Yaşlıların uluslar arası yaratıcılığı 1. Proje ilgisi Önsöz: 2005 yılında Avrupa yaşlanma ve Kültür ağı, Avrupa genelinde taraftarlık, bilgi, eğitim, öğretim, tecrübe paylaşımı ve stratejik ortaklıklar yoluyla yaşlıların kültürel hayatlarının ve öğrenimlerinin tanınması, desteklenmesi ve zenginleştirilmesi amacıyla kurulmuştur. Bir çok Avrupa ülkesinde sanat ve kültür yoluyla yaşlı insanlar ve nesiller arası gruplar için bir çok kolaylaştırıcı, sanat eğitmeni ve sanatçı toplum hizmeti görevi almaktadır. Ancak, Avrupa yaşlanma Proje Adı: InCreaSe - Yaşlıların uluslar arası yaratıcılığı Koordinatör Kurum: Kompetenzzentrum für Kultur und Bildung im Alter KUBIA (KUBIA, Yaşlıların eğitim ve kültürde yeterlilik merkezi), Almanya Katılımcı Ülkeler: Belçika, Avusturya, Hollanda, Portekiz, İskoçya, Almanya ve İspanya Katılımcı Kurum Türleri: Dernekler, STK lar, ulusal ve bölgesel alanda kültürel kurumlar ve dernekler, yaşlı kurumları. Uygulama seviyesi: Yerel ve Avrupa Web Sitesi: http://www.ibkkubia.de/content/view/6/15/ ve kültür ağının age-culture.net üyeleri farkındadır ki yaşlıları hedef alan kültürel programların zayıf durumuna hitaben politika geliştirmeye ihtiyaç vardır. Bu politika seviyesinde daha kapsamlı olarak yaşlı insanların sanat alanında katılımının tanınması, bilgilendirilmesi ve desteklenmesi etkin olarak halledilmeden çözülemeyecektir. Dahası, yaşlılar ile kültürel kurumlar arasındaki iletişimin iyileştirilmesi hedef kitlenin özel ihtiyaçlarının ve hedeflerinin daha iyi anlaşılabilmesi için geliştirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu Yaşlanma ve Kültür Avrupa Ağına age-culture.net 12 farklı Avrupa ülkesinden katılmışlardır. Düzenli olarak bir araya gelmekte, tecrübe paylaşımı ve değiş tokuşu yapmakta, Avrupa yaşamboyu eğitim programları çerçevesinde çok taraflı projelerde işbirliği yapmaktadır; aşağıda bahsedilecek olan InCreaSe-Projesi bunlardan birisidir. Katılımcı ülkelerde açıkça tanımlanan hedef grup ve sunulan girişimler (çalışma atölyeleri) ASLECT-Projesine bağlıdır 2 yıllık öğrenme ortaklığında katılımcılar yaşlı nesille yapılacak kültürel çalışmalardaki tecrübe ve uzmanlıklarını paylaşmışlardır. InCrease ortakları Belçika, Avusturya, Hollanda, Portekiz, Macaristan, İskoçya, Almanya ve İspanyadaki atölyelerde yaşlı insanlarla sanatsal çalışmalar için farklı yaklaşımlar üzerinde yoğunlaşmışlardır. 2. Arka plan ve amaçlar InCreaSe Avrupa daki yaşlı insanların kültürel eğitimi ve katılımı için seyyah eğitim akademisi olarak dizayn edilmiştir. Ortaklığın özel hedefleri sonraki yaşamda yaratıcılığı desteklemek ve, yaşlıların sanat alanında yaratıcı, planlayıcı, ve seyirci olarak anlamlı katkılarını desteklemektir. Düzenlenen atölyeler yoluyla sanat alanında yaşlıların katılımını arttıracak yollar konusunda bilgi dağarcığı oluşmuştur. Proje yaşlıların kültürel alanlardaki katılımlarını arttırmayı amaçlayan atölyeler şeklinde sekiz farklı ülkede uygulanmıştır. Katılımcı ortaklar kültür ve sanat alanında katılımcı ülkelerde aktif olan STKlar, eğitim kurumları, dernekler, ve topluluklardan oluşmaktadır. Çeşitli nedenlerle düzenli kültüre katılımcı olamayan farklı yaş gruplarına ulaşmanın medel ve yöntemleri araştırılmıştır örn; hareket imkanı kısıtlı çok yaşlı insanlar, kültürel olarak farklı yaşlılar veya düşük eğitim sahibi yaşlılar gibi. Atölyelerde elde edilen tecrübeler ortaklar tarafından yorumlanmış ve değerlendirilip tecrübelerin beş farklı 1
konu aşamasına göre sunulan ve farklı atölyelerdeki gerçek örneklerle görselleştirilen "InCreaSe rehberi"'ne dahil edilmiştir. Farklı ülkelerdeki değişik atölyelerin konuları: Nesiller arası yaratıcılık; Müzelerde kilit görevler; Toplum sanatı ve yaşlılar; Yaşlı gönüllüler ve geleneksel sanatlar; İleriki yaşlarda Gönüllülük, öğrenme ve sanat; Yaşlılar için Sanat Galerisi Eğitim programı; Yaşlılar, yeni teknolojiler ve sanat. InCreaSe ile ortaklar bu alanda bir Avrupa uzmanlık platformu oluşturmaya ve yaşlılarla sanat alanında çalışmak isteyen eğitmenler için eğitim gereçleri geliştirmeyi istemişlerdir. 3. Hedef Grupların tanımı InCreaSe Rehberi nde bahsi geçen Beş konu aşaması ve örnekleri: 1. Yaşlıların kültürel katılımını arttırmak (Viyana, Avusturya) - Kilit-görev yöntemi / müzelerde kilit Görev: kültürel faaliyetlerde henüz aktif görev almayan yaşlılar ile kültürel kuruların bir araya gelmesidir. Hareketli Kültür isimli üç seminer (Avusturya KulturKontakt tarfından 2005-2008 yılları arasında uygulanmıştır hareketli bir kültürel hizmet veya toplum kültür hayatına hareket edemeyen yaşlılar nasıl katılabilir ) 70 yaşlıyı farklı faaliyet alanlarıyla ücretsiz olarak tanıştırmıştır. Farklı kültür programlarında yaşlı vatandaşlar yeni insanlarla tanışmış ve yeni yerleri ziyaret etmiştir. Özel rehberli turlar tarihi kültürel binaların, belediye müzelerinin, güncel sanat galerilerinin ve tiyatroların sahne arkalarına bir bakış sağlamıştır. Faaliyetlere müzik ve mimari de dahil edilmiştir. Yaşlı insanlar diğer yaşlı insanların da bu kültürel kurumlara ulaşması ve kapılarını açabilmesi için kilit görevliler olmuştur. Seminerler bir çok projeye esin kaynağı olmuştur bunlardan ikisi halen sürmekte ve diğerleri tamamlanmış durumdadur ve katılımcıların farklı ilgilerini yansıtmaktadır (örneğin: Anahtar görevliler Avusturya sanatçılar sendikasının viyana sergisini fotoğrafladılar ve bir evde görselleri emekliler için tekrar oluşturdular, bavuldaki manastır bu bavulu hazırlayan anahtar görevli içindekileri bir manastırdaki kültürel hayatı bir evdeki emekli insanlara sunmak için kullanmıştır. Hareketli Kültür yeni projelere bile hayat vermiştir ve bunlardan birisi InCreaSe ortaklarına sunulmuştur. Gözlerimle gözlem yaparım nesiller arası bir projedir ve ilköğretim öğrencileri ile anahtar görevlilerin Modern sanatlar müzesinde (MUMOK) ve Avusturya sanatçılar sendikası Viyana sergisinde hazırlanan atölyelerde birlikte sergileri gezmeleridir. Daha sonra çocuklar MUMOK-stüdyoda/öğrenme odasında gördükleri, hissettikleri veya turda onları etkileyen şeyleri belgelemiştir. Tüm süreç sanat, görmenin farklı yolları ve genç ve yaşlıların farklı bakış açıları üzerine tartışmalar başlatmıştır. 2. Yaşlılıkta sosyal ve kültürel farklılığı desteklemek (Rotterdam, Hollanda) Hollanda Euro+ Şarkı Festivali müzik ve şarkı festivali: Tüm şehirde dostluk deneme dinlemeleri günleri (2010 da 5 şehir katılmıştır); Farklı müzik türlerinde bilinen şarkıcılar tarafından uzman dersleri; Eleme turlarının galiplerinin tüm diğer şarkıcıların oluşturduğu koro ile final konseri İlk dinlemeler, uzmanlık sınıfları, ve eleme turları (küçük konserler), tüm şehirdeki bakım evlerinde, semt merkezlerinde ve küçük tiyatrolarda yapılmıştır. Yakınlarda tüm bu faaliyetlerin yapılması ile, şarkıcılar ve müstakbel dinleyiciler ilişkiler ve ağlar kurmuşlardır. Bu bağlantılar oluştuktan sonra insanlara şehir merkezinde büyük ve ünlü salonda yapılacak son gösteriye davet etmek daha kolay olmaktadır. 2
3. Kişinin kendi sanatsal ifadesini desteklemek (Langenhagen, Almanya) Kunstverein Langenhagen tarafından düzenlenen Hayalet yürüyüşü projesi : kapsayıcı bir toplum sanat programı. Hayalet yürüyüşü projesi Kunstverein Langenhagen galeri eğitim programıdır ve 2009 daki sergi programıyla ilgilidir. Yaşlılar genç insanlarla yaptıkları söyleşilerde şehrin hatıralarındaki manzara ve özel referans yerlerini paylaşmaktadır. Bu ses kasetlerine dayanarak tüm edebi ifadeler kullanılarak yazılı metinler oluşturulmuştur. Şehir yürüyüşleri düzenlenmiş ve halka metin örnekleri dağıtılarak hem yaşlı hem de gençler tarafından seslendirilmişlerdir. Tüm hikayeler son olarak bir araya getirilerek kitap olarak basılacaktır. Tüm proje altı ay sürmüş ve bu süreçte üç sergi gerçekleştirilmiştir. Bu katılımcıları cezp etmek ve toplum bilincini arttırmada çok faydalı olmuştur. Farklı nesillerden ve sosyal geçmişten neredeyse 100 kişi tanışmış ve bu kapsayıcı projede birlikte çalışmıştır. 4. Nesiller arası iletişimi iyileştirmek (Brüksel, Belçika) - Valise, Pilule et Chapeau ( Çanta, yastık ve şapka ): iki nesli bir araya getiren nesiller arası bir tiyatro oyunu iki lise ve huzur evlerinden yaşlılar Biyografik yöntemler ve doğaçlama teknikler ile geliştirilen bir yıl süreli bir süreç ki (tiyatro ifadeleri üzerine bir kurs) nesiller arasındaki iletişimi iyileştirmiştir. İki film üretilmiştir: İlk film sürmekte olan çalışma hakkındadır (tüm provalar ve buluşmalar filme alınmıştır) ve ikinci film oyunun kendisi hakkındadır. Proje tiyatro profesyonellerince desteklenmiştir yönetmen, sahne yönetmeni vs. Haftada bir kere, okul yılı boyunca, yaşlılar okula gitmiş ve kursa dahil olan gençlerle 2 saatlik drama atölyesi yapmıştır. Her oturumda atölye oyunda malzeme olarak kullanılmak üzere filme alınmıştır. Her nesiller arası buluşmadan önce Entr ages (Belçikalı proje ortağı) gençlerle yaşlı ve gençler hakkındaki önyargılara karşı açık fikirli olmak ve her iki tarafında paylaştığı korku ve istekler üzerine bir tartışma oturumu düzenlemiştir. Hem gençleri hem de yaşlıları tiyatro uzmanları ve yaşlı bakım uzmanları tarafından yönlendirilmesi cesaretlendirmek ve devam ettirmek için gerekliydi. Belçikalı ortak Entr âges Valise, Pilule et Chapeau üretiminde çekilen filmleri yüksek öğrenim öğrencileri ve topluluk gruplarına sağladığı danışmanlık oturumlarında kullandı. Bu danışmanlık oturumları farklı yaşlar arasındaki takım çalışmasını göstermekle birlikte toplumdaki yaşlı insanların rolünü ve yaşlılar için iyi sağlık ve yaşam boyu öğrenmenin önemini göstermekte kullanıldı. 5. Gönüllü katılımını arttırma (Strathclyde üniversitesi, Glasgow, UK) Gönüllü tur rehberleri: Toplum üyelerine tarihi baronluk ve üniversiteye ait Ramshorn binalarını yaz tatillerinde göstermek için topluma bireyselleştirilmiş ve benzersiz hizmettir. 1994 yazında, Baronluk salonu ve Ramshorn binaları halka ilk kez açılmıştır ve bu sırada Sonraki-yıllarda-öğrenme öğrencilerinden bazıları rehber olarak işe alınmış ve eğitilmiştir. Başlangıçta rehberler yerel bir tarihçi ve rehberlik uzmanı tarafından eğitilmiştir. İlk önceleri rehberlik günleri mevcut rehber sayısına bağlıydı. Ancak, deneyin başarılı olduğu ispatlanınca yaşlılık araştırmaları enstitüsünden daha fazla rehber işe alınmıştır: ve yeni rehberleri eğitmede en iyisinin eski rehberler olduğuna karar verilmiş ve böylece eğitim başlamıştır. Kanunen tüm kamu binalarına mantıklı ayarlamalar yapılarak tüm halkın faydalanabilmesi sağlanmalıdır ve Stratgclyde Üniversitesi bunu sağlamak için elinden geleni yapmıştır. Yaşlılar/rehberler ziyaretçi ve eski mezun gruplar için kampus turları düzenlemiş ve ayrıca konferanslarda delegelere yardımcı olmuşlardır. kış döneminde rehberler aylık olarak buluşmuşlardır. Önemli yerler gezilirken ilgili konularda konuşmalar, öğle yemekleri ve diğer sosyal olaylar ayarlanmıştır. Şu anda 30 rehber vardır. 1994 te rehberlik faaliyeti başladığında Barony ve Ramshorn u 30,500 ziyaretçi turlamıştır. 3
4. Çıktılar ve çarpan sonuçlar InCreaSe rehberinde yukarda bahsedilen farklı ülkelerden çalışma atölyeleri ve projeler belirli önceden örnekleri ve faaliyetleri takip ettiklerini veya başka inisiyatif ve faaliyetlere hizmet ettiklerini/edeceklerini/edebileceklerini göstermektedir. Bölüm III, InCrease Rehberinin ilerisine bakmak ortakların ifadelerindeki dört önemli bölüme dikkat çekmektedir. Örneğin; 1. Hoş bir içerik ve faydalı iskelet şartları sunmak Ortakların proje içeriği hakkında ortak kararı kültürel programların istekler, ihtiyaçlar ve değişen nüfus yapısının arzularına yönelik olmasıdır. Yaşlı insanların ilgi alanlarında kayma olmuştur; yaşam koşulları ve hayat tarzı sürekli olarak değişmektedir. 2. Uygun yöntemler kullanmak Açıkça, başarılı proje için bir reçete yoktur: Bunun yerine yöntemlerde; yaklaşımlarda ve kullanılan becerilerde esneklik vurgulanmalıdır. Bu yaklaşımlar karakter olarak karşılıklı olmalıdır, ve kültürel mirası kapsamalıdırlar. Yaşlı insanlar sadece tüketici olarak değil aynı zamanda sanat üretenler olarak da hitap edilmek isterler. Aşağıda kültürel programlar içerisindeki yaşlılarla en iyi çalışma yöntemlerini bulmak için InCreaSe ortaklığının ilk elden tecrübesine dayanan kısa bir yapılacaklar listesi verilmiştir: Her türlü kültürel program katılımcıların kaynak, beceri ve hayat tecrübelerine yaslanmalıdır. Kültürel programlar deneye ve, yaşlıların beceri gelişimine ve öğrenme potansiyeline alan bırakmalıdır. Kültürel programlar yüksek bir sanatsal ve profesyonel kaliteye sahip olmalıdır. Kültürel kurumlar deneyim ve belirlenen faaliyet alanında tecrübeye sahip yetkili öğreticilerle çalışmalıdır. Yaşlı insanlarla sanatsal alanda ve nesiller arası çalışmalarda çalışmak isteyenlerin eğitimi gereklidir. Nesiller arası iletişim için kültürel programlar oluşturulmalıdır. Kültürel programlar kendi-kendine yeterlik, kendinden düzenli ve kendinden yönetimli öğrenimi desteklemelidir. Kültürel programlar yaşlı insanların farklı isteklerini göz önünde bulundurmalıdır, örn; esnek ders saatleri, uygun faaliyet alanları gibi Kültürel programlar BT ile yakın ilişkide olmalı ve yaş grubunun e-kapsamını arttırmalıdır. 3. Uzun dönem strateji geliştirmede başarı etmenleri Bu ortaklıktakiler projelerini başarılı yapan etmen ve etkileri belirlemeye çalışmaya ve bunu başkalarıyla paylaşmaya oldukça isteklilerdi. Başarı göstergeleri sürdürülebilirlik ve taşınabilirlik alanlarında belirlendi ve bu göstergeler uzun dönem stratejilerini oluşturmada iyi bir temel sağlamak üzere düşünüldü. Aşağıdaki noktalar daha uzun listelerden belirlendi ve muhtemelen en gerekli tavsiyelerden oluşmaktadır. Katılımcılar süreçten ve üründen zevk almalıdır. Kültürel programlar profesyonel kaliteye (sanatsal ve eğitimsel) önem vermelidir. Sanat ve kültür kurumları farklı sosyal grupların iletişimi için alan sağlamalıdır. 4
Kültürel program düzenleyenler yeni fikirleri açık olmalıdır ancak yerel şartlara uygun olarak uyarlama yapmalıdırlar. Kültürel programlar genelde geçici projelerdir bu nedenle mevcut yapılardan faydalanabilmeleri için bütçe, alan ve personel açısından onlara güvenilir bir temel vermek önemlidir. Projeler yerine uzun dönemli programlar olmalıdır (ancak katılımcılara sırayla sunulmalı). Yeni problemler ortaya çıktıkça programlar yenilenmelidir. İletişim ve Ağ yapısının kurulması çalışmanın önemli ve uzun süreli bölümü olarak kabul edilmelidir. Kültürel programların politik ve maddi desteği için taraftarlık şarttır. Sanat, eğitim ve sosyal kurumlarda görevli uzmanlarla işbirliği ve fikir alış verişi varolan uzmanlığı paylaşmak ve iyi uygulamaların aktarımı için yerel, ulusal ve Avrupa seviyelerinde desteklenmelidir. 4. Kazan-Kazan durumlarının yaratılması Faydalar InCreaSe ortakları üç açıdan ifade etmişlerdir: Bireysel olarak: Yeni kültürel alanları keşfetme ve yeni anlayışlar geliştirme kabiliyetinde gelişme; Merak, bireysel düşünce ve karmaşıklıkla başa çıkma konularında uyarılma sonucu bireysel becerilerde güçlenme; Birey günlük hayattaki mücadele için beceriler geliştirir; Kültürel katılım sosyal bağ oluşturur ve dışlanmayı engeller; Öğrenme, katılım ve bilgi değiş-tokuşu için fırsatlar vardır. Genç nesille etkileşim yaşlı insanlar için olumlu problemler ortaya çıkarmakta ve onlara geleceğin bir parçası olduklarını hissetme fırsatı vermektedir; Kültürel hayata aktif katılım yaşam kalitesini arttırır. Kurumlar için: Toplumun ilgili ihtiyaçlarına hitap etme kabiliyeti artar; Ortak kurumlarda faaliyetler için katalizör olma becerisinin artması desteklenir; Kurum içinde ve dışında bir öğrenme ortamı oluşur; Çok hızlı büyüyen hedef grupla çalışmak uzun dönemli sürdürülebilirliği sağlar; Hedefleri belli kültürel programlar hedefle iletişime faydalı olur; Bir çok farklı sosyal grubun varlığı ve ulaşılması kaynakların yayılımını sağlar; Yaşlı insanların (arkadaşların, uzmanların ) uzmanlık ve ağları kuruma çok faydalı olabilir, örn: gönüllü katılımlar; Yeni programların geliştirilmesi ve mevcut başarılı programlarla bağlanmasına yardımcı olur. Toplum için: 5
Yaşlı insanların kültürel katkılarının takdir edilmesiyle, genç insanlar köklerinin değerini görür ve yaşlı insanlar da geleceğe katkıları olduğunu hisseder; Sanat ve kültür programları nesiller arası etkileşimin uyarılması ve gelişmesi için faydalı bir araçtır; Genç insanlarla etkileşime girmek yaşlılarda olumlu problemler yaratır. Yeni nesillere olumlu rol-modeller yaratarak iyi örnekler oluşturur; Bilimsel çalışma ve araştırmalar göstermiştir ki, kültürel katılım sağlık sektöründe tasarrufa sebep olur; Yaşlı insanlar için kültürel programlar düzenlemek toplumun farklı sektörlerinin profesyonel işbirliğine sebep olur; Kültürel olarak farklı yaşlılara ulaşmak için yeni stratejiler sağlar; Sanat ve kültürel programlar toplum hayatını aydınlatır; kültürel programlar toplumda yaşlı insanların sorunları için bilinç yaratır. 5. Etki ve sürdürülebilirlik Proje grubunun genel görüşü sanat ve kültürle, yaşlı insanlar arasındaki bağ çok bariz değildir ve karar alıcıların hedefleri arasında yoktur. InCreaSe ortaklığının üyeleri bu konunun desteği için bir katkıda bulunmuş olduklarını ummaktadırlar; ayrıca yaşlılar için sanat ve kültür projesi yapmak isteyenlere de paylaşılan ve tanımlanan tecrübeler yardımcı olacağını ummaktadırlar. 6. Eğitim Süreci InCreaSe projesi öğrenme ortaklığıdır ve böyle olsa de saf bir eğitim programı veya süreci geliştirilmiş veya kullanılmış değildir. Ancak, ev sahibi kurumlara yapılan ziyaretlerde ortaklarının günlük işleyişlerini yerinde görerek elde ettikleri bilgilerden faydalandıklarını belirtmişlerdir. Sadece yeni fikir ve ilham almakla kalmamış, ayrıca yaşlılar için ve yaşlılarla birlikte kültürel program oluşturmada kullanılan farklı yaklaşımları öğrenmişlerdir. Avrupa işbirliği ayrıca yerel seviyede bu konunun lobisi yapılırken çok faydalı olmuştur. Bir çok Avrupa ülkesinde yaşlılar için bir çok alanda kültürel çalışmaların başarıyla gerçekleştirildiği gerçeği yerel karar alıcılar ve bütçe sağlayıcılar için ikna edici bir argüman olmuştur. Bu anlamda, InCreaSe sadece Avrupa sürecini ve bu alandaki çalışmaları anlamakta yardımcı olmamış, ayrıca her ortağa bir güç vermiştir. 6