon istasyonların durumu Hastane ve diğer önemli sağlık merkezlerinin durumu Kitlesel bakım kuruluşlarının durumu Okulların durumu
YAKLAŞAN TEHLİKELERİN DURUMU Yerel hava koşulları Mevcut ve potansiyel uzun vadeli sağlık tehlikeleri Müdahale çabalarını destekleyebilecek iken, etkilenen bölgede kalan alanlar Rafineri/büyük stoklar/boru hattı tesisleri Barajlar ve bentler Tehlikeli madde tesisleri
ALANLARA GÖRE ÖNEMLİ PROBLEMLERİN TANIMLANMASI Yerleşmeler, bir acil durum veya afet sonrasında büyük önem taşıyan ve genellikle doğal veya toplumsal yapı özelliklerine bağlı olarak oluşturulan alt-bölgelere ayrılırlar. Tehlikeye özel bilgi gerektiren Kontrol edilemeyen yangınlar Bölge bazında toplanacak veri türlerine iki örnektir.
KAYNAK KULLANIMI VE YARDIM İSTEME Bir acil duruma müdahalede hangi yerel kaynakların nasıl kullanılacağı önemlidir Kaynak sıkıntıları Yerel personel ve teçhizat/donanım durumu Karşılıklı yardım anlaşmaları kaynağının bulunup bulunmaması
KAYNAK DAĞITIMI Personel ve yönetim düzeninin belirlenmesi Hızlı hasar tespit personeli Polis, itfaiye ve kamu hizmetleri personeli Müdahale grubunda olmayan personel Toplum grupları Çağrılabilir personel
KAYNAK DAĞITIMI Başlangıç kaynaklarının nasıl dağıtılacağının Saptanması Yerleşmenin temel acil durum kaynakları; valilikler yada belediye sınırlarındaki resmi ve özel sektör kuruluşları ile komşu yerleşimler ve üst düzey devlet kaynaklarından sağlanan kaynaklardan oluşmaktadır
MÜDAHALE OPERASYONLARINDA ÜSTESİNDEN GELİNMESİ İÇİN GEREKEN KONULAR Durumun kapsamının ve gereksinimlerinin ölçülmesi Kullanılabilir durumdaki kaynakların tanımlanması Bu kaynakların düzenli bir şekilde dağıtılması Afet sonrası durumlarda daha çok anlaşıldığı gibi, sürekli şekilde büyüklük değerlendirmesi ve/veya kaynakların dağıtılması konusunda çalışmak
İYİLEŞTİRME ACİL DURUM YÖNETİMİ PERSONELİ VE İLGİLİ KAMU GÖREVLİLERİ İÇİN ÖNERİLER İyileştirme evresi, toplumun eskiden olduğu gibi Ekonomik Güvenlik Sağlık ve barınma gereksinimlerinin temin edilmesi, Çalışma ve ticaret olanaklarının tekrar düzene sokulması konusunda yardımcı olur.
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Yardım programları Afet sebebiyle hakki sahibi olanların tespiti hakkında yönetmelik (7269 sayılı afetlet kanununun 1051 sayılı kanunla değiştirilen 29. Maddesi gereğince hazırlanmıştır) Ebeveynine ait konutta oturan evli hak sahiplerinin durumu Müşterek konutları zarar görenlerin durumu Birden fazla konutu olanların durumu İşyerlerinin zarar görmesi durumu
VATANDAŞLAR İÇİN ÖNERİLER Koşullar ve sınırlayıcılar Ayrımcılık gözetmeme İkamet durumu Hane halkı birlikteliği Yardımın kullanım şekli Belgeleme Sigorta Yardım süresi
İŞVERENLERE UYGULANACAK KREDİLER Fiziksel kayıp kredileri Ekonomik kayıp kredileri
BİREYLERE VE AİLELERE YARDIMLAR Gayri menküller Sağlık ve ilaç Cenaze, ve Ulaşım
GÖNÜLLÜLERİN VE DEVLETİN BİREYLERE YARDIMLARI İşsizlik yardımı Psikolojik yardım pogramları Hukuki yardımlar
BÖLÜM ÖZETİ Bu modüldeki ana başlıklar aşağıda özetlenmiştir: Acil durum yönetimi yöneticisinin rolü, Acil durum yönetimi personeli, kamu yetkilileri ve halk için toplumda acil durum yönetimi konusunda bilinçlenme kampanyasının tanımlanması, Hazırlıklı olma evresinin toplumsal risk analizi ile birlikte göz önüne alınması, Riskli durumları tanımlayarak bunu azaltacak projelerin geliştirilmesi, Afet sonrası ihtiyaçların değerlendirilerek müdahale operasyonları için bir temel oluşturulması, ve İyileştirme kaynaklarının ve devlet yardımlarının tanımlanması.
BÖLÜM ÖZETİ Artan nüfusun sonucu kaçınılmaz olarak riskli alanlara daha fazla konut, ticari ve endüstriyel yerleşim bölgeleri kurulacaktır. Bundan dolayı, acil durum yönetiminin arkasındaki güç daha güvenli bir toplum için ortak çalışma arzusu olmalıdır. Halk, özel sektör ve diğer kuruluşlar sürekli olarak bilgi beceri ve kaynaklarını entegre ederek acil durum yönetimi konusunda çalışmalar yaparak, afetlere karşı çok daha güvenli toplumlar ve yerleşmeler yaratılması için güçlü ve güvenli adımlar atılmış olacaktır.
EV ÖDEVİ Afetleri izleyen davranışlarla ilgili çalışmalar, afet öncesinde, müdahalelerle ilgili planlamaların yapıldığı durumlarda birlikte çalışan grupların daha etkin ve verimli çalıştığını ortaya koymuştur. Bu çalışmalar ve organizasyonlar toplumun sosyal ve politik kaynakları içine de girebiliyorsa, daha etkin sonuçlar elde edilebilmektedir. Örneğin komşuluk birimleri, mahalle dernekleri, okullar, iş yerleri, dini kuruluşlar ile diğer kuruluşlar, bu aşamada önem taşımaktadırlar. 10 dakika yukarıdaki açıklama üzerinde düşünerek, sizin yerleşmenizin buna ne kadar uygun olduğunu bu bölümde verilen bilgiler ışığında değerlendiriniz.